Ísafold - 29.11.1902, Síða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l1/^ doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXIX. árg.
Reykjavík laugardaginn 29. nóvember 1902.
74. blað.
Bidjið ætíð um
OTTO M0NSTBD S
DANSKA SMJ0RLIKI, sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott eins og
smjör. Verksmiðjan er hin elzta og stærsta i Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrnstu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum.
Málfundafélagið
••Minamniiiiiimtiiiiiniiimtaiiiiaiiiiaimaimtimiiiuamicmiaii
Aukafundur á morgun kl. 4’/2; meðal ann-
ars segir Þorsteinn Erlingsson
eitthvn.ð til skemtunar.
Augnlœkning ókeypis 1. og 8. þrd. í
hverjum mán. kl. 11—1 í spitalanum.
Forngripasafn op'ð mvd. og Id. 11—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12 — 1.
Landalcotskirkja. Gruðsþjóuusta kl. 2
*og kl. tí á hverjum helgum degi.
Náttúrugripasafn, í Doktorshúsi, opið
4 sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis i Pósthússtræti 14 b
!■ og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Eriend tíðindi.
|>að þykir helzt tíðindum sæta úr
enska heiminum, að Játvarður kon-
xmgur hefir sent Chamberlain ný-
lenduráðherra suður í Suðurafríku til
þess að kynua sór ástandið þar eftir
ófriðinnog allan hag þarlendra þegna
konungs. Hann átti að leggja af
etað um lok mánaðarins og gerir ráð
fyrir að koma aftur í öndverðum marz-
mánuði. |>ar er margt að laga og
úr vöndu að ráða um ýmislegt, sem
betra er fyrir stjórnina ensku að sjá
og kynnast sjálf en að eiga að nota til
þess annarra augu og eyru.
Eorsætisráðherranum nýja, Balfour,
þótti mætavel segjast í borgarstjóra-
veizlunni í Lundúnum 9. þ. m., en
það er garaall siður enskur, að stjórn-
in láti þá uppi það, sem henni býr í
brjóati og almenningi er ætlað að vita,
utanlands og iunan. Hann gerði sér
meðal annars mikið far um að tala
sem allra-hlýlegast í garð þeirra þjóða,
sem Bretar eiga að venjast af litlum
vinarhótnm, svo sem einkum þjóðverja.
það mæltist vel fynr. Keisarinn, Vil-
hjálmurll.,var og staddur á Englandi í
þann mund i afmælisheimboði hjá
Játvarði konungi móðurbróður sínum.
Balfour mintist og í ræðu sinni á för
Chambeilains og bar á hann mikið
lof. Kvað hann ferð hans mundu
verða upphaf nýrrar stjórntízku í
Bretaveldi: að ráðherrar skryppu við
og við umsjónarferð í útlendur ríkis-
ins, en það mundi verða til að bæta
og treysta sambúðina við heimaríkið.
Banatilræði var veitt 15. þ. m. Le-
opold Belgíukonungi: skotið á hann
3 marghleypuskotum, þar sem hann
ók frá kirkju með föruneyti sínu. f>að
gerði ítalskur óstjórnarliði, er heitir
Bubino. Engan sakaði neitt; brotn-
uðu að eins rúður í einum vagninum.
Frá Sviþjóð er að frétta hallæri í
norðurbygðum landsms, Norrland,
vegna uppskerubrests eða uppskeru-
leysis sakir óvenjulegra kulda í sum-
ar. Vetur lagðist og snemma að, um
miðjan september, með frosti og snjó-
um.
Danir ræða nú á þingi af kappi
dómskipunarréttarbótina miklu. Vest-
urheimseyjasölunni virðast þeir nú
vera alveg afhuga orðnir, og t a 1 a
mikið um að verja ærnu fé til við-
ireisnar eyjunum, hvað sem úr fram-
ikvæmdunum verður.
Snemma í þessum mánuði var í
Kaupmannahöfn framið eitt hið hrylli-
legasta morð, sem dæmi eru til: mað-
ur myrti móður sína til fjár með þeim
hætti, að hann réðst aftan að henni
og skar nær alveg af henni höfuðið.
Haun heitir Arthur Jörgensen, piltur
um tvítugt, málari. Líkið fól hann
að sinni, en kom því síðan niður í
sjó og fan8t það þar von bráðara.
Hann átti heima hjá móður sinni, er
var allvel efnuð ekkja og var honum
góð, þótt óknyttasamur væri, þar á
meðal þjófgefinn; hafði verið 8 mán-
uði í betrunarhúsi fyrir þjófnað. Sama
kvöldið sem hann framdi hið hræði-
lega illvirki og að því afloknu hafði
hann í heimboði hjá sér unnustu sína
og föður hennar, og var þar glatt á
hjalla.
Leikarinn Edvard Jensen, sem hing-
að kom fyrir nokkrum árum tvö sum-
ur og lék hér ásamt konu sinni, fyr-
irfór sér í Khöfn í haust. Hann rak
þar nú verzlun. Hann var eitt skeið
leikhússtjóri í Óðinvé.
Kosniiigalögumim banað.
f>á er nú séð fyrir forlögum kosn-
ingalaganna frá þinginu í sumar —
um heimullegar ltosningar o. s. frv.
þeirn hefir verið synjað konungs-
staðfestingar 6. þ. m., vegna 50 kr.
kjörfylgis-veðsins og nokkurra annarra
galla, sem til eru tíndir í tillögum ráð-
gjafans; og ráðgerir hann að koma með
nýtt frumvarp umbætt fyrir næsta
þing.
|>ar með er fullséð, að bfða verðum
vér enn um mörg ár, 6 eða 7, eftir
hlunnindum þeim og hagræði, er rétt-
arbót þessi hefir í sér fólgin.
Kosningarnar í vor fara fram með
sama hætti og áður, og þá sjálfsagt
með viðlíka óskaplegum æsÍDgi og ó-
friði, eins og síðast, með kúgunartil-
raunum við lítilsiglda kjósendur af
hálfu miður hlutvandra ofstopa og
þeirra skósveina, sjónhverfingum og
blekkingum til að fá kjósendur til þess
að neyta svo atkvæðisréttar síns, sem
valdafíknum yfirgangsmönnum hlýðir
bezt, en landi og lýð gegnir ef til vill
verst.
Og enn verða samvizkusamir kjós-
endur að eyða ef til vill mörgum dög-
um og samsvarandi fyrirhöfn til þess,
að neyta kosningaréttar síns, í stað
þess að þurfa ekki annað en að bregða
sér á þingstaðinn innan hrepps, svo sem
frumvarpið ætlaðist til. Aðrir, sem
langt eiga á kjörstað, halda sig heima
og leggja alt á vald þeirra, er næstir
sitja kjörstaðnum eða þangað er smal-
að af misjafnlega vönduðum æsinga-
mönnum.
Enginn rengir það, að þessi úrslit
muni vera sæmilega íhuguð og af
fullri sannfæringu gerð af ráðgjafa
vorum.
En hitt mun fáum dyljast, hve ó-
Bkemtilegan keim þau bera fornrar
tízku hinnar frægu íslenzku stjórnar-
deildar í Kaupmannahöfn: að leiða
sem mest hjá sér alla aðstoð við lög-
gjafarþingið með almennilegum undir-
búningi mála handa því, sem hún
hefir nógan tíma til og betri tök áen
það, en leita sér síðan frama og for-
dyldar í smásmuglegum aðfiDslum að
gerðum þingsins eftir á og ónýting
þeirra hrönnum saman.
Fullkunnugt var henni fyrirfram um
þetta nýmæli, hvert áhugamál það var
orðið þingi og þjóð. Hún hafði fyrir
sér meðferð þingsins á því 1901.
Mundi þá ekki hver sæmilega ötul
stjórn, áhugasöm og samvinnufús við
löggjafarþmg sitt hafa tekið sig til og
búið málið sjálf undir næsta þing, lag-
að vansmíði þau, er hún kemur nú
fyrst með að séu á frumvarpinu, og lagt
fyrir fulltrúa sinn að leiðbeina þinginu
til þess að gera frumvarpið svo úr
garði, að það gæti átt vísa staðfesting?
Alt þetta legst hún undir höfuð.
Túnræktin.
Eftir Sigurð ráílunaut Sigurðsson.
I.
í kverinu okkar eldri mannanna
stsndur þessi spurning :
»Hvað er það, sem oss mönnunum
ríður mest á af öllu?«
Spurningunni er þar svarað, og það
svar þekkjum vér öll.
Mér dettur nú í hug að spyrja :
Hvað er það, sem oss landsbúum
hér ríður mest á af öllu til viðrétt-
ingar efnahag vorum ?
Svarið er: að rækta landið,
auka sem mest afurðir þess og þar
með velmegun landsmanna.
Ræktun landsins er undirstaða allra
annarra framfara í búnaði. Hún er
uppspretta og undirrót framleiðslunn-
ar, eins hér sem annarsstaðar.
f>etta ætti öllum að vera ljóst, enda
er það fyrir löngu viðurkendur sann-
leiki.
|>að er því engin furða, þótt um
þetta mál sé ritað og rætt, enda hef-
ir mörg góð hugvekjan samin verið
um ræktun landsins, bæði fyr og
síðar. Bændur hafa verið hvattir til
jarðræktar og garðyrkju bæði í orði
og verki. Styrkurinn til búnaðarfé-
laga er aðallega veittur til grasrækt-
ar eða jarðyrkju. Og hvað sem ann-
ars segja má um notkun þess styrks,
þá dylst engum, að hann hefir gert
stórmikið gagn.
Ritgerð Björns Jenssonar kennara í
ísafold (tbl. 64—65), »Undirstaða land-
búnaðarframfara«, er ný hvatning um
að rækta betur landið. Ritgerðin
hefir vakið allmikla eftirtekt, og á
það skilið, þótt ýmislegt sé við hana
að athuga að raínum dómi.
Aðalatriðið í þeirri grein, þunga-
miðjan í kenningu höf. er þetta, a ð
rækta b e t u r það land sem ræktað
er, gera það að sáðlandi og taka upp
sáðskifti.
það sem einkura sætti andmælum á
Búnaðarfélagsfundinum 8. þ.m. var, a ð
túnaslétturnar væru gagnslitlar jarða-
bætur, a ð byrja ætti á því að plægja upp
túnin, og að gera smámsaman alt
ræktað land að sáðlandi eða taka
upp sáðskifti.
Hinu virtuBt flestir vera samdóma,
að ómissandi sé, a ð uota plóg meir
en gert er, að friða það land, sem
á að rækta, a ð ræsa eða þurka jörð-
ina, a ð undirbúa hana vel, láta hana
liggja opna lengur en nú tíðkast, og
a ð hirða vel áburðinn.
Um grasfræssáningu voru skoðan-
irnar skiftar, einkum með útlendu
fræi.
Einn þeirra, er töluðu (Jón Jóna-
tansson), mælti eindregið með fræsán-
ingu, og virtist í sinni aðaltölu styðja
mjög kenningu hr. B. J. um sán-
ingu og sáðskifti. Hann tók það fram
meðal annars, að einn ókostur rækt-
unaraðferðar þeirrar, er nú tíðkast,
sé sá, að grasvöxturinn verði eigi
varanlegur nema með því meiri á-
burði (ísafold 72. tbl.)
Um þetta atriði má deila fram og
aftur, og þó að færa megi sáðskiftunf
margt til málsbóta, þá er hitt víst,
að þær hafc, sína stóru annmarka.
fað er að minsta kosti margt, sem
mælir móti þeim hér, eins og tekið
var fram á fundinum. Jarðrækt vor
á að stefna að því, að framleiða g r a s,
viðunandi gras. |>að verður hin kostn-
aðarminsta og langvissasta ræktunar-
aðferð, eftir því, sem hér hagar til.
II.
Eg tók það fram á fundinum, að
varasamt mundi að hverfa frá þeirri
aðferð, sem nú tíðkast. við ræktaða
jörð eða tún: að rista ofan af og tyrfa
á eftir, meðan reynslan um grasfræs
sáningu er jafnlítil og óábyggileg, sam
enn er hún í raun og veru.
Fyrir þessari skoðun minni kom eg
með ástæður, sem eigi var mótmælt.
Eg leit svo á og lít svo á enn, að
umræðurnar á fundinum hafi átt að
leiða það í ljós, hvaða breytingar á
jarðræktunaraðferðinni væri æskilegar
og hyggilegar til framkvæmda, eins og
nú stæði.
Um annað gat heldur naumast ver-
ið að ræða; og þó ýmsir ræðumenn
færu út fyrir þetta svið, þá var frem-
ur lítið á því að græða; margt af því
sem sagt var, að eins bygt í lausu
lofti.
|>að er að mínu áliti jafnan miður
hyggilegt, að ráða bændum til breyt-
ingar, meðan aila reynslu vantar um
það, hvort breytingin sé æskileg eða
ekki. Og svo er um fræsáninguna.
Meðan hún er að kalla má bæði ó-
þekt hér og lítið reynd, þá er vara-