Ísafold - 10.06.1903, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/2 doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXX. árg.
Reykjavík miövikudaginn 10. júní 1903.
34. blað.
jftuáladá jHaA^a'li'iv
I. 0. 0. F. 856129. Ér
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum mán. kl. 11—1 i spltalanum.
Forngripasafn opið md., mvd. og ld
11—12.
K. F. U M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fundir á hverju fÖBtudags- og
'Sunnudagskveldi kl. 8’/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
■og kl. 8 á hverjum helgum degi.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
■k! 11—2. Bankasr.jórn við kl. 12—1.
Landsbókasafit opið hvern virkau dag
'kl. 12—2 og einni stundu. lengur (til kl. 3)
tnd., rnvd. og ld. til áildna.
Ndttúrugripasafn, i Doktorshúsi, opið
i sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypisíPósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. ki. 11 — 1.
Hi
sÉR með tilkynnist
heiðruðum yiðskiftavin-
nm mínum, að yerzlun
mín er flutt á
Virðiugarfylst
*balóimar (Bífesen.
Alþingiskosningar,
ii.
Frézt hefir frá því um daginn um
kosningu í þessurn kjördæmum.
Borgarfirði Þórhallur lektor Bjarn-
arson með 99 atkv.
Björn Bjarnarson búfr. í Gröf hlaut
60 atkv.
Húnavatnssýslu Hermann Jónasson
búfr. á Þingeyrum með 161 atkv. og
Jón Jakobsson forngripavörður rneð 144.
Páll Briem amtmaður hlaut 132,
Björn bóndi Sigfússon 109 og Júlíus
læknir Halldórsson 12.
Suðurmúlasýslu héraðslæknir Ólaj-
ur J. Thorlacius rneð 128 atkv. og
Guttormur Vigjússon búfr. með 120.
Axel V. Tulinius sýslumaður fekk
119 atkv.
Þar var tvíkosið, og voru í fyrra
skiftið enn fremur i kjöri þeir síra
Magnús Bl. Jónsson i Vallanesi, síra
)ón Guðmundsson á Skorrastað, Guð-
ðiundur Asbjarnarson fríkirkjuprestur
Ari Brynjólfsson bóndi frá Hej^-
klifi.
l'Rndsbúnaðarfélagið.
Hr. Sigurður ráðunautur Sigurðsson
ferðast að tilhlutun félagsins síðara
hluta þ. mán. til leiðbeininga, mæl-
inga og skoðunargerða um Hnappa-
dalssýslu og Staðarsveit, og eítir það
inn í Dali í júlímánuði, eins og bún-
aðarfélögum þar og einstökum mönn-
um hefir áður verið tilkynt.
Lárusar-málin.
|>eim verður seint þrot né endir á.
Nýlega hefir hann, Stykkishólms-
valdsmaðurinn nafntogaði, stofnað til
nýrrar málskveikju með því að gefa
»vin« sínum einum, síra Helga Arna-
syni í Ólafsvík, svo feldau vitnisburð
f sýslufundargerð frá 23. marz þ. á.,
er hann hefir látið birta á prenti:
»Oddviti sýslunefndarinnar gat þess,
að síra Helgi Arnasom — er beðist
hafði lausnar frá oddvitastörfum —
•hefði reynst sér alt annað en góður
oddviti; hann hefði sýnt af sér óhlýðni,
vankunnáttu, trassaskap, er bakað
hefði hreppnum tilfinnanlegan skaða, og
jafnvel farið með ósannindi, enda hefði
oddviti sýslunefndarinnar ávítað hann
opinberlega á manntalsþingi 1902«.
f>að er sennilega ekki óþarft að
geta þess í þessu sambandi, að sfra
Helgi Arnason er einn af þeim örfáu
sýslubúum yfirvalds þessa, er komið
hefir jafnan fram eins og sjálfstæður
maður gagnvart því og með fullri ein-
urð, en látið ekki kúgast til að dansa
eftir þess pípu í smáu né Btóru.
Mælt er, að einhverir sýslunefndar-
menn hafi sýnt lit á að mótmæla
þe8sari bókun oddvita; en hann þurfti
þá ekki annað en að reiða upp hnef-
ann til þess að þá öldu lægði óðara.
Hann er af öðru sauðahúsi, hrepp-
stjórinn hans einn, Snæfellinga-valds-
mannsins, Ármann nokkur Bjarnason.
Hann er sýnilega eins og vaxmoli í
hönduDum á honum. Hann lætur
hann meðal annars skrifa sér fyrir-
gefningarbón á hinu og þessu, sem
hann virðist vera alveg saklaus af eða
ekki er minstu vitund saknæmt 1.
Og eftir Ármanni þessum er svo að
sjá sem hann hafi hérumbil hvað sem
honum sýnist, án þess að hinn beri
við að andmæla því. Meðal annars
hefir hann borið hann fyrir því ný-
lega, að ritstjóri Isafoldar hafi birt í
heimildarleysi bróf þau til Ármanns
frá téðu yfirvaldi, er lesa má í ísa-
fold 12. maí í fyrra, vitleysu-fyrirskip-
anir og hótanir frá sýslumanni til Ár-
manns þessa.
Sannleikann um það mál má sjá i
þessu vottorði:
Að þar til gefnn tilefni vottum við
undirritaðir, að Ármann hreppstjóri Bjarna-
son frú Saxhóli veitti i okkar iheyrn rit-
stjóra ísafoldar fulla heimild til að birta í
blaði sínu bréf þau til bans frá sýslumanni
Lárusi H. Bjarnason, sem prentuð eru í
nefndu blaði 12. maí 1902.
Þetta erum við viðbúnir að staðfesta
með eiði, ef krafist verður.
Beykjavík 10. júní 1903.
O. Róstnkranz. Kristján ÞorgHmsson.
f>að er brjóstumkennanleg meðferð,
sem margnefnt yfirvald virðist hafa á
»þegnum« sínum, þeim sem honum
eru nógu ljúfir og leiðitamir.
Ekki þarf orðum að því að eyða,
hvað viturleg muni vera með þessu
lagi — og raunar hvort sem er — til-
vitnun valdsmannsins út af þessu í
hegningarlögin, um sekt fyrir að hnýs-
ast heimildarlaust íbréf annars manns.
Kkkert annað en heimsku-reigingur.
Hyað gera þarf fyrir landbúnaðinn.
Eftir
Jóh. Magnússon.
III.
Hú8akynnum hefir fleygt mjög fram
síðari árin, og svo er að sjá, sem
þjóðinni sé meira f mun að koma
híbýlum sínum og peningshúsum í
sæmilegt lag, og er það órækt merki
menningar og smekkvísi. Hún lætur
sér svo ant um að bæta húsakynDÍn
fremur öllu öðru, að nálega er alt til
unnið. Tif þess að fullnægja þeirri
framfaralöngun klífa menn þrltugan
hamarinn, og láta engar torfærur
aftra sér.
Erfiðleikarnir* eru oft tilfinnanlegir,
svo sem kunnugt er. Fyrst er efni
til húsagerðar tíðast dýrt og erfitt að
ná í það, og sumstaðar miður ending-
argott. Oftlega skortir þá kunnáttu
í húsagerð, er við hana fást, og er því
frágangur miður vandaður, og húsin
þá furðu-endingarlítil.
En svo kemur »örðugasti hjallinn«,
sem menn hafa ekki átt kost á að
komast alla leið, og það er, að þeir
hafa ekki fengið neitt fast snið á
húsagerð. f>að er naumast hægt að
segja, að nokkur fyrirmynd sé til,
sem menn geti felt sig við, eða reynist
trygg til frambúðar.
Að vísu byggja margir allsnoturt og
traust; en það er tíðast efnamenn-
irnir, sem í engu spara. En samt er
sniðið meira og minna ósamkynja.
Einn byggir með þessu lagi, annar
með hinu, og oft er það, að þó að sami
maður byggi hvað eftir annað, þá er
endalaus tilbreyting í laginu hjá hon-
um.
Menn eru ákaft að leita eftir ein-
hverju varanlegu húsalagi, sem vel
eigi við efnahag landsmanna og hent-
ugt 8Ó í voru loftslagi. þessi eltinga-
leikur er sóttur svo af kappi, að marg-
ur reisir sér hurðarás um öxl og fell-
ur fyrir þeirri ofraun.
Eg þekki nokkra menn, sem hafa
rifið niður nýleg hús fyrir það eitt,
að þeim hefir ekki líkað fyrirkomu-
lagið. f>eir hafa þózt sjá ýmsa galla,
er þeir vildu rétta með þessu móti.
En þeim tókst þó eigi að finna það,
er þeir gætu unað við til fulls. f>etta
hygg eg muni við brenna víðar en
þar sem eg þekki til.
Segja má, að hver byggi með sínu
lagi. f>eir sjá hina og þessa galla á
húsakynnum nágranna sinna, og því
hugsa þeir sér að breyta til, en breyta
auðvitað ekki ætíð til batnaðar; stund-
um leyfa og ástæðurnar það ekki.
f>eir eru ávalt að gera tilraunir,
sem bera misjafnan árangur. Og er
aðdáanlegt, hversu þeir eru ódeigir að
leggja fram fé og fyrirhöfn til húsa-
bóta af öllu tægi. En ekki hefir það
yfirleitt verið fallið til að bæta efna-
haginn. f>eir hafa orðið að bjargast
í þvf efni á sínar eigin spýtur. Litla
aðstoð hafa þeir fengið í þessu fram-
sóknarstarfi sínu. Engar rannsóknir
á hentugu húslagi og byggingaefnum
hafa verið gerðar til skamms tíma, og
því hafa þeir neyðst til að fást við
það sjálfir, þó að það hafi oft orðið
dýrt gaman.
f>etta ástand er lítt hæfilegt. Bænd-
ur mega ekki við því. f>ví að kalla
má að hér stappi nær fullum þræl-
dómi, með því að margar botnlausar
skuldir stafa einmitt af mishepnuðu
húsabótabraBki.
Ólfkt mundi bændastéttin betur
stödd, ef hún þyrfti aldrei að vera í
neinum vafa um, hvernig hún ætti að
byggja, ef hver einn gæti átt kost á
að sjá fyrir sér það húsalag, sem sam-
boðið væri hans efnahag, og gæti um
leið fullnægt öllum sanngjörnum heil-
næmiskröfum, og ef húsefni fengist
bæði hentugra og ódýrara en nú er
fáanlegt. f>að mundi stórum greiða
fyrir efnahag bænda og búþegna, ef
þeir kæmust hjá að rannsaka og
stunda byggingarfræði. f>að er ekki
þeirra verkahringur
IV.
Allir þessir örðugleikar við að auka
framleiðsluna og bæta kjör sín og bú-
penings síns eraðalmeinið í bún-
aðinutn. f>að veikir framtíðarvonir
hinna ístöðulitlu, og kemur því mörg-
um til að leggja árar í bát.
Árangurinn af margra ára striti og
margvíslegum tilraunum er oft sorg-
lega lítill, vegna þess, hvað bændur
hafa verið hjálparlausir, sökum þess,
hvað þeir hafa notið ónógra leiðbein-
inga og þekkingar.
f>eim hefir lengst af verið ætlað að
fræða sig sjálfir. f>eim hefir verið
ætlað að rækta jörðina eftir öllum
»kúnstarinnar« reglum, tilsagnarlítið,
og jafnvel fengið átölur fyrir áhuga-
leysi og viljaleysi, hafi þeir ekki notað
beztu og fullkomnustu aðferðina; þeim
hefir verið ætlað að hirða áburðinn
sinn lýtalaust, enda þótt tiltölulega
fáir hafi fengið fullan skilning á því.
hvað það þýðir eiginlega, að bæta
hann og auka, eða þekki til fulls
gildi hans fyrir jarðræktina; þeim
hefir verið ætlað að hafa fullkomið
vald yfir, að framleiða arðsaman bú-
peDÍng með kynbótum, enda þótt til
þass þurfi sérstaka þekkingu, sem
allir hafa eigi ástæðu tfi að veita
sér, þekkingu, sem aldrei getur
orðið fullkomlega öðruvísi en sér-
fræðigrein, sem fáir verða að nema
og aðstoða fjöldann í. — Líkt
má segja um húsabæturnar. —
f>eim hefir verið ætlað að vera sínir
eigin lærimeistarar í flestum greinum
að meira eða minna leyti. Og þetta
er ekki nóg, heldur hafa þeir orðið að
gera tilraunir hver hjá sér, rannsaka
sjálfir; þeir hafa orðið að setjast í sess
vísindamannsins og gera bú sitt að
tilraunastöð.
f>ví er að vísu oft haldið fram, að
bændum hafi verið mikið leiðbeint og
þeir hafi verið styrktir að mun. Bæði
séu nú búfræðingar sendir út um land-
ið, til að leiðbeina mönnum og undirbúa
vandasöm jarðyrkjustörf. Og auk
þess sé mikið af blöðum og tímarit-
um, sem flytji bændum nytsamlegan
fróðleik og hafi einnig orðið að til-
ætluðum notum. Og þá megi ekki
gleyma búnaðarskólum vorum, því