Ísafold - 17.09.1902, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
U/2 doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin viÖ
áramót, ógild nema komin sé til
átgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXIX.
arg.
Reykjavík miðvikmlaginn 17. september 1902.
61.
blað.
Um 1000 Ms.
fy rirtaks skemtsögur:
Yendetta, Heljar greipar,
4 bindi ails,
alvag óReypis.
Nýir kaupendur að
ÍSAFOLD
30. árg., 1903,
sem verður 80 arkir stórar,
fá í kaupbæti
Vendettu alla
i 2 bindum
og auk þess söguna
* greipar.
verða aíís
1000 bls.
Sögur þassar báðar eru heimsfrægar
skáldsögur. Áf Vendettu seldust
200,000 eintök í Vesturheimi á örstutt-
um tíma.
pa,r að auki fá nýir kaupendur skil-
vísir á sínum tíma sérprentaða hina
nýju sögu, sem nú er að byrja í Isafold
og heitir
Fórn Abrahams,
sem er fyrirtaks-skáldsaga út af Búa-
ófriðinum og verður viðlíka löng eins
og bæði Vendetta og Heljargreip-
ar. f>á sögu (Fórn Abrahams) fá ann-
ars allir þeir sérprentaða, er verða
kaupendur blaðsins þegar henni er
lokið.
Sjálft er blaðið ísafold hér um bil
helmingi ódýrara, árgangurinn, en önn-
ur innlend blöð yfirleitt eftirefnismergð.
Forsjállegast er, að gefa sig
fram Sem fyr3t með pöntun á blaðinu,
áðnr en upplagið þrýtur af sögunum.—
f>etta eru hin mestu vildarkjör, sem
nokkurt fsl. blað hefir nokkurn
tíma boðið.
ABODD er landsins lang-
stærsta blað og eigulegasta í alla staÖi.
í $ A B O Lr D er þó ekki dýrari
en sum önnur hérlend blöð, sem eru
ef til vill fullum fjórðungi minni ár-
.gangurinn.
í jA A B O Lf D er því hið lang-
ódýrasta blað landsins.
ÍS ABOIiD gefur þó skilvísum
kaupendum sínum miklu meiri og
betri kaupbæti en nokkurt hér lent
blað annað.
í A B O Lr D gerir kaupendum
sinum sem allra-hægast fyrir með því
að lofa þeim að borga í innskrift hjá
kaupmönnum hvar sem þyí verður
komið við.
í A B O Lf D styður öfluglega og
eindregið öll framfaramál landsins.
í jíí A B O If D er og hefir lengi
verið kunn að því, að flytja hinar
'vönduðustu og beztu skemtisögur.
I. 0. 0. F. 849I98V2.______________
Forngripasafn opið md., mvd. og Id
11—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
k . 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
ki. 12—2 og einni stundn lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. t.ii útlána.
Náttúrugripasafn, í Doktorshúsi, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14 b.
1. og 3. mánnd. hvers oián. kl. 11—1.
Nokkrar aöfluttar vörur.
Mörgum mun virðast svo, sem kaup
á alls konar manaðarvöru og glys-
varningi sé farið að aukast meira en
svo, að vel henti fjárhag landsmanna,
eða gleypi nú orðið að minsta kosti
heldur mikið í samanburði við tekj-
urnar, sérstaklega þar sem tekjur
flestra séu lítið meiri en svo, að þeir
hafi í sig og á — sig og slna —, og
það þó oft með allra mestu herkjum.
Árið 1899 nema allar aðfluttar vör-
ur til landsins nokkuð meir en 8 milj-
ónum kr.
Fimtungur þessarar fjárhæðar felst
í korni, mjöli og hrísgrjónum eða
um 1 milj. 680 þús. kr.
Við þetta er einkum að athuga, að
rúgmjölið nemur nál. 4ð0 þús. kr., og
ætti að mega spara um 50 þús. kr. á
því, væri kornið malað í landinu, auk
þess sem óefað má ganga að því vísu,
að slíkt mjöl mundi hafa meira nær-
ingargildi, væri hveitimeira að tiltölu
eu rúgmjöl það, sem nú flyzt og oft
mun vera úrsigti að meira eða minna
leyti. Alment mun þó ekki hægt að
gefa kaupmönnum sök á þessu, svo
framarlega sem ekki er um mjög lé-
Iegt mjöl að tefla, því það mun vænt-
anlega selt heldur með lægra verði en
beztu mjöltegundir. Vírðist liggja
nærri, að það ætti að vera eitt af
verkefnum Landsbúnaðarfélagsins, að
styðja að því á einhvern hátt, að
mölunarmylnum væri komið upp hvar-
vetna þar, sem því verður við komið.
J>á flyzt alk konar b r a u ð til
landsins fyrir hér um bil 140 þús. kr.
Ættu bökunarhús hér á landi að sjálf-
sögðu að taka að sér að birgja land-
ið að öllu því brauði, er landsmenn
þarfnast, og ættu þau ekki að þurfa
neina vernd löggjafarvaldsins til þess,
að gera það.
Af s m j ö r i flytjast um 165 þús.
pund, sem kosta 86J þús. kr., og er
að líkindum mestur hluti þess smjör-
líki, sem og sjá má á verðinu, 52J e.
pd. að meðaltali. |>ar sem Dæringar-
gildi góðs smjörlíkis munar ekki svo
miklu frá meðalsmjöri, ætti ekki að
amast svo mjög við inuflutningi smjör-
líkis, með því að fátækara fólk einkum í
kauptúnum og þilskipaútvegurinn get-
ur með því móti fengið ódýrara feit-
meti eu með því að kaupa kúasmjör
eða sauða; en smjöri bænda er hins
vegar opnuð leið með verðlaunum til
að selja smjör sitt erlendis, og fara
þau verðlaun hækkandi eftir þvf, sem
þeir hafa haft betri vöru á boðstólum,
og þar af leiðandi komið henni í
hærra verð.
Af o s t i flytjast um 22£ þús. pd.
og koSta rúm 11 þús. kr., eða nál. 50
a. pundið að meðaltali. Æskilegt
væri, að aðflutningur á þessari vöru-
tegund hyrfi áður langir tímar líða,
og ostar þeir, er landmenn þarfnast,
væri búnir til í landinu sjálfu.
Niðursoðin matvæli kaupum vér að
fyrir 16 þús. kr. og önnur matvæli
fyrir 13 þús. kr. Ástæða væri að taka
til alvarlegrar íhugunar, hvort ekki
væri hægt að sjóða niður hér á landi
mestan hluta þeirra matvæla, sem nú
eru flutt hingað niðursoðin frá öðrum
löndum. Að minsta kosti var látið
mjög vel af niðurstöðu þeirri á sauða-
kjöti, er fór fram á Siglufirði fyrir
nokkrum árum, en nú mun lögð nið-
ur. En eigi slíkar vörur að ganga út,
þarf bæðí varan sjálf að vera góð, og
allur ytri frágangur að vera engu síðri
en á sams konar vörum erlendis, en
því mun einkum bafa áfátt verið um
niðursuðuna á Siglufirði.
|>á koma aðfluttar kartöflur, 3,400
tunnur fyrir nær 32 þús. kr., að með-
altali rúmar 9 kr. tunnan. |>etta ætti
að hverfa sem fyrst úr verzlunar-
skýrslunum, og nægar kartöflur að
vera ræktaðar í landinu sjálfu. Nú
eru afurðir af kartöflugörðum hér á
landi 17x/2 þús. tunnur árið 1900, og
ætti því ekki að þurfa í svip að auka
kartöfluræktina nema um rúman sjött-
ung, til þess að landið fæddi sig sjálft
að þeirri matvöru.
Kaffi með kaffirót og sykur alls
konar er æðistór útgjaldaliður, sam-
tals fast að 1 miljón (980 þús. kr.),
nærri J/8 af öllum aðfluttum vörum;
og væri líklega ástæða til að íhuga,
hvort þessi eyðsla vor væri ekki nokk-
uð úr hófi fram, sérstaklega kaffieyðsl-
an. Um sykur verður ekki sagt hið
sama, með því að svo mikil næring
er í því efni.
Af kaffibaunum kaupum vér hátt
upp í */2 milj. pd., fyrir meir en 270
þús. kr. eða 58 a. pd., en af kaffirót
277 þús. pd., er kosta nær 130 þús.
kr. eða 46 a. pundið. f>egar kaffið er
í jafn-lágu verði og það hefir verið
þetta ár, er athugaudi, hvort það er
nokkur búhnykkur, ad nota svo mikla
kaffirót sem gert er (rúmlega 1 pd. af
kaffirót móts við 2 pd. af kaffibaun-
um). |>egar kaffirótin er að eins
ódýrari en kaffibaunirnar, auk þess
sem mjög rótarblandið kaffi er án efa
töluvert óhollara en ella.
Tóbak alls konar kaupum vér fyrir
uokkuð meir en 400 þús. kr., og virð-
ist tóbakseyðslan fara sívaxandi. Sér-
staklega byrja unglingar á tóbaksbrúk-
un, einkum reykingum, miklu yngri,
en gerðist fyrir nokkrum árum, eink-
um í kaupstöðunum. þetta er vara,
sem ekki er hægt að mæla neina bót,
töfrandi og deyfandi munaðarvara, sem
hefir ekkert næringargildi, hressir ekk-
ert, og styðst við ekkert nema heimsku-
lega tízku, sem orðin er hér að vana.
þessi gífurlega tóbakseyðsla er því at-
hugaverðari, með því hún hefir óholl
áhrif á taugakerfið og þar af leiðandi
á alla heilsuna, sérstaklega ef mikið
kveður að henni. Að vísumunnaum-
ast vera við því að búast, að dkorin
verði upp herör og barist gegn tó-
baksbrúkun að sfnu leyti eins og
drykkjuskapnum, en full ástæða væri
til, að sem flestir drægju úr henni, ef
þeim sýndist þá ekki ráð að hætta
við hana að fullu og • öllu. Ug að
sjálfsögðu ættu allir að varast að
stuðla að því beinlínis, að óþroskaðir
unglingar byrjuðu á tóbaksbrúkun, því
það mun vera nóg miður holt, sem
þeir læra af dæmum hiuna fullorðnu.
í sambandi við ýmsar munaðarvör-
ur mætti minnast á brjóstsykrið.
Ekki er hægt af verzlunarskýrslunum,
að sjá hvað mikið vér kaupum af því
á ári hverju, enda skal eg fúslega
játa, að hér sé ekki um að tefla mjög
mikla fjárhæð, Hitt er athugaverð-
ara, að eimitt þessi vara er beitan,
sem kornung börn læra á eyðslusemi
og munaðarfýsn. Væri að líkindum
hyggilegt fyrir fyrir foreldrana, að
reyna heldur að hafa hemil á þeirri
eyðslu barna sinna, sem virðist fara
vaxandi ár frá ári.
Húsmannalííið i Danmörku.
Meginþorri hinnar dönsku þjóðar
eru húsmenn (eins konar bændur, smá-
bændur) og verkamenn. Eg hefi átt
kost á að kynnast persónulega mönn-
um af þessum stéttum. Og lífskjör
þessara stétta voru gerð að umtals-
efni í hagfræðis- og félagsfræðis-fyrir-
lestrastundunum við Askov skóla í
vetur. Eg hefi því átt kost á, að fá
svo glögga hugmynd um kjör þessara
stétta, að eg get borið þau saman við
kjör smábændanna og verkafólksins
hér á landi.
Sjálfseignar-bændurnir í Danmörku
’nafa flestir á jörðum sínum býli handa
húsmönnum. Einkum eru þau á jörð-
um stórbændanna, svo nefndum herra-
görðum, og eru þau þar oft mörg.
fæssir húsmenn, eða smábændur, eru
verkamenn sjálfseignarbændanna, um
leið og þeir eru sínir eigin verkamenn.
Sumstaðar eru þessir húsmenn alveg
sínir eigin herrar, vinna einungis fyrir
sitt litla bú; einkum er þetta á .Tóolandi;
þar hafa þeir fengið útmælda jarðar-
skika í heiðarlandi (Jótlaudsheiðum)
til ræktunar, og mun eg minnast á
það nánara síðar.
Húsmenn hafa flestir 1 kú, 2—3
svín, og nokkur hænsni. fæirhafaog
sumir2kýrogmatjurtagarð flestir. Fyrir
3 árum (1899) hafði 6. hver húsmaður
(16ý) Bjálfur akneytí eða akjóa til jarð-
yrkjuvinnu, 10 af hundraði hesta eða
uxa, en 6 höfðu kýr, sem þeir beittu
fyrir plóg. Hinir 84 af hundr. urðu
að láua hesta eða uxa hjá bændum;
17 fengu þá ókeypis, 32 leigðu þá, hvar
sem þeim líkaði, en 35 voru skuld-
bundnir að leigja hestana hjá lands-
drotnum sínum og vinna það af sér.
þessir 35 húsmenn af hverju hundr-
aði voru einnig skuldbundnir til að
vinna bændum, sem áttu lóðina og
búskofann, sem þeir bjuggu í, að öll-
um bústörfum, hve nær sem var, eins
og hjú, og láta umhirðingu á býli sínu
verða út undan. Með öðrum orðum:
þeir voru eins konar vinnumenn, með
því léni, að hafa hús sér fyrir konu
sína og börn, með 2—4 dagslátta
landsskika, sem þeir guldu eftir afarháa
landskuld með vinnu sinni.
Allur þorri húsmanna á við þröng-
an kost að búa. |>eir ern sjaidan
skuldugir, af því að þá brestur láns-