Ísafold - 09.10.1901, Síða 3

267
Enn um
rekstur holdsveikraspítalans.
Prá alþiu. Þórði J. Thoroddsen.
I.
Sæmundur Bjarnhéðinsson verður
að fynrgefa mér, að eg vegna annara
anna ekki hefi haft tíma fyr en þetta
til að svara grein hans um rekstur
holdsveikraspítalans í 56. tölublaði ísa-
foldar. — í sjálfu sér er óþarft fyrir
mig að tala um þetta mál lengur, af
því að Sæmundur viðurkennir með
grein sinni, að öll þau atriði, sem eg
hefi gert að umræðuefni og átalið við
rekstur holdsveikraspítalans, séu sönn
og rétt, og þá má eg vera ánægður.
Hann viðurkennir í grein sinni,
1. að kaup hinna lægri starfsmanna
á holdsveikraspítalanum sé hcerra en
alment gerist;
2. að hjúkrunarnemum sé ekkert kaup
goldið í spítölum í Kaupmannahöfn,
hjúkrunarnemum, sem að eins eru
stuttan tíma, £—£—1 ár, eins og
á sér stað í holdsveikraspítalanum;
3. að fœði hvers holdsveiklings sé
dýrara en í samsvarandi stofnunum
í Noregi;
4. að fatnaður sé keyptur dýrari en
þörf gerist;
5. að meðulin séu ekki samsett í lyfja-
búð holdsveikraspítalans;
6. að meðulin séu keypt dýrari en þörf
er á;
7. að stofnunin yfir höfuð sé dýrari
en holdsveikrastofnanir yfirleitt í
Noregi.
Pleiri atriði en þetta tók eg mér
ekki fyrir að víta við rekstur holds-
veikraspítalans, þótt ástæða hefði ver-
ið til að minnast á fleiri, og öll eru
þau nú viðurkend — hvert eitt ein-
asta — rétt að vera af hr. Sæmundi.
Eftir öll ofboðslætin og óskapagang-
inn er það mjög leitt fyrir hann að
þurfa að viðurkenna þetta, og furðar
mig því ekki, að hann reynir að bera
í bætifláka fyrir ýmislegt, er snertir
spítalann. En á því er eg hissa, að
hr. Sæmundur skuli temja sér þann
rithátt, sem kemur fram í grein hans.
Hann, sem er hinn viðkynningarbezti
og siðprúðastí maðar í allri umgengni
og orðvar mjög, hann snýst á hæl og
hnakka með hnútum og hnífilyrðum,
ókvæðisorðum og öðru verra, undir
eins og hann tekur sér penna í hönd.
|>að hleypur einhver illur andi í
hann.
J>að er leitt að eiga orðastað við
menn, sem svona eru gerðir, og sjálf-
um þeim og málstað þeirra er það til
ills eins. J>ó að einhverjar sannar rök-
semdir væru að finna hjá þeim, og
það enda gullkorn, þá sjást þau ekki
fyrir soranum.
þegar eg nú tek mér fyrir hendur
að gera athuga3emdir við grein hsrra
Sæmundar, þá er það í þeirri von, að
hann afleggi þennan ljóta vana, ef
hann sér ástæðu til að svara aftur,
láti geðshræringar ekki yfirbuga sig,
en komi fram eins og sá siðprúði og
kurteisi maður, sem hann í raun og
veru er. Og eg vil taka það fram,
af því að Sæmundur hefir getið sér
annars til, að mínar aðfinningar eru
ekki sprotnar af neinum illvilja til
holdsveikraspítalans eða til þess gerð-
ar að vekja óvild og kala á honum.
J>að er að eins málsins sjálfs vegna,
að eg læt mig þetta nokkru skifta, og
til þess gert, að það ólag, sem að
ýmsu leyti er á rekstri hoídsveikra-
spítalans, geti breyzt til batnaðar.
Hr. Sæmundur segir í grein sinni,
að vinnukonur í Reykjavík fái víðast
hvar orðið 60—70 kr. í kaup, auk
jóiagjafa, sem hann metur 10 kr., og
vill með því réttlæta hið háa kaup
vinnukvennanna í holdsveikraspítalan-
um.
Eg hefi grenslast eftir þessu í
Reykjavík og borið það undir ýmsa
menn þar. Hefir mér verið skýrt svo
frá, að líkt kaup og þetta sé ekki gefið
nema hjá embættismönnum og kaup-
mönnum og þess háttar fólki, en að
alment sé kaupgjaldið mun lægra.
Og það veit eg með vissu, að hvergi,
þar sem eg til þekki utan Reykjavík-
ur, er slíkt kaup gefið.
Vinnumenn spítalans segir hann, að
til þessa hafi ekki haft hærra kaup
en 200 kr. — Gott er það. — En þá
er að reyna að láta það ekki hækka.
En það, sem eg hafði fyrir mér, er eg
talaði um 250 kr. árskaupið, var það,
að stjórnarnefnd spítalans fullyrti í
skýrslu sinni til alþingis í sumar, að
ekki sé auðið að fá vinnumenn fyrir
minna en þetta, og vildi láta þingið
hækka kaupið sem þessu svarar. Pjár-
laganefnd neðri deildar vildi ekki sam-
þykkja þetta, en þeir úr stjórn spítal-
ans, sem í efri deild eiga sæti, fóru
fram á, þegar fjárlögin komu þar til
umræðu, að kaupið væri hækkað, og
sá þeirra, sem orð hafði fyrir (Júlíus
amtmaður), tók það beinlínis fram í
ræðu, að vinnumenn væri ómögulegt
að fá fyrir minna kaup. — En svo
borginmannlega sem hr. Sæmundur
lætur, er vonandi að úr þessu verði
bætt.
Annars munar það eitt út af fyrir
sig minstu fyrir landssjóð, hvort kaup
nokkurra vinnumanna er 20—30 kr.
hærra en brýna nauðsyn virðist bera til,
eða hvort vinnukonur fá nokkrum kr.
meira en annarstaðar tíðkast, enda
þótt safnist þegar saman kemur. En
það er fleira sem getur komið hér til
athugunar, þegar um hina lægri starfs-
menn og kaup þeirra er að ræða. f>að
má t. a. m. vekja upp þá spurningu:
Er þörf á svona mörgum vinnukonum
og svona mörgum vinnumönnum við
holdsveikraspítalann í Laugarnesi?
J>egar litið er á vinnuhjúafjöldann
í samanburði við sjúklingafjöldann í
holdsveikrastofnunum í Noregi, og það
svo borið saman við Laugarnesspítal-
ann, þá er eitthvað grunsamur þessi
mikli vinnuhjúafjöldi þar.
Samkvæmt skýrslu Guðmundar hér-
aðslæknis Björnssonar til alþiugis
1897, sem eg í fyrri grein minni hefi
getið um, er árið 1890/97 áætlað að
sjúk- vinnu-
í hjúkrunarstofn- lingar hjú
un nr. 1 verði 150 18
— Reitgjærdet 195 20
— Reknæs . . 80 10
— Lauganesspítala
eru nú . . . 50—60 17
Orsökin til þess, hve mörg vinnu
hjú eru haldin í Laugarnesi, handa
ekki fleiri sjúklingum, mun vera sú
auk annars, að holdsveiklingarnir sjálf
ir eru lítið sem ekkert látnir vinna,
svo sem ekkert hjálpa til.
þetta getur haft mikla þýðingu fyr-
ir vasa landssjóðs, meiri en þá, hvort
nauðsynlegur vinnumaður, eða vinnu-
kona, sem ekki er hægt án að vera,
hefir í kaup nokkrum krónum meira
eða minna, enda þótt slíkt geti haft
ekki svo litla þýðingu fyrir landið í
heild. Hátt hjúakaup í holdsveikra-
spítalanum getur orðið þess valdandi,
að hjúakaup yfirleitt hækki með tím-
anum á öllu landinu. Hjriin út um
landið fara að vitna í holdsveikra-
spítalann og heimta sama kaup. —
|>að er altítt, að margir góðir siðir, og
líka ósiðir, flytjast frá höfuðborgum
landanna út um héruðin, og það ekki
síður í Reykjavík en á örðrum höfuð-
borgum. Er þvl ekki hætt við öðru
en að hjú til sveita læri þetta með
tímanum. Sveitabændur, sem þegar
tala um, að búskapur borgi sig ekki
meðfram vegna kauphæðar vinnufólks
ins, munu þá telja, að holdsveikraspí-
talinn hafi unnið eitt óhappaverkið enn.
Fyrsta óhappið var, eftir því sem fram-
sögumanni fjárlaganefndar efri deildar
fórust orð í ræðu, að holdsveikraspí-
talinn drap landsspítalann á þinginu
í sumar, og það af engu öðru en því,
hvað þingmönnum hafi blöskrað kostn-
aðurinn við holdsveikraspítalann.
þeðar eg sýndi fram á það í grein
minni, að fæði hvers holdsveiklings í
Laugarnesspítalanum er að mun dýr-
ara en í Noregi, tók eg til saman-
burðar fæðiskostnaðinn við spítalann
1898 og 1899. Nú finnur herra Sæ-
mundur að því, að eg hefði tekið þessi
ár, og segir, að eg vílji ekki taka eft-
ir því, »að fyrsta haustið eftir að spí-
talinn tók að starfa (haustið 1898)
voru tiltölulega fáir sjúklingar í spí-
talanum, fyrstu mánuðina ekki nema
tæpir 20 að meðaltali. Fæðið því til-
tölulega miklu dýrara«(!!)
Hr. Sæmundur talar oft um þvætt-
ing hjá mér og fleiri þingmönnum.
Hann elskar mjög það orð. Eg segi
nú ekkí annað en það, að manni er
hættara að Bjá flísina í annars auga
en bjálkann í sínu eigin.
í holdsveikraspítalanum er höfð
matarskrá. Henni var útbýtt prent-
aðri meðal okkar þingmanna í sumar,
eftir að Stefán þingmaður frá Fagra-
skógi hafði lesið upp í heyranda hljóði
eitt af þeim mörgu umkvartanabréf-
um, sem komið höfðu til þingmanna
frá holdsveiklingum í spítalanum. Á
matarskránni er til tekið, hvaða mat
hver sjúklingur á að fá á degi hverj-
um og hvað mikið af hverri matarteg-
und. Hver sjúklingur fær daglega
sinn afvegna og afmælda skamt og
meira ekki. Hver sjúklingur fær svo
og svo mörg lóð af brauði, kjöti, fiski,
smjöri, grjónum eða hvað það nú er.
Og þegar öllu er þannig fyrir komið,
er óskiljanlegt, að nokkur maður skuli
geta látið sér þau orð um munn fara,
að fœðið verði dýrara fyrir livern ein-
stakan sjúkling á dag, þó að fáir séu í
spítalanum.
f>að liggur í augum uppi, að á því
heimili, þar sem öllum er veginn út
sinn skamtur, þar verður fæðið dag-
lega, tekið fyrir hvern einstakan mann,
jafndýrt, hvort heldur fáir eru eða
margir, 10 eða 20, 5 eða 100, hvort
heldur rætt er um eitt ár eða fieiri,
part úr ári eða heilt ár, og er því al-
veg réttur samanburðurinn hjá mér,
þótt eg taki árið 1898 með. Fyrir
reikningslaganefndinni lágu heldur
ekki reikingar nema fyrir þessi tvö
ár, 1898 og 1899. Engir reikningar
spítalans fyrir 1900 lágu fyrir, og var
því ekki hægt um þá að ræða. Frá
annari hlið hefi eg fengið vitneskju um,
að fæðið það ár hefir kostað um 35
aura fyrir hvern sjúkling, og bætir
það ekki stórum ixr.
[Framh.].
Vestmanneyjum 4. okt. Íaprílmán-
uði var mestur hiti 27. 10°, minstur 3. -f-
12° (mesta frost á vetrinum). í mai var
mestur liiti 25. 15,7°, minstur 13. 0,7. í
júní var mestur hiti 22. og 23.14,8°, minstur
aðfaranótt 9. 3,3°. í júlí var mestur hiti 26.
16,8°; minstur aðfaranótt 25. 6,4°. í ágúst
var mestur hiti 10. 16,2°, minstur aðfara-
nótt 28. 3,5°. I septemher var mestur hiti
9. 13,9°, minstur aðfaranótt 2. 2°. Úrkom-
an á þessumö mánuðum var: 106,3—108—
86,5—118—123 — og 88 millímetrar. Sum-
arið hefir, svo sem sést á úrkomunni, verið
fjarskarigningarsamt, og í september voru
nálega sífeldir austanstormar með að eins
8 regnlausum dögum, en jafnframt oftast
8—10“ hita.
Meiri hluti af töðum náðist hér ólrak-
inn, en nokkuð var meir og minna skemtj
Lundaveiði var með hetra móti; þar á
móti Var fýlungi í fæsta lagi, og súlan tap-
aðist að mestu leyti sakir ótíðarinnar.
Jarðeplauppskera er í hezta lagi, eink-
um í sandgörðtim.
Fiskiafli er, siðan vorvertíð lauk, ekki
teljandi.
Heilbrigði hefir verið góð. Skarlatssótt-
in dó út í byrjun á ágústmán., og hefir
hennar ekki orðið vart síðan.
Á fundi 1. f. mán. var af öllum þorra
helztu manna hér saiuþykt og undirskrifuð
áskorun til etazráðs Bryde um að hætta d-
fengisverzlun frá næstu áramótum. Veizl-
unarstjórinn, sem var viðstaddur, hafði góð
orð um að veita áskorun vorri meðmseli sin,
og gera menn sér þvi góðar vonir um æski-
legan áraugur, þvi fremur sem ætla má að
etazráð Br. sé áfengisverzlun ekkert áhuga-
mál hvorki að fornu né nýju, áhatiun enda
nokkuð tvisýnn, þá er alt er vel athugað,
en tjónið fyrir landsmenn i augum uppi.
Þjóðhátíð var haldin hér í Herjólfsdal
17. ágúst í bezta veðri. Fyrst var kapp-
róður á höfninni, þvi næst var kl. 12 á há-
degi gengið í fylkingu inn í dalinn — ná-
lægt hálftíma gangi og — var hátíðarsvæðið
skreytt eftir föngum. Fyrst var mælt fyr-
ir minni konungs, Islands og Eyjanua Því
næst voruglimur, kapplilaup og margs kon-
ar þjóðlegar listir, dans um kvöldið. Kaffi
og sodavatn var veitt í tjöldum, en ekkert á-
fengi. Fór hátíðin fram með glaðværð og
góðri skemtun.
Póstgufusklp Laura, kapt. Aasberg,
kom í fyrri nótt og með því allmargir far-
þegar, þar á meðal bankastj. Tr. Giunnars-
son, konsúll Th. Thorsteinsson (albata) og
hans frú, adj. Þorleifur Bjarnason, stýri-
mannaskólakennari Páll Halldórsson, kaupm.
Thor Jensen, Vilhj. Jónsson póstafgrm., frú
Pálína Þorkelson, frk. Sofia Jónassen, frk
Marta Stephensen (Viðey), frk. Emilia Möller
(Sth.) o. fl.
Tapast liefir poki, er kommeð Reykja-
vikinni siðast úr Borgarnesi, merktur Ei-
ríkur Stefánsson, Borgarnes. Handhafi er
beðinn að skila til Eiríks Stefánssonar Þing-
holtsstræti 12, gegn fundarlaunum.
VAUTAE af fjalli mógráan fola, 1
vetrar, óafrakaðan, vakran, ómerktan; finn-
andi gjöri aðvart til Guðbrands Guð-
mundssonar á Kleppjárnsreykjum i Reyk-
holtsdal.
Stormhúfur
Oturskinnshúfur — Enskar húfur fl.
teg. — Kaskeiti í verzl.
Guðm. Olsen.
Skóverzlun
L. í Lúðvígssonar
hefir fengið með Laura og Ceres :
Leikfimisskó fyrir fullorðna og börn.
Kvenskó margar tegundir
Barnaskó, unglingaskó, dansskó
Strigaskó með guttaberkasólun
Flókaskó o. m. fl.
Þakkarávarp. Þess ber að geta sem
gert er. Þegar eg varð fyrir þeirri mæðu,
að kona min lagðÍ6t í hættulegri veiki, sið-
astliðinn vetur, og eg stóð einn eftir með
fimm börnum, þá urðu margir til að rétta
mér hjálparhönd, sem fyrst skal nefna heið-
urshjónin síra Stefán og konu hans, ma-
dömu Jóhönnu á Staðarhrauni, sem ótil-
kvðdd vitjuðu okkar fátæka heimilis með
gjöfam og góðum orðum. Ennfremur skal
getið yfirsetukonunnar Guðrúnar Norðfjörð
í Lækjarbug, sem vitjaði hennar i langan
tíma og keypti mikið af meðulum handa
henni án enaurgjalds, með öðru fleira sem
hún útvegaði og. gaf henni. Að siðustu
skal nafngreina heiðurshjónin Boga Helga-
son og konu hans Guðbjörgu Jóhannesdótt-
ur, sem tóku hana á heimili sitt og hjúkr-
uðu henni af mestu snild i 11 vikur, sem
þau gáfu henni þegar hún fór keim. Svo
voru ýmsir fleiri, skyldir og vandalausir,
sem hjálpuðu okkar bágstadda heimilis.
Öllum þessum, nefndum og ónefndum,
biðjum við af hug og hjarta almáttugan
guð, sem ekki lætur ólaunaðan vatnsdrykk
í lærisveins nafni gefinn, að launa öllum
þessum sín miklu kærleiksverk við okkur,
óverðskuldað í té látin.
Múlaseli i Hraunhreppi 2. sept. 1901.
Eggert Benjaminsson. Rósa Helgadóttir.
Til leigu á bezta stað í miðjum bæn-
um ágætt hásnæði fyrir litla fjölskyldu, 3
herbergi auk eldhúss m. m. Ritstj. vísar á.