Ísafold - 11.04.1904, Blaðsíða 3

að gutlar ! vatuinu og heyrist hringla í gler-
broturn.
Ferðamaðurinn stynur upp:
Þér hljótið að hafa barið með hamri á
sendinguna mína. Eg krefst þess . . .
Það er b a n n a ð að krefjast nokkurs
hér. Þarna er hanmrinn af sendingunni
yðar; takið þér við!
Það ætlar að liða yfir ferðamanninn.
Það er b a n n a ð að láta liða yfir sig
inni í keisaralegu pósthúsi, segir sá horða-
lagði.
Tvö búnaðarmál.
i.
Flutningur búnaðarskólanna.
Bæði eg og bændur hér i kring eru
eindregið á móti flutuingi skólanna til
Rvíkur, eða kaupstaðanna, sem nú er
farið að halda fram í blöðum og tíma-
ritum, og erum í því efni alveg sam-
mála br. skólastjóra T. B (sbr. ísa-
fold 16. marz þ. á.).
Vér köunumst við, að bókfræðis-
kenslan g e t i verið meiri í Reykja-
vík, vegna meiri kenslukrafta o. fl.,
og hefðum ekki mjög á móti flutningi
hennar þangað og aðgréiningi bóklegu
fræðslunnar, e f verklega kenslan gæti
þá einnig verið í góðu lagi; en sann-
færing vor er, að verklega kenslan
verði þá á hakanum; því margir eru
tregan á að læra hana, og hana yrði
hvergi að hafa í lagi. Eða hvaða
bændur hér á laDdi hafa, eins og nú
stendur, sérþekkingu í öllum verkleg-
um búnaðargreinum, og um leið efni,
ástæður og vilja til að kenna?
Ekki er ólíklegt, að því yrði líkt
farið um bændur á búnaðarskólajörð-
unum, þegar hætt er að styrkja þá,
þótt þær jarðir byðust. En að halda
þeim skólum við líka, með styrk, og
taka frá þeim (bób)vitið, er tæplega
hyggilegt.
Bóklega fræðslan nægir ekki ein-
göngu; þeirri verklegu má með engu
móti sleppa. |>að er eins eg skáldið
segir:
Sumir nefna rnentun, sumir verklegt starf,
en sannleikurinn er, að hvorutveggja þarf.
Yrði veiklega búnaðarkenslan alveg
út undan, þá yrðu nemendur ekki nema
hálfmentaðir í búfræði-
|>eim færist þá ef til vill lítið betur
en sveitamanuinum, sem kvaðst geta
róið út á sjóinu, af þvi hann hefði
lært það í sveitinni með tilsögn. En
þegar til skipsins kom, þá mundi hann
ekki eða vissi ekki, um hvorn enda
árinnar hann átti að halda.
»Sjón er sögu ríkari«, og að temja
sér vinnubrögðin er víðast talið svo
nauðsynlegt, að skifting vinnunDar er,
ekki sízt þess vegna, talin ein með
mestu framförum síðari tíma.
Hið lága menningarstig vort mun
stafa raeira af því, hvað jarðræktin
er arðlítil, og hinu, að oss vantar verk-
lega reynslu fyrir því, hver jarðyrkju-
aðferð á hér við, heldur en af almennri
fáfræði eða þekkingarleysi á aðferð
annarra þjóða.
Vissulega er nú meiri hörgull á mönn-
um, sem vilja vinna hjá bændum að
alls konar jarðyrkju- og búnaðarstörf-
um, svo vel sé, heldur en hinum, sem
vilja fræða þá f ræðum og ritum.
Ekki skilst oss, að flutningur bún-
aðarskólanna til Reykjavíkur yrði til
að bæta úr þessu, eða til að laða
nemendurna fremur að landbúnaðin-
um. Oss virðist alt benda í gagn-
stæða átt.
Naumast mundi það heldur varða
til þess að hvetja lagvirka og áhuga-
mikla atorku- og framkvæmdarmenn
til að læra búfræði eða öllu heldur
búnaðarstörf, en letja ónytju uppskafn-
inga til þess.
Dæmi lærða skólans bendir til þess,
að varasamt geti verið að hafa einn
búnaðarskóla, og að samkepnin er
ekki einskisverð.
Eins og nú er högum háttað um
laudbúnaðinn má fullyrða, að bændur
hefðu alment meiri not af nemendum
frá fjórum amtsskólum, er dreifðust út
um landið í verkamanna stöðu og
bænda, heldur en af nokkrum vel
lærðum og hver veit hvað »fínum« og
dýrum búfræðingum úr Reykjavíkur
búnaðarskóla.
Réttast mun að viðhalda amtsskól-
unum, endurbæta þá svo sem hægt
er, og auka styrkinn til þeirra að
nokkru.
Væri stofnaður búnaðar-h á s k ó 1 i,
þá ætti h a n n að vera í Reykjavík.
En það er langt um of snemt að fara
að ræða um hann að svo stöddu.
II.
Túngirðingalögin.
Nokkuð eru skiftar skoðanir manna
hér í kring um gaddavírinn. Margir
hyggja þó vera framfara von að hon-
um og þykir sjálfsagt að reyna hann
til hlítar. En túngirðinga eða gadda-
vírs-lögÍD frá síðasta þingi eru bænd-
ur óánægðir með.
Marga galla þeirra hefir þegar ver-
ið bent á í blöðunum, ekki sízt af hr.
f>orláki Guðmundssyni 1 Isafold 19.
raarz þ. á. En þeir eru enn fleiri.
f>au lög skerða tilfinnanlega rétt og
frehi manna, einkum jarðeiganda, sem
má þvinga til að leggja fram mikið
fé til girðÍDganna, og leiguliða, sem
má neyða til að taka á móti girðing-
um til ábyrgðar og eftirgjalds (sjá 15.
gr.),8vo og eiganda með eftirlitsskyld-
unni, og loks allra búanda, er lánið
nota, með þvf að vera sífelt háðir lög-
reglueftirliti (sjá 13. gr.).
Slæm skuldabönd, fyrir útlent efni,
mundum vér og leggja á oss og eftir-
komendur vora í 41 ár með lántök-
unni, og stórt kollhlaup væri það, ef
vírinn reyndist ekki hæfur, eða entist
ekki hálfan þaDn tíma, eins og sumir
hafa gizkað á.
En óvarlegt er hlaupið, meðan næga
reynslu vantar, hvernig sem fer.
Slæmur galli er og það, að lögin
veita enga hvöt til þess að færa út
eða stækka túnm, um leið og þau eru
girt, og væri þess þó full þörf. f>au
meira að segja hegna þeim, sem það
gjöra, með ýmsu móti.
f>au heimta, að þeir svari fyrirfram
út öllu verðinu fyrir efDÍð, er til út-
færslunnar þarf, og þau einskorða, að
túnið fáið jafnsnemma fulla vörn þrátt
fyrir útfærsluna (þ. e. eftir 2 ár frá
því efDÍð kom). Eátæklingum verður
því alls ókleift að stækka þau. f>eir
þurfa emnig að svara miklu öðru út
fyrirfram, og mjög víða að flytja fén-
aðarhús burtu af túnunum vegna lag-
anna.
Sízt hvetja lögin þó eigendur til
þe8s að færa út túnin á jörðum leigu-
liða sinna.
Girði eigandinn kringum túnið á sinn
kostnað, og stækki það um leið, þá
getur hann leigt ábúanda alt sem hann
lagði til, nema það, sem gekk til út-
færslunnar (samanber 6. og 15. gr.).
En girði leiguliði kringum túnið og
stækki það, og leggi til alt sem hon-
um ber eftir lögunum, (sem er 1/i af
verði vírgirðingarinnar, eða garð undir
hana, hlið og máttarstólpa og alt efn-
ið til útfærslunnar), þá getur hann
heimtað endurgjald fyrir þetta af eig-
anda, þegar hann fer frá jörðinni. En
eigandi hefir aftur engan rétt til þess
að fá leigu eftir það hjá næsta ábú-
anda, eða að ná því hjá honum á
annan hátt, ef ekki hefir verið sér-
staklega um það samið fyrirfram.
Útfærslukostnaðinn hefir fráfarandi
þó að vÍ8U ekki rétt til að heimta af
eiganda, og verður hann þá að hafa
sinn skaða svo búinn. En ef það
væri lagt undir dóm úttektarmanna,
mætti ef til vill íremur búast við að
þeir neyddust til að taka sér bessa
leyfi til að dæma eigandann til.að
endurgjalda hann líka. þvi mjög rang-
látt 3r að hafa hann undanskilinn,
einkum ef eigandi er svo forsjáll, að
gjöra fyrirfram samning um leigu á
því við viðtakanda.
En þetta er svo óvíst.
J>ví verður einnig varlegra fyrir
hvorutveggju, að forðast að stækka
túnin.
Gaddavírinn er sumstaðar nauðsyn-
legri en hér í sýslu. Meiri hluta tún
anna hér er afgirtur, sumpart með grjót-
görðum, en mest með torfgörðum og
nokkuð með skurðum. Hér mun víð-
ast þar, sem ekki næst ^ grjót lil giið-
ingar, hentugast að nota gaddavírinn
ofan á lága toifgarða og ofan á laglega
látið upprót innan við skurði. En ilt
er að koma honum fyrir á þeim tún-
görðum, sem nú eru, vegna þess, hvað
þeir eru víða í bogu<u og krókum.
Verður þá að hlaða nýja garða undir
vírinn. En þá er mjög misráðið, að
færa túnin ekki út um leið.
Upphvatningu til að girða túnin og
ekki síður til að stækka þau og bæta
þyrftu allir búendur að hafa með öðr-
um lögum en gaddavírslögunum.
Næsta alþingi þyrfti að fella gadda-
vírslögin úr gildi, en semja önnur lög,
er stefndu í þá átt.
Vér bændur unum því ekki sem
bezt, að fulltrúar vorir semji mikils
háttar lög, án þess að lofa þjóðinni
að vita af þeim, hugsa þau og ræða,
og án þe8s að skifta Bér ofurlítið af,
hvað hún vill.
Ef þing og stjórn fara að búa fyrir
oss i mörgum greinum, þá mundi það
fara með sjálfstæði vora og framsókn-
arhuga. En það megum vér sízt missa.
J>jóðin vill hafa sinn rétt og frelsi
í friði fyrir Dönum.
Vér viljum hafa vorn rétt og frelsi
í friði fyrir löggjöf og landsstjórn.
Eg bæði óska og vona, að gadda-
vírslánið verði hér lítið notað, en að
gaddavírinn verði annars keyptur og
notaður á skynsamlegan hátt, eins og
frjálsum mönnum samir.
Helli 2. apríl 1904.
Sig. Guðmundsson
>Dánnmaðnr< sektaður.
Á fundi sýslunefndarinnar í Snæfells-
ness- og Hnappadalssýslu, er haldinn
var 23. og 24. dag marzmánaðar f. á.,
fór sýslumaður L á r u s H. B j a r n a-
s o n svo feldum orðum um síra
Helga Árnason í Ólafsvík, og
bókaði þau í gjörðabók sýslunefndar-
innar: »Að hann hefði reynst sér alt
annað en góður oddviti; hann hafi
sýnt af sér óhlýðni, vankunnáttu,
trassaskap, er bakað hefði hreppnum
tilfinnanlegan skaða og jafnvel farið
með ósannindio, og sýslufundargjörðir
þessar, með þannig löguðum ummæl-
um, lét Lárus H. Bjarnason
síðan prenta, enda þótt sýslufundar-
gjörðir aldrei hefðu áður verið prent-
aðar í hans embættistíð.
Út af þessum ærumeiðandi ummæl-
um höfðaði síra Helgi Árnason
mál gegn L á r u s i sýslumanni, eftir
skipun biskupsins yfir Islandi og að
fenginni gjafsókn, og var sýslumaður
Halldór BjarnasoDá Patreks-
firði skipaður setudómari í því máli,
og kvað hann, 21. janúar síðastl., upp
svo feldan dóm í máli þessu:
»|>ví dæmist rétt að vera:
Hin framangreindu meiðandi og
móðgandi ummæli um stefnandann,
H e 1 g a prest Á r n a s o n, eiga að
vera dauð og ómerk.
Stefndi, sýslumaður Lárus H.
Bjarnason, á að greiða 80 kr.
sekt til landssjóðs, eða sæta 24 daga
einföldu fangelsi, verði sektin eigi
greidd ÍDDan ákveðins tíma; svo á
hann og að greiða allan kostnað
málsins að skaðlausu, eins og málið
eigi heíði verið gjafsóknarmál.
Dómi þessum ber að fullnægja
innan 15 daga frá lögbirtingu hans
undir aðför að lögum«.
(Eftir þjóðvilj.).
Ýms erleud tíðiudi.
Mikið gekk á í Khöfn í f. mán. út
af b æ j a r s t j ó r n a r k o s n i n g u m.
Bæjarfulltrúar eru þar 42 að tölu, og
kosnir 7 hvert ár. Fyrir 2 árum voru
sósíalistar og bandamenn þeirra af vinstri-
mönnum ovðnir þar í miklum meiri
hluta, og réðu því, að borgmeistari var
kjörinn í fyrra vetur einn af forkólfum
sósíalista, Jensen að nafni. Þá tóku
margir vinstrimenn hinir hóglátari hönd-
um saman við hægrimenn í borginni,
og réðu því, að þá komust þeirra liðar
í bæjarstjórn, 7 að tölu, í lok marz-
mán. í fyrra. Þetta bandalag stóð enn
og bar nú hærra hlut á nýjan leik,
þótt ekki munaði miklu, um 700 at-
kvæðam af nál. 32,000; það voru hér
am bil ®/'4 allra kjósenda í borginni, og
er það einsdæmi, að kjörfundir séu svo
kappsamlega sóttir. Svo vel var liði
safnað af hvorumtveggja. Nú eru í bæj-
arstjórn 15 sósíalistar og 10 bandamenn
þeirra af liði vinstrimanna, en hinir 17,
sem þar standa í móti, samsteypa af
hægrimönnum og vinstri.
Þau komu til Khafnar 30. f. mán.,
konungshjónin frá Englandi, og æt.luðn
að standa þar við fram yfir afmælisdag
konungs vors, hinn 86. Von var og á anti-
ari dóttur hans, keisaraekkjunni rúss-
ttesku, og fleira frændfólki, en ettgum
þjóðhöfðingjum öðrum en Játvarði kon-
ungi. Vilhjálmur keisari var kominn
suður í Miðjarðarhaf að skemta sér.
Umhýðingarfrumvarpið, sem
Alberti dómsmálaráðgjafi er frumkvöð-
ull að, varð mikil rimma í fólks-
þinginu fyrir páskana. Það flaut þar
með skömm, nteð 54 atkv. gegn 50.
Þessi 4 atkv. um fram helming voru
atkvæði Alberti sjálfs og 3 ráðgjafa ann-
arra. Forsætisráðhetrann, Deuntzer, gekk
af fundi á undan atkvæðagreiíslunni; og
það gerðu fleiri, sent eru ella fylgismenn
stjórnarinnar. Þingi átti að slíta fyrir
páskana. En því réð nú Alberti, að
það átti að halda áfram eftir páska, til
þess að landsþitigið ætti kost á að lúka
við hýðingarfrum varpið. Honum er það
mesta kappsmál, Alberti, og mun líkleg-
ast fara frá völdum, ef það hefst ekki
frarn. Deuntzer er málinu alveg mót-
fallinn. En hann er sá vanskörungur,.
að hann lætur Alberti ráða.
Þakka ntá fyrir, ef þetta mál veldur
ekki klofning í liði vinstrimanna á þittgi,
eða þá hinu, að ráðaneytið sjúlt't fari í
mola.
P á f i n n nýi hefir skorist í leik um
ófriðinn rnilli stjórnatinnar í París og
klaustramanna á Frakklandi, þeirra er
við alþýðukenslu fást og sætt hafa
mörg ár undanfariu þungum búsifjum
af stjórnarinnar hálfu. Hartn vítir
harðlega allar þær aðfarir. Þá var
stungið upp á því á þinginu í París,
að kveðja heim sendiherra Frakka við
páfahirðina, — með öðrurn orðum, að
lýsa fullurn fjandskap á hendur páfa.
En ekki varð af því að svo stöddu.
Dáinn er nýlega í Lundúnum (24. f,
nt.) mikill merkismaður enskttr, Edwin
Arnold, ritstjóri stórblaðsins Daily
Telegraph og heimsfrægur rithöfundur,