Ísafold - 10.05.1902, Blaðsíða 2

106
að því, hvernig verkfærin eru, sem
nota verður, ef vel á að fara.
En þessir menn eru fáir að tiltölu
og orð þeirra eins og kafna, »drukna«
af hávaðanum í þeim, sem kenna það
með framkomu sinni, að það standi
rétt á sama, úr hvaða efni húsið sé
gert, hvaða verkfæri höfð séu til að
hrófla því upp. f>að verði samt hús,
aem geti dugað. Um endingu eða af-
leiðingarnar af þessu hrófatildri tala
þeir minna.
Um þessar mundir liggur fyrirþjóð-
inni að leysa af hendi eitt hið alvar-
legasta og vandamesta verk, sem fyrir
hana hefir verið lagt ef til vill á æfi
hennar.
Eg á hér við það, að velja sérþing-
menn, þessa menn, sem fyrir hennar
hönd eiga að leggja hyrningarsteinana
undir stjórnbótarhúsið, sem velferð þjóð-
arinnar er að miklu leyti undir komin.
f>að er áreiðanlegt, að í jafn vanda-
sömu verki hefir þjóðin þörf á hollri
og góðri leiðsögu, og sérstaklega er
henni áríðandi, að veita grandgæfilega
eftirtekt öllu, sem gerist í hinum
mentaða heimi.
Til dæmis má furðuvel marka, hve
heiðarlegt og líklegt til góðs þing-
manns eitthvert þingmannsefnið er, á
því, hvernig það fer að afla sér kjós-
andafylgis.
Til eru þau þingmannsefni, sem
beita þeirri fráleitu aðferð við kjós-
endur, að kjassa þá og láta kjassa til
að skrifa löngu, löngu fyrirfram und-
ir loforð um að kjósa þingmanns-
efnið á þing. Fæst nafn kjósandans
oft og tíðum með því móti, að þing-
mannsefnið eða þess erendreki ber ó-
svífnar og upplognar sakagiftir á þá
menn, er þeir álíta hættulegasta keppi-
nauta sína; og sýnilega fylgja þeir af
alhug stefnu þeirra blaða, sem leggja
í vana sinn að spinna upp ærumeið-
andi stórlygar um mótflokk sinn, lík-
Iega í því trausti, að kjósendur þjóðar-
innar séu ekki þroskaðri en það, að
þeim lánist helzt með þessu að auka
fylgi sitt. Sbr. máltækið: »rægðu rök-
samlega, eitthvað mun við loða«.
Ekki ei furða, þó að hrollur fari um
hvern vel innrættan mann, þegar
hann hugsar til þess, hvílíkt óbætan-
legt tjón það væri fyrir þjóðina, ef
slíkir menn ættu að leggja undirstöð-
una að stjórnskipulegu frelsi hennar
og farsæld, menn, sem ekki vanda
betur en þetta undir sínar eiginfætur
eða það, sem þeir ætla sér að standa
á; með öðrum orðum: hefja sig upp í
þingmannssætið með þessum eða því
líkum meðulum; því »hver er þó sjálf-
um sér næstur«.
Alveg er það víst, að þessi undir-
staða hrynur fyr eða síðar, og »það
hrun verður mikið«, eftir því, hve fljótt
það gerist.
Eg sagði, að kjósendur gætu þekt
þingmannsefnin á því, hverjum ráðum
þau beita eða létu beita til að afla sér
fylgis þeirra; og á því mun óhætt að
byggja-
Hvernig lízt yður til dæmis á þau
þingraannsefni, sem að framan er lýst,
ef þér kynnuð að þekkja eða kannast
við eitthvað því líkt? Finnið þér ekki
neitt til inni fyrir, ef þér kynnuð að
hafa lofað svona, eða ef líkt stæði á,
atkvæði yðar skriflega svona hálfu eða
heilu missiri áður en kosningar eiga
fram að fara, eða þér vissuð, hverjir í
kjöri verða, eða hvernig málum, stór-
málum þjóðarinnar, hagar,þegar þar að
kemur?
Eruð þér vel ánægðir yfir þeirri til-
hugsun, að sækja kjörfund líkt og
snaraður rjúpnahópur, sem veiðimaður
dregur saman til þess að hagnýta í
sínar þarfir? I stað þess, eins og á
að vera, að koma á þennan friðhelga
stað með alveg óbundnar höndur, hlýða
á röksemdir og ræður þeirra manna,
sem í kjöri eru, og greiða síðan at-
kvæði þeirn manni eða mönnum, er
þeir eftir beztu vitund og þekkingu
telja maklegasta og líklegasta til að
koma sem mestu góðu til leiðaríþarf-
ir þjóðfélagsins.
Allir þeir kjósendur, sem á þennan
eða líkan hátt hafa verið veiddir, ættu
við næstu kosningar að sitja kyrrir
heima eða nota kjördaginn til annars
þarfara en að sækja kjörþing þannig
undir búnir. þ>á hyrfi þetta þjóðar-
hneyksli úr sögunni og enginn þyrði að
ámæla þeim fyrir það.
En það ómetanlega gagn ynnu þeir
sjálfum sér og ættjörð sinni, að þing-
mannsefni vendust af því, að beita
þessari smánarlegu aðferð við kjósend-
ur; og minni eða vægari refsingu er
ómögulegt að Iáta þá hafa en þegjandi
fyrirlitningu þeirra manna, sem þess-
ari aðferð hafa verið beittir.
J>að getur verið, að sumir kjósendur
þekki þassa menn að ýmsu góðu í
öðrum efnum.
En hvað um það.
Hér er um stórhættulegan þjóðar-
ósið að tefla í þessari grein, sem eng-
um á að þolast. Að tala um orð-
heldni kjósenda, er svo stendur á, nær
engri átt.
•Illur fengur illa forgengur«; og svo
á það að vera. Annars væri til lítils,
að vanda sig til orða og verka.
Sveitarbóndi. ■■
Skörungskapur.
|>að er ekki ætíð, að skörungar eigi
svo hægt með að láta skörungskap
sinn lýsa sér í athöfnum sínum, láta
hann skína fyrir almenningi í glæsi-
legum afrekum. Hann verður stund-
um að hfma langdvölum hulinn og
dulinn undir mælikeri, af því að ekki
býðst tækifæri til að láta á honum
bera. f>að er happ, þegar svo ber
undir.
Amtmaður vor hér syðra hefir lifað
nýlega eina slíka happastund.
Hann átti að úrskurða um áfengis-
verzlunarleyfi, í fyrsta skifti síðan er
áfengislögin frá 11. nóv. 1899 gengu
í gildi. Umsóknar þessarar var getið
hér í blaðinu um daginn, og þess um
leið, að lögmæltri meðferð hennar í
bæjarstjórn reiddi þanc veg af, að
bæjarfulltrúarnir lögðu í móti henni
því nær í einu hljóði, allir nema einn,
auk þess sem nál. f viðstaddra kjós-
enda hér í bænum, menn af öllum stétt-
um, höfðu skorað á bæjarstjórnina að
andmæla leyfinu.
En amtmaður veitti leyfið
eigi að síður!
Alls eitt skifti annað mun hafa sótt
verið um slíkt leyfi síðan er fyrnefnd lög
gengu í gildi. |>að var norður á Ak-
ureyri í haust eða vetur. Bæjarstjórn
var á móti því þar líka, meiri hlutinn.
En kjósendur munu hafa látið málið
hlutlaust. Eigi að síður verður amt-
maður þar á sama bandi og meiri
hluti bæjarstjórnar og synjar leyfisins.
Lögin eru söm, sem báðir amtmenn
eiga að beita. En skiftir um, hver á
heldur, og skörungskapurinn er ekki
öllum jafnt mældur og úthlutaður.
Málsatvik geta og ef til vill hafa
verið ólík.
Já, að nokkuru leyti.
Nyrðra sótti um leyfið ekkja stór-
kaupmanns, er lengi hafði verzlunina
rekið, eftir hinum eldri lögum.
Hér er það maður, sem ekki stóð í
neinu löglegu, almenniúgi auglýstu
sambandi við hinn fyrri leyfishafa.
En það gerði þó konan við mann
sinn, í Akureyrar-dæminu. Hafi hér
verið eitthvert samband milli hins
fyrri leyfishafa og umsækjanda, þá
hefir það verið pukursamband. Og
samband það hafði landshöfðingi ekki
viljað taka gilt fyrir landssjóðs hönd,
til rýrnunar tekjum hans.
f>að vitnaðist, að umsækjandi hafði
látið reka hér áfengisverzlun undan-
farið fyrir sig ólöglega og undir ann-
ars manns nafni. f>á er sagt sem
svo, að hart sé að meina honum að
halda henni áfram, þegar hann bjóð-
ist meir að segja til að reka hana nú í
sjálfs sín nafni og greiða lögboðið
landssjóðsgjald fyrir leyfið til þess!
Báðið til að hafa út áfengisverzlun-
arleyfi hjó háyfirvaldi, hvað sem líður
almenningsvilja og eindregnum tillög-
um bæjar- eða sveitarstjórnar, er eftir
því, að reka fyrst áfengisverzlun ólög-
lega um tíma, helzt nokkur missiri.
f>á er umsækjandi ekki lengur nýr
maður, ekki byrjandi, ekki maður, sem
æ 11 a r að stofna áfengisverzlun og
vill fá leyfi til þess. f>á er hann
maður, sem h e f i r stofnað slíka
verzlun, og þá er honum óróttur ger,
ef honum er ekki lofað að halda á-
fram!
Tilvitnuð lög gera ráð fyrir endur-
nýjun áfengisverzlunarleyfis eftir fáein
ár og setja fyrir því sömu skilyrði
sem frumveitingunni. Einfeldningar
hafa sjálfsagt hugsað sér, að þau laga-
fyrirmæli kynnu að geta leitt af sér
það, að einhver áfengisverzlun legðist
niður með þeim hætti einhvern tíma.
En hvað halda þeir að úr því verði,
ef ekki þarf annað en að reka verzl-
unina ó 1 ö g 1 e g a nokkur ár til þess,
að verða rétthærri en ella til áfengis-
verzlunarleyfis? Mundi þá ekki til-
kallið verða enn helgara, þegar búið
er að reka slíka verzlun 1 ö g 1 e g a
nokkur ár?
f>að er ákaflega notalegt, þetta, að
geta orðið rótthærri til mikilsverðra
hlunninda með því að nota þau fyrst
ólöglega. Og svo skyldi þarað auki al-
menningur og jafnvel sveitarstjórnar-
völd fara að vilja amast við, að maður
fengi hjá háyfirvaldinu lagaleyfi fyrir
hlunnindunum. f>á hefir hann beggja
skauta byr þangað sem hann ætlar
sér. f>á blæs ennfremur í seglin hans
nauðsynin að bjóða vilja almennings
byrginn og láta kenna á embæctis-
valdinu, — nauðsynin að sýna af sér
skörungskap.
Póstgufuskip Ceres, kapt. Kiær, kom
5. þ. mán. að morgni, á nndan áætlun.
Til Yestmannaeyja kom með því frá Khöfn
ur. Yaltýr háskólakennari Guðmnndsson
og þau hjón — frúin hélt áfram hingað.
En til Reykjavikur konsúll D. Thomsen,
Daniel Bruun höfnðsmaður (í erindum land-
mælingadeilar herstjórnarráðsins), C. Flens-
borg skógfræðingur, iyfsalasveinn danskur
til M. Lund lyfsala, Dorlákur Yilhjálmsson
búfræð. frá Rauðará, og yfirmaður einn úr
»Kristil. unglingafélagi« frá Sviss; auk
þess áleiðis til Vestfjarða kaupmennirnir
P. J. Thorsteinsson á Bíldudal, Pétur Ólafs-
son á PatrekBfirði, A. Riis frá Isafirði og
R. Riis frá Borðeyri. Frá Skotiandi frk.
Kristin Sigurðardóttir og frá Færeyjum frú
M. Sigurðsson kaupmanns og sonur þeirra
hjóna.
Ceres fór til Vestfjarð’a í fyrra kveid
samkvæmt áætlun. •
Óveltt prestakall. Barð í Fljótum
(Barðs, Holts og Knappastaða sóknir) í
Skagafjarðarprófastsdæmi. Mat, að frá
dregnum 100 kr. árgjaidi til landssjóðs,
1270,72 kr.
A brauðinu hvilir lán til húsabóta, sam-
kv. ihbr. 16. júní 1897 (Stj.tíð. B.bls. 116),
upprunalega 1500 kr., sem endurborgast
með jöfnum afborgunum á 25 árum, auk
vaxta.
Uppgjafaprestur nýtur eftirlauna af
brauðinu samkvæmt lögum.
Veitist frá fardögum 1902 að telja-
Auglýst 9. maí 1902. Umsóknarfrestur til
23. júni.
Rangæiiiguriiin i Þjðlf
og ósannindin.
AS vísu er það mesta nauðungarverk,
að svara eiuu orði persónúlegum óþokka-
ritgjörðum, einkum þegar þær eru nafn-
lausar, eða með fölskum undirskriftum.
Þó má kalia, að maður sé neyddur til
að bera aftur megnustu ósannindin, svo
að ókunnugir lesendur sjái, að þessir
skuggasveinar fara ekki með sólskæran
sannleikann og eru ekki mjög meðala-
vandir.
I 9. tbl. Þjðlfs hefir einhver náungi,
sem kallar sig Rangæing, fundið hvöt
hjá sér að ausa úr sér óþokka-áburði um
framkomu mína á síðasta þingi m. m.,
sem vitanlega er gjört í þeim tilgangU
að reyna að sverta mig i augum kjós-
enda minna fyrir kjörfundinn í vor, og
gjöra tilraun til að koma mér frá þing-
mensku, en sjálfum sér að, eða einhverj-
um af sínu liði.
Þó að grein þessi só öll saman sett af
ósannindum, dettur mér ekki í hug að
svara henni orði fyrir orð; eg vil að eins
minnast á sannsögli höf. í fáum atriðum.
Það fýrsta, sem hann byrjar á, er, að
fræða menn um, að eg hafi farið í kosn-
ingaleiðangur austur í sýslu í fyrra sum-
ar, og fengið síra Eggert á Breiðabólsstað
með mór til þeirrar ferðar.
Þó að þetta hvorutveggja sé nú ekki
meira en mörg þingmannaefni gjöra á
þessum tíma, og ekkert fundið varhuga-
vert við, þá hefi eg aldrei farið í kosn-
ingaleiðangur, og því ekki þurft að fá
neinn í fylgd með mér í þá ferð, og
lýsi eg þvíhöf. ósannindamann að
þessari sögusögn sinni. Svo lítur út,
sem maður þessi geti ekki hugsað sér,
að neinn sá, sem býður sig fram til
þingmensku, geti átt nokkurt erindi að
heiman nema í atkvæðasmölun, með því
hann hefir fengið það í höfuðið, að fyrst
eg fór austur í sýslu í fyrra sumar, þá
hafi eg hlotið að vera í kosningaleið-
angri. F'erðasaga mín austur í sýslu,
sem höf. kallar kosningaleiðangur, er rétt
sögð þannig:
Um miðjan slátt var maður sendur
til mín austan úr Fljótshlíð með bréf
þess efnis, að tilkynna mér, að einhver
ónefndur náungi hefði komið þeim mönn-
um, sem lofað höfðu lifandi fénaði í
Stokkseyrarfélagið fyrir útteknar vörur,
til þess að brigða þessi loforð sín (þó
á móti vilja deildarstjóra). Var eg því
neyddur til sem formaður fólagsins að
kalla hið bráðasta saman fund í Fljóts-
hlíðardeildinni, til þess að fá menn ofan
af þessu örþrifaráði, þar eg var búinn
að tilkynna umboðsmanni félagsins fón-
aðartöluna, og h&nn því að ætla því
rúm í fénaðarflutningaskipum fólagsins.
Fundur þessi var haldinn í Teigi.
Þar var síra Eggert á Breiðabólsstað
staddur, og gat eg þess við hann, að eg
væri að hugsa um að skreppa austur
undir Austureyjafjöll, því þangað hefði
eg aldrei komið, en nokkrir kunningjar
mínir boðið mór heim til sín. l’alaðist
þá svo til, að síra Eggert slóst í ferðina
með, helzt, að eg hugsaði, til að finna
prófast sinn, síra Kjartan í Holti, Dg
prestinn í Eyvindarhólum, sira Jes.
Að eg í ferð þessari hafi beðið nokkurn
mann að kjósa mig til þings eða fengið
nokkurn atkvæðasmala fyrir mína hönd,
er helber uppspuni, og leyfi eg mér að
bera það undir alla sannorða meun, er eg
talaði við í þeirri ferð, hvort svo hafi
verið. Það eina, sem eg gerði kosning-
unni viðvíkjandi, var það, að eg spurði
tvo bændur, hvort þeir vildu gerast
meðmælendur mínir við kosninguna, e f
þeir ætluðu að kjósa mig.
Þá er höf. að fræða lesendur fyr-
nefnds blaðs á því, að eg hafi brugðist