Ísafold - 04.10.1902, Page 1

Kemnr út ýmist einn sinni eða
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */, doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD
Uppsögn (skrifleg) bnndin vift
iramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslnstofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXIX. árg.
Reykjavík laugardagiun 4. október 1902.
66. blað.
Biðjið ætíð um
OTTO MONSTBD’S
DANSKA SMJ0RJJKI, sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgtt eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrastu í samanhurði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum.
I. 0. 0. F. 84I0I081/*. II.
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. i
hverjnm mán. kl. 11—1 i spitalanum.
Forngripasafn opið mvd. og ld. 11 —12.
Landsbankinn opinn bvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12 — 1.
Landsbókasafn opið bvern virkan dag
ki. 12—2 og einni stundn lengnr (til kl. 3)
nud., mvd. og ld. til útlána.
Ndttúrugripasafn, i Doktorshúsi, opið
i sd. kl. 2—3.
Tannlækning ókeypisí Pósthússtræti 14b,
1. og 3. mánnd. hvers mán. kl. 11—1.
Um
hafnarfyrirkomulag við Reykjavík.
Eftir
kommandör 11. Hammer.
Með því að þetta er líklegast síð-
asta skiftið, sem eg kem til Islands,
eftir að eg hefi verið á ferð hér við
Btrendur laudsins 4 sumur, leikur mér
hugur á að bera upp í heyranda
hljóði mál, er eg hefi oft minst á eins-
lega við menn, mál, sem eg er sann-
færður um, að er mjög svo mikilsvert
fyrir framfarir íslands og framtíð
Eeykjavíkur.
f>að er, hvernig háttað er um höfn
hér í Reykjavík.
|>að er kunnugt, að hér á Islandi
hafa orðið örskreiðar framfarir síðasta
mannsaldur nálega í öllum efnum.
Fiskiveiðar og verzlun, iðnaður og
landbtínaður er alt á greiðu framfara-
skeiði; og vafalaust hefir ísland enn
margt það til, er engan grunar, en
getur orðið uppsprettulind velmegunn-
ar og framfara. Hér liggja enn mikl-
ar lendur í auðn, er gerá má að gras-
lendi og koma þar upp svo mikilli
kvikfjárrækt og mjólkurbúum, að
landið framleiði og miðli frá sér mikl-
um birgðum af smjöri og osti. f>á
getur og eigi síður steinaríkið og hin-
ar mörgu »hvítu kolanámur* fsvo er
nú farið að kalla fossana) haft að
geyma margan framfaravísi.
Ein ástæðan til þess, að framfarir
þessar éru enn í bernsku, er vafalaust
hinar erfiðu samgöngur í landinu
sjálfu. f>egar svo langt er komið, að
akvegir þeir, er gerðir hafa verið hing-
að og þangað síðari árin með ærnum
kostnaði, verða auknir það, að þeir ná
um öll frjósöm héruð landsins, og enn
frekara, er járnbrautir verða lagðar
meðfram þessum vegum, þá fyrst mun
sjást, hve margar auðsuppsprettur eru
í landinu; og fari þá fiskiveiðum líkt
fram og verið hefir síðustu áratugi
verður það, sem kemur í aðra hönd,
sjálfsagt meir en tífalt á við það, sem
nú gerist. f>á fer það af, að menn þykj-
ast þurfa að flytja sig af landi burt,
og margir burtfluttir íslendingar munu
þá eflaust hverfa aftur heim til ætt-
jarðar sinnar og færa henni þann
vinnukraft, er bún þarfnast þá.
mt
Vera má, að sumum verði að brosa
að þessu, og þyki eg gera mér heldur
fagrar vonir. En eg er í engum vafa
um það, að þetta mun rætast, og það
áður mjög langt um líður. þ>ví nær
hvarvetna í afskektustu hlutum heims
hafa verið lagðar járnbrautir, og þá
fyrst með þeim hafa stórstígar fram-
farir komið. Og hví skyldi ekki vera
eins hér? En þó svo væri, að þetta
væri ekki nema fagrar hugsjónir, enn
huldar blæju ókomins tíma, þá er það
víst, að ísland er nú á miklu fram-
faraskeiði, og ber þá að gera alt, sem
eflt getur framfarir þessar.
Eitt af því, sem er bráðnauðsynlegt
að takatil við sem allra fyrst, er að út-
vega höfuðstaðnum góða og örugga
höfn, þar sem ferma má og afferma
fljótt og kostnaðarlítið og hvernig sem
á stendur.
|>að segir sig sjálft, að slíkrar hafn-
ar verður höfuðstaðurinn að afla sér
síðar meir; og því þá ekki að taka til
við það sem allra fyrst? Sé það látið
undir höfuð leggjast, er þar með van-
rækt eitt höfuðskilyrði fyrir framförum
landsins.
Eins og nú er háttað um höfnina
í Reykjavík, hefir þar hagað til frá ó-
munatíð, að fáeinum umbótum fráskild-
um. þetta er fólk orðið svo vant við
hér, að það er ekki eins glögt á það
eins og ókunnugir eru.
En vér skulum einu sÍDni gera oss
glögga gróÍD fyrir, hvernig ástandið er.
Höfnin við höfuðstað íslands er hálf-
opin skipalega, þar sem ekkert haf-
skip, jafnvel ekki nokkur fiskiskúta
getur lagst við bryggju eða hafskipa-
klöpp. Allur flutningur af skipi og á,
hvort heldur er á varningi, hestum,
sauðkindum, mönnum, í stuttu máli á
öllum sköpuðum hlutum, verður að
gerast á bátum, til og frá bryggjum,
sem eru að jafnaði ofsetnar af fleytum
og flutningsvarningi, þegar verið er að
ferma eða afferma, svo að mjög erfitt er
að komast á land og stundum jafnvel
ókleift. Ef hann er hvass á utan, ger-
ir svo mikinn sjó á höfninni, að hætta
verður alveg að ferma og afferma,
stundum jafnvel ófært að komast af
skipsfjöl eða á. f>að er meir að segja,
að þó að vindur standi af landi, þá er
stundum svo stórsjóað á höfninni, að
ófært er um hana með hlaðna báta.
f>að er ekki smáræðis óþarfa-kostn-
aður, sem þetta veldur, og þá tíma-
töfin bæði fyrir skipin, og þá, sem vör-
urnar fá eða senda þær frá sér, eða
þá fyrir farþegana.
þegar póstgufuskipin eða strand
bátarnir koma eða fara frá Reykjavík,
verður hver farþegi að útvega sér sjálf-
um bát til að flytja sig ogdót sitt og
ef til vill kunningja sína, sem eru að
kveðja hann, af skipsfjöl og á. Og
þá þessir bátar, sem þeir fá! f>að er
ekki ofsagt, að þeir eru ekki ætíð sem
hreinastir.
Reykjavík er nú bær með 7000
manna, og þar kemur fjöldi skipa um
árið, og þó er þar ekki einu sinni til
neinir reglulegir ferjumean og ferju-
bátar. Eg hygg, að lengi megi leita
til að finna hafnarbæ álíka stóran og
ekki minni háttar en Rvík, þar sem
ekki séu skipaðir löggiltir ferjumenn,
er skyldir séu til að hafa almennilega
og hreina ferjubáta, og s k y 1 d i r sóu
að fara út, þegar krafist er, fyrir tiltek-
inn ferjutoll. Og þó að slíkt fyrirkomu-
lag væri ekki látið gilda nema þá daga,
sem póstskip koma eða fara, þá væri
mikil bót í því. Reykjavík er líka
skemtiferðastaður, og þangað kemur á
ári hverju fjöldi skemtiferðamanna,
sem biðja fyrir sér, er þeir minnast
þess, hvernig þeir eiga að fara að kom
ast af skipsfjöl og á.
Alstaðar í heiminum, þar sem eru
sæmilega tíðar samgöngur við umheim-
inn, hefir verið varið stór-fé til þess
afla sér góðrar hafnar; og sé litið til
annarra hinna meiri kauptúna á ls-
landi, þá er höfuðstaðurinn Reykjavík
líka olnbogabarn í þessari grein, því
að á flestum meiri háttar fjörðunum
er þó til bryggja, er jafnvel stór haf-
skip geta lagst við.
Annar og mjög verulegur galli er það,
að ekki er til á öllu íslandi skipakví,
þar sem gera megi við gufuskip eða
hreinsa þau að neðan; fyrir það verður
landið af allmiklu fé, og vátrygging á
skipum til Reykjavíxur og Islands
mundi vafalaust verða ódýrri, ef slík
skipakví væri til.
Enn er það einn verulegur annmarki
á höfninni, eins og hún er nú, að þar
er sama sem ókleift að koma á land
svo stórum hlut eða þungum, að of-
viða 8é fyrir uppskipuuarbátaua.
Sé því spurt um það, hvernig bæta
eigi úr þessum brestum, þá liggur það
beinast við, eins og líka hefir verið
hugsað um, að gera sér höfn þar, sem
skipalegan er nú, raeð því að hlaða þar
skjólvirki. En það mundi verða mjög
dýrt; kostnaðurinn nemur að sögn svo
miljónum skiftir, og mun sjálfsagt
erfitt að komast yfir svo mikið fé,
eins og nú stendur.
En þess gerist ekk þörf.
Náttúran hefir hlyDt betur að Reykja-
vík en svo.
Nærri bænum er staður, er hefir til
að bera öll skilyrði fyrir, að þar megi
gera góða og ódýra höfn.
það er Skerjafjörður.
f>ar er í fjarðarmynninu mikið af
skerjum, og séu þar sett upp nokkur
sæmerki og gerðir þar nokkrir leiðar-
vitar, þá baga þau ekki innsiglinguna
að neinum mun; og þar eru meir að
segja svo mörg sund milli þessara
skerja, að jafnvel seglskip eiga hægt
með að komast þar inn og út með
hvaða vindstöðu sem er.
Hins vegar gera þessi sker það, að
inni á firðinum, fyrir innan þverstefn-
una milli Skildinganess og Seilu, verð-
ur pollur, þar sem aldrei getur orðið
ókyr sjór, svo neinu nemi, og er skip-
um þar alveg eins óhætt eins og á Poll-
inum á ísafirði. En meðfram firðin-
um að norðan, frá því skamt fyrir
innan Skildinganes og suður í Foss-
vog, er meira en nóg landrými til þess,
að koma þar upp bæði hafskipaklöpp
og skipakví. Og þó að ekki þætti ráð
að kosta til slíks of miklu fé fyrst í
stað, má gera þar án mikils kostnað-
ar bryggjur, er gufuskip gætu lagst við.
Auðvitað þurfa þessar bryggjur að vera
nokkuð langar, 3—400 álnir, af því að
þár er svo flatlent og útfiri mikið. En
það 6r ekki smáræðis-hagnaður að því,
að hafskip geta lagst þar að, hvernig
sem á stendur, og fylgir því meðal
annars sá mikli kostur, að ekki þarf
að lúka við alt í einu að hlaða haf-
skipaklöppina og gera skipakvína,
heldur má vinna að því smámsamaD.
I móti þessu er í raun réttri ekki
hægt að koma með nema tvær mót-
bárur: að þetta er svo langt frá Rvík,
og a ð Skerjaf jörður er ekki íslaus árið
um kring.
En séu þessar mótbárur athugaðar
nákvæmara, munu þær að minni hyggju
ékki reynast mikilsverðar.
Um fjarlægðina er það að segja, að
hún er kringum 4000 álnir, talið frá
dómkirkjunni; en það er viðlíka vega-
lengd eins og frá Kongens’ Nytorv í
Kaupmannahöfn út að Nordre-Bassin
í Fríhöfninni, eða frá skipakvíunum í
Leith til neðstu húsanna í Edinborg.
Sé nú Iögð járnbraut eða sporbraut
milli bryggjunnar og bæjarins, og svo
aftur spangabrautir þaðan að geymslu-
húsum kaupmanna, verður sá flutning-
ur sjálfsagt ódýrari heldur en báta-
flutningurinn á skipalegunni hórna,
eins og hún er nú, auk þess sem ferm-
ing og afferming verður fljótlegri og
getur haldið áfram hvernig sem veð-
ur er.
Til þess að koma vörunum undir
eins inn, verður að reisa skilr við bryggj-
una eða þá nokkur sameiginleg geymslu-
hús, og þarf þá ekki annað en að sækja
vörurnar þangað smátt og smátt jafn-
óðum og á þarf að halda eða þegar
bezt stendur á.
Kaupmenn kynnu raunar að segja:
»Nei, við höfum geymsluhús okkar og
bryggjur við gömlu höfnina, og þar
viljum við lfka hafa vörurnar okkar
fluttar á land«. En þeir, sem það segja,
eiga líka að hugsa um það, hver hlunn-
indi það eru fyrir skipin, að geta fermt
og affermt fljótt og vel; og færu þeir
að reikna það hvaðf móti öðru, þáer
eg sannfærður um, að Skerjafjörður
mun bera hærri hlut, sé báðum stöð-
um gert jafnt undir höfði að öðru leyti.
Og þó að reikningslegur ágóði kunni
að verða lítill, þá má ekki gleyma öll-
um öðrum hlunnindum, sem þessu
fylgdu, sem sé örugg höfn og samsvar-
andi kröfum tímans, þar sem hafskip
geta legið í næði, hvernig sem á stend-
ur, að ferming og afferming getur hald-
ið áfram tafalaust, og loks, að farþegar
með dót sitt þurfa ekki að gera sér að
góðu slæma og miður hreina báta og að
mega búast við að vökna á leiðinni af
skipi eða á.
Hina mótbáruna, að Skerjafjörður
er ekki ætíð íslaus, er enn minna í
varið. jpað ber hvergi nærri við á
hverjum vetri, að fjörðinn leggi, auk
þess sem það er aldrei nema stuttan
tíma. Hvað mætti þá segjaum hinar
miklu útflutningshafnir í Eystrasalti,
sem oft eru ísteptar 4—5 mánuði á
ári? f>ar stendur Reykjavík og það