Ísafold - 13.07.1901, Blaðsíða 3

187
tyllu annars ráðgjafa, s.em sífelt væri
við hlið konungs.
Ábyrgðin er bundin við undirskrift
ráðgjafans með konungi. |>að er frum-
regla í Danaveldi, eins og í öðrum
löndum, sem ekki er nokkurt viðlit
að vér getum breytt. Só ráðgjafinn,
sem þingið semur við, skyldur til aðbera
ábyrgð á allri stjórnarathöfninni með
undirskrift sinni, þá höfum vér trygg-
ingu fyrir samvizkusamlegum samn-
ingum. En geti a n n a r maður far-
ið að undirskrifa löggjöf vora og
stjórnarráðstafanir, maður, sem þing-
ið hefir e k k i samið við, maður,
sem ekki hefir nokkurt aðhald af
þinginu, þá er sú trygging algerlega
horfin, mál vor komin í mjög líkt
horf og að undanförnu.
Yór viljum engan millilið hafa milli
konungs vors og þess ráðgjafa, erþing-
ið semur við, engan mann úti í Kaup-
mannahöfn, er gert geti samninga
hans ógilda, engan, er létt geti af
honum ábyrgðinni fyrir nokkura stjórn-
arráðstöfun.
þ a ð er ágsetur vísir til heima-
stjórnar. Aðra eða meiri heimastjórn
getum vér eftir eðli málsinsekki feng-
ið, fyr en vér fáum hingað mann, er
staðfest getur lög og stjórnarráðstaf-
anir í konungs stað, jarl eða lands-
stjóra.
Hitt er ekki heimastjórn, heldur
Hafnarstjórnar-afskræmi, að bjóða oss
ráðgjafa, sem ekki á kost á að flytja
mál vor fyrir konungi, ekki á kcist á
að standa við ábyrgð stjórnmála forra
með undirskrift sinni, heldur verður
að eiga það undir öðrum manni, dönsk;-
um ráðgjafa, sem ekki er nokkur
trygging fyrir að sé honum eöa þing-
inu samdóma um nokkurn skapaðan
hlut.
Trúnaðarmálið,
Um þingbyrjun trúði einn höfðing-
inn í afturhaldsliðinu kennimannleg-
um návenzlamanni sínum fyrir þeirri
ráðagerð þeirra, að bera upp í neðri
deild á u n d a n þá væntanlegu val-
týsku frumvarpi nýtt stjórnarskrár-
frumvarp, svo »fijálslegt«, að hinir
m æ 11 u t i 1 að verða með því, sum-
ir að minsta kosti, ef þeir vildu ekki
eiga á hættu að verða kallaðir Hafn-
arstjórnarmenn, þjóðfjandar og land-
ráðamenn, en þannig vaxið annars
vegar, að e n g i n stjórn gæti að því
gengið, hvorki hægrimenn né vinstri-
menn. f>ví það væri aðal markmið og
hið mesta velferðaratriði fyrir þá fé-
laga og alla þeirra vini og velgerðar-
menn, hina æðstu sem hina lægstu,
að láta ekkert stjórnarskrárfrum-
varp ná fram að ganga á þessu þingi.
|>á væri fenginn 2 ára frestur enn.
Líf gömlu stjórnarinnar okkar ástsælu
og atorkumiklu lengt um 2 ár enn,
í viðbót við þau 4, sem tekist hefir
með fyrirhyggju og ráðkænsku að lengja
líf hennar síðan er kostur var gerð-
ur á stjórnarbót.
En ef svo illa og ólíklega til tæk-
ist, að enginn rynní á þessa beitu,
öðru vísi en til að eta hana af, þá
hefðu þeir félagar tekið sig saman um
að hafa til taks nóg af morðtólum
þeim, er »fleygar« nefnast, svo öflug-
um og kænlega tilbúnum, að ekkert
mannvirki mætti fyrir standast, og
færi þá ekki hjá því, að ríða raundi
stjórnarbótarfrumvarpi Valtýinga að
fullu.
En samtfmis skyldi jafnau látið í
veðri vaka við Vakýinga, að engan
hlut bæru hinir jafnríkt fyrir brjósti
eins og samkomulag. Um það skyldu
þeir láta sér sem allra-skrafdrjúgast við
stjórnarbótarmenn, — ekki ofstoparn-
ir, sem a 11 i r vissu að vildu alla stjórn-
arbót feiga, heldur spektarmennirnir,
sem sízt væri um það grunaðir og
vini ætti sér skaplíka í liði Valtýinga.
»Með ættjarðarástareinlægni í hverjum
andlitsdrætti og föðurlegri blíðu ímál-
rómnum, fimlegri rökfærslu og töfranda
mjúklæti ginnum vér þá eins og þussa«,
segir hinn forvitri og mikilhæfi höfð-
ingi. »Hlæjum svo að þeim á eftir,
þegar þeir láta ánetjast#. —
Nú meður því, að hinn kennimann-
legi návenzlamaður hafði þá skoðun,
að eins og skírdagur drægi nafn sitt
af því, að þá hefði Kristur verið skírð-
ur, eins væri orðið trúnaðarmál af því
dregið, að slfk mál bæri að segja í trún-
aði kunningjum sínum, þá taldi hann
sér skylt að hvfsla þessu trúnaðarmáli
að svo mörgum trúnaðarvinum sínum,
sem hanu gæti yfir komist.
Og það gerði hann.
„Spor í rétta átt*‘.
Svona fór þá um fylgi »þjóðólfs« við
okkur, sem höfum viljað halda fram
stjórnmálastefnu Ben. heitins Sveins-
sonar.
Hvað ætli hann segði nú, gamli
maðurinn, ef hann mætti líta upp úr
gröf sinni og sæi fjóðólfsmanninn og
aðra kappana á þingi, sem hingað
til hafa reynt til að afla sór vinsælda
hjá þjóðinni með því að sigla undir
merki Ben. Sveinssonar, koma inn á
f
þingið með stjórnarskrárfrumvarp, sem
ætlar ráðgjöfum Islands að eiga sæti
f ríkisráðinu — koma með það á
f y r s t a þinginu að gamla manuinum
látnum?
Og hvað eigum sáór að segja, sem
enn eru eftir af þessum flokki? Hefir
alt fylgi þjóðólfs við skoðanir okkar
verið ásetnings-fals, í því skyni í
frammi haft, að hafa út úr okkur nokk-
urar krónur? Eða hefir tekist að sann-
færa blaðið á einum eða tveimur dög-
um um það, að mergurinn málsins í
öllu, sem það hefir fram haldið um
stjórnmál vort, sé ekki annað en vit-
leysa og hégómi? Eða er ritstjórinn
svo skyni skroppinn, að hann hafi
ekki vit á, hvert verið er að teyma
hann?
Eg vona, að eg þurfi ekki að færa
nokkurum manni, sem |>jóðólf hefir
lesið, neinar sönnur á það, að blaðið
hefir talið setu ráðgjafans í
ríkisráðin u aðal-gallann á stjórn-
arskrárbreyting þeirri, sem við dr.
Valtý Guðmundsson er kend. Allir
vita, að það hefir blaðið gert fram að
allra-síðustu tfmum. Eg gæti fylt
»|>jóðólf« um margar vikur með um-
mælum úr honum sjálfum um það
mál eingöngu. Og eg hefði mikla
freisting til þess að biðja yður, hr.
ritstjóri, að taka af mér í ísafold dá-
lítið safn af þeim ummælum. En eg
geri ráð fyrir, að þér þykist ekki hafa
rúm til þess.
Samt langar mig til að biðja yður
fyrir eftirfarandi klausu úr þjóðólfi 30.
marz f fyrra. Hún er svona:
»Auðvitað fullnægir frv. þetta (neðri
deildarl897)allsek'ki hinum fylstu sjálf-
stjórnarkröfum vorum, en það er spor
í réttaátt, þar sem valtýskan er
spor í öfuga átt, hrein og bein aft-
urför frá þvf, sem nú er, og sú af t-
u rfö r — enda þótt ráðgjafinn skryppi
á þing — er hr eint o g b eint
fólginí því,að s eta þessa r áð-
gj afa ílslands sérstöku mál-
um yrðiþálöghelguðaf lög-
gjafarpingi voru og sú skoðun
stjórnarinnar gerð gildandi, að grund-
vallarlögin dönsku gildi á íslandi. —
|>essu viljum vér heimastjórnarmenn
ekki hlíta, a£ því að vér teljum, að
svona löguð stjórnarbót fari í alveg
öfuga átt við allar fyrri kröfur vorar
um sjálfstæð og sérstök landsréttindi,
er vér eigum að hafa samkvæmt
stjórnarskránni. þ>að skiftir engu,
þótt hingað til hafi verið brotin lög á
oss með setu ráðgjafans í ríkisráðinu.
Vér eigum ekki að rétta hönd til að
staðfesta réttarbrotið#.
Eg get ekki hugsað mér ummælin
afdráttarlausari — afturförin hreint og
beint fólgin í löghelgun ríkisráðsset-
unnar — vér eigum ekki að rétta
hönd til að staðfesta réttarbrotið! —
þetta hefir verið mergurinn málsins.
|>etta lærði ritstjóri þjóðólfs af Ben.
heitnum Sveinssyni, og í raun og veru .
aldrei neitt annað. Og fyrir það eStt,
að hann þóttist ætla að standa við
þetta, taldi okkur trú um, að hann
mundi aldrei hlaupast undan merkj-
um, þótt hann lítilsigldur væri að allri
andlegri atgervi, hefir blaðinu han3
ekki verið útskúfað úr hóp allra ein-
lægra heimastjórnarmanna fyrir löngu.
Og nú flytur sami maðurinn, sem
skrifaði þessa klausu, sem eg hefi tek-
ið upp að framan, þegar hann var að
reyna að afla sér kjörfylgis fyrir einu
ári, stjórnarskrárfrumvarp, sem lætur
ráðgjafa íslands sitja í ríkisráðinu.
Og nú er hann svo ófeiminn, að hann
segir í blaði sínu, að þetta frumvarp
só spor í rétta átt.
Hann, sem alt af, fram að síðustu
dögum, hefir haldið því fram, að val-
týskan só spor í öfuga átt, a f þ v í a ð
hún samsinni því með þögninni, aá
i-áðgjafi íslands sitji í ríkisráðinu,
hann er nú hróðugur af því, að þetta sfð-
asta stjórnarskrárfrumv. sé spor í rétta
átt, þ ó a ð eftir því sé ráðgjafanum
ætlað að sitja í ríkisráðinu, alveg eins
og eftir frv. dr. Valtýs Guðmunds-
sonar.
Hvernig getur maðurinn farið að
líta framan f nokkurn mann eftir að
hafa alt í einu hlaupist undan merkj-
um á þennan hátt?
Vitaskuld mátti æfinlega við þessu
búast af honum. Gáfnalegi og sið-
prýðislegi svipurinn á blaði hans
hefir lengi verið svo, að í raun og
veru var ekkert lfklegra en að hann
yrði teygður til að afneita öllum sín-
um fyrri kenningum, jafnskjótt sem
hann kæmist undir áhrif sér slungnari
manna. Eeimastjórharmaður.
* * *
Aths. ritstj.;
f>að er auðvitið mtkið harmsútlegt
fyrir leifarnar af flokki Ben. Sveins-
sonar, að þjóðólfsmaðurinn skuli hafa
brugðist þeim svona illilega. En hverj-
um er um að kenna, nema sjálfum
þeim? Úr því þeir sáu svona vel,
hvernig »gáfnalegi og siðprýðislegi svip-
urinn« var á þjóðólfi, hefðu þeir sýni-
lega átt að vera s£r í útvegum um
málgagn undir »slungnari« ritstjórn,
og vera ekkert að tefla á tvær hætt-
ur með f>jóðólfsmanninn. . |>eim var
engin vorkunn á að sjá dreggjarnar í
botninum löngu áður en þeir urðu að
fara að súpa, þær.
Loksins!
r Þau stórtiðiudi hafa orðið vikuua sem
leið, að hinn viðfrægi, forvitri og mál-
snjalli höfðingi i afturhaldsiiðinu, þing-
maður Flóamanna, hefir verið kosinn i neíud!.
Það var í hinu forkostulega frumvarpi
þingmanns Borgfirðinga (B. B.) um óháð
kirkjuriki i hverju prestkalli á Islandi.
Stefna Tímaritsins.
Frá prófessor dr. E. J. höfum vér
fengið eftirfarandi athugasemd:
Út af því, er »ísafold« hermir eftir
mér og segir mig hafa sagt á síðasta
fundi Bókmentafélagsdeildarinnar hér
um »stefnu« Tímaritsins, skal eg að
vísu kannast við, að það, er hún seg-
ir, er nokkurn veginn rétt þ a ð s e m
þ a ð n æ r. En því er slept, er eg
vildi hér fá bætt við, að eg gat um,
að í fyrsta árgangi Tímaritsins væru
talin upp þau efni, er um mætti rita
í Tímaritinu. það er því auðsætt, að
hver sú ritgjörð, er býðst um þessi
efni, verður tekin, ef hún að frágangi
til og meðferð efnisins er tæk. Nú
eru þessi efni allmörg og vart svo, að
þar geti verið um neina fasta stefnu
að tala, eins og þetta orð er vanalega
skilið. Eg sé nú enga ástæðu til að
Tímaritið fái neina sérstaka stefnu,
aðra en þá, «• ákveðin var frá önd-
verðu, ef stefna skal kalla. þ e s s
v e g n a mælti eg kröftuglega móti
þessu tali um, að Tmr. ætti að fá
stefnu, því að það gat eg ekki — og
get ekki — skilið öðru vísi en kröfu
um einhverja sérstaka stefnu í
ákveðna átt, þótt það væri ekki tekið
ljóst fram, hvað meínt væri.
jpessu stefnuhjali hefir líka hér um
árið verið beitt við »Eimreiðina«, eins
og menn ef til vill rnuna; en ritstjór-
inn sýndi og sannaði, að það væri
bygt á misskilningi og sama er til-
fellið með Tímaritið.
Rvík u/7 1901.
Virðmgarfylst
Finnur Jónsson.
Aths. ritst.
það leynir sér ekki, í hverju hugs-
unarvilla prófessorsins er fólgin.
Hann gerir ekki greinarmun á á-
kveðinni stefnu og ákveðnum skoð-
un u m.
Hann vill ekki, eftir því, sem oss
skilst, að Tímaritið fari að taka að sér
neinar sérstakar skoðanir. Hann vill
lofa hvers konar fróðleik að komast
þar að og hvers konar skoðunum á
þeim grundvelli, sem afmarkaður var,
þegar Tímaritið var stofnað. í þessu
efni erum vór honum samdóma.
Og sannast að segja gerum vér oss
vonir um, að þar með geti ágreiningn-
um verið Iokið.
• Vér trúum ekki, að hann kannist
ekki við það, þegar hann hugsar sig
vandlega um, að á sérstökum tímum
geti verið ástæða til að ræða sérstök
mál öðrum fremur eða fræða menn um
sérstök þekkingar atriði. 011 viðleitni
í þá átt, að beina efni hvers árgangs
Tímaritsins inn í einhvern tiltekinn
farveg, veitir Tín: aritinu s t e f n u —
sams konar stefnu eins og öll tímarit
hafaumvíðaveröld, þauer nokkura veru-
lega ritstjórn hafa og nokkur veruleg
mynd er á.
Annað hefir ekki fyrir neinum vak-
að, og það hlýtur að hafa verið af
mis8kilningi, er prófessor F. J. reis önd-
verður gegn því á Bókmentafélags-
fundinum síðasta.
Með Botniu sigldu. í gærkveldi þejr
stórsir dr. Petrus Beyer og hans félagar:
Chr. Thuren húsameistari, dr. Grossmann
og stúdent Madsen. Enn fremur konsúll
Th. Thorsteinsson og sira Friðrik Frið-
riksson Laugarnesspítalaprestur.
Kært Earn har mange Navne.
1. Stjórnar- s k e m d a r-frumvarp.
2. Heimsk u-stjórnarfrnmvarp (i stað
falsheitisins heima-stjórnarfrv.).
3. »Dánumenska«.
4. Finna.
5. »Finska dóttir Boga«.
6. Finnlappa-fóstur.
7. Durgólfska.