Ísafold - 18.03.1903, Page 1

Kemur út ýmist einu simn eða
tvisv. í viku. Ver(T árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
ll/2 doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrífleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXX. árg.
Reykjavík miðvikudaffinn 18. marz 1903.
13. blað.
JtudsfautóJiaAýaAMV
I. 0. 0. F. 843208'/2. E-
Augnlækning ókeypis 1. og 3. þrd. á
liverjum mán. kl. 11—1 í spltalanum.
Forngripasafn opið mvd. og ld. 11—12.
K. F. U M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. lOsíðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 8'/2 síðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
og kl. ti á hverjum helgum degi.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
%1,12—2 og einni stundu lengnr (til kl. 3)
md., irivii. og ld. tii útiana.
Ndttúrugripasafn, i Doktorshúsi, opið
4 sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypisiPóst'hússtræti 14b
I. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11 — 1.
Botnvörpmigarnir við ísland.
Bftir
kommander It. Hammer.
Nú, er eg er hættur að vera yfir-
ruaður yfir varðgæzlunni við ísland,
finst mér eg verða að gera heyrum
kunnar skoðanir mínar um botnvörp-
ungamálið, og veldur því það tvent,
að þær eru að ýmsu leyti frábrugðnar
því, er alment gerist, og fyrst og
fremst hitt, að eg hygg landinu holl-
ara, að annað lag komist á meðferð-
ina á botnvörpungum en verið hefir.
það er engum efa bundið, að þegar
enskir botnvörpungar tóku til fyrir
hér um bil 15 árum að stunda fiski-
veiðar við Island bvo mikið kvað að,
þá stórspiltu þeir aflabrögðum á opn-
um skipum íslenzkum, og því var eðli-
legt, að löggjafarvaldið skærist í leik
til þess að vernda útveginn fyrir yfir-
gangi þeirra. þá var tekíð það ráð,
er var hendi næ3t, að gera botnvörp-
ungum svo erfitt fyrir að haldast við
nærn landi, sém hægt væri, í því
skyniað flæma þá þann veg frá land-
inu. Nú eru liðin 14 ár síðan er út
komu fyrstu lögin gegn botnvörpung-
um, og er því fengin undirstaða cil að
meta áhrif þeirra laga og sjá, hvort
það muni vera rétt leið, sem þar hefir
farin verið.
Sú hefir þá orðið niðurstaðan, að
þótt botnvörpungum hafi verið fyrir-
munuð landhelgin, beitt við þá ströng-
um lögum og háum sektum, þá hefir
þeim fjölgað hér við land ár frá ári;
og þó að lögin hafi gert gagn að sumu
leyti, þá hefir þeiru ekki tekist að
leggja hemil á veiði þeirra. Ef satt
skal segja, þá er síður en s v o,
að hin stranga löggjöf og landhelgis-
bannið hafi gert landinu gagn, heldur
hefir það haft ilt af þvíað sumu
leyti og í raun réttri o r ð i ð t i 1
þess að hlynnaað útgerðar-
mönnum botnvörpunga heldur en
hitt. f>að má meir að segja fullyrða,
að þaðan stafi hinn mikli vöxtur og
viðgangur, sem enskar botnvörpuveið-
ar við ísland hafa tekið.
Eg nkal reyna að sýna fram á þetta
nokkuð nánara.
Beina leið hafa lögin unnið landinu
mein með því, að hafa af því býsna-
miklar tekjur, þar sem eru hafnar-
gjöld, vitagjöld, kaup á kolum, ís, salti
og vistum o. s. frv.
Að lögin hafi orðið til að hlynna
að útgerðarmönnum botnvörpunga, má
sjá á því, sem nú skal greina.
Fiskiskýrslur frá Englandi bera með
sér, að það er öllu tíl haldið, að
botnvörpuveiðar við ísland svari kostn-
aði. Með langri útivist minkar eftir-
tekjan að mun, og fari útivistartíminn
til muna fram úr því, sem uú gerist
að meðaltali, hættir botnvörpuveiði-
skapurinn að svara kostnaði og hlýt-
ur þá að hætta af sjálfum sér. Lög
þau, er verið hafa í gildi til þessa,
miða til þess að verja botnvörpungum
sem me8t landhelgi og láta þá hafast
við úti á fiskimiðunum, það er að segja
einmitt þar, sem útgerðarmennirnir vilja
helzt að þeir séu. þótt ekki gefi að
fiska, verða þeir að halda sig á hafi
úti; kolaeyðslan verður ekki til muna
meiri, með því að þeir halda að jafn-
aði kyrru fyrir og láta reka þverviðr-
is. þeir hreyfa sig ekki burt af mið-
unum, og geta tekið til starfa þar aftur
jafnskjótt sem veðrið batnar. Af
sömu ástæðu halda þeir áfram að
veiða miklu lengur en þeir mundu
gera; ef þeir mættu halda inn á
hafnir. Utgerðarmenn botnvörpunga
geta naumast hugsað sér betra full-
tingi en lög, er láta fiskimenn þeirra
hafa hitann í haldinu og knýja þá til að
vinna jafnvel þegar þeir.eiga ilt aðstöðu.
Hefðu þeir eigi haft þann stuðning, er
líklegast, að útivisr.irnar hefðu orðið
svo langar, að irtgerðin hefði ekki
svarað kostnaði.
Enn frekara tjóni hafa lögm valdið
með því, að fyrirmuna botnvörpungum
öll mök við landsbúa, með því að það
er höfuðorsök þess, að ógrynnum fisks
hefir verið varpað útbyrðis dauðum.
Að vísu hafa útgerðarmenn skýrt 3vo
frá, í skeyti, er þeir sendu varSslap-
inu 1901, að þeir hafi lagt fyrir skíp-
stjóra á skipum sínum að flytja heim
með sór alla veiðina og að skipin hefði
útbúnað til þess. En raunin er öll
önnur. Hitti botnvörpungur á góða
fiskislóð, er varpan orðin alveg full
hjá honum eftir 1—2 stundir af alis
konar fiski. þá er helt úr vörpunni
á þilfarið og henni rent út jafnharð-
an aftur; og eigi þá að skilja sundur
alla veiðina, er því verki hvergi nærri
lokið, er varpan er dregin upp aftur.
Með því að öllurn innan borðs er á-
hugamál að farmurinn veröi sem fé-
mætastur, er ofureðlilegt, að tínt só
úr það sem fémætast er af fiskinum á
þilfarinu og hinu fleygt útbyrðis, þótt
það sé þvert ofan í skipun útgerðar-
mannsins. Nokkuð af fiskinum, sem
fleygt er útbyrðis, hefir kramist undir
þyngslunum af því, sem ofan á hon-
um hefir legið þegar verið var að draga
upp vörpuna, og er sá fiskur því dauð-
ur, þegar honum er fleygt í sjóinn.
f>að er ekki gott að gera sér í hugar-
lund, hver ógrynni það eru, sem þann-
ig er fleygt til Ónýtis; og það er ekki
vinnandi vegur, að fara sæmilega nærri
um það. Eg hefi oft horft á sjálfur
af þilfarinu á herskipinu mörgum hundr-
uðum af fiski hent útbyrðis, og það
hefir mér sagt maður, sem mikil mök
hefir við botnvörpunga, að eftir því
sem hann hafi komist næst, muni hafa
verið fleygt útbyrðis á e i n u m degi
í P'axaflóa um 600 skpd. af þorski frá
16 botnvörpungum. |>ótt svo væri,
að þetta væri orðum aukið, þá má þó
af því gera sér hugmynd um, hvílík-
um ógrynnum fjár er þar með á glæ
kastað, og það mun naumabt vera of
mikið í lagt, að alls og alls muni það,
sem fleygt er útbyrðis frá botnvörp-
ungum við ísland, komast hátt upp í
það, sem aflast á allan þilskipaflotann
íslenzka.
þetta þarf að reyna að laga. f>ví
auk þess, sem hér er of fjár fleygt
burt til ónýtis, þá veldur þessi græðg-
isveiði miklum spjöllum, bæði af því, að
hún eyðir óhæfilega fiskinum í sjónum,
og af því, að þegar kastað er í sjóinn
þessum ókjörum af dauðum fiski, þá
legst þar að mikil mergð þeirra sæv-
arskepna, er lifa á fiski.
f>að er engin furða, þótt mörgum
fátækum sjómanni íslenzkum, sem
verður að strita heilan dag í kulda og
vondu veðri til þess að ná sér í fáeina
þorska, verðí það fyrir, að leitast við
að höndla eitthvað af þeim mikla
forða, er hann sér botnvörpunga fleygja
frá sér daglega til ónýtis; og þótt ekki
sé hægt annað en að leggja skýlausan
áfellisdóm á kaupskapinn við botn-
vörpunga með því lagi, er gerst hefir
hingað til, þá er skiljanlegt, að freist-
ingin sé mikil.
f>að mun varla vera hægt að ráða
við þetta lagaleiðina með milliríkja-
fyrirskipunum; að minsta kosti verður
ókleift að lfta eftir til hlítar, að hlýtt
sé banni gegn því, að fleygja fiskinum
í sjóinn. f>að verður því að reyna
að draga úr þeim ófagnaði eftir því
sem hæ^t er. En að hafa lög, sem
ýta undir hann með því, að meina
botnvörpungum samgöngur við land,
það er vissulega miður ráðið; vægari
orðum er ekki hægt um það að fara.
f>að á að leggja þunga hegning við
botnvörpudrætti í landhelgi, en leitast
jafnframt við með lögum að hæna
botnvörpunga að höfnunum, reyna að
koma löglegu sniðí á kaupskap við þá
og ef til vill veita lagavernd þeim,
sem kynnu að vilja gera sér að at-
vmnu, að fara út í botnvörpunga og
kaupa af þeim það af fiski, sem þeir
nota ekki, með löglegum hætti og eft-
ir samkomulagi við útgerðarmenn
þeirra. Með því lagi hverfur nokkuð
af tjóm því, er botnvörpungar hafa
bakað landinu, og jafnframt vaxa tekj-
ur landsins, og verzlun og viðskifti
aukast, án þess að það hafi veruleg-
an erfiðisauka í íör með sér fyrir
varðskipið.
Haft hefir verið það á móti því, að
selja botnvörpungafisk til Englands,
að það sé lakari vara en sá sem
veiddur er á handfæri, af því að hann
komi hálfmarinn úr vörpunum og að
það mundi spilla fiskmarkaðinum íyr-
ir íslendingum, ef hann væri Iátinn
ganga í verzlun. Eg hygg ekki, að
sú mótbára sé mikils virði, því sé
fiskurinn tekinn fljótt til verkunar,
mun verðgildi hans ekki rýrna til
muna. Nú er hvort sem er svo kom-
ið, að mikið af fiski þeim, er flyzt
á land við Faxaflóa, er í raun og
veru botnvörpufiskur. Yrði sú raun-
in á, að það yrði lakari fiskur, eftir
að búið er að verka hann, þá ætti að
mega selja hann sem nr. 2, og þó
með góðum hag, eða þá nota hann
í niðursuðuverksmiðjum til þess að
gera úr fisksnúða og því um líkt.
Samningur sá, er gerður var við
England 1901 um tilhögun á fiski-
veiðum við Island og öðlast mun gildi
bráðlega, hefir leitt af sér lög þau, er
samþykt voru á síðasta þingi, og er
þar hætt við að banna botnvörpung-
um landhelgi. |>ar með er lagt inn
á nýja braut andspænis botnvörpung-
um, og væri eðlilegast, að reynt væri
jafnframt að gera þá leið sem arðvæn-
legasta með því að leitast við að hafa
svo mikinn hag af botnvörpungunum
sem hægt er, með því lagi, er bent
hefir verið á hér að framan.
Að kaupa fisk hjá botnvörpungum
ætti að geta orðið góð atvinna, ef
rétt er upp tekin og með heimild
botnvörpuútgerðarmanna, og rekin
með atorku. Hún ætti að geta orðið
hvorumtveggja hagur, útgerðarmönn-
um á Englandi og þeim sem fiskinn
kaupa og selja á íslandi.
í sóttvarnarlögum þeim, er ganga í
gildi 1. júlí 1903, er í 4. gr. bannað
íslenzkum skipum að taka við fiski
frá utanríkisskipum hvort heldur er í
landhelgi eða utan hennar. Meðan
þau fyrirmæli eru í gildi, geta þá ís-
lenzk skip ekki annast þessi kaup, og
verða þá að nota fyrst um sinn til
þess útlend skip eða dönsk.
Eðlilegast væri að fá enska botn-
vörpunga til þess að fara sjálfir inn
á hafnir og selja þar þann fisk, sem
þeir hafa ekki not af. En því verð-
ur líklega ekki komið við nema um
þau fáu skip, sem salta fiskinn við
Island. þeirn liggur ekki eins mikið
á heim eins og hinum, og þau mundu
sjálfsagt geta selt töluvert á löglegan
hátt. En botnvörpungar varðveita
fle8tir fiskinn í ís og þeir þurfa að
koma honum sem allra fljótast á fisk-
markaðinn á Englandi, meðan fiskur-
inn er nokkurn veginn nýr. f>eir
mundu naumast raega tefja sig á að
fara með inn á hafnir það af fiskin-
um, sem þeir nota ekki.
Vera má, að útgerðarmenn botn-
vörpunga sjái sér hag í því, að láta
nokkur gufuskip vera að staðaldri hér
við land til þess að annast meðalgöngu
milli botnvörpunganna og kaupmanna
á landi. En hins vegar mætti og
breyta sóttvarnarlögunum þannig, að
íslenzk skip gætu fengið sérstakt leyfi
til að annast þau viðskífti, með nægi-
legri tryggingu við sótthættu og við
verzlun með áfengi, líkt og dönsk skip
geta fengið leyfi til að reka verzlun
við fiskiskútur í Englandshafi.
f>að dylst mér ekki, að til þess að
þetta komist á, sem hér er haldið
fram, þarf almenningsálitið um botn-
vörpungana að taka stakkaskiftum.
En eg er sannfærður um, að alkunn
heilskygni íslendinga muni hafa það
í för með sér, að slík umskifti ryðji
sér til rúms og verði landinu til
heilla.
Nýtt gufuskipafélag
Hr. stórkaupmaður Thor E. Tulini-
us í Khöfn hefir látið skip sín, Mjöln-
er og Perwie, í hendur nýstofnaðs
hlutafélags, er hann er og sjálfur í,