Ísafold - 14.08.1902, Blaðsíða 2

Allsherjarþing G.-T.-reglunnar
f>að var 40. aðalfundur reglunnar
og stóð 8.—16. f. m.
Voru þar saman komnir fulltrúar frá
stórstúbum reglunnar, úr öllum álfum
heims og fjöldi annarra félagsmanna
hvaðanæfa, svo mörgum hundruðum
skifti, að ótöldum miklum fjölda
sænskra félagsmanna.
Fyrsta fundarkveldið var aðkomn-
um fundarmönnum fagnað með mikilli
viðhöfn, í stærsta og veglegasta leik-
húsi borgarinnar, er var troðfult og
aðgöngumiðar þangað upp seldir þrem
dögum áður, fyrir uppsett verð. f>ar
var af konungs hálfu, sem var ekki
heima í ríki sínu, Gústaf sonur hans
og ríkiserfingi, ásamt mágkonu sinni
Ingibjörgu Friðriksdóttur Danakonungs-
efnis og f>yri systur hennar.
Forsæti hafði á samkomu þessari
Lagerheim greifi, utanríkisráðherra
Svíakonungs og Norðmanna, og fagn-
aði gestum með fagurri ræðu á frönsku.
Á tvær hendur honum á leikpallin-
um sátu fulltrúar þeir frá ýmsum lönd-
um, er kveðju skyldu flytja þar, og
margt stórmenni Svía, ráðherrar og
ríkisþingmenn, blaðamenn og aðrir.
Yfirmaður G.-T.-reglunnar, J o s e p h
Malins frá Birmingham, svaraði á-
varpi utanríkisráðherrans, skýrði í
fám orðum frá starfi G.-T.-reglunnar í
heiminum og flutti þakkir fyrir heim-
boðið til fundarhalds þessa þar í
Stokljhólmi.
f>á tók til máls yfirmaður reglunn-
ar í Svíþjóð, Styhrlander ríkis-
þingmaður, og flutti kveðju frá stórstúk-
unni þar.
Eftir það stóðu upp fulltrúar frá
ýmsum löndum, og skýrðu í fáum orð-
um frá hag reglunnar, hver í sínu
landi, fyrstur fulltrúinn frá fósturlandi
hennar, Bandaríkjunum, G eo rge C o t-
terill mannvirkjafræðingur; og þá
hver af öðrum, þeirra á meðal full-
trúinn héðan frá Islandi, kand. H a r-
aldur Níalsson; og segja blöð
svo frá um hann, en ekki aðra, að
gerður hafi verið ákaflega mikill róm-
ur að ræðu hans (stormande bifall —
stort jubel).
f>ótti áheyrendum harla mikið til
þess boma, að hér á landi væri tvö-
falt meira um Goodtemplara en þar
Bem flest er annarstaðar (en það er
einmitt í Svíþjóð); 18. hver maður á
landinu bindindismaður, en 7. hver í
Reybjavík; og þá hitt enn fremur, að
hér væri alveg bannað að búa til á-
fenga drykki og sömuleiðis að selja
eða veita áfengi á helgum dögum.
Skemt var milli þess, sem ræður
voru fluttar, með margvíslegum söng
og hljóðfæraslætti, af fyrirtaks söng-
mönnum og söngflokkum.
Auk Goodtemplara héldu önnur
bindindisfélög af Norðurlöndum alls-
herjarþing í Stokkhólmi sömu vik-
»
una.
Einn daginn lögðu þau saman við
Goodtemplara og gengu í prósessíu
um helztu stræti borgarinnar og urðu
ekki færri en 30,000 saman, er gengu
undir meir en 300 merkjum; og hefir
aldrei jafn-mikils háttar prósessía sén
verið þar.
Oscar konungur kom heim, meðan á
þingmu stóð, og kvaddi þá á sinn fund
yfirmann G.-T.-reglunnar, fyrnefndan
Malins, og sveit manna með honum;
talaði hann lengi við þá félaga og
lauk miklu lofsorði á framkvæmdir fé-
lagsins.
Næsta allsherjarþing reglunnar á að
halda að þrem árum liðnum áBelfast
á Írlandí.'
Malins var endurkosinn í yfirmanns-
embættið þangað til, og ýmist kjörnir
eða skipaðir í embætti með honum
fulltrúar frá ýmsum löndum; varhr. Har-
aldur Níelsson einn þeirra, til sæmdar
við Island.
Stjórnarskrármálsræða
Magnúsar Andréssonar
við 2. umr. i Nd. 7. ág.
Af því að eg er einn þeirra sex
manna, sem greiddu atkvæði með
stjórnarskrárfrumvarpinu 13. ágúst í
fyrra í efri deild, og sá eini þeirra,
sem nú aiga sæti hér í deildinni, vil
eg svara þm. Snæf. með fáum orðum,
þar sem hann sagði, að hann hefði
getað skilið stefnuna í því máli alt
þangað til 13. ágúst, en þá yrði hún
sér óskiljanleg, og bar oss á brýn, að
það hefði verið kapp, sem hefði ráðið
atkvæðagreiðslunni.
Slíkt er þung ásökun, að kapp hafi
verið látið ráða meira en sannfæring
í slíku velferðarmáli; en þrátt fyrir
það vil eg afsaka mig með hógværum
orðum, til þess að spilla ekki friði
manna.
|>egar hingað fréttist um stjórnar-
umskiftin í Danmörku, var oss, þeim
mönnum, sem þá áttu sæti í efri deild,
öldungis ókunnugt um skoðun hinnar
nýju Btjórnar á því, hversu mikillar
stjórnbótar hún vildi unna oss Islend-
ingum; en meðan svo var, var ekki
hyggilegt, að byggja á öðrum grund-
velli en áður var lagður í málinu.
Alt öðru máli hefði verið að skifta,
hefði oss verið kunnugt um, að það
væri vilji stjórnarinnar, að fara lengra
en frumvarpið; þá hefði mátt bera
oss kappgirni á brýn.
I öðru lagí voru margir vonarlitlir
og jafnvel vonlausir um, að hin nýja
stjórn mundi finna önnur og betri
ráð til, að koma málum vorum í við-
unanlegt horf, en áður hafði verið
stungið upp á af mönnum hér á landi
og átt hafði verið við af þjóð og þingi
árum saman. Höfðu þrjár aðferðir
verið reyndar til að flytja stjórnina
inn í landið, en engin þeirra hafði
fullnægt óskurn manna.
Hin fyrsta og elzta var svo nefnd
benedizka. Mátti heita, að hún væri
fallin úr sögunni, því mörgum, og þar
á meðal mér, ægði meðal annars sá
kostnaður, er hún hlyti að hafa í för
með sér.
Hið sama má og segja um nmiðlun-
ina« frá 1889.
Loks var tímenninga-frumvarpið,
sem kom fram á síðasta þingi, og
jafnvel hvorugur flokkurinn gerði sig
ánæeðan með, enda sögðu flutnings-
menn þess í umræðunum um það, að
það væri aö eins tilraun til þess, að
finna nýjan veg í málinu.
þegar það sýndi sig, að vér höfðum
sjálfir ekki fundið hagkvæma tilhögun
á stjórn landsins, óttaðist eg, að hin
nýja stjórn mundi ekkí verða fundvís-
ari á hagkvæmt innlent stjórnarfyrir-
komulag en vér sjálfir; þess vegna
fanst mér sjálfsagt, að greiða atkvæði
með frumv., er hafði þó óneitanlega í
sér fólgnar miklar réttarbætur. fannig
hugsaði bæði eg og fleiri, er atkvæði
greiddu með frv. Oss fanst óhyggi-
legt að fella það upp á óvissar vonir.
En jafnframt hugsuðum vór oss
ekki hina nýju stjórn svo illviljaða
þinginu, að hún sætti færi, ef hún sæi
sér leib á borði, til að gera oss ilt,
heldur hugsuðum vér hana svo vel-
viljaða, að ef hún sæi sér fært að veita
oss innlenda stjórn, þá mundi hún
engu að síður veita oss það, þótt vér
samþyktum frumvarþið, ef vér að eins
jafnframt létum hana vita, að frv.
fæli ekki í sér hinar fylstu óskir þjóð-
arinnar.
Yér samþyktum því frv., en skýrð-
um jafnhliða stjórninni frá, í ávarpi
til konungs, — er eftir minu áliti var
hin eina rétta leið, — að íslendingar
myndu ekki fyllilega ánægðir fyr en
þeir hefðu fengið innlenda stjórn.
því fór fjarri, að vór létum leiðast
af kappi.
Vér hugsuðum einmitt mjög vel og
rækilega um málið þá dagana.
Ef illar afleiðingar hefðu hlotist af
gjörðum vorum, þá hefði eg getað skil-
ið, að menn væru gramir við oss sex-
menningana.
En nú hafa afleiðingarnar ekki
reynst skaðlegar.
Vér höfum þvert á móti fengiðþað,
sem farið var fram á í frv., og í við-
bót það, sem óskað var eftir í ávarp-
inu, sem sé innlenda stjórn.
Og eg tel mjög ósennilegt, að tilboð
stjórnarinnar nú hefði orðið fullkomn-
ara, þótt frumvarpið í fyrra hefði ekki
verið samþykt.
Atkvæðagreiðsla vor stafaði ekki af
neinni kappgirni, heldur höfðum vér
íhugað málið ítarlega, eftir því sem
föng voru á, bæði á fundum og hver
vor með sjálfum sér.
Hvað hefði oss átt að ganga til þess,
að samþykkja frv., ef vér hefðum haft
nokkrar líkur til að ætla, að meira
væri fáanlegt en farið var fram á í
því?
Eg fullyrði, að v*ór hugsuðum um
það eitt, hvað þjóðinni mundi verða
fyrir beztu, en létum alls ekki leiðast
af neinni kappfýsi.
Sjálfstjörn liéraða
og framfærslustofnun.
í 54. tbl. »f>jðlf8« 6. f. m., sem eg
hef nýlega fengið að sjá, hefir ritstj.
gjört mig að umtalsefni, í sambandi
við kosningar í Árnessýslu. Vingjarn-
leg eru ummælin ekki, og líkar mér
það vel, því eg tel mér heiður, en atls
ekki vansa í því, að vera í flokki
þeirra manna, sem ritstj. hefir reynt
að svala sér á, á þessum síðustu og
verstu tímum.
Ekki kom mér það heldur á óvart,
að ritstj. hallar þar réttu máli. En
þótt eg telji víst, að fáir taki orð hans
trúanleg, álít eg þó rétt að leiðrétta
missögli hans.
í fáum orðum, sem eg talaði, benti
eg kjósendum á framkomu þingmanns-
efnisins á síðasta þingi, í máli því —
fátækramálinu — sem allur almenn-
ingur leggur hvað mestan hug á, og
það af gildustu ástæðum. þetta gerði
eg án allra ónota eða þykkju. f>ær
tillögur þingmannsefnisins í þessu máli,
sem eg tók fram, geta menn lesið f
tíðindum frá síðasta þingi (umr. í neðri
deild dálk 582 og 595).
Á fyrri staðnum stingur þingm. upp
á, að afnema hreppsnefndir og amts-
ráð; og svo þegar landshöfðingi minn-
ir hann á, að til séu líka sý3lunefnd-
ir, tekur hann þær mjög ánægðurmeð,
og segist vilja, »að sem mest sé lagt
undir vald sýslumanna*.
Á siðari staðnum gerir hanuþájátn-
ingu, að hann að vísu felli sig vel við
hugmynd 2. þm. Bkagf. um framfærslu-
stofnun, en sé þó hræddur um, að slík
stofnun geti orðið landinu of vaxin.
»Eg get búist við«, segir hann, »að svo
margir fari á stofnunina, að öll sýslan
lendi þar á endanum*.
Eg tók þetta fram af því, að eg
ætlaði þingmannsefninu að gera grein
fyrir, færa ástæður fyrir þessum mjög
svo einkennilegu skoðunum sínum, því
það hafði hann ekki gert á þingi, eða
þá að hann á kjörfundinum lýsti því
yfir, að hanu væri fallinn frá þessum
skoðunum. En hann gerði hvorugt.
Hann leyfði sér að kalla orð min rang-
færslur, orð sín slitin út úr sambandi
o. s. frv. f>etta var öll rökfærslan.
Hitt er satt, að flokksmenn hans á
kjörfundinum gjörðu æðimikinn róm
að máli hans og karlmannlegri frammi-
stöðu í þessu máli; en af þessu öfunda
eg hvorki þingmannsefnið né sveitunga
mína og aðra kjósendur hans hér í
sýslu.
Eg, og sjálfsagt mjög margir fleiri,
hef það álit, að það sé mjög mikils-
vert fyrir héruðin — sveitarfélög, sýslu-
fólög, ömt — að þau hafi sem mest
sjálfsforræði og séu sem minst háð
annarlegu valdi í öllum þeim málum,
sem snerta þau sérstaklega, og að þetta
sé ekki svo lítill eða veikur þáttur í
sjálfstjórn þeirii, sem allur almenning-
ur þráir svo mjög. Jpví þótti mérþað
líka svo nauða-einkennilegt, að frelsis-
hetjan ! þjóðólfska, sem sí og æ þykist
berjast fyrir frjálsri, innlendri stjórn,
skyldi vilja svifta héruðin þeim vísi,
sem þau hafa fengið í þessa átt. —
Vitanlega á þingmannsefuið ýmsa góð-
kunningja meðal sýslumanna landsins
og ef til vill meðal annarra stjórnar-
vatda, og vill máske auka vald þessara
þjóðkunnu ástvina sinna. En efasamt
tel eg, að nokkrir aðrir en ÁrUesingar
vilji fylgja honum í því, að innleiða
gamla einveldið í fátækra- og öðrum
héraðsmálum, og meðal Árnesinga er
það, Bem betur fer, ekki nema nokkur
hluti.
Um síðara atriðið — ummæli þing-
mannsins um voða þann, sem af fram-
fær8lustofnuninni mundi stafa, — hef
eg það eitt að segja, að eg minnist
ekki að hafa nokkurn tíma heyrt eða
séð löndum mínum gefinn jafn-Iúaleg-
ur vitnisburður, og þeir, sem vita það,
að þingmaðurinn hefir hvergi dvalið í
sveit nema í Árnessýslu, og er þvf
sjálfsagt lítt bunnugur alstaðar annar-
staðar, þeir freistast til að ímynda sér,
að Árnesingar eigi þar sér í lagi óskil-
ið mál.—Miklar eru þakkirnar. Verði
þeim að góðu. J/7 1902.
St. Stephensen.
Fjárveitingar.
Rúmar 87 þús. kr. stendur til að
veittar verði á þessu aukaþingi úr
landssjóði í viðbót við það sem stendur f
reglulegum fjárlögum það 2 ára tíma-
bil, er nú stendur yfir. Eða svo hefir
neðri deild skilið við fjáraukalögin„
hvernig sem efri deild snýst við því.
Nær helmingur þess, eða rúml. 41
þús., fer til að fullgera Lagarfljóts-
brúna, er hætta varð við í fyrra, sem
kunnugt er. Nokkuð af því, um 18
þús., er þó endurveiting.
þar næst eru ætlaðar 18 þús. kr„
tíl sóttvarnarhúsa í kaupstöðum Iands-
ins, — 6 þús. í Reykjavík og 4 þús.
í hverjum hinna kaupstaðanna.
því næst eru veittar 3 þús. kr.
næsta ár til rannsóknar á byggingar-
efnum landsins og leiðbeiningar í húsa
gerð. J>að er endurtebning fjárveit-
ingarinnar til Sigurðar heit. Pétursson-
ar; og mun vera hafður í huga til
þess starfa Jón þ>orláksson frá Vestur-
hópshólum, er lýkur námi í mann-
virkjafræði í vetur í K.höfn og er
mesti efnismaður. Fénu skal varið
eftir tillögum Búnaðarfélags íslands.
l>á eru ætlaðar 20,000 kr. næsta ár
til tilrauna að flytja kjöt í kældu skipi
til útlanda — uppbót fyrir hvert það
pund, er selst lægra verði en svo, að
seljandi fái fyrir það 18 aura í kropp-
um undir 45 pd., en 20 a. í þyngri bropp-
um, að frádregnum kostnaði. Skal
þá greiða seljanda það, sem á vantar
í 18 eða 20 aura, þó ekbi meira ,en 5
a. á hvert pd.