Ísafold - 24.10.1903, Qupperneq 1

Kemur út ýmist einu sinni eða
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
1 */s doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin viO
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaOsins er
Austursirœti 8.
XXX. árg.
Reykjavík laugardaginn 24. október 1903
65. blað.
JíuAÁidá Jía'uja/tMi
I. 0. 0. F. 852398VS,.
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
kverjum mán. kl. 11—1 i spltalanum.
Fornqripasafn opið md., mvd. og ld.
11—12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
sn á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 8*/2 síðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
og kl. 8 á hverjum helgum degi.
Landakotsspltali opinn fyrir sjúkravitj-
endur kl. 10V2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
41 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafii opið hvern virkan dag
&!. 12—2 og einni stundu lengnr (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útlána.
Náttúrugripasafn, i Yesturgötu 10, opið
á sd. kl. 2-3.
Tannlœkning ókeypisíPóstbússtræti 14b
1. og á. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Kennaramentiinin.
Óvænlegar horfur.
|>á er um það hefir verið rætt, að
koma á fót kennaraskóla hór á landi,
er fullnægði að öllu leyti kröfum nú-
tímans, hefir oft verið komið með þau
andmæli, að reynslan væri enn ekki
búm að leiða það í Ijós, að þörf sé á
slíkum skóla, og hefir þá verið bent á
það, að eftirspurn eftir kennaraefnum
írá kennaraskólanum í Flensborg hafi
ekki hingað til verið svo mikil, að
þurður hafi orðið á þeim, og skólinn þó
verið illa sóttur. — Slíkar ræður hafa
jafnvel heyrst á alþingi fyrirskömmu.
En ekki er þetta viturlega mælt.
Fyrir nokkrum árum hófst hér á
iandi heilbrigðistímarit, vel og mynd-
arlega úr garði gert; en það þreifst
skamma stund, vegna þess að eftir-
spurnin eftir því var svo lítil.
Var það þá fullnægjandi sönnun
þess, að engin þörf sé á slíku riti hér
á landi?
Dómur almennings hljóðaði að vísu
á þá leið; en tregir munu læknar og
annars allir hinir skynsamari menn að
fallast á hann.
Dómur almennings um kennarament-
unina er og sá, að hennar sé lítil þörf.
Fyrir þá sök eru kennaraefni frá kenn-
araskólanum ekki tekin fram yfir aðra,
óreynda og ófróða um kenslumál, nema
síður sé, og er þá ekki kynlegt, þótt
skólinn hafi verið þunnskipaður.
|>eir eru enn tiltölulega fáir, sem
fallist geta á það, að sérstaka þekk-
ingu þurfi til þess, að geta verið góð-
ur kennari. Og með því að kennara-
skólanemar hafa engin forréttindi um-
fram aðra, standa þeir ver að vígi
með að komast að kenslustarfi heldur
en aðrir. Venjulegast er fremur á það
litið, hve hátt kaup kennarinn heimt-
ar, en hitt, hvort hann bafi gengið á
kennaraskóla eða ekki. Eiga þeir þá
hægra aðstöðu að lækka kaupið, er
litlu hafa kostað sér til náms, en hin-
ir, sem lagt hafa tíma og fé í sölurn-
ar til að afla sér kennaramentunar.
|>ess eru og dæmi, að gengið hefir
verið á bug við kennaraefni frá
Flensborgar8kóla, en aðrir, óreyndir
og alls ófróðir um kenslumál, teknir
fram yfir þá, enda þótt kaupið væri
jafnhátt, er hvorirtveggja heimta. Er
skemst á að minnast,er þrjú kennara-
efni frá kennaraskólanum sóttu um
kenslu við barnaskóla Reykjavíkur í
haust. Tvö af þeim höfðu áður feng-
ist við kenslu hér á landi og getið sér
góðan crðstír, og síðan aflað sér frek-
ari þekkingar erlendis, en hið þriðja,
sem ekki hafði áður stundað kenslu,
hafði beztu meðmæli allra kennara
kennaraskólans. En ekkert þeirra
fekk neitt starf við skólann, heldur
var í þeirra stað tekið fólk, sem engr-
ar kennaramentunar hafði notið og lít-
ið eða ekkert við kenslustörf fengist
áður.
Skólanefndin ein getur um það vit-
að, hver ástæðan var til þessarar ráðs-
mensku, og skal hér ekkert um það
dæmt, hvort hún hefir valið vel eða
illa. En ekki er þetta uppörvun fyr-
ir menn til að eyða tíma og fé til
að afla sér kennaramentunar.
Skólanefndin í Reykjavík hefir, engu
síður en hreppsnefndir í sveitunum, ó-
skoraða heimild til að hafa horn í
síðu kennaraskólans og nemenda hans,
og ekki dettur mér í hug að áfellast
hana fyrir þessa sök, frekar en aðra,
sem eins fara að ráði sínu. En eg
get þessa dæmis til sönnunar því,
hver fjarstæða er að ætla sér að bíða
með að hlynna frekar að kennara-
mentuuinni, þangað til eftirspurnin
eftir kennurum frá Flensborgarskóla
er orðin meiri en árleg viðkoma það-
au getur fullnægt.
f>ess mun verða langt að bíða, að
almenningur læri að meta kennara
mentunina sem vert er, — líklega
lengra en margan grunar. Hver skyldi
hafa trúað því, að barnaskólastjórnin
í höfuðstaðnum synjaði kennaraefnum
frá kennaraskólanum um atvinnu
öðrum fremur, svo sem nú er komið í
ljós?
A þinginu í sumar voru það talin
góð meðmæli með því, að láta kenn-
araskólann standa í Reykjavík, að
hann ætti þar kost á að komast f
samband við fullkomnasta barnaskóla
landsins. Mun nú öllum finnast anda
hlýju þaðan gagnvart kennaraskólan-
um? Eða gefur þetta atferli skóla-
nefndarinnar góðar vonir um happa-
sæla samvinnu milli þessara tveggja
meutastofnana? Mér virðast kenslu-
fróðir menn vera sömu hornrekurnar
hjá skólanefndinni í Beykjavík sem
öðrúm.
En sleppum því. Eg játa, að skóla-
nefndin er í þessu efni ekki verri en
Bumar hreppsnefndirnar, — ekkert
v e r r i. En það vildi eg hafa leyfi
til að segja, að þetta nýjasta — ekki
versta — dæmi þess, að fólk með
kennaramentun situr á hakanum fyrir
öðrum, með að fá atviunu við kenslu-
störf, sýnir og sannar það áþreifanlega,
hve langt er frá því, að það njóti
fremur trausts og hylli en einhverj-
ir aðrir, oghve mikið vantar á, aðvér
megum fyrst um sinn vænta verulegr-
ar breytingar til batnaðar á mentun-
arástandi þjóðarinnar, nema því öflug
ar sé tekið í taumana af löggjafar-
valdinu.
Eins og nú standa sakir, er vafasamt,
hvort rétt er að hvetja menn til að
afla sér kennaramentunar. Að vísu
hafa þeir alt af töluverð not þeirrar
mentunar, hvernig sem fer; en það
væri líka fjarstæða að eggja nokkurn
á að ganga á kennaraskóla í þeirri
von að komast fyrir það að góðri
stöðu. Fyrst og fremst er öllum kunn-
ugt, hvílík sultarlaun íslenzkum kenn-
urum eru boðin, og í öðru lagi hefir
reynzlan margsannað, að mentaðir
kennarar hljóta kennaraembættin oft
og einatt síður en aðrir, svo fýsileg
sem þau eru.
Hve langt mun þess verða að bíða,
að sú þjóð verði sannmentuð, erþann-
ig greiðir götu menningarinnar? Og
hvar þekkja menn dæmi slíks meðal
menningarþjóða heimsins?
Jón Jónasson.
Ásgrímur málari Jónsson.
Árnessingurinn, sem styrkinn fekk
hjá alþingi í sumar, til þess að full-
komna sig í málaralist erlendis, og
mun fara utan í kveld með »Lauru«,
hefir undanfarna daga haldið sýningu
á íslenzkum myndum, sem hann hefir
málað hér í sumar. Myndirnar eru
um 50 að töiu, og er það dálagleg
sumarvinna, enda hefir málarinn að
siign notað vel tímann þessa fjóra
máuuði, sem hann hetir dvalið
hér. En það, sem hér er mest um
vert, er ekki tala myndaDna, heldur
hitt, hvemig myndirnar eru gjörðar,
af hve mikilli list. það er ekki óhugs-
anlegt, að einhver alþingismaðurinn,
sem í sumar studdi að því með at-
kvæði sínu, að Ásgrimi þessum var
veittur hinn umbeðni styrkur, sitji nú
heima í sveit sinni hálf mórauður á
samvizkunni yfir því, að hafa »verið
með« j því að fleygja landsfé í
listamenn og skáld, ekki arðvænlegra
en Blíkt er talið af öllum þorra manna
hér á landi; slíkum manni vildi eg
óska þess, að hann hefði mátt líta
inn í Melsteðshús þessa daga og sjá
það, sem þar hefir hangið á veggjun-
um, eftir Ásgrím þenna. Eg er þess
fullviss, að samvizkan hefði þegar í
stað hætt öllum sínum ásökunum.
þessar myndir Ásgríms bera þess
augsýnilegan vott, að vér erum hér
að eignast þann listamann, sem ís-
lenzku fjöllin og fossarnir, gilin og
grundirnar, hálsarnir og hlíðarnar hafa
svo lengi beðið eftir árangurslaust,
listamann, sem til fulls skilur íslenzku
náttúruna og getur því túlkað hana
svo, að hvert barnið sér, að þar er
í 8 1 e n z k náttúra. þetta sé ekki
sagt til þe88 að rýra neina þá, er
pentlist stunda hér heima um þessar
mundir. |>eir kunnu fleiri að yrkja
en Eyvindur, þótt hann einn hlyti
nafnið »skáldaspillir«.
Ásgrímur er auðsælega gæddur ó-
venjumiklum listamannshæfileikum.
Hann hefir að sönnu numið málara-
i ð n erlendis og þótti bera af öðrum
í þeirri iðn, en í málara 1 i s t hefir
hann enn enga tilsögn hlotið, nema i
teikningu; en því augljósari vottur
verða líka myndiruar um hæfileika
mannsins. Enn er ekki auðið að segja
hvert hann stefnir sem málari. Hann
er r e a 1 i s t i í aðra röndina. Gljá-
myndir málar hann ekki; hann brúkar
•breiða pensilinn*, leggur meiri áherzlu
á heildina en hið einstaka. Hann
elskar hrikadyrð náttúrunnar, kletta-
klungur, gjár og gjótur, enda kemur
litbreytingin cft hvergi betur fram en
þar; fossarnir eru uppáhald hans, sér-
staklega þar sem þeir brjótast fram í
klettaklungrum. En þó vantar hann
ekki auga fyrir hinu »idylliska« í ís-
lenzku náttúrunni. Sumarkveldið ís-
lenzka, sérstaklega kveldhimininn, teksb
Ásgrími ágætlega. |>að sýna bezt sum-
ar af myndunum úr þjórsárdal, en
þar hefir Ásgrímur dvalið mest í sum-
ar; er það víst í fyrsta skifti að
þangað kemur málari, að minsta kosti
hefi eg aldrei séð myndir þaðan
fyrri. Að Ásgrími sténdur hérumbil
á sama hvort hann málar sjó eða
land, má ráða af myndunum frá
Vestmannaeyjum. Honum læturhvort-
tveggja jafnvel. Sjávaröldurnar við
Heimaklett eru að sínu Ieyti fult eins
»náttúrlegar« og sætið á HvaDneyrar-
túninu.
Af andlit8myndum hefir Ásgrímur
ekki málað nema þrjár á þessu sumri.
Ein þeirra er af síra Valdimar Briem,
góð mynd og trú.
Undanfarin tvö ár hefir Ásgrímur
notið nokkurrar tilsagnar í teikningu
á listaháskólanum danska, en vegna
efnaleysis hefir hann jafnframt orðið
að vinna fyrir sér sem handiðnar-
maður, og því ekki getað notfært sér
tilsögnina eins rækilega og reglulega,
og hann hefði óskað og þurft. Til
þess nú að geta gefið sig allan og
óskiftan við námi sínu, sótti hann í
sumar um styrkinn til alþingis, sem
hann og fekk, og ætlar hann x
vetur að ganga á málaraskóla danska
málarans P. S. Kröyers, sem nú er
talinn fremstur allra danskra pent-
listamanna.
J. H.
Ylirgangur botnvörpunga.
Ófagrar eru fréttirnar, er bárust að
vestan í gær með Lauru af yfirgangi
og ofríki botnvörpunga á Vestfjörðum.
þeir rekja firðina og sópa upp fisk-
inum, bæði djúpt og grunt, svo lengi
sem nokkuð er eftir, og þegar þeir á
þenna hátt hafa gjörtæmt einn fjörð-
inn af fiski, flytja þeir sigyfiránæsta
fjörð, til þess að beita þar sömu að-
ferðinni. Voru þeir nú á þenna
hátt búnir að ljúka sér af á Patreks-
firði, Tálknafirði og Arnarfirði og komn-
ir vestur á Dýrafjörð.
Auðvitað eru þeir alt af í landhelgi
inni á fjörðunum, þeir eru ekki breið-
ari en svo, enda er svo fjarri því að
þeir blífist við því, að þeir elta bát-
ana og bátfiskimiðin alveg upp í land-
steina, eða svo grunt sem fiskur geng-
ur. f>eir vita sem er, að þeim er ó-
hætt, varðskipið er farið frá landinu,
eftirlit af valdsmanna hálfu er ekkert
og getur ekkert verið gagnvart þess-
um ræningjum, sem ekki hafa beyg
af neinu öðru en fallbyssum.
Eigi verður með tölum talið tjón
það, er hlýzt af ránskap þessara út-
lendu yfirgangsseggja. f>að er ekki