Ísafold - 08.03.1902, Blaðsíða 1

Kemur út ýrmst einn sinni efia
tvisv. í vikn Verð árg. (30 ark.
minnst) 4 kr., erleniiis 5 kr. eðe
1 >/» doll.; korgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram.)
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé ti)
átgefanda fyrir 1. október.
Áfgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrceti 8.
XXIX. árg,
Reykjavík laugardaginn 8. marz 1902.
11. blað.
I. 0. 0. F. 833I481/.,.
Forngripasafn opiðmvd. ogld 11—12
Landsbólcasafit opið hvern virkan dag
'kl. 12—2 og einni st.undu lengur (til ki. 'A)
tnd., mvd. og ld. t.i'l útlána.
Okeypis lækning á spítaltnum á þriðjud.
og föstud. kl. 11 -1.
Okeypis augnlækning á spitalanum
,fyr8ta og þtiðja þriðjud. hvers mánaðar
kl. 11-1.
Okeypis tannlækning 1 húsi Jóns Sveins-
sonar itjá kirkjunni 1. og 3. mánud. livers
mán. kl. 11—1.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landakotskirkja. Gruðsþjónusta kl. 9
og kl. 6 á hverjum helgum degi.
Samkomulagstilraunin eyfírzka.
Samkomulagsnefndin, þeir Páil amt-
maður Briem og hans félagar, hafa
tekið svo í streng, er þeim barst kon
ungsboðskapurinn m. m., sem Isafold
óskaði og vonaði: hætt við sína stjórn-
bótartillögu, um 2 ráðgjafam. m.,ogsegir
nú svo um konungsboðskapinn, að
hann sé »óvænt gleðiefni fyrir oss Is-
lendÍDga, og væntum vér því, að allir
íslendingar muni nú verða á eitt mál
sáttir, að taka þvi fegins hendi, að fá
ráðgjafann fyrir ísland jafnréttháan öðr-
um ráðgjöfum, búsettan í B3ykjavík«.
f>ví næst minnist nefndin (*Norðurl.«
4. f. m.) á landstjórafyrirkomulagið,
sem einmitt svo margir alúðar-stjórn-
bótarvinir á Norðurlandi hafa löngum
litið svo á sem eitt væri eftirsóknar-
vert, og að öllu öðru ætti að hafna, þar
á meðal samkomulagsnefndarmennim-
ir líklega flestir. f>ar kemst hún svo
að orði:
•Aftur á móti sjáum vér eigi til
neins fyrir Islendinga að svo stöddu,
að hefja baráttu til þess, að fá lands-
stjóra með ráðgjöfum hér á laudi, því
um það atriði liggur nú fyrir skýlaus
neitun frá stjórninni. Væri þeirri bar-
áttu haldið uppi, þá yrði þjóðin að
hafua því fyrirkomulagi, sem nú býðst
og geymir í sér stórar umbætur á nú-
verandi ástandi, og laDgt til fullnægir
hinum ítrustu kröfum, sem gerðar hafa
verið«.-----
|>essi málalok eru sannarlega sam-
fagnaðarefni fyrir alla Banna stjórn-
bótarvini; og er nú lítt hugsandi ann-
að en að þeir reynist svo margir og
mikilsmegandi, er á kosningahólminn
kemur í vor, að málinu sé þá borgið,
og þar með lokið ófriði þeim og óöld,
er yfif landið hefir gengið út af stjórn-
bótarbaráttunni; — að engar sigurvon-
ir verði lengur fyrir leynimótspyrnu
skrifstofuvaldsins og skósveiua þess
gegn framgangi málsins; því huldu höfðu
fer hún vitanlega alveg úr þessu,
miklu fremur en áður; veit sér nú enga
leið aðra færa til kjósendafylgis en að
látast vera þessu alveg fylgjandi, sem
nú er kostur að fá.
það er auðséð á framangreindum
ummælum Bamkomulagsnefndarinnar
uyfirzku, að henni dylst eigi, hve ó-
metanlegt gagn Framfaraflokksstjórnin
hefir málinu unnið með bréfi sínu til
íslandsráðherrans frá 6. des. f. á., þó
ekki væri nema með því einu, að það
knýr fram skýlaust og eindregið svar
af stjórnarinnar hálfu um það, hvort
landstjórafyrirkomið sé fáanlegt eða
ekki fáanlegt.
það eru meir en lítil hlunnindi fyr-
ir málið og framgang þess, að nú sjá
allir, að eigi er til neins um það að
þrátta framar.
Brlend tíðmdi.
þ>að þykja nú einna mest tíðindi
utan úr heimi, að Bretastjórn og Jap-
anskeisari hafa gert vináttusáttmála
sfn í milli 30. jan. þ. á.
það sem málsaðilar bindast fyrst
og fremst íastmælum um, er, að láta
óhaggað völdum og landeign hins
kínverska keisaradæmis, svo og Kórea-
ríkis, en gera öllum þjóðum jafnheimil
hvers kyns viðskifti þar, og heita því
næst hvorir öðrum hlutleysi af ófriði,
er þeir kunni í að lenda við eitthvert
eitt ríki annarlegt, en öruggu fylgi
og fulltingi, ef tvö eru í móti eða
fleiri.
þetta á að vera til þess gert fyrst
og fremst, að ekki þyki öðrum stór-
veldum heimsins árennilegt, að hlut-
ast til um hagi Austurálfuríkja við
Kyrrahaf, og mun þá ekki sízt Búss-
ar hafðir í huga og ásælni þeirra við
Kínverja. Bússar þykjast þó láta sér
þetta vel líka, segja það koma mjög
vel heim við sín áform þar eystra.
Bn Prakkar láta miður vel yfir. f>eim
þykir sem beint sé til sín stefnt fyr-
irvaranum um ófrið af tveggja ríkja
hálfu eða fleiri við málsaðila annan
hvorn, með því að þeir eru í rígföstu
bandalagi við Bússa. Bandamenn í
Norður-Ameríku láta og hið bezta yfir
sáttmálanum, og tala um, að rétt
væri að þeir gengju inn í þau samtök.
Og líkt kveður við hjá þjóðverjum.
Hinrik keisarabróðir frá þýzkalandi
steig á land í Vesturheimi 23. f. m. í
New York, og var þar fagnað forkunn-
ar-vel. Tveim dögum síðar hélt hann
suður í WashingtoD á fund forseta, og
var tekið þar með hinum mestu virkt-
um.
Landskjálftar höfðu orðið allmiklir
á einum stað í Kákasuslöndum Bússa,
í bæ einum, er Schemacha heitir eða
hét, með 30,000 íbúa, og þar í grend.
£ar gjörhrundu 4800 hús, og 800 lík
voru fundin, er síðast vissu menn til,
en talið að týnst hafi 3—4000 manna,
en meir en 20,000 húsnæðislausir.
Bóstur miklar í Barcelona á Spáni,
út af meiri háttar verkfalli, og urðu
þar víg nokkur. Víðar óspektir þar í
borginni.
Líkt er að frétta frá borginni Triest
í Austurríki, og öllu meiri brögð að þó.
Alveg samkynja fréttir og áður af
viðureign Búa og Breta. fíerinn
enski höndlar á viku hverri, eða gerir
óvíga svo og svo marga Búa, eða kló-
festir svo og svo mikið af mönnum og
skepnum þar, en hreppa sjálfir öðru
hvoru leiðinleg »slys«, er þeir svo
kalla. Friðarumleitun af hálfu Hol-
landsstjórnar árangurslaus. Afsvör af
Breta hálfu um að taka neinni íhlut
un annara ríkja um mál þeirra og
Búa.
Mikið látið vestan hafs einkum í
Chicago, með undirskriftasmölun und-
ir áskorun til Kriigers forseta um að
gera sér ferð vestur þangað í vor og
stíga þar á land krýningardag Bngla-
konungs; og er auðráðið, af hverjum
huga það er gert í garð Breta.
Svo sagði hermálaráðherra Breta á
þingi nýlega, að 131 miljón punda
hefðu þeir verið búnir að kosta til
Búa-leiðangursins í árslokin síðustu.
f>að er sarna sem 2358 miljónir kr.
Merkismannslát að frétta frá Dan-
mörku, V. Hörups sarrgöngumála-
ráðherra, fyrrum ritstjóra fyrir »Poli-
tiken«. Hann lézt 15. f. m., eftir
langa legu, úr nýrnaveiki. Hann var
á 1. ári um sextugt, f. 20. maí 1841.
Hann var einhver mestur atkvæða-
maður í liði vinstrimanna, hafði hald-
ið merki þeirra maDna hæst um lang-
aD aldur og harla vasklega undir því
barist. Báðherraembætti þjónaði hann
skamma stund, áður hann tók sótt þá,
er hann leiddi til bana.
Haun hafði svo fyrir mælt, að brenna
skyldi lík sitt. f>að var gert 23. f. m.
Aðalútfararathöfnin var haldin í reið-
listarskála Lorups, við geysimikið
fjölmenni og með mikilli viðhöfn, og
fluttu þar ýmsir skörungar tölu:
Deuntzer forsætisráðherra, Herman
Trier fólksþingisforseti, Oktavius Han-
sen hæstaréttarmálflutningsmaður og
fleiri.
---- i— t — ---
Stjórnarbótin
Og
skri fstofu valdið.
Bréf frá ísafjarðardjúpi.
Ónnur eims gleðitíðindi og boðskap
konungs vors 10. f. m. ásamt ummæl-
um stjórnarinnar hafa íslendingum
víst ekki borist í þessi liðug 50 ár,
sem þeir hafa barist fyrir auknu sjálfs-
forræði sínu. Allir sannir stjórnbótar-
vinir horfa því glaðir í anda á fram-
tíðina, í von um betri og bjartari tíma
í löggjöf og landsstjórn vorri en þjóð
vor hefir um langan tíma lifað. Tölu-
vert vantar að vísu á, að hinum fylstu
sjálfstjórnarkröfum vorum sé fullnægt;
en um það tjáir ekki að fást að svo
stöddu; umbætur þær, sem nú eru í
boði, eru svo mikilvægar og af svo
góðum hug boðnar, að það væri óðs
manns æði, að hafna þeim. Hingað
til hefir stjórnin leDgstum verið þrösk-
uldur í vegi fyrir allri stjómarbót. Nú
réttir hún höndina til samkomulags.
Takist oss því ekki að leiða stjórnar-
skrármálið til farsællegra lykta, er
það, eftir því, sem nú verður séð,
sjálfum os8 en ekki stjórninni að kenna.
það væri meir en raunalegt, ef
undirtektir stjórnarinnar gætu ekki
safnað saman hinum beztu kröftum
þjóðar vorrar um stjórnarbót þá, sem
nii er í boði; en fyrir því er að svo
stöddu ekki ráð gerandi.
En svo fegnir mega stjórnbótar-
vinir ekki verða þessum góðu tíðind-
um, að þeir gæti ekki allrar varúðar
eða gleymi þeim hættum, er málinu
kunna enn að vera búnar.
Saga stjórnarbaráttu vorrar hefir
lengstum verið raunasaga. Hún hefir
sýnt svo átakanlega réttleysi lítil-
magnans gagnvart þeim, er meiri hafði
máttinn. Og þó hefir þetta ekki verið
raunalegasti þátturinn, heldur hitt, hve
vér sjálfir höfum oft verið sundurþykk-
irvor í milli, og það nærri hvað mest
síðan vér áttum kost á all-verulegri
stjórnarbót.
Sú sundurþykkja og deilur hafa síð-
an 1897 sannfært alla gætna menn
um, að þeir menn virðast veratilmeð
þjóð vorri, sem enga stjórnarbót vilja.
þetta ér hið raunalegasta af öllu
raunalegu í þessu máli.
Ekki kemur mér til hugar, að telja
alla þá heiðursmenn, er síðan 1897
hafa 8taðið á móti stjórnarbót þeirri,
sem fáanleg hefir verið, í óvinaflokki
allrar stjórnarbótar. Eg er þvert á móti
sannfærður um, að allur fjöldi þeirra
safnaBt undir merki þeirrar stjórnbót-
ar, sem nú er í boði.
Mótspyrnan gegn allri stjórnarbót og
umbótum þeim, sem fáanlegar hafa
verið síðan 1897, hefir sem sé ekki
fyrstu upptök sín hjá íslenzku þjóð-
inni. Hún er skilgetið afkvæmi dansk-
íslenzku skrifstofuvaldsstjórnarinnar,
er um langan aldur hefir ráðið lögum
og lofum hér á landi og vill fyrir
hvern mun ekki sleppa þeim völdum.
Síðan 1872 hefir landshöfðinginn yfir
íslandi verið fulltrúi þessa skrifstofu-
valds.
Frá þessu valdi hefir bæði beinlínis
og óbeinlínis stafað öll mótspyrnan
gegn stjórnarbótinni, er fáanleg hefir
verið síðan 1897; og þessi mótspyrna
er eðlileg, sé að eins á það litið, að
stjórnarbót þessi kippir hinum styrk-
ustu stoðum undan skrifstofuvaldinu
íslenzka, sem eru: ábyrgðarleysið, og
ókunnugleiki hins svonefnda ráðherra
íslands; en stjórnbótinni hefir hún
reynst hinn mesti skaðræðisgripur.
Nú er þessu valdi þess meiri voði
búinn en nokkru sinni áður; það er
því mjög líklegt, að þeir, sem þessu
valdi unna og þeim sem með það
fara, neyti nú bæði lags og aflsmunar
til að tálma því, að stjórnarbótin
komist á.
f>að er frá þessu valdi, sem stjórn-
bótinni getur verið hætta búin og hún
enda meiri en nokkru sinni áður.
Stjórnina getur það ekki lengur haft
að bakhjarli. En því fremur muu það
reyna að afla sér fylgis hjá þjóðinni,
og þar geta kosningarnar í vor komið
því í góðar þarfir, ef þjóðin ber ekki