Ísafold - 10.05.1902, Blaðsíða 1

’Keimir nt ýmist einn sinni eða
tvisv. í viku Verð árg. (80 ark.
tninnst) 4 kr., eriendis 5 kr. eða
l1/* doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendie fyrir fram.)
ISAFOLD.
Uppsögn (gkrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
ótgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXIX. ársr.
Reykjavík laugardaginn 10. maí 1902.
27. blað.
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTED S
DANSKA SMJ0RLIKI, sem er alveg eins notadrjugt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum.
I. 0 0 F. 845I68V2. III. (II).
Gufub. Reybjavík fer upp í Borg-
arnes 15., 28., 27. mai, 5., 12., 17. júní, og
snýr jafnan aftur hingað daginn eftir, kem-
ur við á Akranesi alt af báðar leiðir, og á
Straumfirði 16. og ‘Z3. maí og 13. og 17.
júni.
Til Keflavíkur fer hún 13. og 21. mai
og 3., 10. og 20. júni; snýr aftur samdæg-
nrs, þó síðast ekki fyr en 28. júni, með
þvi að hún fer þá austur í Vik óg rekur
alla viðkomustaði þar í milli. Hún kemur
við i Hafnarf. og Vogum suður i leið 13.
maí og 3. júní.
Auglýsing.
|>að stendur til, að landmælinga-
deild herforingjaráðsins danska fram-
kvæmi landmælingar í sumar hér á
Suðurlandi.
Almenningur aðvarast því hér með
um, að ekki megi hindra á nokkurn
faátt mælingastörf þessi og hér að lút-
andi framkvæmdir nefndrar herliðs-
Btjórnardeildar, né rífa niður, eyði-
leggja eða skemma steinstöpla, vörð-
ur, járnstengur, málmbúta o. fl., sem
deildin setur upp, eða notar við mæl-
ingarnar, en þeir, sem gjörast brot-
legir í þessu tilliti, mega búast við,
að sæta málssókn og hegningu sam-
kvæmt 100. og 296. gr. hegningarlag-
anna.
Suður- og Vesturömtin, Reykjavík,
9. maí 1902.
J. Havsteen.
Upphefð og ástundun.
Tvent gengur mönnum oftast til að
vilja hreppa háan valdasess í mann-
félaginu.
Annað er úpphefðin sjálf, vegtyllan,
féð og framinn, tækifærið til að eiga
góða daga og náðuga, oft í dáðleysi og
aðgerðaleysi, láta aðra þræla fyrir sig
og neyta ávaxtanna af sveita þeirra,
eiga sem beztan kost á að svala mun-
aðarfýsn sinni og drotnunargirnd, geta
beitt valdinu sér til geðsvölunar, til
falutdrægni í vil þjónustufúsum vinum
og vandamönnum, en þeim í mein, er
ekki vilja að þeim hneigjast, smjaðra
fyrir þeim, tigna þá og tilbiðja, —
jafnvel til ranglætis og réttarsvifcis,
ribbaldaskapar og harðræðis, ef svo
ber undir.
»Guð fyrirgefi konginum; nú situr
faann og drekkur kaffi og brennivín
og veit ekki hvað hér gerist«, segir
sveitarkerlingin í »PiIti og stúlku«;
það voru andlátsorð hennar, eftir
hrakninginn milli hreppstjóranna.
f>að er samkynja hugmynd, sem
þessir menn hafa um tign og völd.
f>að er munaðarlífishugmyndin. þetta,
að drekka kaffi og brennivín, var hinn
stórkostlegasti munaður, sem kerling
gat hugBað sér.
Aftan í slíkum höfðingjum og höfð-
ingjaefnum loðir því næst löng hala-
rófa krossasjúkra hirðgæðinga og lítil-
menna, sem hafa oft og tíðum föður-
landsást og framfarir óspart á vörum
sér, til blekkingar, en hugsa um það
eitt, að mata sinn krók og þóknast
sínum yfirdýrlingum, verja jafnvel til
þess fé og fyrirhöfn, þótt engum eyri
tími af að sjá til nokkurs þess, sem
nytsemd er að fyrir land og lýð.
Hitt, sem mönnum gengur til að
komast til valda, er áhugi á að koma
sem mestu í framkvæmd til nytsemd-
ar þjóðfélaginu og framfara.
þeir, sem þann hugsunarhátt bafa,
gangast ekki fyrir upphefðinni sjálfri.
Hana virða þeir að vettugi. Munaður
er þeim andstygð, meðal annars vegna
þess, að hann eyðir tíma og kröftum
frá áríðandi, margháttaðri iðju til
þjóðþrifa. þeir lifa eins spart og út-
sláttarlaust, þótt nóg hafi fé, laun eða
annað, eins og ekkert ætti undir sér.
Enga hirðgæðinga þurfa þeir að sér
að hæna; þeir hirða ekki um annarra
fylgi en þeirra, sem vinna vilja af al-
úð í sama anda og þeir og að sama
markmiði, en það eru menn, sem gang-
ast ekki fyrir neinu fordildarhjómi,
krossum eða titlum. þeir hafajafnan
ákveðið, þarflegt hlutverk með hönd-
um, og vinna að því af öllum mætti
og með öllum þeim vitsmuuum, er
þeir eiga framast til.
Völd og upphefð eru slíkum mönn-
um í einu orði ekki markmið, heldur
meðal. þau eru í þeirra augum ekki
annað en tæki til að koma áleiðis
þeim fyrirætlunum til landsheilla, er
þeir vita þjóðina þarfnast og þeir
treysta sér frekast til.
Mundi ekki mega ganga að því vísu,
að þessar tvær ólíku stefnur geri vart
við sig hér sem annarsstaðar, er vér
förum að eiga með oss sjálfir til
fullnustu?
Má ekki búast við þrálátlegum
flokkadráttum með þeim, er valda-
sessinn girnast, sinn af hvorum fram-
angreindum, ólíkum hvötum, — með
þeim og þeirra sumum.
Eygjum vér ekki nú þegar vísi þess
konar gróðurs hér á meðal vor?
Eða hefir nokkur maður nokkurn
tíma orðið var við nokkurn skapaðan
hlut, er fyrir forkólfum afturhaldsliðs-
ins vaki, annað en það e i 11, að kom-
ast til valda?
Hefir nokkur maður orðið var við,
að þeir hafi í huga að beitast fyrir
nokkuru framfaramáli þjóðarinnar?
Eða benti framkoma þeirra á síðasta
þingi minstu vitund f þá átt?
Hvernig stendur á, að sá flokkur
hefir engin önnur ráð til að verja
sinn málstað og gera kjósendur lands-
ins sér hlynta, en að rægja og ófrægja
andstæðinga sína af öllum mætti, villa
lýðnum sjónir á allar lundir, ranghverfa
því sem við ber fyrir allra augum,
spinna upp hver ósannindin á fætur
öðrum, og þar fram eftir götum?
Mundu þeir þrffa til þeirra ráða, ef
betri ráð ættu til — ef þeir gætu
t. d. bent á eitthvað sér sjálfum til gild-
is, eitthvert velferðarmál og framfara,
er þeir bæri fyrir brjósti og hugsuðu
sér að fylgja fram, ef þeir kæmust til
valda?
þ>eir vilja láta kjósa sig í vor — í
því skyni að vera nær völdunum, þeg-
ar þar að kemur —, fyrir það eitt, að
þeir eru svo fimir og leiknir að níða
mótstöðumenn sfna og slyngir að
bregða hulu yfir ónytjungsskap sinn
að öðru leyti og áhugaleysi um það,
er til þjóðþrifa horfir.
Undirstaðan.
Eftir að almenningur nú í seinni
tíð sérstaklega er fyrirj alvöru farinn
að reyna til að bætahúsgjörð, heyrist
iðulega þetta, eða þessu lík um-
kvörtunarorð: »Eg sá það eftir á, að
undirstaðan var ónýt og því hrundi
húsið«.
|>að er auðvitað reynsla, sem er
jafngömul og mannkynið, að eftir því
sem ver eða betur er vandað til húss-
ins, eftir því endist það betur og verð-
ur njótandanum til gagns eða ógagns.
En þrátt fyrir þessa dýrt keyptu
reynslu eru þó æðimargir, sem hugsa
meir um að hrófla húsinu einhvern
veginn upp, heldur en að leggja vel nið-
ur áður, hvernig það eigi að vera, svo
að það verði bæði endingargott og
notagott, eða samsvari sem bezt til-
ganginum og því sem til er kostað.
Hér eru menn þó oftast að vinna
fyrir sig og sína, og væri því rangt
að geta þess til, að þeir vildu skemma
fyrir sér og sínum af ásettu ráði og
jafnvel steypa sér og þeim í eymd og
volæði.
Nei, orsökin mun oft og einatt
vera röng og vanhugsuð tilsögn. Sá
sem húsið reisir, ber það undir marga,
hvemig hann eigi að hafa það, og seg-
ir þá sinn hvað. Og þó að hann fái
góð ráð, sem styðjast eiga við reynslu,
eru þau alveg kæfð niður af öðrum,
sem eru svo lyndir, að þeir þykjast vita
alt bezt, geta alt, þótt í raun réttri
viti harla lítið og geta þeirra Iendi
mest í því, að ónýta holl og góð ráð.
En afleiðingarnar koma fram á hinum
ósjálfstæða eiganda hússins. Hann sér
það eftir á, að undirstaðan var úr ó-
völdu efni (þ. e. ónýt), og því hrundi
húsið.
En þetta er, eins og hann segir,
um seinan oft og tíðum, því fæstir
eru svo vel efnaðir, að þeir geti Iært
sjálfir að koma sér upp vönduðu húsi
með þeim hætti, að hafa það fyrst ónýtt.
Ef nú þessu er þannig eða þessu
líkt farið um einstaklingana í þessu
eina atriði, að þeim hafi oft orðið hált
á ýmsum vanhugsuðum ráðum, hvað
mundu þeir þá halda, ef þetta ein-
falda dæmi gæti gerst víðtækara og
heimfærst upp á »pólitíkina« hjá oss
um þessar mundir?
Orðið »pólitík« hefir mér verið sa.gt
að væri grískt og þýddi: umhyggja
fyrir almenningshag, eða þvíuml. Orð-
ið er því í sjálfu sér fallegt. »Póli-
tiskur* er hver sá maður kallaður,
sem hefir í huga og leggur meira eða
minna á sig í orði og verki til að
skifta sér af því, sem almenning varðar.
|>essi áhrif einstaklinganna geta ver-
ið og eru ýmist góð eða vond, mikil
eða lítil. |>að fer eftir því, hvefrmað-
urinn er, stöðu hans 1 mannfélaginu
og hæfileikum.
Dugandi maður ráðvandur í bænda-
stétt lætúr t. d. oft meira gott og
gagnlegt af sér leiða fyrir það fólag,
sem hann er búsettur í o. fl., en ýms-
ir, sem rita margt og mikið í blöð og
láta mikið til sín taka í hvívetna.
Slíkum bónda er samt tíðum. gefinn
sá vitnisburður, að ejóndeildarhringur
hans sé álíka stór og asklok, hann
sé réttnefndur hreppa-pólitikus o. þ.
h., og er þetta sagt í smánarskyni
um þeDna mann, af því að hann hefir
ekki slegið sér víðar út, af ástæðum,
sem geta verið alveg réttar.
Ef maður nú hugsaði sér mann,
sem færi af alvöru að brjóta heilann í
því, hvernig fljótast og bezt mætti
lyfta allri þjóðinni á æðra stig and-
legs og líkamlegs þroska, hvers mundi
hann þá fremur óska en þess, að geta
búsett þó ekki væri nema að eins einn
eða tvo menn í hverju , sveitarfélagi,
sem hefðu vilja og vit til að koma
því upp?
Eða með hvaða ráði ætli væri fyr
og betur hægt að flýta fyrir framför-
um þjóðarinnar í heild sinni?
f>á mundi þetta orð »hreppapólitík-
us« breytast í heiðursnafn.
En nú er það óvirðingarorð.
Svona er auðvelt að umsnúa réttuí
rangt í því, sem er allra-einfaldast.
Hvað mun það þá vera í því yfir-
gripsmeira og torskildara?
Slæm er samt svona löguð undir-
staða til að reisa á henni kostnaðar-
samt og vandað hús. Ósköp er hætt
við, að það hús hrynji, og húseigand-
inn — þjóðin — sjái það um seinan,
að undirstaðan var ónýt og því hrundi
húsið.
Mikil hepni er það, að vér höfum
átt og eigum meun, sem hafa sýnt
það verklega, að þeir bera gott skyn
á ástand og þarfir þjóðarinnar.
f>eir hafa sýnt henni, úr hvaða efni
má til að byggja, hvernig á að fara