Ísafold - 21.05.1902, Side 2

118
dróttseti Friðriks koaungsefnis, fyrir
Danmörku; og Bernadotte konunga-
sonur fyrir Svíþjóð.
Eins og meginreglan bendir til,
starfa féiögin sumpart inn á við, að
því að glæða og atyrkja lifandi og
starfsaman kristindóm með félagsmönn-
um, og sumpart út á við, að vekja þá,
sem eru glataðir synir og ekki er enn
farið að langa heim. — Eðlilega er
talsverður munur á því í ýmsum lönd-
um, hversu vel tekst að ná þessum
tilgangi.
Að ým8U öðru leyti koma og félög-
in miklu góðu til ífeiðar, sumpart hvert
á sínum stað, með því t. d. að veita
ungum mönnum ódýra kenslu, hús-
næði, fæði og samkomustað í húsum
félagsins, sumpart styrkja þau og bróð-
urbandið milli allra evangelisk-krist-
innamannajog félagsmenn, sem eru á
ferð, geta hvarvetna búist við beztu
viðtökum hjá félagsbræðrum sínum,
þótt í öðrum löndum eða heimsálfum
8é.
Ræðumaður, sem hefi ferðast síðustu
25 árin fram og aftur um alla Norð-
urálfu, Litlu-Asíu og Vesturálfuna í
þarfir K. F. U. M., gat þess og, að
páfatrúarmenn væru oftast mjög mót-
fallnir þessari starfsemi. Hann varð
fyrir grjótkasti á strætum úti í bæ
einum á Spáni, af því að hann fylgdí
ekki páfavillu, og í Austurríki var einu
sinni rétt komið að því, að honum
yrði varpað í fangelsi, af því að hann
prédikaði ekki kreddur páfans. —
það væri annars mikilsvert, ef hr.
Fermaud vildi segja almenningi dálít-
ið frá ástandinn meðal páfatrúarmanna;
hann þekkir það af eigin sjón og raun,
og menn mundu að líkindum gæta sín
betur fyrir páfavillunni frá Landakoti,
ef þeir vissu betur um áhrif hennar
þar, sem hún er ein um hituna.
»Kirkjuleg« blöð á Rússlandi reyna og
að gjöra K. F. U. M. tortryggileg, og
telja þau xhættuleg ríkinu«, af því að
þau eru evangelisk.
Að lokum fór ræðumaður nokkrum
orðum um, hversu mikil blessun það
mundi verða íslandi, ef hreyfing þessi,
sem þegar væri byrjuð hér í höfuð-
staðnum, mætti festa dýpri rætur,
komast í fast skipulag og færast út
um landið svo víða, sem UDt væri. —
Fyrirlesturinn var prýðilega fluttur,
og hefir hr. Fermaud farið mjög fram
í að tala dönsku sfðan fundum okkar
bar fyrst saman í Danmörku haustið
1900; en samt er honum enn liðugra
um mál á ensku, og kom það greini-
lega í ljós síðastliðið sunnudagakvöld,
þá pródikaðí hann á ensku í G.-T.-
húsinu, en fröken Ólafía Jóhannsdótt-
ir var túlkur.
S. Á. Gislason.
Eitthvað gengur nú ál
Það er ekki tekið út með sitjandi sæl-
unni fyrir »erindrekanum«, ísfirzka yfir-
valdinu, að komast á þing aftur.
Hann hornaði núna um háveturinn mik-
inn hluta kjördæmisins, vesturfirðina, Djúp-
ið innanvert og Jökulfirði.
Snemma á einmánuði leggur hann því
næst út í Hnifsdal og Bolungarvik, og hef-
ir með sér stórpolitíkusinn Jón Laxdal,
gér til aðstoðar, til þess að brýna fyrir
kjósendum þau atriðin, er hann vildi síð-
ur ympra á sjálfur í margra manna áheyrn:
að muna nú eftir að kjósa sýslumann og
»skuggann« hans vestan úr fjörðunum
(M. Ó„ »fórnarlambið«).
Skálavík heitir hygð ein litil úti á yzta
útnorðurkjálkanum vestan Djúps, — vestan
Stigahlíðar. Þangað leggur sýslumaðnr
úr Bolungarvik all-erfiðan heiðarveg gang-
andi og í töluverðri ófærð. Stefndi siðan
til fundar þar, og biðnr kjósendur hvern um
sig einslega, að greiða sér atkvæði á kjör-
fundi. Sama hafði bann hitt á heiðinniog
bar þar fram sömu tilmæli. Fremur litla
áheyrn hafði hann fengið, að mælt er.
Yarð mörgum fyrir að skopast að þessum
atgangi i sinn hóp; þótti þetta varla ein-
leikið.
Skömmu eftir heimkomuna úr þessum
erfiða ieiðangri hafði sýslumaður lagt upp
í nýja ferð, um Skutulsfjörðinn sjálfan,
hæ frá bæ, i sams konar atkvæðasníkjum.
Þar sem þær urðu árangurslausar, i þess-
ari ferð og öðrum, bað hann kjósendur að
finna sig samt fyrir kjörfundinn; lætur jöfn-
um höndum liggja hoð fyrir þeim, er í
kaupstaðinn koma, að finna sig til viðtals.
Þá á að gera að þeim siðustu atreiðiua.
Skrifleg atkvæðaloforð handa þeim
sýslumanni hefir og verið reynt til að
láta kjósendur skrifa undir i þessu kjör-
dæmi sem öðrum, þar sem afturhaldsliðið
hefir uppi seglin. Dreift út prentuðum
eyðublöðum undir slik loforð, sumir segja
hreppstjóraleiðina, eins og væri þetta em-
bættiserindi. Sumir hreppstjórarnir kváðu
þó hafa endursent eyðuhlöðin ósnert heim á
sinn hrepp.
Fyrir skömmu — segir í bréfi af ísaf.
frá miðjum f. mán. — hélt sýslumaður
leynifund með helztu fylgifiskum sinum hér,
og var þar jafnað niður á fundarmenn öll-
um kjósendum í sýslunni, og skyldi enginn
undan falla, er eigi yrði reynt við til þraut-
ar að fá til að kjósa sýslumann.
Auk hinna botnlausu lyga og rógs um
mótstöðnmenn sína, er afturhaldsliðið beitir
hér sem í öðrum kjördæmum, bryddir jafn-
vel á greinilegustu hótunum við kjósendur.
Sagði þó yfirvaldið svo á þingmálafundar-
nefnu þeirri, er hann skaut á hér i kaup-
staðnnm í vetur einu sinni, að hann vildi
ekki nýta það atkvæði, sem ekki væri gef-
ið af frjálsum vilja. Já, það átti svo sem
að slá ryki i augu kjósendum! En, sem
hetur fer, láta mjög fáir kjósendur teyma
sig til fylgis við afturhaldsþingmannaefnin
með jafn-lúalegri aðferð og sá flokknr htf-
ir í frammi hæði hér og annarstaðar.
En sú logandi, sjóðandi, hrennandi föð-
urlandsást!
(Fréttir þessar eru snmar eftir nýju
hlaði ísfirzku, er Sk. Thoroddsen heldur
þar úti um þessar mundir vegna kosning-
anna og »Sköfnungur« heitir; en sumar
eftir hréfum þaðan).
ílensborgarskölinn.
Skólaárið liðna nutu 33 nemendur
tilsagnar í skólanum, 27 í cjagnfrœða-
deildunum og 6 í kennaradeildinni.
Aðalpróf í yngri gagnfræðadeildinni
var haldið á venjulegum tíma, í marz-
lok; en nemendur eldri deildar báðust
eftir því, að námstíminn væri að þessu
sinni lengdur um einn mánuð, og var
burtfararpróf því ekki haldið fyr en í
lok aprílmánaðar. Utanskólaprófdóm-
endur voru þeir prófasturinn í Görð-
um síra Jens Pálsson og Páll Einars-
son sýslumaður.
Að eins 4 luku prófi; 3 tóku ekki
prófið, fóru úr skólanum í aprílmán.;
einn sýktist í miðju prófi og tveir
gengu frá prófi.
|>e8sir luku burtfararprófi:
1. Egill Frlendsson aðaleink.dáv. + 5,21.
2. Jörgen Hansen — dáv. 5,06.
3. Sigurður Stefánss. — - — 5,00.
4. f>órá f>. Guðjohns. — — 4,96.
í kennaradeildinni var próf haldið
10. og 12. þ. m. og luku því 5 nem-
endur með þessum einkunnum:
1. Einar Gíslason, sonur Gísla bónda
Guðmundssonar á Urriðafossi í Ar-
nessýsu (f. 13. júní 1878) með ein-
kunninni vel + bókl., dável 4- verkl.
2. Guðmundur Halldórsson, sonur
Halldórs snikkara Guðmundssonar úr
Fljótshlíð í Rangárvallasýslu (f. 4. okt.
1877) dáv. + bókl., vel + verkl.
3. Jón Hinriksson, sonur Hinriks
bónda Jónssonar, áBrekkukoti í Gull-
bringusýslu (f. 23. maí 1881) vel +
bókl., vel + verkl.
4. Sigurður Ólafssou, sonur Ólafs
bónda Sigurðssonar í Kirkjuvogi í Gull-
brmgusýslu (f. 1. marz 1884) vel bókl„
dável + verkl.
5. forleifur Erlendsson, sonur Er-
lends bónda Guðmundssonar á Jar-
langsstöðum, Mýrasýslu (f. 15. marz
1876) dável + bókl., vel + verkl.
Einn nemandi lauk ekki prófi. Auk
hinna reglulegu nemenda þessarar
deildar, fekk fröken Margrét þorkels-
dóttir frá Reykjavík leyfi til að hlýða
á kenslu í uppeldisfræði nokkurn tíma
seinni hluta vetrar og vera við hinar
verklegu kensluæfingar.
Prófdómendur við þetta próf voru
þeir prófastur síra Jens Pálsson í
Görðum og Sigurður kennari Jónsson
í Reykjavík.
Verkefni í ritgerð: móðurmálskenslan.
Að skií’ta um þingmann.
Svo óljósar eru hugmyndir sumra
kjósenda Um skyldur þeirra og réttindi,
að þeir hugsa sér það stórvansa, ef
ekki beina óhæfu og jafnvel nokkurs
konar samnmgsrof, að skifta um þiug-
mann.
Ekki mundu þeir hinir sömu þó vera
í neinum vafa um, að þeim væri full-
heimilt og alveg vansalaust, að skifta
um vinnumann.
Vinnumann hafa þeir ráðið eða vist-
að til sín til árs eða annars ákveðins
tíma. |>eir hika ekki við að láta þann
vistaisamning óendurnýjaðan og taka
sér annan vinnumann i hins stað, ef
svo ræður við að horfa, — ef þeim
hefir t. d. líkað miður vel við fyrri
manninn, reynst hann síður en við var
búist eða um samið, eða þá ef þeir
þarfnast næsta ár manns, sem betur
kann til þeirra sérstaklegra verka, er
þá stendur til að vinna. Heimskingi
mundi hver sá bóndi talinn, er öðru
vísi færi að ráði sínu.
Alveg sama er um þingmenskuna
eða þingmannsráðningu, og ábyrgðin
þó enn meiri þar að því leyti til, svo
kjósandi ræður jafnframt fyrir aðra en
sjálfan sig og þá ekki síður til miklu
ábyrgðar meira starfs, er við liggur
heill lands og lýðs.
|>ingmaðurinn hefir ef til vill brugð-
ist vonum kjósanda. Hann hefir van-
rækt það, er áskilið hafði verið af
honum eða hann heitið sjálfkrafa að
vinna að á þingi. Hann hefir stutt
þann málstað, er kjósandi ætlaðist sízt
til. Hann hefir hrósað happi að hafa
haft gagn af atkvæði kjósanda til að
tildra sér upp í þingsessinn, en lifað
þ á og látið sem honum sjálfum sýnd-
ist eða vinum hans og lagsmönnum
kom bezt, en skotið skolleyrum við á-
minningum samvizkunnar um skyldur
sínar við kjördæmið og landið alt.
Væri þá nokkurt vit í, að endur-
kjósa slíkan mann?
Önnur ástæða til að gera það ekki
getur verið sú, að þingið hafi í það
sinn aðallega með höndum annað
verkefni en áður, þannig vaxið, að til
þess sé hÍDn fyrri þingmaður býsna-
ólaginn, en annar eða aðrir bjóðist,
er til þess verks kunna raiklu betur.
Væri ’þá ekki stakasta ráðleysa, að
skifta ekki um?
Mundi ekki [hlegið að þeim bónda,
er líkt stæði á fyrir og kæmi sér þó
ekki að því, að skifta um vinnumann?
Fyrnefndum misskilningi veldur sú
skaðræðis-ímyndun, að þingmenskan
sé »brauð«, embætti eða arðvænleg at-
vinna, sem ekki sé drengilegt að svifta
menn fyr en í fulla hnefa, fyrir ein-
hverjar stórsakir. f>að vakir ekki
nógu glögt fyrir mönnum, að þing-
menska er ekkí annað en hjáverka-
erindi, þótt vandasamt sé og ábyrgð-
armikið, lajust við alla atvinnuhug-
mynd eða embættis, enda ætlast til,
að þingfarareyririnn sé ekki annað en
endurgjald fyrir útlagðan kostnað,
sem hann og ekki er yfirleitt; verði
nokkur fjárhagnaður að þingsetunni,
þá gangast þeir einir fyrir honum,
sem ekkert erindi eiga á þing ella, og
á það einnig fylliiega heima um þá,
sem eiga heimili á þingsetrinu og
standa þó bezt að vígi að græða á
þingsetunni, en eru gerðir öðrum
jafnir í »dagpeningum« til þess helzt,
að ekkert kjördæmi gangist fremur
fyrir þeim en öðrum fyrir sparnaðar
sakir.
Aðal-atriðið er fyrir kjósendur, að
minnast þess jafnan, að þeir eiga að
kjósa eftir sannfæringu sinni og engu
öðru, sannfæringunDÍ um það, hvað
laudi og lýð muni heilladrjúgast. —
Öðru eiga þeir ekki að skifta sér af.
Erfiður þvottur.
Að eiga að verja lögleysur gjörráðra
og drotnunargjarnra valdsmanua, klóra
yfir hvers konar misfellur hjá þeira,
breiða skýlu yfir rangindin, gera svart
að hvítu — óviðfeldin icja hlýtur þad
að vera, eitt með leiðinlegri óþrifa-
verkum í mannfélaginu.
Misfimlega lætur það þeim, er við
það fást, eins og hvert annað verk.
Flestir gera þeir eitt af tvennur
annaðhvort þræta fyrir verknað-
inn, misferlin, lögleysuna, meðan þess
þe8s er nokkur kostur, meðan ekki er
lögð fram lögfull sönnun fyrir því, að
hið vítaverða athæfi hafi framið verið,
e ð a þá, ef það sund er lokað, leita,
uppi einhvern lagastað, er toga má.
svo og flækja, að fáfróðum s ý n i s t
hann vera heimild fyrir hinu vítaverða
athæfi.
Afturhaldsmálgagnið átti hér uni'
daginn það verkefni af hendi að inna,
að fóðra þá lögleysu eins verndardýr-
lings þess í valdsmannssæti, er segir
frá hér í blaðinu 12. þ. mán.: bréflega
skipun snæfelska yfirvaldsins til
manns, er kærður hafði verið, um að
taka sér ferð á hendur til yfirheyrslu
2 dagleiðir fram hjá varnarþingi sínu,
þótt ekkj væri honum úrskurðað varð-
hald né nein lögleg átylla önnur til
þess að svifta hann varnarþingsrétti
hans, hvort heldur er heimilisfangs
eða verknaðar; um annars kyns varn-
arþing gat eigi verið að tefla, með
því að maðurino hafði alls eigi höndl-
aður verið eða fangelsaður.
Hvernig fer nú málgagnið að?
þrætt fyrir athæfi sýslumanns gat
það ekki. |>ví hin ólöglega skipun
varbréfleg og birt á prenti í staðfestu
eftirriti.
Fóðrað hana með neinum lagastaf
gat það ekki heldur eða tilberar þess;
því hann er enginn til.
Hvernig á það eða þeir að komast
fram úr þeim kröggum?
Einhverjum kann að detta í hug,
að ráðið muni vera þetta sama, sem
mest tíðkast í hóp þeirra félaga aftur-
haldsseggjanna: að skrökva ein-
hverju upp út í loftið, og þá í þessu
dæmi að skrökva upp einhverjum laga-
stað fyrir lögmæti fyrnefnds tiltækis
sýslumanns. Nefna til dæmis ein-
hverja tilskipun, sem alls ekki væri
til og hefði aldrei til verið.
Nei. f>að, eða tilberarnir — réttara
sagt — hafa látið sér hugkvæmast
miklu nýstárlegra ráð.