Ísafold - 01.02.1902, Blaðsíða 3

f>ar með er H. H., H. f>., G. G.
og 10-manna-frumvarpið úr sögunni.
f>á er þess getið í greininni, að bæði
eftir tillögu ráðgjafans, eins og hún á að
koma fram á næsta þingi, og stjórnar-
skrárbreytingarfrumvarps síðasta þings
verði œðsta stjórn landsins íslenzk í
eiginlegasta skitningi.
þarna gaf ráðgjafinn mótstöðumönn
um vorum laglega utan undir.
Hann, danskur maðurinn, segir, að
fruinvarp vort muni gera æðstu stjórn
landsins al-ísl6nzka, og þetta segir
hann þvert ofan í alla mótstöðumenn
vora, sem nú í 5 ár samstæð hafa dag
°§ nótt stagast á því, að við værum
gera stjórnina danska, færa valdið
ut ur landinu, o. s. frv. Ætli þeir
trúi nú ekki sjálfum ráðgjafanum, og
kannist við það með binnroða, að þeir
kafi að un'danförnu farið með heimsku-
þvætting, að því er þetta atriði
snertir?
f>á segir enn í greininni, er talað
er utn samband vort við staðfesting-
arvaldið og alríkisstjórnina:
’Auðvitað mætti mikið vel hugsa sér
það fyrirkomidag, að ráðgjafinn sendi
þessi mál (o: mál, sem eiga að koma
fyrir ríkisráðið) hingað (o: til Hafnar)
td þess meðal hinna ráðherranna, er
honum þætti standa sér næst, og að
flytti þau í ríkisráðinu. En ekki
vceri það hagfeld meginregla. f>ví að
aunars vegar skortir þá það, sem ein-
mitt ætti að vera ein hlunnindin við
hið nýja fyrirkomuljg ------------------
&ð málin verði flutt í ríkisráðinu af
Þeim ráðherra, er stæði í beinu sam-
bandi við alþingi«. þetta álit ráðgjaf-
aus er oss kært, og það styðst aug-
Ijóslega við rök þau, sem færð eru
tyrir þessu málsatriði í bréfi flokks-
stjórnar vorrar til ráðgjafans 6. des. f.
^r (ísafold 16. f. m.). Ráðgjafinn
telst á það fyllilega, og viðurkennir
ástæð
hér
nr vorar fyrir því réttmætar, að
eigi öll umboðsm:mska að vera
ögbönnuð, þessi svikamylla, sem mót-
stöðumenn vorir flæktu sig svo fáráu-
6ga 1 síðastliðið sumar.
f>á segir þag berum orðum í grein-
mni, og ætti almenningur vel að taka
effir því, að »auðvitað gæti það ekki
komið til mála, að neinn hinna ráð-
gjafanua færj j ríkisráðinu) að
blanda sér inn f ne.itt það, sem væri
sérstaklega íslenzkt------«
Héi staðfestir ráðgjafinn með af-
dráttar ausum orðum og mikilli áherzlu
þá kenningu, 8ern y£r höfum lengi
haldið fram, íslandsráðgjafinn
einn fari með sérmál vor í ríkisráðinu,
og að hinir ráðgjafarDjr haff engín
afskifti af þeim.
Ætli mótstöðumenn vorir nú trúi
þessu, þegar þessi ráðgjag 8egir það?
Áður hafa þeir ekki viljað trúa orðum
Nellercanns um það. þeir hafa st.að.
hæft það, að það væri 'háskalegt, að
mál vor væru borin fyrir konung í
rikÍ8ráði. Hinir ráðgjafarnjr mun(]u
rífa þau þar og tæta í sundur, og
þessa villukenningu hafa þeir alið með
mikilli ást alt til þessa.
jþað má sjá, að greinin leggur eigi
mibla stjórnarfarslega (pólitiska) þýð-
ingu í búsetu ráðgjafans.
Hann segir um þetta, að á móti
búsetu-frumvarpinu megi bafa það, að
íslendingar njóti þá eigi fulltrúamensku
ráðherra síns á stjórnarsetrinu nema
fremur sjaldan og skamma stund, og
á móti alþingis-frumvarpinu frá í sum-
ar er leið megi hafa það, að íslend-
ingar mundu þá ekki sjá hinn sér
staka ráðgjafa sinn á íslandi nema
heldur sjaldan og skamma stund. —
þetta er skýrt og glögt fram sett, og
ættu allir að geta áttað sig á því. Yér
teljum búsetuna, eins og ráðgjafinn
ætlar að koma henni fyrir, góða við-
bót við vort frumvarp, en vér álítum
frumvarpið einnig gott án heimar, og
um það er ráðgjafinn oss sýnilega
samdóma.
Fleiri atriði ætla eg eígi að taka
upp úr »Dannebrog8«-greininni að
sinni, en vil að eins segja þetta: þökk
og heiður sé ráðherra vorum Alberti
fyrir hana og afskifti hans af þessu
mikilsverða máli til þessa.
það sést af greininni, að ráðgjafi
vor getur eigi fallist á það, að hér sé
sett á fót landsstjóra-stjórn með sér-
stöku ráðaneyti, þannig, að lagastað-
festingar og hið æðsta framkvæmdar-
vald væri fært inn í laudið. Segir
hann, að slíkt fyrirkomulag í raun
réttri mundi sundra ríkinu í tvo laus-
lega samloðandi hluta, og hafa miklar
hættur í för með sér.
þetta eitt í greininni er svo lagað,
að eg get eigi fallíst á það.
það er reynsla fengin fyrir því í
hinum mentaða heimi, að áminst
landstjóra-stjórnarskipun sundrar ekki
ríkjunum (sbr. Bretaveldi, þar sem
mörg ríkisfélög hafa verið sett á stofn
á öldinni sem leið með þessari stjórn-
arskipan), og eg get eigi séð, að nokk-
ur hætta mundi þurfa að stafa af því.
Eftir sem áður þefðum vér sameigin-
legan konung með Dönum, og mörg
og mikilsverð sameiginleg mál, er
sannarlega mundi vera nógu styrk til
þess, að halda ríkinu saman. En um
þetta efni ætla eg eigi að tala að
sinni. Stjórnarbótarvinur.
Nýjar hroðafréttir
frá Armeníu.
Venju meir hefir boviS á í haust og
vetur flóttaferli Armena burt frá heim-
kynnum sínum,i undan nýjum ofsóknum
og misþyrmitigum, sem eru þar raunar
dagstæð tíðindi, enþónokkur tímaskifti
að. Þykjast menti vita, að nú sé byrj-
uð það ný morðhríð, lik þeirri er yfir
landið dundi fyrir 6—7 árum. Flótta-
ntenn hafa verið illa útleiknir, skorin
tunga úr börnum og þar fram eftir göt-
um. Eu ekki ber neitt á, að stórveldin
hugsi til þess að hreyfa sintt minsta
fingur til að aftra »morðingjaun mikla»
ftá að þjóna af nýju bóðulseðli sínu í
líkum mæli og fyr. Þau bera fyrir sig
hvert um sig hinn mikla heimsófriðar-
háska, ef eitthvert þeirra skerst í leik-
inn, en samtaka fá þau sig ekki til að
að verða. Og þó er skemst á það að
minnast, ekki lengur en síðan í haust,
að Frákkar kúguðu soldán til með her\
valdi, lögða haft á 3 hafnarborgir í eynni
Mítylene, að sjá um greiðslu skuldar
til franskra kaupntanna, er tyrkneskir
viðskiftamenn þeirra höfðu refjast nm;
og höfðu hin stórveldin þá ekkert við
það að athuga. Ett þar var mammon
um að tefla, en ekki mannslíf; ekki líf
saklaúsra kristinna ntanna tugum og
huudruðum þústtnda saman; það gerði
gæfumuninn þeirn til óþurftar, veslings
Armenum.
Flestir munu íntynda sér, að ekki só
nema um mannúðarkvöð að tefla fyrir
stórveldin, að hjálpa kristnum bræðrum
úr böðulsklóm Tyrkja. Þeir minnast
ekki þess, að þau hafa sáttmálum bundna
skyldu til þess. Það var gitt í friðar-
gerðinni eftir ófriðinn síðasta með Rúss-
unt og Tyrkjum, fyrst í San Stefano og
síðanf Berlín(1878),að Tyrkjastjórn skuld-
batt sig til að framkvæma tafarlaust
umbætur þær og framfaranýmæli, er
nauðsyn krefði í skattlöudum þeirn, er
Arntenar byggja, og' ábyrgjast að þeint
væri óhætt fyrir Cirkössunt og Kurdum.
Skyldi hún skýra stórveldunurn frá
jafnóðum, hvað sór yrði ágengt.
Eti eiuu ráðstafanirnar, sem Tyrkja-
stjórn hefir gert til frantkvæmdar þess-
um sáttmála, þan 23 ár, sent síðan eru
liðiu, et' að láta ntyrða Armetta tugum
og hnndruðum þústtnda saman. Tyrkja-
stjórn hefir vitanlega ekki sent stór-
veldunum tieina skýrslu um það; eu
þau fengn eigi að síður áreiðanlega
vitneskju um það á sínum tima.
Það er hryllilegt til þess að hugstt,
að hiu hálofaða þjóðnienuing Norðurálf-
unnar skuli ekki vera veigameiri en
það, er til kast ttita kemur. að horft er
aðgjörðalaust á sllkar aðfarit sem Tyrkja
í Armeníu, er mestu grimdarverk hinna
verstu mantiníðinga meðal þjóðhófðingja
fyrri alda komast ekki f hálfkvisti við.
Það sem þeir höfðust að, Nero, Diokle-
tian keisari og P’ilippus annar, er barna-
leikur hjá þvi, sem liggur eftir Abdul
Hamid soldáu.
»Nú er ástaudið á Tyrklandi töluvert
friðvænlegra eti verið hefirr. Svo fór-
ust Lobanof' fursta orð, utanríkisráð-
herra Rússa, skömmu eftir að Tyrkja-
soldán hafði látið brenna þrjú þúsund
Armena kvika inni í dómkirkjunni í
Orfa. Blöð Frakka steinþögðu um
morðin í Armeníu eða sögðu frásagnirn-
ar um þau vera ekki annað enillkvitn-
is-uppspuna í enskum blöðum. Þýzka-
laudskeisari hélt verndarhendi yfir vin
sínum Abdul Hamid, og utanríkisráð-
herra Austurríkiskeisara var þeim alveg
samdóma, bandamönnum sínum. ítalir
einir vildu láta skerast í ieikinn; en
þeirra orð eru ekki þung á inetunum í
stórveldasamkundunni. Bretar ætluðu
að vísu að sýna rögg af sér haustið
1895 og stöðva manndrápin; þeir hóldu
flota sínum í því skyni norður f mynn-
ið á Dardanellasundi; en þá komn skeyti
frá utanríkisstjórn Rússa og Frakka, að .
ef Bretar lótu flotann halda inn
sutidið, þá væri þar með sundur sagt
friði við þ á, Fxakka og Rússa. Meira
þurfti ekki.
Svo sem sýnishorns þess, er gerist
á »friðartímunum«, þ. e. milli stórhríð-
anna, skal þess getið, sem hér segir.
Vorið 1899 kemur Kurdasveit í þorp
eitt í Armeniu, rænlr þar og rífur tiiður
flestöll húsin, misþyrtnir 5 helztu mömi-
ttuum í bænum og drekkir þeim síðan
6n rekur aðra bæjarmeun út í skóg.
Því næst ráðast þeir á annað þorp þar
nærri, Spaghank, en fá þar ekki fyrir-
ætlan sinni framgengt. Þeir gleymdu
þvi ekki og hugsuðu þorpsbúum þegj-
andi þörfina síðar.
Þeir sendu stjórninni skýrslu um það,
að Spaghauk væri uppreistarbæli. Alis
pasja, er herstjórn hafði í þeirri lands-
álfu, bjó lið sitt á laun og lagði á stað
með þústtnd manna. 1 aunan stað söfn-
uðu Kurdar liði og stíuðu Spaghank frá
öllum aðflutningi. Þeir vortt 500 sam-
an. Hiti 3. júlí í dögun var þorpið
umkringt á alla vegtt, og blásið til at-
lögu. Þorpsbúar voru í svefni. Þá
segir svo frá: Fólkið var skotið, saxað
niður með bjúgbratidi og rekið í gegn
með byssustingjum hvar sem fyrir hitt-
ist, úti eða inni; konur og börn hlaupa
í móti dátunum í því trausti, að sér
muni þyrmt; en það var mikill mis-
skilningur. Jafnvel börn í vöggu voru
rekin í gegn. Tyrkir gengu með barns-
líkin á byssustingjum sínum. Þeir rifu
fötin af kvenfólkinu, svívirtu það og
kyrktu síðan. Þeir taka sóknarprestinn,
áttræðan öldung, draga hann á skegginu,
ristu út úr munnvikjunum á honttm út
að eyrum og píndu hann til bana.
Khalil Kurdahöfðitigi þarf að ná sór
niðri á Maghar, sveitarhöfðingja í Spag-
hank; hann nær í konu hans þungaða
og er frásagan um meðferðina á henni
áðtir, eti hún gaf upp öndina, sá við-
bjóðttr, að ekki er hafandi eftir.
Núerhaldiðút aðkirkjtt; þangaðhöfðu
nokkrir þorpsbtiar flúiö, en hún var
svo ramtngjör, að ekki tókst Tyrkjum
að brjóta hana tipp. Þá er haugað
hálmi og heyi fyrir framan dyrnar, helt
þar í steiuoliu og' kveikt í, en reykinn
legg'iir imi í kirkjutia. Þar heyrast
voðaleg ,óp, er hljóðna smásaman, eftir
því sem fólkið kafnar. Tyrkir rista
líkiit í sunditr; við þá sem líftóra var í
höguðu þeir sér á þá leið, að því verð-
ur ekki lýst.* Tíu röskir karlmenn ung-
ir komust út úr kirkjunni; 6 voru
skotuir, en 4 komust undáti. Tveir kven-
menn komust iika út og fleygðu sér í
átia, sent ratm rótt hjá kitkjutini, og
höfðtt þó ntikil sár á sér; þeim skolaði
ttpp á hólma í ánni og héldti lífi.
Þá fóru Tyrkir og rændit 3 næstti þorp,
og m yrtu hvern þann, er viðnám veitti.
Skömmu s/ðar sendir Alis pasja
nokkra hermenn til Spaghauk, lætur
þá grafa upp likin og brenna þau —
þau skiftu hundruðutn — að fám ttnd-
atiskildum, þatt er hafa skyldi til að sýna,
að hór væru fallnir uppreistarmenn.
Eftir það skrásetti hann svolátandi
skýrslu:
. »Með því að nokkrir óeirðarseggir
meðal Armena í Spaghank höfðu sýnt
hinu keisaralega herliði mótspyrnu, hefi
eg látið loka þá inni skamt frá kirkj-
unni. Tíu Armenar féllu og átta voru
lineptir í varðhald; nú er því friður og
spekt á komin aftur; svo er náð hans
keisaralegu hátignar soldánsiris fjrrir að
þakka«.
Síldarverzlunin.
Yfirkonsúllinn danski í Kristjaníu
getur í skýrslu til stjórnarinnar í
Khöfn 8. nóv. f. á. um mikinu út-
flutning síldar frá Islandi í haust,
marga farma, er komið hafi til Staf-
angurs, og hafi síldin verið aðgreind
þar og búið um hana til markaðssölu,
og seld síðan til Svíþjóðar og þýzka-
lands með góðum ábata, 30—36 kr.
tunnan. »Gæði hinnar íslenzku síldar
þetta ár eru einsdæmi; þó er senni-
legt, að hin feiknamikla fita á síld-
inni geri vöruna ekki eins endingar-
góða. Nokkur gufuskip hafa farið með
tómar tunnur og salt til íslands, og
fengið að jafnaði aftur fullfermi af
síld, ýmist til Stafangurs eða beint til
annarra landa. Eins og fyr er frá
skýrt, hafa tvö gufuskip frá þilskipa-
fiskifélaginu í Stafangri stundað í aum-
ar reknetaveiði fyrir síld Við ísland,
og fengið nálægt 400 tunnur hvort af
beztu síld; er hugsað til að halda
þessum tilraunum áfram, og allar horf-
ur á því, að það beri góðan árangur
með tímanum*.
Alþingi
hefir konungur 10. f. m. stefnt til
fundar, aukaþingiuu, 26. júlí þ. á.
Embættispróíi
við læknaskólann hefir þórður Páls-
son lokið 27. f. mán., með II. eink.
(84 st.).
. Ný iög.
þessi lög frá 3Íðasta alþingi hafa
hlotið konungsstaðfestingu, um fram
áðurnefnd 32, — öll 20. des. f. á.:
33. Lög um almannafrið á helgi-
dögum þjóðkirkjunnar;
34. Lög um að umsjón og fjárhald
nokkra landssjóðskirkna skuli fengin
hlutaðeigandi söfnuðum í hendur;
35. Lög um samþyktir til varnar
skemdum af vatnaágangi, um vatns-
veitingar og um skurði;
36. Lög um samþyktir um ábyrgð-
arsjóði fyrir nautgripi;
37. Viðaukalög við lög 11. desbr.
1891 um samþyktir um kynbætur
hesta;