Ísafold - 15.02.1902, Blaðsíða 2

Ísafold - 15.02.1902, Blaðsíða 2
30 Stjórnarbótin. Framfaraflokksstjórnin ritar Islandsráðgjafanum 11. þ. mán. Svolátandi aendibréf ritaði Fram- faraflokk88tjórnin ráðherra Islands, hr. A. P. Alberti, nú með póstskipinu: »Með síðu8ta póstskipsferð frá Kaup mannahöfn höfum vér meðtekið hinn mjög svo eftirþráða, allrahæsta boð- skap til Islendinga, útgefinn 10. f. m., um stjórnarbótarmál vort, og segir þar svo, að stjórnarskrárfrumvarp það, er samþykt var á síðaata alþingi, muni hljóta konunglega staðfestingu, ef það verður samþykt af nýju á alþingi ó- breytt, og í annan stað, að lagt muni verða af stjórnarinnar hálfu fyrir auka- þing það, er saman kemur í sumar, stjórnarskrárfrumvarp, er auk stjórn- arskrárbreytinganna í alþingisfrum- varpinu hafi enn fremur þau fyrir- mæli að geyma, að ráðaneyti Hans Há- tignar fyrir íslands skuli eiga að3etu í Reykjavík. Út af þes3U, og í sambandi við bréf vort til yðar excellence frá 6. des. f. á., leyfum vér oss hér með fyrir hönd Framfaraflokksins og sem stjórn hans allravirðingarfylst að láta í Ijósi við yðar excellence, að stjórnarskrárfrum- varp það, er stjórnin ráðgerir, þar sem er að öllu verulegu orðið við ósk- um þeim, er fram komu í allraþegn- samlegustu ávarpi til konungs frá efri deild alþingis, mun hafa öflugt fylgi flokksins, utan þings og innan, og að vér munum af fremsta megni leitast við, að styðja þau úrsiit stjórnbótar- málsins, sem stjórnin samkvæmt kon- ungsboðskapnum setur sér fyrir að fá framgengt. Með því að konungsboðskapurinn kom ekki hingað til lands fyr en 25. f. m,, er ekki enn fengin vitneskja um undirtektir undir hann nema frá litl- um hluta landsins; en eftir fréttum þeim, sem þegar hafa borist, og eftir þeirri þekkingu, er vér höfum á lands- búum, erum vér í engum efa um, að oss er óhætt að fullyrða það við yðar excellence, að það sem vér höfum af- ráðið sem stjórn Framfaraflokksins um afstöðu vora i stjórnbótarmálinu, muni hljóta samsinni og fylgi mikils meiri hluta landa vorra«. Um kynbætur búpeiiings. Kftir Jóhann Magnússan (frá Glerárskógum). I. Ækki er því neitandi, að talsverður áhugi er vaknaður um land alt á jarð- rækt, húsagerð, góðri meðferð á skepn- um og jafnvel á smjörgerð og osta. Landsmenn hafa alment fengiðvilja til að bæta landbúnaðinn í flestum aðalgreinum hans. J>ó virðast þeir yfirleitt hafa nær því gleymt einu mikilsverðu atriði í landbúnaðinum, en það er kynbótum búpenings. f>að er líkast því, að þeir hugsi sér þær ekki svo mikilsverðar sem þær eru. Að búnaðarskólar vorir og búfræð- ingar frá þeim hafa ekki haft rneiri áhrif í þessa átt, mun vera af því að sumu leyti. að þing og stjórn hefir látið það mjög afskiftalaust. Lög um heimild sýslunefnda til að gera sam- þyktir um kynbæíur hesta mun vera eina viðvikið þaðan. Fjárstyrkur hef- ir mér vitanlega aldrei verið veittur í slíku skyni úr landssjóði. Aðrar þjóðir veita árlega stórfé til eflingar búpeningsrækt, en vér látum þetta mál nær afskiftalaust, rótt eins oa vér getum ekkert af því lært, eða haft gagn af að taka oss það til eftirbreytni. Fyrirhöfn sú og sá til- kostnaður, sem ýmsar þjóðir hafa lagt í sölurnar fyrir þessa grein búnaðar- ins, hefir margsvarað kostnaði bæði beinlínis og óbeinlínis, haft stórmikil bætandi áhrif á landbúnaðmn yfirleitt — gert hann að veruiega arðvænlegri atvinnugrein. þær tilraunir, sem gerðar hafa ver- ið hér á landi í þá átt, að bæta fjár- kynið, hafa verið mjög ófullkomnar og í molum. Og er vafamál, hvort frem- ur skal þakka hinum strjálu og óveru- legu kynbótatilraunum þær litlu bæt- ur, sem orðið hafa á fjárkyninu í ýms- um héruðum, heldur en batnandi með- ferð á skepnum síðari árin. Sumt, sem gert er hér í kynbóta- skyni, er í raun réttri fremur til kyn- spillis en kynbóta. T. d. er alsiða, að nota ungar skepnur óþroskaðar tíl undaneldis, jafnvel á fyrsta aldursári. þetta telja kynbótafræðingar mjög svo spillandi, og mun það raunar liggja hverjum maDni í augum uppi, er um það hugsar. Annað það, sem mjög spillir kynferði á sauðfé og hrossum, er hin óskynsamlega sala til útlanda. Bændur velja úr til sölu vænsta féð og jafnvel hross, en halda eftir úr- kastinu til undaneldis. þetta hlýtur að rýra kynið. Margt mætti fleira telja, er veldur fremur afturför en framför í kynferði búpenings vors. f>essu til lagfæringar virðist fyrst þurfa að útvega mann, innlendan og vel hæfan, til að rannsaka kynferði búpenings og kynna sér allar ástæður, svo hann gæti síðan frætt almenning um, hvað gera skyldi. því næst ætti að veita ríflegan fjárstyrk til kynbóta- félaga og annarra stofnana, er leggja stund á kynbætur. Landspell í Kangárvallasýslu. Naumast verður ofsögum af því sagt, hvert tjón eldfjöll og jökulvötn hafa unnið landi voru; en þó mun ó- víða kveða meira að þessum skemd- um til bygða en í Rangárvallasýslu. Allir kannast við Heklu; en hitt er ef til vill ebki eins kunnugt, að hún hefir lagt land í auðn alt í kringum sig, er nemur mörgum ferhyrnings- mílum. Hún hefir nú hvílt sig í mörg ár. En í stað hennar er Markarfljót tekið að eyða bygðina, með meiri krafti, en verið hefir um allmörg ár. Markarfljót rennur allvíðast í þröngu gljúfri frá upptökum sínum, þangað til það kemur fram úr Grænafjalli; þá rennur það með fram þórsmörk vest- anverðn, og upphaflega hefir það hald- ið þeirri stefnu til útsuðurs með fram Eyjafjöllum að vestanverðu fram hjá Seljalandsmúla og þaðan til sjávar. En stundum hefir það tekið aðra stefnu, o: vestur eftir aurunum fyrir sunnan þórólfsfell, kastað sér svo upp að Fljótshlíðinni og lent í þverá. þessa stefnu hefir Markarfljót, eða kvísl úr því, ýiaft um nokkur ár, en nú má heita að það sé alt komið í þverá. En þegar F 1 j ó t i ð liggur í þverá, þá veldur það meiri og minni skemd- um alla leið frá instu bæjum í Fljótshlíð vestur í þjórsá. þverá rennur meðfram Fljótshlíðinni endilaDgri, og hefir brotið þar mjög af engjum og jafnvel túnum, svo að á sumum stöðum má heita, að alt und- irlendi sé horfið, en bakkarnir orðnir nokkurra mannhæða háir. Mest kveð- ur að þessu móts við Hlíðarenda og Hlíðarendakot, en ört gengur og á undirlendið vestur í Hlíðinni. þegar FljótshHðinni sleppir, lækka bakkarnir, og verður afleiðingin sú, að áin flóir þar yfir þá og hylur undir- lendið beggja vegna, svo að það er þakið vatni á sumrum, en ísi á vetr- um. Aður fyr hefir áin brotið mörg skörð (ósa) í bakkana á þessu svæði, svo sem Bakkakots-ós, Ártúna-ós, Bjólu- ósa, Valalæki o. fl. Hefir oftast nær tekist að hlaða upp í ósa þessa með miklum kostnaði og erfiðismunum. En í næstliðrium janúarmán. hefir áin brotið úr Bakkakots-ós og öðrum Valalæknum, 30 íaðma breitt skarð úr Bakkakots-ós og um 4 faðma djúpt. Fyr í vetur hefir brotnað íhleðsla úr Bjóluósum. Rennur áin nú gegnum ósa þes3a, svo að undirlendið í kring er hulíð ísi og vatni. Koma þessar nýju akemdir harðast niður á Bakkabæjum og nokk- urum hluta af Vestur-Landeyjum, Króknum. Saínast vatnið þar fyrir, því hvergi er útfall til sjávar þar ná- lægt. Vetrarhagar eru þar nálega allir komnir undir vatn og ís, og ekki er þar nein von um heyskap á næsta sumri, nema tept verði í fyrnefnda ósa, en það eruekki tiltök, nema vatn- ið minki. Skemdir þær, sem Markarfljót veld ur meðan það liggur í þverá, koma þannig niður á hina einstöku hreppa sýslunnar, að í Fljótshlíðarhreppi spill- ir það að minsta kosti 12 jörðum, í Hvolhreppi 7, í Rangárvallahreppi 17, í Vestur-Landeyjahreppi 25 og í Ása- hreppi 50—60. Á jörðum þessum munu vera nálægt 120 búendur. Skemdirnar koma sumpart fram í landbrotum og sumpart í sandburði, þar sem áin flæðir yfir. Sumstaðar gerir hún ókleift að komast að þeim slægjum, er upp úr vatninu standa. Eg veit nú að vísu, að það tjáir ekki að tala um þær skemdir, sem orðnar eru, og það er ekki heldur til- gangur þessara lína, að fárast yfir þeim. En hitt vildi eg mega benda sýslubúum á og öllum, sem hlut eiga að máli, jarðeigendum ekki siður en ábúendum, að bindast samtökum á vori komanda til þess, að varna frek- ara tjóni, ef unt væri, og leita sér leið- beiningar hinna færustu manna, sem kostur er á, áður en lagt er út í slíkt stórvirki, sem það mundi verða, að af- stýra skemdum af þverá. Odda, 6. febr. 1902. Skúli Skúlason Kynbótagreinarhöf. bér í blaðinu, Jóhann Magnússon, ættaður úr Dölum, en nú til heimilis vestur í Dýrafirði, er búfræðingur frá skólanum í Ási í Noregi, sá hinn sami, er þaðan ritaði góða og nytsama hugvekju í ísafold 1900, 44. tölubl.: »Stutt búnaðarnám«. Greinin í þessu blaði er og mikið þörf hugvekja, og orð í tíma töluð. Eldiviðarneyð mikil á ísafirði. Kola- laast þar eða þvi nær kolalaust að sögn í allan vetur. 0g þegar loks var von á kolabirgðum þangað, nokkru af farminum úr gufuskipinu Modesta, er bingað kom til W. Fischers nýlega, vildi hvorki betur til né ver en að það strandaði hér á hiifninni, sem kunnugt er. Mannalát og slysfarir. Hér í bænum lézt eftir langa legm 8. þ. m. cand. phil. Vilhjálmur J ó n s 8 o n, afgreiðslumaður hjá pÓ8tmeistaranum í Rsykjavík, rúml. þrítugur, f. 30. ágúst 1870, sonur Jóns Borgfirðings (nú á Akureyri) og bróð- ir þeirra dr. Finns háskólakennara og Klemens sýslumanns Jónssonar. Bana- rneinið var brjósttæring upp úr lungna- bólgu. Hann var sagður vel að sér í nýjum tungumálum. Síra Jón Stefánsson á Hall- dórsstöðum í Bárðardal andaðist 4. f. mán. Hann var fárra missira prestur og ungur að aldri, f. 20. febr. 1872, en búinn að vera lengi veikur af brjósttæring. Hann var upprunninn vír Gnúpverjahrepp, frá Ásólfsstöðum. Ekkja, hans er Guðrún Helgadóttir frá Birtingaholti, systir Guðm. próf. í Reykholti og þeirra bræðra. Maður varð úti (eða druknaði) 8. f. m. frá Giljum í Jökuldal, á heimleið af Seyðisfirði, H a 11 d ó r að nafni Stefánsson, ungur efnismaður og einkastoð fátæks föður. Fór veikur af stað þannan morguu frá Snjóholti í Eiðaþinghá, og vita menn eigi, hvort hann muni heldur hafa dottið ofan um ís á Lagarfljóti eða orðið úti um kveldið, er veður harðnaði. þá varð 22. f. mán. maður úti aust- ur í Flóa, Sigurður bóndi S i g- u r ð s s o n frá Efravelli í Gaulverja- bæjarhreppi. Hann var á heimleið frá Eyrarbakka og fanst örendur skamt frá heimili sínu. Merkisbóndinn S i g u r ð u r hrepp- stjóri E inarsson á Hánefsstöðum, hreppsstjóri í Seyðisfjarðarhreppi, and- aðist 26. nóv. f. á., og var eftir ósk sinni jarðaður kirkjuathafnalaust á heimili sínu 6. des. f. á. Bátur fórst í fiskiróðri 2. f. mán. frá Brimilsvöllum á Snæfellsnesi, með 4 mönnum, er druknuðu allir. For- maður hét Jón Jónsson frá Bakkabúð, en hásetar synir hans 2 mannvænlegir, fyrir innan tvítugt, og Kristján Guðmundsson frá Dalli, kvæntur maður, er lét eftir sig 5 börn ung. Viggo Vedholm, bókari hjá Árria Sveinssyni, kaupmanni á ísafirði, sonur Jóns gamla Vedbolm’s veitinga- manns, andaðist þar 21. desbr. f. á., 34 ára að aldri, úr hjartaslagi. Hann var kvæntur Friðriku Haraldsdóttur Magnússonar (Ásgeirssonar) og áttu þau hjón 4 börn. Hann hafði ment- ast í Möðruvallaskóla. »Hann var stiltur maður, fríður sýnum, og karl- menni að burðum, manna vandaðast- ur til orða og verka og ötull að hverju sem hann gekk«. Snemma í vetur, 27. nóv., andaðist á 64. aldursári, merkiskonan O d d n ý Hjörleifsdóttir á Breiðabóls- stöðum á Álftanesi, prófasts Guttorms- sonar, síðast prests að Tjörn í Svarf- aðardal, ekkja Björns Björnssonar bónda á Breiðabólsst. (f 1879). þeitn hjónum hafði orðið 10 barna auðið, og lifa 5, þeirra á meðal síra Björn í Laufási, Erlendur hreppstj. á Breiða- bólsst. og Hjörleifur bóndi á Hofstöð- um í Miklaholtshreppi. »Hún var mesta atgerviskona, fríð sýnum, prýði- lega greind og mentaðri en almeut geríst; söngkona mikil, Hún var góð húsmóðir og manni sínum ástrík eig- inkona«.

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.