Ísafold - 02.05.1903, Síða 1

Kemur út ýmist eÍDU siuni eða
tvisv. i viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1J/2 doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
1SAF0LD.
Uppsögn (skrífleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé tii
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrleti 8.
XXX. árer.
Reykjavík langardaginn 2. mai 1903.
23. blað.
J 0. 0. F. 85588
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum mán. kl. 11—1 í spltalanum.
Forngripasafn opið md., mvd, og ld
11—12.
K. F. U M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudag8kveldi kl. 8'/2 siðd.
Landakotslcirkja. Guðsþjónusta kl. 9
og kl. ti á hverjum helgum degi.
Landsbanlcinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasaftí opið bvern virkan dag
:'kl. 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. tii útlána.
Ndttúrugripasafn, í Doktorshúsi, opið
A sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypisí Pósthússtræti 14h
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Hvalveiðamálið.
Eftir
Bjarna Sœmundsson.
l.
Þeir eiga að smala’ um saltan sjá
síldinni, þótt gangi tregt.
Að þeir megi anda þá
óhræddir er náttúrlegt.
Pdll Olafsson.
í haust er leið var hafinn af nýju
leiðangur á móti bvalveiðunum hér við
land. Hann byrjaði á fundi, er haldinn
var á Eskifirði í september, og nokkuru
síðar voru fundir lialdnir í Eyjafirði.
Á þessum fundum var því lýst yfir,
að hvalveiðarnar væru hættulegar fyr-
ir fiskiveiðar vorar, og gerðar ráðstaf-
anir til að fá þær bannaðar með lög-
um.
Síðar í vetur hafa verið haldnir
fundir í Mjóafirði og Seyðisfirði, en þar
að eins farið fram á meiri friðun en
er, og að hækka gjöld á hvalveiðend-
um.
jpar á móti var á fundi í Önundar-
firði skorað á alþingi að samþykkja
ekkert, er hamli hvalveiðendum at-
vinnu hér.
Allmikið hgfir verið ritað um mál
þetta bæði með og mót, einkum í
Bjarka og Austra
Eg ritaði grein um áhrif hvalveiða
á fiskigöngur í ísafold 1899, 28.—30.
tbl. Síðan hefi eg ferðast í fiskirann-
sóknarerindum til Vestmanneyja, Norð-
urlands og Vestfjarða, og getið þess,
er eg hefi orðið vísari um þetta mál-
efni, í. ferðaskýrslum mínum í Andvara
1899—1901. Skýrslan um Vestfjarð-
aferðina birtist vonandi í næsta And-
vara. En eg hefi enn ýmsu við að
bæta, sem getur orðið málefninu til
skýringar, og það er svo mikilsvarð-
andi, að full þörf er á að skoða það
frá sem fiestum hliðum.
|>að er margt, sem mótBtöðumenn
hvalveiðanna finna þeim til foráttu;
fyrst og fremst það, að þær útrými
innan skamms hvölunum hér við land og
stofni með því í voða fiskiveiðum
vorum, er hvalirnir eiga að vinna svo
mikið gagn (»séu banatilræði við sjáv-
arútveg vorn«), að þær svifti lands-
menn hinni miklu björg, er oft sé að
hvalrekum. Auk þess telja margir, og
jafnvel ýmsir, sem ekki eru mótfalln-
ir hvalveiðunum, tekjur þær, erlands-
sjóður fær af þeim, helzt of litlar í
samanburði við hinn mikla ágóða, er
hvalveiðendur hafi af þeim.
Eg skal nú hugleiða sérhvert þess-
ara atriða nénara og byrja á því, er
eg tel þeirra merkast, háskalegar
afleiðingar hvalveiðanna fyrir fiski-
veiðar vorar.
þær eiga að vera fólgnar í því, að
hvalirnir geti ekki lengur rekið síldina
utan af hafi og inn í firðina, né upp
að löndum í fjörðunum, svo að auðið
sé að veiða hana, úr því að búið só
að útrýma þeim; og að óhreinindi frá
hvalveiðastöðunum skemmi net og
fæli allan fisk burt úr þeim fjörðum,
sem þær eru við.
Um þá kenningu, að bvalir reki síld
og annan fisk utan af hafi inn á firði,
hefi eg farið nokkrum orðum áður
í ferðaskýrslum mínum og í fyrnefndri
grein f ísafold, og sýnt fram á, að
hún væri bygð á ímyndun. Eg fekk
ýmislegt að vita því til sönnunar á
Vestfjörðum, og á sama benda afla-
brögðin á ýmsum stöðum árið sem
leið.
Ef til vill hefir aldrei aflast meira
í ísafjarðardjúpi en 2 síðustu árin.
í sumar er leið gekk mjög mikið af
sild og öðrum fiski inn að Æðey og
Ögurhólma og ef til vill miklu lengra
inn, ef leitað hefði verið. Síldin gekk
mikið í Álftafjörð og Seyðisfjörð og
jafnvel í Mjóafjörð. Annars gengur
millisíld og hafsíld oft inn um alt
Djúp og firðina inn úr því. I flesta
aðra af Vestfjörðunum gengur oft síid,
einkum í Arnarfjörð. Einar i Hrings-
dal, mjög athugall maður, er fengist
hefir við síldarveiði þar um 20 ár,
segir, að síld gangi nú m e i r a í fjörð-
inn en áðu'r, meðan hvalir voru þar
tíðir. En nú sjást engir hvalir inni
á Vestfjörðum, nema hrefnur (hnýflar),
háhyrnur og hnísur. það sýna bezt
aflabrögðin undanfarin ár á Vestfjörð-
um, í Steingrímsfirði og á Skjálfanda
í haust er leið, og hin mikla sildar-
ganga í Eyjafjörð frá sept. 1901 til
jafnlengdar 1902 og síldargangan í
Hrútafjörð, Eeyðarfjörð og Fáskrúðs-
fjörð seint um sumar 1901, hve vel
síld og annar fiskur ratar inn í firði,
þrátt fyrir hvalaleysi. í ísafjarðar-
sýsln hefir síldarveiði aukist á síðustu
árum. 1897 veiddust þar 2170 tn.,
1898 94 tn., 1899 717 tn., 1900 1110 tn.
og 1901 1580.
Svo lítur og út, sem þeir séu nú
farnir að sjá það betur, að hvalarekst-
urskenningin sé á litlum rökum bygð,
því að í blaðagreinum þeim um þetta
mál, er birzt hafa upp á síðkastið, hefir
varla verið minst á hana. Norðmenn
eru og farnir að hafna henni, að því
er dr. Hjort segir. í bók einni, Fiskeri
og Hvalfangst i det nordlige Norge,
(sbr. ísaf. 9. tbl. þ. á.), segir hann
(bls. 208):
•Fiskimenn álfta, eða álitu að minsta
kosti áður, að það væri hvalurinn, er
ræki allan fiskinn að landi. . .; að því
er ekki þannig háttað, er fyrir löngu
sannað og víst yfirleitt viðurkent«.
Hann álítur, að hvalir reki hvorki
sfld, loðnu né annan fisk af hafi inn
að iandi.
J>ví næst er að athuga hitt, að hval-
jrnir hjálpi mjög til við síldarveiði
inni í fjörðum, með því að halda síld-
inni inni í víkum, eða styggja hana
upp að löndum, þegar hún vill halda
sér úti í fjarðardjúpinu, einkum þegar
kalt er í sjó og veðri. Á þetta leggja
margir Eyfirðingar og Austfirðingar
mikla áherzlu; en þeim ber alls ekki
saman um, hvaða hvalir séu beztir til
þess. Sumir telja háhyrnur beztar, aðrir
hrefnur (hnýfil), og enn aðrir hnúða
og sléttbökur. Hvaða hvali sé átt við
með tveim síðustu nöfnunum, er óvíst;
þó tel eg Iíklegt, að hnúður sé sama
og hnúfubakur, eða skeljungur (Knöl-
hval), sléttbaka ef til vill sama og
Austfirðingar nefna nú steypireyði
(Finhval); annars hefir verið vant að
nefna Blaahval steypireyði, en ekki
hrefnu. (Vegna ruglings á íslenzku
nöfnunum held eg hinum norsku).
Að hvalir geti haldið síld nauðugri
inni á víkum, jafnvel vikum saman,
þykir mér mjög ólíklegt. þeir yrðu
þá að vera margír og líggja þétt.
Að vísu standa í Austra vottorð frá
mönnum eystra um það, að hvalir hafi
haldið síld inni á vík við Langanes
alllengi í sumar, en að hún hafi þegar
horfið, þegar hvalveiðendur höfðu rek-
ið hvalina út úr landhelgi. (f>ess kon-
ar hvalarekstur í landhelgi er því mið-
ur hvergi bannaður i hvalveiðalögum
vorum). En þessi vottorð sanna ekki,
að síldin hefði ekki getað verið kyr,
þótt hvalir hefðu nærri henni komið,
heldur í hæsta lagi, að hún hafi stygst
við óróann af hvalarekstrinum. Hins-
vegar er víst, að síld gengur oft fast
upp að löndum og inst inn í firði,
hvalalaust.
Eg hefi nefnt þessi dæmi í ferða-
skýrslu minni um Norðurland og get
bætt fleirum við.
í aumar er leið veiddust 3500 tnr.
af síld inni við Bíldudal og vel gekk
að veiða síldina í Eyjafirði 1901—’02,
jafnvel inni á Polli, þó að lítið væri
af hvölum með henni; þá veiddust
þar í firðinum nær 70,000 tunnur
af síld á einu ári, frá september 1901
til jafnlengdar 1902. Slíkur afli hefir
aðeins fengist þar einu sinni áður
(1881—82).
Svo er dæmi frá Austurlandi, er
Mattías þóröarson skipstjóri sagði
mér; 20.—30. júlí 1901 gekk mjög
mikil torfa af stórri hafsíld norðan
fyrir Langanes og inn á Finnafjörð.
Hún gekk svo fast þar inn að landi,
og lá þétt eins og sauðir í rétt, og lá
við landið í firðinum rúma viku. Síð-
an hélt hún suður með, inn á Bakka-
fjörð og Vopnafjörð. Með henni var
mikill þorskur, en engir hvalir né
smokkfiskur. Ferð hennar var hæg,
líkt og hún bærist með straumi. Eg
fylgdi með henni á ekipi mínu, sagði
hann. — Fleira mætti til tína.
Hitt atriðið, að hvalir styggi síld
upp úr fjarðadjúpum og inn að lönd-
um, er sennilegra. |>ví lfklegt er að
hún hrökkvi undan, ef hvalir fara í
gegnúm torfurnar, og gangi þá betur
í net, eða komi svo nærri, að kasta
megi nót fyrir hana
En ef hvalirnir geta stygt síldina
upp að löndum, þá hljóta þeir
einnig að geta stygt hana
út úr fjörðunum og yfirleitt
komið óróa á hana. Svo segir og
jafnreyndur síldarveiðimaður og C.
D. Tulinius konsúll á Eskifirði (sjá
Austfjarðaskýrslu mína), og Vest-
manneyingar álíta líka, að síld sé
stöðugri þar við eyjarnar á sumrin,
síðan farið var að skjóta þar hvali
(Finhval og Knölhval), en áður.
Eimi af mörgum.
n.
(Siðari kafli).
Að réttu hlutfalli ætti bændur að
vera fjölmennastir á þingi. En heimska
er það af okkur bændum og skammsýni,
að heimta það skilyrðislaust, meðan við
erum eigi betur mentaðir en enn gerist.
En eigi að síður eigum vér þar (í
þeirri stétt) marga hygna og góða
drengi, þótt ekki sé hægt sem stend-
ur að benda þar á marga afburða-
menn.
þvf má og ekki gleyma, að meirí
heimsku geta varla vorir gildustu bænd-
ur gert, þeir er mikið hafa umleikis,
en að vera að hugsa um þingmensku
í ábataskyni. þeir eru sér margfalt
meira virði heima en sem svarar af-
ganginum af þingfararkaupinu.
Hins vegar er vfst um það, að sá
maður, sem ekki hefir blessast það
starf, sem hann hefir sjálfur‘Iagt fyrir
sig og helgað krafta sína, og máske
farist það mjög óhöndulega, er ekki
líklegur til að farnast betur, þó að
verkahringur hans sé gerður stærri,
vandasamari og víðtækari.
En hvað sem um þetta er fleira að
segja, þá er nú þjóðinni engin vorkunn
að velja sæmilega til næsta þings, og
það því síður, sem stjórnmálaágreining-
ur sá, er valdið hefir flokkadráttum
undanfarin ár, getur það með engu
móti lengur.
Takist henni þetta vel, er mikil
von um að hún eigi betri tfð í vænd-
um. En áreiðanlegt er það, að eins
og hún hefir hér ráðin í hendi sér, þá
hvílir líka á henni ábyrgðin, af því
það er hún, sem ræður, og borgar þess-
um sínum byggingar-mönnum, og engin
annar en hún (og afkomendur hennar)
nýtur eða geldur þess, hvernig verk
þeirra eru af hendi leyst.
það er meira vert en margur hygg-
ur, að lög þau, sem þjóðin á undir að
búa, séu vel og viturlega úr garði gerð.
Eg þykist ekki með neinar öfgar fara,
þótt eg segi, að löggjöf vorri sé nú í
mörgu býsna-ábótavaut og sum lögin
orðin í æðimörgum molum, svo að jafn-
vel lögfræðingarnir eiga fult í fangi
með að raða rétt saman öllu því brota
Bilfri. Heiti fjölda af lögunum ber þessa
ljósan vott, og væri auðvelt að sýna
það með nöfnum þeirra, um breyting
við breyting o. s. frv. Mundi ekki
vanþörf á, að þessum lagabreytingar-
graut væru sett takmörk, á þann hátt,
að ekki mætti breyta lögum nema einu
sinni án þess að orða þau upp og
sameina breytinguna við þau. Aukin
kostnað þyrfti þetta ekki að hafa í
för með sér svo neinu verulegu nemi,
enda mundu flestir þakka fyrir, ef al-
þingistíðindin væru stytt, svo að ekki
væri prentað nema ágrip af ræðum
þingmanna, nefnil. hvað og hvernig
þeir leggi til málanna, en slept því,