Ísafold - 11.10.1902, Page 2

266
Smjörmarkaðurinn.
í sumar, eÍDkanlega í júní, júlí og
ágúst, hefir verðið á smjöri á heims.
markaðinum verið óvenjulega lágt.
Danskt smjör hefir komist á brezka
markaðinum niður að 90 a. pundið,
sem er mikið lægra en undanfarin ár
í sama mund. Frá því fyrst í septem-
ber hefir smjörið hækkað mjög í verði,
og 23. sept. var danskt smjör á brezka
markaðinum komið upp í 1 kr. pund-
ið eða jafnvel meir. — Lakara smjör
hefir hækkað að sama skapi, og eftir-
spurnin var óðum að aukast, þegar síð-
ast fréttist.
|>að er alment, að smjör hækki nokk-
uð í verði að haustinu. En svona mik-
il hækkun er sjaldgæf, eDda er orsökia
sú til hennar, að frá því í ágúst hafa
verið miklar vætur og kuldar í allri
Norður-Európu, og smjörframleiðslan
því minkað mjög; auk þe88 er gert
ráð fyrír, að lítið smjör komi á heims
markaðinn í haust frá Ástralíu.
|>egar mjólkurbúa-smjörið kom héðan
til Skotlands fyrst í ágúst, var ekki
hægt að selja það þá þegar fyrir við-
unandi verð, enda var þá alt smjör í
lágu verði, eins og áður er sagt. Hið
fyrsta af mjólkurbúasmjörinu var selt
fyrst í september, og 25. s. m. var það
hér um bil alt selt, sem þá var komið
til Skotlands, fyrir rúma 80 aura pd.
að meðaltali.
Með því að smjörið var mjög að
hækka í verði á heimsmarkaðinum,
þegar síðast fréttist, eins og áður er
á vikið, má óhætt gjöra ráð fyrir, að
hið mikla smjör — rúml. 350 hálftunn-
ur—, sem sent varhéðan með »Vestu«
þann 23. sept., og það, sem síðar kann
að hafa verið seDt, seljist með mun
betra verði en það, sem búið var að
selja síðast. Mega því horfurnar fyrir
smjörsölu vorri teljast mjög góðar, eftir
því sem um var að gera.
Reykjavík 2. október 1902.
Gdðjón Guðmundsson.
Forntungurnar i Danmörkn.
Við fimm latínuskóla í Danmörku
hafa á þessu ári orðið rektoraskifti, og
nýir rektorar verið settir inn af bisk-
upum, eins og lög gera ráð fyrir.
Einum af þessum nýju rektorum,
Hoff-Hansen í Ný-Kaupangi, fórust
þannig crð um dauðu málin í ræðu
þeirri, er hann fiutti við það tækifæri:
•Sjálfur hef eg alist upp á þeimtímum,
er menn höfðu öfluga trú á gildi forn-
tungnanna sem áríðandi uppeldisatriði
og álitu að lestur þeirra væri eini veg-
urinn til að komast í skilning um forn-
grískt (hellenskt) og rómverskt anda-
líf, og sjálfur segi eg fyrir mitt leyti,
eins og Pétur djákni (íErasmus Mon-
tanus Holbergs), að ekki víldi eg láta
latínuna mína, þó 100 ríkisdalir væru
í boði. En samt sem áður þykir mér
sem margra árareyDsla sýnioss, að nú
á dögum liggi það næsta fjarri daglegu
lífi og öllum hugsunarhætti nemenda,
að grafa sig niður í Iatínu og grísku
nám, —’ogþaðsvofjarri, aðárangurinn
þrátt fyrir alla ástundun verður lítil-
fjörlegur í samanburði við tímann, sem
til þess er varið. Mér mundi þykja
leiðinlegt að sjá forntungurnar hverfa
gersamlega úr mentanámi ungmenn-
anna; en sú hefir lengi verið skoðun
mín, að ekki ætti að byrja á námi
þeirra fyr en á seinna aldursskeiði
en nú er gert, því þá veitist hægra
að nema þau að gagni, eftir því sem
mér hefir reynst. Sá tími, sem með
því móti græddist, mundi þá verða til
góðs fyrir móðurmálið og nýju málin.
Nýi tíminn heimtar með hærri og hærri
raustu aukna þekkingu í þremur
aðal-menningarmálunum og liðugleika í
notkun þeirra. Sá tími, sem til þess
þarf, verður þá að takast frá latínunni.
það er nú svo, að hver skólamaður er
að bollaleggja með sjálfum sér skóla-
fyrirkomulagið, hvernig það eigi að
vera, og eins hefir nú árum saman
vakað fyrir mér það fyrirkomulag, að
fyrst væri barnaskóli með sameigin-
legri kenslu (fyrir piltbörn og stúlku-
börn) til 11 ára aldurs eða þar um
bil, og móðurmálið látið þar vera mið-
punktur kenslunnar; — svo miðskóli,
með kenslu í nýju málunum til 15 og
16 ára aldurs, og loksins 3 ár* náms-
skeið, þar sem sjálfsagt ætti að gefast
kostur á að nema forntungurnar eftir
frjálsu vali. — Og það hefur glatt mig,
að eg sé, að þessu áþekk hugsun kem-
ur fram í hinu nýja skólalagafrum-
varpi«.
það er auðsætt af þessum ræðukafla,
sem tekinn er eftir »Politiken«, að hin-
ir yngri skólamenn í Danmörku eru
farnir að líta nokkuð öðrum augum á
skólamálin. en eldri kynslóðin, sú
»madvígska« og mosavaxna, — og að
frjálslegari skoðanir í þeim efnum eru
að ryðja sér til rúms ekki síður en í
hinum pólitisku.
Skólalagafrumvarp það, sem hér er
nefnt að ofan, kvað að nokkru leyti
vera sniðið eftir skólaskipulagi Norð-
manna, og mun nú vera lagt fyrir rík-
isþingið; eru allar líkur til, að þess verði
eigi langt að bíða, að gagngerð breyc-
ing verði á skólafyrirkomulaginu í öllu
hinu danska ríki. x
Stokkh ólmsí erö.
VI.
Um Drottningholm og skrúögöngu
bindindismanna.
Ef það er nokkur hlutur, sem Stokk-
hólmsbúar þykjast af, þá er það það,
að höfuðstaður þeirra liggur við Lög-
inn, þetta einkennilega, undurfagra
stöðuvatn. Lögurinn liggur í vestur
frá Stokkhólmi, og skerast eiulægir
smáfirðir, víkur og vogar úr hoDum
til norðurs og suðurs; eD það eykur
þó mest á fegurðina, að í honum liggja
um 1300 eyjar og hólmar. Geta allir
gert sér í hugarlund, hve unaðslegt
muni vera að sigla í góðu veðri inn-
an um allan þann eyjaklasa. Geta
má nærri, að Svíarþyrftu að sýna út-
lendingunum eitthvað af þeirri nátt-
úrufegurð.
í ey einni þar í Leginum (Lofö)
liggur höll ein, forn og mikil, Drott-
ningholms slott. þangað má
fara á gufuskipi á rúmri hálfri stund
frá Stokkhólmi. I höll þessari hafa
þau Oscar konungur og drotning hans
aðsetu nokkurn hluta sumars nær því
á ári hverju. Höllin vai reist á síð-
ari hluta 17. aldar, og lét það gera
Hedvig Eleonora drotning.
Hinn 11. júlí var oss boðið í skemti-
ferð þangað. Heimsstúkuþingið og
Norðurlanda-bindindisfundurinn lögðu
saman í þá för, enda var hópurinu
allfjölmennur. Sjö gufuskip fluttu oss
út þangað ; minna nægði eigi. Fremst
fór gufuskipið »Göta«, og á því Good-
templarar og söngflokkurinn norski.
þótti oss það heldur en ekki bapp, að
hafa »hvítu húfurnar« með o«s, enda
var flokkurinn ólatur að syngja fyrir
oss á leiðinni. Skipin voru öll skreytt
fánum, og hljóðlistarflokkur og söng-
flokkur á hverju skipi. Fóru skipin í
röð hvert á eftir öðru og stutt bil
í milli.
það var að líðandi nóni, er lagt
var á stað.
En því miður tók brátt að rigna.
Vér íslendingar þekkjum það, hver
munur er á að skemta sér úti undir
berum himni, þegar gott er veður eða
þegar rignir. Regnið rænir oft gleði
vorri hálfri, ef ekki allri; þó ekki Skot-
anna þennan dag, þeirra er með voru.
þeir höfðu safnast saman i hnapp á
þilfarinu og voru hinir kátustu; því
meir sem rigndi, þess hærra sungu
þeir. Mér er jafn minnisstætt, hve
dátt þeir hlógu, og hitt, með hvílíkum
guðmóði þeir sungu ættjarðarljóðin
skozku, einkum kvenfólkið; enda hafði
þetta hvorttveggja þau áhrif, að bæði
Ameríkumenn og Irar fóru að taka
undir með þeim.
í hellirigningu gengum vér á land
í eynni og upp til hallarinnar. Tald-
ist svo til, að 1500 manna hefði
komið á þessum gufuskipum, og
jafnstór flokkur manna var þar þegar
fyrir, er vér lentum. Konungur hafði
leyft að sýna öllum þessum manngrúa
höllina hátt og lágt. Gekk til þess
eigi all-lítill tími, að skoða öll hin
mörgu híbýli og vistarverur, er höllin
hefir að geyma. Eru veggir allir í
hallarsölunum skreyttir fögrum og
merkilegum litmyndum, og húsbúnaður
allur gjör af hinni mestu snild og
prýði. Einna stórkostlegastur er for-
salurinn, fyrst þegar inn er komið;
þar námu söngflokkarnir tveir staðar,
þeir er fyr var getið, hinn sænski og
hinn norski, og sungu nokkur lög sam-
an; hefi eg aldrei heyrt betur sungið.
Ekki mun hafa veitt af, að þvo hall-
argólfin daginn eftir.
Kringum höllina er harla fagur blóm-
garður og gosbrunnur gegnt hallar-
dyrunum; en vegna rigningarinnar
treystust fæstir til að skoða garðinu.
í sérstökum skálum rétt fyrir utan
höllina gátu menn fengið keypta mjólk
og brauð og Bmjör, svo og gosdrykki.
þangað var leitað í rigningunni, er
búið var að skoða höllina.
Nú var svo til ætlast, að kveldinu
væri varið til þess að skemta mönn-
um með ræðum og söng. Hafði hall-
argarðurinn verið ætlaður til þess; en
nú varð það eigi. En forstöðunefndin
hafði séð við þeim leka. Hún hafði
fengið að láni til þeirra fundarhalda
reiðlistarskálann, sem er rétt hjá höll-
inni. þar komst allur hópurinn inn
í einu; en auðvitað urðu allir að standa.
Hafði þar verið reistur geysi-mikill
ræðupallur, skreyttur pálmum og ým-
iskonar laufi. Var nú haldinn mesti
sægur af ræðum, á mörgum tungu-
málum, en söngflokkarnir og einstakir
söngmenn skemtu með söng þess í
milli.
þær dætur Friðriks konungsefnis,
vors, Ingeborg og Thyra, höfðu mælst
til að mega koma á fund þennan um
kveldið. Var þeim tekið með mikilli
viðhöfn af fundarmönnum, eins og lög
gera ráð fyrir, og sérstakar ræður
haldnar fyrir þeim og konungsfólkinu
sænska og danska. Eins og menn
muna, er Ingeborg gift Karli konungs-
syni, öðrum syni Oscars konungs.
Vildu þær með þessari komu sinni
þarna á fundinn votta bindindiB-
mönnunum velvild sína og viðurkenn-
ingu.
Aldrei hefir nokkurt konungsfólk né
stjórn nokkurs lands sýnt bindindis-
málinu og þeim, er fyrir því berjast,
annan eins sóma, eins og Oscar JI., Svía
konungur og Norðmanna, gerði að
þessu sinni og fólk hans. Hann hefir
með því rétt góðu málefni hjálpar-
hönd, þótt óbeinlínis sé. það er eft-
irtektarvert, að hann ríður þar á vað-
ið. Mundi nokkur konungur annar,
sem nú er uppi, hafa gert það? Eg
efast stórlega um það.
Oscar konungur er meiri vitsmuna-
maður en flestir þjóðhöfðingjar, sem
nú eru uppi, — ef til vill vitrastur
þeirra allra. Hann sér það, að bind-
indismálið er eitt af farsældarmálum
framtíðarinnar.
Eftir höfðinu dansa limirnir. Fjöldi
manna erlendis fer mjög eftir því, sem
konungsfólk talar og gerir. Bráðum
fara því æðri stéttirnar að sinna bind-
indismólinu betur. Stöðugt verður
brekkan léttfærari fyrir oss bindindis-
menn. En hve nær komumst vér upp
á fjallsbrún? Og hverir verða fyrstir
þangað?
Kl. var um 10, þegar vér komum
heim aftur til Stokkhólms um kveldið.
Bar ekki á öðru en að menn hefðu
skemt sér mætavel, þrátt fyrir alla
rigninguna.
Eitthvað hafa öll þessi hátíðahöld
kostað bindindismenniua sænsku. Hvar
fengu þeir fé til alls þessa? Svo
kynni einhver að spyrja. því erfljót-
svarað. Bæði löggjafarþing Svía og
bæjarstjórn Stokkhólms veittu þeim
allmikið fé til þ»ss að fagna hinum
útlendu gestum sinuuj; þeir vildu að
þeir gætu gert það svo, að Svíum
væri sómi að. það gerðu þeir líka,
og Svíþjóð er kunnari eftir en áður
víðs vegar um heim; því að flestir eða
allir segja fulltrúarnir eitthvað af ferð
sinni, er heim kemur.
Ekki mátti gleyma að sýna útlend-
ingunum höfuðstaðinn. Til þess var
valinn sunnudagurinn 13. júlí. Var
oss boðið að safnast saman fyrir utan
stærstu gÍBtihöll bæjarins á dagmálum,
en þangað komu 40 skrautlegir létti-
vagnar; í þeim áttum vér að aka um
borgina. Gátu 4 menn setið í hverj-
um vagni, auk vagnstjóra, er sat fram-
an á vagninum í einkenuisbúningi.
Flestir voru vagnarnir fóðraðir með
silki að innan, og má af því meðal
annars marka, hvílíkir skartmenn Sví-
ar eru, enda er tjaldað því bezta, sem
til er, við slík tækifæn. Götur eru
sumstaðar brattar í Stokkhólmi, því
að bærinn stendur bæði á hólum og
hæðum eða smáfellum. 'Veittist oss
þvf oft færi á að líta yfir alla vagn-
lestina í einu, þar sem halli var, því
að allir óku vagnarnir í einni röð, hver
á eftir öðrum. Stóð ferðin yfir mikið
á aðra klukkustund. Var farið um
allar helztu götur borgarinnar og út f
trjálundana kringum bæinn. Sólskin
var, og þetta því hin bezta skemtun.
þótti oss stórstúka Svía sýna af
sér rausn mikla í þessu, sem öðru.
þennan sama dag átti fram að fara
skrúðganga mikil um borgina síðari
hluta dags.
Slíkar skrúðgöngur eru tíðkaðar í
stórborgum heimsins við viðhafnarmikil
tækifæri eða þá er menn vilja vekja
athygli á miklum velferðarmálum, sem
verið er að berjast fyrir.
í skrúðgöngu þessa lögðu saman öll
þau bindindisfélög, er fund áttu um
þetta leyti í Slokkhólmi. Allmargir
Good-templarar komu og úr bæjunum
í grend við Stokkhólm til höfuðborg-
arinnar þennan dag, til þess að fylla
bindindismanna-flokkinn. Var liði
fylkt á stærsta torgi borgarinnar, en
það rúmaði eigi manngrúann; varð því
að fylkja sumum flokkunum á stræt-
unum, sem að torginu liggja.
Alt fór það mjög vel úr hendi og
svo hljóðlega, að undrum sætti.
Mikið var þar af lögregluþjónum og
surnir ríðandi. En það var einróma
vitnisburður blaðanna daginn eftir, að
lögreglan hefði haft þar mjög létt verk
með höndum.
þegar drykkjuskapurinn er úr sög-
unni, má fækka lögregluliðinu í stór-
borgunum að miklum mun. Einn
drykkjumaður gerir meiri óskunda og
hark á götunum en hundrað bindind-
ismenn. það fer allmikið fé í það, að
gæta drykkjurútanna og vaka yfir gilda-
skálum brennivíns- og bjórsalanna.
Veitingamennirnir f é f 1 e 11 a borgar-