Ísafold - 15.04.1903, Blaðsíða 3

71
lánveiting alþingis 1883 »í s a m a t i 1-
gangi«.
Allir, sem um þetta mál hugsa, ættu
að vita það og skilja, að sú lánveiting
var neyðarúrræði eftir fjárfellinn
míkla vorið 1882, hreint og beint hall-
ærislán, sem því miður var úthlutað
eins og ölmusugjöf til einstakra manna,
án þess nokkurt ærlegt handarvik væri
af þeim heimtað til endurgjalds.
Heiðr. höf. hefir því sjálfur skipað
sínu stóra láni á bekk með hallæris-
láninu 1883, og sýnt með því, að það
yrði notað fremur sem hallærislán en
til búnaðarbóta. Eeyndar er hér sá
munur, að höf. ætlast til, að bændur
þeir, er féð fengju, borguðu lánið sjálf-
ir; en samt er hætt við, að afleiðing-
arnar af meiri eða minni hluta þess,
yrðu hinar sömu og áður, stór útgjalda-
byrði fyrir sveitafélögin eða sýslufó-
lögin. Að láta fé þetta ganga gegnum
sparisjóði, á leiðinni til lánþega, sé eg
ekki að leiddi til annars en óþæginda
og kostnaðarauka fyrir bændur.
5. Hvernig yrði svo lánið notað?
Höf. segir: »sjálfsagt helzt til vöru-
kaupa ... til að geta hlíft fjárvið-
komunni* o. s. frv. J>ví er ekki að
neita, að þetta lítur vel út og er í
bezta tilgangi mælt. En er þó ekki
þörf á að athuga það betur? Hér er
þess að gæta, að lánsféð hlyti, eftir
tillögu höf., að lenda að nokkru leyti
og máske mestmegnis hjá þeim, er
sízt kynnu með fé að fara. Skiljan-
legt þykir mér því, að mörgum efna-
litlum hændum þyki þetta óskaráð, og
að þeir hlakki til kornvörunnar, klæðn-
aðarins og kræsinganna, sem þeir gætu
keypt sér fyrir peningana, meðan bú-
stofninn er að þjóta upp, og þeir svona
alt í einu verða að stór-bændum; en
að þeir hugsi ekki eina vel út í það,
hve mikið dregst frá, og hvað þeir
ættu að láta f rentur og afborgun,
sem varla gæti orðið mikið fyrir neð-
an 100 kr. á ári fyrst í stað, en að
líkindum talsvert á 2. hundrað kr.,
einkum ef ekki væri borgað nema
rentan fyrstu árín. Væri svona mikið
fé veitt skilyrðislaust, er þá ekkí einn-
ig hætt við, að sumir lánþegarnir
kynnu að freistast til, að lifa betur en
efnin leyfðu, og kaupa ýmislegt, sem
þeir gætu án verið, og kynni að vera
heldur lítil blessun í búi? , |>ó lán-
þegar væru nú lausir við munaðarfýsn
og óreglu, sem er þó manolegur og
algengur breyskleiki, þá er víst, að
nokkuð mörg ár verða að líða (að
minsta kosti tvisvar eða þrisvar sinn-
um 3—4 ár), áður en 20—30 kindur
verða að 80—100 kindurn, ef ekki á
að kaupa viðkomu, þó engu sé fargað,
sem lifað getur, og engin sérleg óár
eða óhöpp beri að höndum.
Ranghermi um þingmenskuframboð.
Af tilviljun barst mér i hendur áttunda
nr. af Þjóðólfi þ. á., og sá eg að þar var
mjög merkileg fréttagrein úr Iiangárvalla-
sýslu, en al þvi að þessi grein snertir mig
dálítið persónulega, þá get eg ekki stilt
mig um að fara um kana nokkrum orðum.
Greinarhöfundurinn, sem segist vera einn
af vinum minnm, byrjar á þvi að skýra
frá umbrotum í ríki náttúrunnar, sem orð-
ið hafi hér í vetur venju fremur, ljósagangi,
krævareldi og vigabri'indum.
Annar kafli greinarinnar skýrir frá því,
að ísafold, sem hingað hafi borist með
ferðamanni," sé að vonzkast út í þá menn,
sem mest hafi á sig lagt til að afla lands-
höfðingjanum kjorfylgis hér í sýslu í vet-
ur, og má lesa á milli linanna, að honum
þykir það ekki vera vel við eigandi, en
lætur þó, sem betur fer, svo sem það bíti
litið á sig og sina fytgifiska.
í þriðja lagi skýrir vinur minn frá, að
eg hafi sagt annaðhvort i alvöru eða af
yfirlæti (en nefnir þó ekki við hvern), að
eg ætlaði að bjóða mig fram til þing-
mensku á komandi vori. En hér hleypur
nú dálitið út úr fyrir vini minum, þvi að
mér hefir ekki komið til hugar að bjóða
mig fram, og því síður að eg hafi sagt
það við nokkurn mann. Annaðhvort htýt-
ur þetta þvi að vera, að einhver, sem hefir
þekt vin minn að öðru en þagmælsku,
hafi skrökvað þvi að lionum i því skyni,
að hann færi að hlaupa með það í Þjóð-
ólf, eða þá að hngsanafæri hans hafi rugl-
ast svo við hrævareldinn í vetur, að bann
viti ekki vel, hvað hann segir, þvi fjarri
mér er að geta þess til, að hann hafi farið
að skrökva þessu upp af ásettu ráði.
Ef vinur minn fyndi köllun hjá sér að
skrifa Þjóðólfi oftar um þingmenskufram-
boð mitt, þá vil eg ráða honum til, að
leita vitneskju hjá mér um það áður, þvi
að eg skal vera fús á að segja honum eins
og er um það. Eg þykist líka vita, að
Þjóðólfur vilji fremur vera laus við að
flytja lesendum sinum oft fréttir, sem ekki
eru betri heimildir fyrir en hér; það mundu
lika þykja stór viðbrigði, ef að hann færi
að leggja i vana sinn að bera út .tilhæfu-
laust þvaður, jafnsannsögull og áreiðanleg-
ur sem hann hefir reynst hingað til(l).
Miðey 30. marz J903.
Einar Arnason.
Réttvísi.
Dómur hæstaréttar 15. febr. 1895
í hinu stóra, alkunnamóli landsstjórn-
arinnar gegn Skúla Thoroddsen segir
svo í upphafi: *Með því etð leggja
verður framburð ókærða (o: Skúla
Thoroddsena) að öllu verulegu til grund-
vallar fyrir dómi í málinu, eftir því
hvernig prófin hafa verið tekin og vitu-
in hafa verið yfirheyrð, er eigi nægi-
leg ástæða til að hafna því, sem hann
ber fyrir sig«, o. s. frv.
Rannsóknin í máli þessu, sem hafði
staðið yfir afarlengi og kostað lands-
sjóð stórfé, var þannig dæmd ó m e r k
af hæstarétti vegna þess,
»hvernig prófin voru tekin og
vitnin voru yfirheyrð",
en framburður sakborningsins sjálfs
tekin trúanlegur.
ltannsóknardómarinn í máli þessu
var háeðla og velborinn sýslumaðurinn
Lárus H. Bjarnason, sá er skrifar mest
um »verðlag8skrármál« og aðra. réttvísi
í »f>jóðólf« laugardaginn var.
G r e i p u r.
Eftirmæli.
Hinn 1. okt. 1901 anuaðist að Brunna-
stöðum á Vatnsleysuströnd hreppstjóri Jón
Jónsson Breiðfjörð, 63 ára að aldri. Jón
sál. var fæddur að Gvendareyjum á Breiða-
firði 10. jan. 1838, og voru foreldrar hans
Jón gullsmiður Jónsson og Katrin Krist-
jánsdóttir. Faðir hans var dáinn, er hann
fæddist, og ólst hann upp hjá móður sinni
og 8tjúpföður, ásamt bræðrum sínum, sem
allir urðu hinir efnilegustu menn. Rúm-
lega tvítugur gekk hann að eiga Arndísi
Sigurðardóttur frá Vogi á Mýrum, sem
andaðist 12. ágúst 1897. Hin fyrstu bú-
skaparár sindvöldust þau á Vesturlandi, bæði
á Ósi á Skógarströnd og Klungurbrekku í
Narfeyrarsókn. Þaðan fluttust þau árið
1864 að Hólmabúð i Vogum í Vatnsleysu-
strandarhreppi, og var Jón sál. þar 11 ár
umboðsmaður fyrir Knudtzonsverzlun i
Hafnarfirði. Frá Hólmabúð fluttust þau
hjón að Brunnastöðum í sama hreppi;
höfðu þau keypt þá jörð, og bjnggu
þar til dauðadags. Þau eignuðust 5 syni,
og eru 4 dánir, 2 ungir. Hinn 3., er Sig-
urður hét, dó um tvítugt, þá lærisveinn i
lærða skólanum, og hinn 4., Jón Gestur,
27. f. m. Jón sál. var mesti fjörmaður og
mjög vel gefinn, bæði til sálar og likama.
Hann hafði farsælar og liprar gáfur, en
uppfræðslu mun hann lítillar hafa notið i
æsku, eins og flestir þeir, sem á þeim árum
gengu ekki svonefndan skólaveg. Hann
var mjög lipur og kurteis maður, einkar-
glaðlyndur og manna lagnastur á að vekja
mönnum gleði, enda var hann oftast lifið
og sálin i þeim gleðisamkomum, er haldn-
ar voru hér í grend, og talinn þar ómiss-
andi og sjálfsagður. Höfðingslund hans
og gestrisni var alkunn; honum var sann-
arleg ánægja að veita vinum sinum meðan
efni hans leyfðu. Hjartagæzka hans var
orðlögð, enda lét hann engau fátækan synj-
andi frá sér fara, hvort heldur þeir beiddu
um lán eða gjöf. Hann gaf fátækum jafn-
vel stórgjafir, t. d fátækri ekkju 1 af 8
kúm sinum. Til barnaskólastofnunar hér í
hreppnum gaf hann 100 kr., og yfir höfuð
var hann oftast fremstur og meðal hinna
fremstu í gjöfum til þarflegra fyrirtækja
eða styrktar fátækum. Kjarkmaður var
hann mikill, og fyrirmynd í trú og siðgæði.
Hreppstjóri var hann nær 30 ár og oft i
hreppsnefnd og hreppsnefndaroddviti.
Hinn 27. f. m. dó sviplega Jón Gestur
Jónsson Breiðfjörð frá Brunnastöðum,
hreppstjóri í Vatnsleysustrandarhreppi og
kennari barnaskólans þar, 27 ára gamall.
Hann stundaði ungur nám við alþýðu-
skólann i Flensborg einn vetur og síðan 3
vetur í latínuskólanum. Eftir það varð
hann aðstoðarkennaii við barnaskóla Vatns-
leysustrandarhrepps og gegndi þeim starfa
nokkra hríð, unz hann varð aðalkennari
skólans fyrir 5 árum og hafði það starf á
hendi til dauðadags. Hreppstjórastörfum
gegndi hann 2 siðustu árin og siðasta árið
var hann einnig i hreppsnefnd.
Jón Gestur heit. hafði almenningsorð á
sér fyrir gáfur og lipurð sem kennari, gætni
og stillingu, góðsemi og hjartagæzku við
bágstadda og samvizkusemi i hvívetna.
Sem hreppstjóri hafði hann og áunnið sér
traust og hylli bæði almeunings og yfirboð-
ara síns, og var einkar-vel látinn aLöllum.
Því miður hoeigðist hann of mjög til
vinnautnar, er meðal annars varð orsök
til hins mikla þunglyndis hans síðustu ár-
in, sem snerist að lokum upp i fásinnu þá,
er dró hann til dauða á bezta skeiði lifsins.
Hann lætur eftir sig konu og 1 barn
þeirra frumvaxta. Á.
Danskt bankaeinveldi.
Það er nú uppvíst orðið, sem leynt
átti að fara, og almenningi kunnugt
gert í Þjóðviljanum 11. þ. m., að ?iðal-
erindi bankastjórans til Kbafnar í vet-
ur hefir verið að gera síðustu og ítrustu
tilraun til að afstýra því, að nokkuð
yrði úr stofnun hluDabankans. Það átti
að fá þá Arntzen og Warburg til að
selja Landmandsbankanum eða þá Lands-
bankanum hér leyfi þeirra til hluta-
bankastofuunarinnar fyrir nokkra tugi
þúsunda.
Forstöðumaður Landmandsbankans,
Glúckstadt, er voldugastur og jafnframt
ráðríkastur bankamaður í Danmörku.
Hann hefir skiljanlega verið þess all-
fús, að fá bankamál Islands í sínar
heudur. Þó hjáleigukotið só rýrt, er
skemtilegra að hafa hond yfir því líka.
Það var líka ráðið til þess að halda
við ástandinu, sem nú er og hefir lengi
verið: að aðal-peningalind landamanna,
fyrst og fremst verzlunarstóttarinnar og
þar af leiðandi annarra, sé í Kaupmanna-
höfn, í öðru landi og gersamlega óháð
öllum umráðum af landsmanua hálfu hór.
Þ ð er hin fölskvalausa, ómengaða
föðurlandsást, að halda uppi þ v í fyrir-
komulagi!
En hitt gengur landráðum næst, eftir
kenningu Landsbankaliðsins, að vilja fá
komið upp hér á landi almennilegri
peningastofnun, er landsmenn ráði sjálf-
ir fyrir, — meiri hlutinn þingkjörnir
fulltrúar og æðsti valdsmaður landsins.
Almenningur fer nú líklega að skilja,
hvað undir býr annars vegar tilbúningn-
um um geytuleysi >bankamannanna« í
Khöfn til að koma upp hlutabankanum
hér, og hins vegar rógburðinum um fjör-
ráð við Landsbankann. —
Þegar þeir félagar, Glúckstadt og Tr.
G., fengu afsvar, hvað sem í boði væri,
þá vildu þeir »hjálpa« hinum um banka-
stjóra fyrir hlutabankann. Það var þá
— systursonur batikastjóra Tr. G.,
Gunnar nokkur Hafstein !
Annaðhvort danskt bankaein-
veldi, e ð a þá sama stjórn yfir bönkun-
um báðum hór, þessum sem til var ætl-
ast, að kæmu á samkepni hér í banka-
viðskiftum!
Skiptapi
varð mikill og hrapallegur laugardag-
inn fyrir páska, 11. þ. m., frá Sand-
gerði á Rosmhvalanesi, sexærings með
10 mönnum á, er allir druknuðu. Voru
að vitja um þorskanet og nýhorfnir
heim á leið hlaðuir úr þeim. Rokhvast
var, enda eng:r róið netna þetta eiua
skip. Hinu reglttlegi formaður þess
fór heim til síu inn í Reykjavík fyrir
bænadagana (Jónas í Steinsholti ?) og
var fyrir skipinu þennan -dag í hatts
stað sonur Einars bónda í Sandgeröi
Sveinbjarnarsonar, þess er skipið áttí
og útveginn, Sveinbjörn að nafni,
efnispiltui um tvítugt. Þrír vinnumenn
Einars bónda druknuðn með honum.
Aðrir hásetar voru austan úr sveitum.
Mjög mikið úrval
af krönzum, blómum, slaufum,
grályngi og dánarbúkettum.
Grjótagötu 10.
Ragnheiður Jónsson.
Hér með leyfir hreppsnefnd Mos-
vallahrepps sér að votta hr. hvalveiða-
manni Hans Ellefsen á Sólbakka virð-
ingarfylst hinar beztu þakkir sínar
fyrir þær stórgjafir, sem hann nú
hefir gefið nefndum hreppi, og eru þær,
að hann hefir gefið hreppnum:
1. Pjárhæð, er nemur 10,000 (tíu
þúsund) krónum, er hreppurinn
njóti vaxtanna af, eftir það er hr.
Ellefsen hættir hvalveiðum hér, til
þess að bæta upp að nokkru leyti
það tjón, er hreppurinn biði við
burtför hans, af hverjum ástæðum
sem væri. En me^an herra Ellef-
sen treldur áfram veiðum, leggist
vextirnir við höfuðstólinn.
2. Hefir hann jafnframt gefið 800 kr.
í því skyni, að efla hér framfarir
f söngþekkingu eða bæta sérstak-
lega kirkjusöng.
það, sem hr. Ellefsen hefir áð-
ur, þau 14 ár, er hann hefir verið hér,
látið af hendi við Mosvallahrepp og
styrkt hann og stutt á marga vegu,
verður eigi hér talið. — Fyrir ofan-
nefndar gjafir þökkum vér innilegast,
og óskum hr. Ellefsen allra heilla og
hamingju. Slíkir menn eru fágætir, og
•ísland þyrfti annars með« en að þeim
væri á braut vísað.
Veðrará, 21. marz 1903.
Bóas Guðlaugsson
hreppsnefndaroddviti.
Udkommet er:
Antikvar-Katalog
over Literatur vedrörende Island og
Grönland (Oldnordisk Sprog og
Literatur, lsland og Grönlands Topo-
grafi, Naturhistorie, Literatur m. m.
Arktiske Rejser).
Herm. H. J. Lynge & Sön.
Walkendorffsgade 8. Köbenhavn.
Stærri og smærri
hús eru til sölu,einnig lóðir ágóð-
um stöðum í bænum. Semja má við
málaflutningsmann
(Bóó Sislason.
Ágæt byggingarstæði
fáBt á góðum stað í bænum. Semja
á við fangavörð S. Jónsson
Ritstjóri Björn Jónsson.
Isafoldarprentsmið]&