Ísafold - 04.11.1903, Blaðsíða 2

Bg hefi þegar drepið á það, að síra
Bjarna mundi hafa verið óhætt að
sleppa að minsta kosti einum 17 af
lögum þeim, sem sameiginleg eru fyr-
ir bók hans og Jónasar-bók, þótt ekki
hefði verið til annars, en að geta kom-
ið að fleiri »nýji!m« lögum og tíma-
bærari í stað hinna. Eg hefi og þeg-
ar bent á 8 lög, sem eg hygg, að eng-
inn mundi sakna, þótt hyrfu, og hlut-
aðeigandi sálmum væri vísað til ann-
ara lagboða, sem fyrir eru. Nú vildi
eg benda á nokkur »ný« lög, sem eg
hefði óskað, að komið hefðu í stað
sumra hinna eldri og þá sérstaklega
þeirra 9 laga, sem nú skulu nefnd:
1. »Minst þú, ó maður, á minn deyð«;
það lag er fyrir löngu hætt að nota,
enda fremur lítið í það spunnið. I
stað þess hefði eg viljað biðja um hið
gullfagra lag Emils Hartmanns við
sálminn »Fra Himlen kom en Engel
klar«. 2. »Kross á negldur meðal
manna«; það lag má gjarna hverfa,
því það á ekki við neinn þeirra 5
sálma, sem nú eru undir því í sálma-
bókinni (nen.a ef vera skyldi sálmur-
inn nr. 379); í stað þess hefði átt að
koma annaðhvort Berggreens-lagið við
iHimlen aabnes, Mörket svinder«, sem
á svo undurvel við báða sálmana nr.
522 og 534, eða hið einkennilega lag
gamla Hartmanns iKommer Sjæle
dyrekjöbtA. 3. »Gjörvöil kristnin skal
gleðjast nú« hefði og mátt þoka burt,
og í þess stað koma annaðhvort lag
Rungs við »Sin Vogn gjör han af
Skyer blaa« eða lag gamla Hartmanns
við »Nu fryde sig hver kristen Mand«
— eða bæði lögin. 4. »Far, veröld,
þinn veg«; sálmar með þeim lagboða
heyrast nálega aldrei í kirkjum vor-
um; enda er lagið gríðar þunglamalegt
og svæfandi. í stað þess hefði fyrir
hvern mun átt að kotna hið fagra lag
Lindemans »0 Kristelighedi, sem nú
mun víðast hvar í Danmörku og
Noregi búið að bola burt hinum eldri
lögum við þann bragarhátt. 5. »Sólin
ljóma sínum skrýdd«, það lag hefði
helzt átt að hverfa, og í þess stað að
koma lagið eftir gamla Hartmann við
• Mindes vi en fuldtro Ven«, dásam-
legt sálmalag, þrungið af trúargleði,
en svo einfalt, að ekki þarf að heyra
það sungið nema einu sinni, til þess
að læra það svo, að það gleymist al-
dreí aftur. Sálmurinn alþekti »Sonur
guðs vor ástvin er« t. a. m., verður
eins og annar sálmur, þegar bann er
sunginn með því lagi. 6. »Upp skap-
að alt í heimi hér« er einn af þeim
sálmum, sem nálega aldrei heyrast
hér í kirkjum, þótt hann útvegaði
frumhöfundi sÍDum (Brorson) biskups-
dæmi, svo góður sem hann þótti þá.
En það er vafalaust engu öðru en lag-
inu að kenna. Danir syngja þann
gálm mjög alment undir laginu »Nu
ringer alle Klokker mod Sky« eftir
Weyse. 7. »Sælir þeir, er sárt til finua«,
hefði.og mátt þoka fyrir öðru lagi
betra. þar vildi eg mega benda á
lagið eftir LindemaD: »Herrens Röst,
aom aldrig brister* eða þýzka lagið
í litlu söngheftum Jónasar 4. hefti:
•Ástafaðir himinhæða* skínandi fagurt
lag. Sérstaklega á hið síðarnefnda
lag mætavel við sálmana nr. 267 og
339 í sálmabókinni. Eg get trauðla
hugsað mér annað betur viðeigandi
að syngja á eftir líkræðu en sálmÍDn
nr. 339 með þessu inndæla lagi. 8.
»Herra guð í himnaríká; ekki hefði eg
aaknað þess lags, hefði eg fengið í
stað þess anuaðhvort danska lagið
•Herren han har besögt sit Folk«, eða
lagið f Viðbæti St. Th. og B. Kr. við
8álminn »f>ú guð, sem stýrir stjarna-
her«. f>egar eg svo að síðustu nefni í
þesau sambandi: 9. »Ó guð, þér hrós
og heiður ber«, þá er það ekki svo
mjög af því, að eg felli mig ekki dá-
vel við það lag, heldur af því að mér
hefði verið enn ljúfara að fá innleitt
hér aanska sálmalagið »Her kommer,
Jesu, dine smaa«, sem áður er nefnt,
og á mæta vel við flesta þá aálma, er
standa undir nefndum lagboða.
Framan við sálmalögin í bók sinni
hefir síra Bjarni sett fjórraddað lag
við orðin: »Sælir eru þeir, sem heyra
guðs orð og varðveita það«, og er til
þess ætlast, að það megi syngja á
eftir fyrri blessun, sem svar safnaðar-
ins upp á hina fluttu prédikun. Er-
lendis er slíkt alsiða, og hefir stundum
verið gjört hér í dómkirkjunni við síð-
degisguðsþjónustur þetta síðasta ár
og þótt vel fara á því. Hér hafa ver-
ið sungin sömu orðin, sem síra Bjarni
hefir lageett hér, en með lagi eftir
gamla Hartmann, sama laginu, sem
venjulega er notað í Frúarkirkju í
Khöfn.
Aftan við sálmalögin eru prentaðir
tveir lofsöngvar: »Hátíð öllum hærri
stund er sú« og »Guð hæat í hæð«.
Bæði eru lögin fögur og viðhafnarmik-
il, en fæstra meðfæri að syngja svo
að vel fari. Fyrra lagið er í Jónas-
ar-bók, en sálmurinn komst ekki |í
Sálmabókina frá 1886, ef til vill með-
fram vegna hins erfiða lags. Lofsöng-
ur Sigfúsar Einarssonar, sem sunginn
var hér í dómkirkjunni í sumar, og
öllum fanst svo mikið til um, sem
heyrðu, ætti einnig að komast inn í
íslenzkar kirkjusöngsbækur með tím-
anum.
Loks koma stuttar athugasemdir
um uppruna laganna, og er mjög fróð-
legt að eiga þær þarna allar á einum
stað.
Eg hefi nú tekið fram hið helzta
af því, sem eg vildi sagt hafa um þessa
nýju sálmasöngsbók sira Bjarna. Um
hina tónfræðilegu meðferð síra Bjarna
á þeim lögum, sem hann hefir radd-
sett að nýju, eða lagfært raddsetningu
á, eða aett í aðra tóntegund o. 8. frv.
brestur mig þekkiugu til að dæma;
það verða tónfræðingarnir að gjöra.
Eg gæti trúað því, að góðvini mínum
Bi'ra Bjarna, þætti eg vera í meira
lagi heimtufrekur og — nýjungagjarn.
Eg skal játa, að eg er þetta hvort-
tveggja, þegar um sálmasöng og
sálmalög er að ræða. Eg má þó til
að bæta því við, að þessar athuga-
semdir rnínar eru lítilræði eitt í sam-
anburði við alt það, sem eg mundi
hafa komið fram með af breytingar-
tillögurn, ef eg hefði ekki sumpart ver-
ið hræddur um að þreyta bæði síra
Bjarna, sem trúlega er orðinn leiður
á hótfyndni minni, og þá aðra, er þetta
kunna að leea, og sumpart kviðið því,
að of miklar kröfur gætu orðið til
þess, að ekkert fengist af öllu því nýja,
sem eyra mitt girnist að fá að heyra.
Eg el sem sé þá von í brjósti, — og
sú vou nálgast vissu, — að maður,
sem óskar eins innilega og síra Bjarni,
að kirkjusóngurinn íslenzki verði landi
og þjóð til sóma og kirkju guðs til
uppbyggingar, muni ekki ófús á að
skrifa bak við eyrað eitthvað af þess-
um lögum, já, helzt þau öll, — sem
hugur minn girnist og hér hafa nefnd
verið, og gefa oss þau sem fyr3t í »Við-
bætí« við sálmasöngsbók sína. Slíkur
viðbætir, — eg trúi ekki öðru,—mundi
til mikilla muna auka gildi bókarinn-
ar og gjöra hana söngelskandi mönn-
um enn dýrmætari, og það því fremur,
sem bér er ekki verið að biðja um
neinn gutlara-samsetning, heldur um
lög eftir meistara í heimi hinnar
kirkjulegu tónlistar, menn eins og þá
Hartmann-feðga, Weyse, Gade, Linde-
man, Bsrggreen og Rung.
En þrátt fyrir allar m í n a r óskir
og athugasemdir finn eg það og skal
ekki látið þess ógetið, að síra Bjarni
hefir með bók þessari gefið kirkju
sinni góða gjöf, og á því skilinn heið
ur og þökk allra góðra manna fyrir.
fietta rýrist ekki vitund við það, þótt
síra Bjarna hafi ekki tekist að full-
nægja öllum óskum og kröfum, sem
gjörðar kynnu að verða til slíkrar
bókar — því hver er þess megnugur ?
— en hafi látið það ráða í valinu,
sem smekkur sjálfs hans og tilfinning
sagði honum að réttast væri, og eins
þótt eitthvað megi að einhverju finna
t. a. m. í hinni tónfræðilegu meðferð
laganna. Hann hefir mikið fyrir haft
og ' miklum tíma varið til verksins,
því að hann hefir viljað vanda það
sem bezt. Fái bók þessi orðið til
þess að bæta sálmasönginn í kirkjum
vorum og beimahúsum, og gjöra hann
veglegan og samboðinn hinu heilaga
máli trúarinnar, veit eg að síraBjarni
muni álíta sér að fullu launað það,
sem hann hór hefir unnið í þarfir
kirkjunnar og hinnar göfugu frúar söng-
listarinnar. Og þeirra launa vildi eg
óska síra Bjarna !
Jón Helgason.
Þilskipaútgerðiii.
í 63. tölubl. ísafoldar, 10. f. m., var
gefið stutt yfirlit yfir þilskipaaflann
hérna í höfuðstaðnum og á Seltjarn-
aroesi á yfirstandandi ári. Var þar
gerð svo sennileg áætlun, sem kring-
umstæður leyfðu, um það, að hve
miklu leyti þilskipaútgerðin þetta árið
hefði svarað kostnaði, og vildi niður-
staðan þvi miður verða sú, að ekki
hefði helroingur skipanna borgað út-
gerðina og því síður meira, en að
sumir útgerðarmennirnir befðu beðið
stórtjón á vitgerðinni þetta árið.
Skipin hafa fiskað upp og niður,
eins og gerist, sum prýðisvel, sum
mjög illa, til jafnaðar ef til vill í lak-
ara meðallagi, en aftur á móti hefir
verð á fiski verið fremur hátt, en þrátt
fyrir það hefir útgerðin ekki borgað
sig betur en svo, að ekki hefir helm-
ingur skipanna gert betur en svara
kostnaði. |>etta er ekki efnilegt.
Manni verður ósjálfrátt að bera upp
fyrir sér þá spurningu, hvernig hefði
farið, ef verðið hefði verið lægra á
fiskinum, og hvernig fer, ef það oin-
hvern tíma iækkar, fyr eða síðar?
Hér er mjög alvarlegt mal fyrir
hendi og vér höfum verið að bíða eft-
ir því, að einhver rraður, sem bæri
gott skyn á þettamál, einhver reynd-
ur og greindur útgerðarmaður, tæki til
máls, skýrði það fyrir mönnum, í
hverju þilskipaútgerðinni væri ábóta-
vant og h-verjar ráðstafanir þyrfti að
gera til þess að kíppa öllu í gott lag
og tryggja útgerðina svo, að hún gæti
eigi orðið fyrir neinu því skakkafalli,
sem veruleg hætta stafaði af. En
það hefir enginn hreyft sig. Vér höf-
um ekki orðið varir við neina hreyf-
ingu í þessu efni, nema nokkrar aug-
Iýsingar um þilskip til sölu, er ein-
mitt virðast benda á, að mönnum
finnist þessi eign ekki sérlega arðber-
andi, með því fyrirkomulagi, sem nú
er á þilskipaútgerðinni og þeim kostn-
aði, sem hún hefir í för með sér. |>að
er eins og eitthvert los sé að koma
á þilskipaeignina, og það getur orðið
hættulegt og hnekt útgerðinni meira
eða minna, ef ekki er tekið í taum-
ana í tíma og útgerðinni komið á ein-
hverjar fastar, tryggar skorður.
Ef til vill geta margar leiðir legið
að því takmarki, að tryggja svo þil-
skipaútgerðina, að öllu sé óhætt. Hér
verður að eins bent á eina, án þess
því sé haldið fram, að hún sé hin
bezta eða hin eina rétta. Geri þeir
bragarbót, sem betur vita.
|>að er enginn efi á því, að útgerð-
in var orðin óhæfilega dýr fyrir nokkr-
um árum, er allur þorri háseta var
ráðinn upp á kaup og premíu. Lík-
indi eru til þess, að þetta hafi að
nokkru leyti verið því að kenna, að
þilskipum fjölgaði hér of ört um eitt
leyti, örara en svo, að vanir sjómenn
væru til á þau. Nú vilja allir útgerð-
armenn, eins og eðlilegt er, ná í vana,
duglega háseta, góða fiskimenn; en
þegar of lítið er til af þeim, fer með
þá eins og hverja verzlunarvöru, sem
hörgull er á, þeir hækka í verði. Kaup
og premía fór því smá hækkandi og
það ekki að eins til góðu, vönu sjó-
mannanna heldur og til annara, þótt
aldrei heföu á sjó komið. |>að var
eftirsókn eftir sjómönnum yfirleitt og
þeir voru dýrir á sér, er þeir vissu að
ekki var nema um tvent að gera fyr-
ir útgerðarmaDninn, annaðhvort að
láta skipið standa uppi eða borga
það kaup, sem upp á var sett. Og
menn létu leið&at til að taka síðari
kostinn, í þeirri von, að aflinn mundi
borga. Áttu sjómenn því hægra að-
stöðu með þetta, sem margir voru um
boðið, og þeir gátu því jafnan skákað
í því hróksvaldi, að ef Pétur ekki
vildi greiða áskilið kaup, þá færu þeir
til Páls; hann byði það, og jafnvel
meira.
Á þenna hátt varð útgerðin dýrari
en góðu hófi gengdi, og það svo, að
hún borgaði sig að eins hjá þeim„
sem mestan og beztan fengu aflan.
En jafnvel þeim var ekki farið að lít-
ast á blikuna, og það því síður, sem
ekki var annað sýnilegt, en að kaup
mundi fara hækkandi, svo hátt sem
það var orðið. Sáu útgerðarmenn, að-
hér var í óefui komið, og gerðu þvf
samtök sín á milli um hálfdrættisút-
gerð eingöngu, og ekkert annað.
MaDni verður þá ósjálfrátt að spyrja,
hefir þá betra tekið við ?
Að sumu leyti ef til vill, en að sumu
leyti ekki.
það hefir að vísu heitið svo, að
ráðningin a þilskipin hafi þetta síðast
liðna ár verið úpp á hálfdrætti og svo
mun það hafa verið yfirleitt, en heyrst
hafa ýmsar raddir um það, að ýmsar
aukagetur hafi fylgt með og ýmsar
ívílnanir átt sér stað af útgerðar-
manna háifu, enda er það alkuonugt,
að illur kurr lcorn í háseta, er þessi
ráðningarsamtök voru á döfinni og
lenti alt samkomulag milli þeirra og
útgerðarmanna í mesta stappi, unz
hinir síðari að lokum slökuðu nokkuð
á klónni, svo að samkomulag náðist.
—- En með bitiÍDgum, ívilnunum og
eftirgjöfum mun þó þessi útgerð hafa
orðið, að öllu samanlögðu, lítið ódýrari
en hin fyrri, og það sem lakast er af
löllu að þessa dýruútgerð, hvort heldur
er upp á kaup eða hálfdrætti, stand-
ast að eins kraftmennirnir, sem geta
boöið góðum fiskimönnum bezt kjörin,
og því borið mest úr býtum til þess
að vega á móti kostnaðinum. Meðan
þessu fer fram, verða alt af einhverjir
út undan, fleiri eða færri, sem ekki
vilja eða ekki þora að gera há tilboð;
þeir hreppa úrganginn af hásetunum,
hina óvönu eða lakari fiskimennina,
og því fer, sem fer, að skip þeirra
afla ekki, þeir bíða ef til vill stór-
tjón, neyðast til að selja skipin með
afföllum og ganga ver en slyppir frá
öllu saman.
Á þenna hátt mun það að miklu
eða mestu leyti til komið, að árlega
eru fleiri eða færri skip, sem ekki
svara kostnaði, og það er mjög hætt
við að þessu haldi áfram, meðan ráðn-
ing fer fram á sama hátt og hingað
til, eða hvorir standa gagnvart öðrum,
eins og nú á sér stað, útgerðarmenn
og hásetar.
Á þetta þarf lögum að koma og það;
sem fyrst.