Ísafold - 11.04.1904, Blaðsíða 1

Kenmr út ýmist einn sinni eÖa
tvisy. i viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eOa
1 V« doll.; borgist fyrir miðjan
’úli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin viÖ
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaösins er
Austurstrœti 8.
XXXI. árg.
Reyk)avík mánudaginn 11. apríl 1904
20. blad.
jffuáJarfó jfítí/lýOylMb
r0. 0. F. 854I58‘/S.
áugnlœkning ókeypis l. og a. |jrd. á
overjum mán. kl. 11—1 i spitalanum.
H'orngripasnfn opirT mvd. og Id 11
—12.
Frilækning á gamla spitalanum (lækna-
•akólanum) á þriðjudögum og fostndögum
kl. 11 — 12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op
ún á hverjnm degi kl. 8 árd. til kl. lOsiðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
•sunnudagskveldi kl. 8'/s siðd.
Landakotskirkja. GufJsbjónnsta kl í'
•og kl. ti á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
■endur kl. 10'/2—12 og 4—ö.
Landsbanlcinn opinn hvern virkan dag
-a 11—2. Rankastjórn viíl kl. 12 — 1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opifl hvern virkan dag
1*1. 12—3 og kl. ö—8.
Landsslcjalasafnið opið á þrd., fimtud.
og ld. kl 12—1.
Náttúrugripasafn, i Veatnrgötu 10, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis i Pósthússtrseti 14b
f. og 3. riiánud. hvers mán. kl. 11 — 1.
Aí' óíriðinum
22.—31. marz
Atlögu þeirri að Port Arthur, er
Japanar gerðu aðfaranótt 22. f. mán.,
iauk svo, að þeim vaust lítið sem ekk-
ert á, anuað en það, að leiða athygli
Eússafrálandgöngu 70,000 sinnamanna
við hafnarborgina Chinampo á Kóreu-
skaga vestanverðum, nær miðja vegu
milli Söul, höfuðborgarinnar, og Yalu-
elfar, landamærafljótsins. En til þess
eiga og refarnir að hafa verið skornir.
f>eir gerðu því næst tilraun, Japan-
ar, aðfaranótt pálmasunnudags, 27. f.
mán., að teppa hafnarmynuið í Port
Arthur með því að sökkva þar niður
skipum, 4 gufuskipum ; höfðu þeim til
föruneytis 6 tundurbáta, og segja svo
frá sjálfir, að þetta hafi tekist. En
EÚ88ar bera á móti. Segja, að skipin
hafi raunar sokkið hjá þaim, en á vit
lausum stað, og sé jafnfært iit og inn
um hafnarmynnið eftir sem áður.
Talað er um landorrustu töluverða
30. f. mán., nærri borg þeirri, er
Chungyu nefnist, og vera mun á Kóreu-
skaga norðanverðum, og að Japönum
hafi veitt betur. En sannfrétt verður
það ekki talið að svo stöddu.
|>eir eru anDars, Japanar, sífelt að
bauka við að koma her sfnum á land,
öllum eða mestöllum, ekki að eins á
Kóreuskaga, heldur og beint upp í
Mandsjúríu og Síbiríu, á 2 stöðum þar :
við borgina Níútsvang, er stendur við
mynnið á Líaó-elfi, en hún rennur út
í fióa þanu, er við hana er kendur,
norður ur Petsjílfflóa; og í annan stað
skamt suður frá Vladivostoek, þar sem
heitir I ossietflói og skerst inn úr
Japanshafi nokkru fyrir DOrðan landa-
mæri Kóreuríkis og Síbiríu.
Kuropatkin, yfirhershöfðinginn núi
Eússa-megin, var nýkominn austur í
Mukden, höfuðstaðinn í Maudsjúríu.
Talað var, að Eussakeisari Bjálfur
hugsaði til að bregða sér austur á á-
liðnu 8umri, ef þá yrði ekki ófriðinum
lokið, til að sýna sig og hleypa guð-
móði í herinD.
FramkYæmd gaddavirslaganna.
Hr. rit8tjóri! Eg vil biðja yður að
flytja hr. þorláki Guðmundssyni mín-
ar beztu þakkir, og eg veit fjölda ann
ara bænda fyrir, hve snjalt og rök-
samlega hann hefir tekið gaddavfrs-
hneykslið til bænar í ísafold 19. f.
mán.
þ>að er ekki fyrsta skifti, sem sá
aldraði heiðursmaður hefir sýnt sig
vera einn hinn snjallasta og sköruleg-
asta talsmann stéttarbræðra sinna,
okkar bændanna, og raunar allrar al-
þýðu í landinu. þökk og heiður sé
honum fyrir það alt.
Hann hefir í fyrnefndri grein rakið
vandlega kost og löst á gaddavírsný-
mælinu, og sýnt svo glögt og áþreif-
anlega, að aldrei verður hrakið, að
kostiruir vega svo sem alls ekki neitt
upp í móti ókostunum.
Eg hefi þar að eins einu atriði við
að bæta; og er það af því, að þó að
eg sé bóndi, eins og hann, þá hefi eg
kynst dálítið verzlun og verzlunarvið-
skiftum meira en hann mun hafa gert,
og hefi fyrir það rekið augun í einn
háska-annmarka enn á téðu nýmæli,
sem honum hefir yfir sést, eða þá að
hann hirðir ekki um til að tína; hefir
líklega þótt nóg komið.
Svo segir í einni grein margnefndra
laga, hinni 8.:
»Lands8tjórnin gefur út áætlun fyrir
hvert ár á tímabilinu 1905—1909 um
verð á hverjum faðmi í fjóryddum
vírstreng og hverju feti í teinum og
stólpum, að meðtöldum flutningskostn-
aði, og skal sú áætlun gilda sem fast-
ákveðið verð fyrir það ár, að því er
snertir framlag eigenda eða ábúenda
þeirra, sem borga eiga nokkurn hluta
girðingarefnisÍDS*.
Til framkvæmdar þessum fyrirmæl-
um hefði landsstjórnin átt í haust eða
vetur fyrir nýár að hafa beðið ein-
hverja kaupmenn um að láta uppi verð
á járni, sem gilt gæti fyrir a 11 árið
1905, og þar sem hún er ekki verzl
un kunnug, og hefir nóg að gera ann-
að, má búast við að hún mundi hafa
lent f höndum þeirra kaupmanna, sem
gera sér mest far um að hafa stjórn-
ina sér hliðholla, á meðan þeir vinna
að því að spenna greipar um víðskifti
landsins.
|>essir kaupmenn vita mjög vel, að
verð á járni er afar-breytilegt, breyti-
legra en á öðrum vörum; það getur
lækkað og hækkað á mjög stuttum
tíma, t. d. um 50% á einurn mánuði.
|>egar þeir eiga nú að gefa bindandi
verð fyrir heilt ár, á'n þess
að fyrir liggi nokkurpöntun
frá landsstjórnmni, sem semja megi
um kaup eftir — því hana getur hún
ekki komið með fyr en verðið er
kunnugt um alt land og pantanirnar
koranar — þá má nærri geta, að kaup-
menn verða að setja það h æ s t a
verð á vöruna, sem líkindi eru til að
hún geti komist í á því ári; það verð
verða bændur að borga.
f> e 11 a hafa þeir upp úr að láta
landsstjórnina kaupa fyrir sig, í stað-
inn fyrir t. d. að láta hverja sýslu-
nefnd eða hvern hrepp fyrir sig ann-
ast kaupin, og gera þar með þá verzl
un með þá vöru frjálsa, eins og með
hverja aðra vöru.
Landsstjórninni er ekki sagt með
þessum lögurn, hvemig vírinn á að
vera; hann á að eins að vera *f j ó r
yddur* og »galvaníseraður«; en á gild-
leika hans er alls eigi minst einu orði.
f>ó á landsstjórnin að gera áætlun sína
um vírinn í föðmum!
Eitt aðalatriðið er, að kaupa hæfi-
lega gildan vír; of grannur vír er ó-
nýtur; of gildur vír er of dýr. Og
landsstjórnin getur ekki fengið nokk
urt tilboð um gaddavír miðað við verð
á faðminum; hún verður því að skapa
það verð sjálf.
Oldungis er eins um teinana og
stólpaua. Landsstjórnin getur haft þá
eftir 8Ínni geðþekni, miklu mjórri eða
miklu gildari en hæfilegt er, og úr
hroðajámi, sem hrökkur eins og kol
í fyrstu frostum, ef eitthvað er við
þá komið. Eeynsla er og fyrir því
fengin, að stólpar lír vondu járni, eins
og þeir alment gerast í verzlun t. d.
á Englandi, þola ekki frostið fyrsta
veturinn, þola jafnvel ekki vírinn
sjálfan,sé hann nokburn veginn strengd-
ur á sumrum, þola ekki það sem hann
teygir á, er hann hrökkur saman eða
styttist af kuldanum, frostinu.
Eg befi lesið það' í þingtíðindunum,
að tillaga var gerð um það bæði í
efri og neðri deild af FramsókDar-
flokksraönnum, a,ð stengur þessar
væru hafðar úr deigu smíðajárni; það
er hin eina tegund járns, sem frost
þolir nokkurn veginn. En þeirri til-
lógu vildi meiri hlutinn eugan gaum
gefa. það þurfti að lemja frumvarpið
fram í snatri, og mátti ekki tefja fyr-
ir því með neinum breytingum.
Hugsað gæti eg, að fullörðugt
kynni landsstjórninni að verða það,
að áætla flutningskostnaðinn n á-
k v æ m 1 e g a svona löngu fyrirfram,
ekki verzlunarfróðari en hún er, og
án þess að vita, með hvaða skipum
varan verður fiutt eða hvort hún
gengur í gegnum hendur eins eða
fleiri vöruafgreiðslumanna (3peditörer).
þessi 8. grein er að eins lítið sýnis-
horn af því, hversu kastað var höndun-
um til að semja þessi lög.
Verzlunarfróður bóndi.
Berklaveikis-stofnun.
Amerískur miljónamæringur, er Henry
Phipps heitir, hefir gefið 1,500,000
dollara (sama sem S1/^ milj. kr.) til
að koma á fót stofnun, þar sem rann-
saka á berklaveiki, kenna meðferð
hennar og hvernig tálma megi því,
að hún dreifist út.
Stofnunin á að vera með líku fyrir-
komulagi og ljóslækuingastofnun Niels
E. Finsens prófessors og bin fræga
stofnun Pasteurs heit. í París. Sér-
staklega á að hafa þar ljóslækning-
arnar mikið um hönd.
um 469 niðja ofdrykkjukonu einnar,
er Anna Jurke hét og dó sextug árið
1800.
Af niðjum hennar urðu 7 morðing-
jar, 76 aðrir stórglæpamenn, 144 bein-
ingameun, 61 voru í almennum líknar-
stofnunum og 181 voru skækjur.
Berklaveikin í Reykjavík m. m.
Kafli úr skýrsln héraðslæknis
Guðm. Björnssonar
til landlæknis um árið 1903.
Afkvsemi ofdrykkjumanna.
Frá því var skýrt fyrir nokbru í
Ugeskrift for Læger, að prófessor Peli-
mann í Bonn hefði safnað skýrslum
Ekbi verður neitt sagt með vissu
um það, hvort berklaveikin fer hér í
vöxt, stendur í stað eða þverrar.
Sjúkraskrárnar (tala þeirra, sem leita
sér læknishjálpar) geta aldrei orðið
áreiðanlegar, að minsta kosti ekki
svo, að á þeim megi marka með
óyggjandi vissu, hvað veikinni líður.
Til þess að fá ljósa hugmynd um,
hve algeng veikin er og um skaðsemi
hennar, er nauðsynlegt, eins hér sem
í öðrum löndum, að ekkert líkséjarð-
sett fyr en læknir hefir skoðað það og
gefið út vottorð um dauðameinið.
f>að mundi að vísu örðugleikum
bundið, að koma þessu við til sveita;
en í kaupstöðum og kauptúnum, þar
sem læknar eiga heima, er það hægð-
arleikur.
Hérað mitt er langfjölmennast af
öllum læknishéruðum landsins; í því
eru nú um 10 þús. íbúar, eða rúmur
áttundi hluti þjóðarinnar.
f>ar af leiðir, að allar sóttvarnarráð-
stafanir verða hér meiri háttar en
annarsstaðar og koma því betur í ljós
gallarnir á núgildandi heilbrigðislöggjöf.
f>að er nú mín skoðun, að engin
aukning á heilbrigðislöggjöfinni sé nauð-
synlegri en sú, að lögleidd sé líkskoð-
uu og dánarvottorð að minsta kosti
í öllum kaup8töðum og kauptúnum,
þar sem læknar eiga heima.
Undanfarin ár hafa verið sett mörg
lagaboð, er lúta að vörnum gegn út-
breiðslu ýmissa næmra sjúkdóma,
og mörg þeirra hafa mikinn kostnað
í för rreð sér.
En engin tök verða á að sjá með
vissu, hvernig öll þessi lög verka, með-
an ekki eru samdar skýrslur um dauða-
rrein manna.
Svo er um alla næma sjúkdóma, að
útbreiðsla þeirra og ógagn það, sem
þeir vinna þjóðfélaginu, verður bezt
markað á þvf, hversu miklum mann-
dauða þeir valda.
Dauðatölurnar leiða líka betur í ljós
en nokkrar aðrar skýrslur, að hve
miklu leyti lögskipaðar varnir og aðr-
ar beilbrigðisráðstafanir koma áð
liði.
Nú hefir verið unnið að því um 30
ár, að koma í veg fyrir sullaveikina
og bæta læknisaðferðina.
En hvað margar manneskjur misti
þjóðin úr þeirri veiki árið 1873, og
hversu margir dóu úr henni árið 1903?
f>etta veit enginn.
Enginn veit, að hvaða liði baráttan
gegn veikinni hefir orðið; þeir hafa
óljóst hugboð um, að hún hafi þverr-
að, en vita ekkert um sannan mun á
veikÍDni nú og áður.
f>essi óvissa er að mínu áliti afar-