Ísafold - 20.04.1904, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einu sinni eöa
tvisv. i viku. Yerð úrg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l1/* doll.; borgist fyrir miðjan
’úli (erlendis fyrir fram).
1SAF0LD.
Uppsögn (skrifleg) bundin vify
áramót, ógild nema komin só tii
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXXI. árg.
Reykjavík miðvikudaginn 20. apríl 1904
JúiáÁutó Jfta'UfaAvrv
i. 0. 0. F. 854228‘/a.
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum mán. kl. 11—1 i spítalanum.
Forngripasafn opið mvd. og Id ! 1
—12.
Frilækning á gamla spitalaoum (lækna-
íkólanum) á þriðjudögum og föstudögnm
kl. 11-12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
In á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. lOsiðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
aunnudagskveldi kl. 8*/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsbjónnsta kl. 9
«g kl. 0 á hverjum helgnm degi.
Landákotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
endur kl. 10'/2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
fcl. 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafh opið hvern virkau dag
fcl. 12-3 og kl. 6—8.
Landspkjalasafnið opið á þrd., fimtud.
og ld. kl 12—1.
Ndttúrugripasafn, i Yesturgötu 10, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypisiPósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Af ófriöinum
1.—11. apríl
Bkki hafa Japanar þann tíma getað
itt neiít verulegt við að vinDa Port
Arthur. En ný tilraun eða atlaga í
vændum.
Hitt hafa þeir ekki slegið slökuvið,
að auka liðsafnað sinn í Kóreu heiman
að. f>ví fá RÓ8sar alls eigi hamlað.
J>eir eru alveg magnlausir á sjó þar
um slóðir, að sinni að minsta kosti.
Engar hafa orustur orðið enn á landi,
svo að neitt kveði að. Rússar hafa
hrokkið undan orustulaust alla leið
norður fyrir Yalu-elfi.
|>ar segja sumir að þeir muni búast
fyrir og varna Japönum yfir ána. f>eir
voru þangað komnir, Japanar, á suð-
urbakkana, er síðast fréttist, með nær
50,000 manna. Höfðu tekið borgina
Wiju þar viðnámslaust. f>eir lögðu og
skipum sfnum úti fyrir Yalumynni og
bjuggust til landgöngu þar, norðan ár-
inuar eða vestan; hún rennur í út
suður.
Eu aðrir segja, að Riissar muni enn
fara í flæmingi norður eftir Mand-
sjúríu, og ginna Japana á eftir sér,
láta þá dreifa liði sínu og ráða á þá
þar, er þeim hentar bezt, Rússum.
Leysingar og vatnavextir eru ákaf-
lega miklir þar eystra um þessar mund-
ir og langt fram á vor eða sumar.
|>ar er því torsótt mjög fyrir mikinn
liðsafla.
|>að teppir liðsflutninga fyrir Rúss-
um austur um Síbiriu, að nú er bil-
aður ísinn á Baikal-vatni, er þeir höfðu
lagt á járnbraut í vetur, en eigi leyst
svo af vatninu, að fært só þar skipum
fyr en í miðjum maímánuði. f>eireru
að leggja járnbraut sunnan um vatDÍð.
En hún verður ekki búin fyr en í
haust, að mælt er.
f>að ber öllum saman um, að hér
verði langt að bíða stórtíðinda, eða
þess, að til skarar skríði, og það þótt
svo færi, að Japanir ynni Port Arthur
einhvern tíma í vor. Viðátta lands
geysimikil og Rússar þrautseigir, enda
hafa ógrynni liðs, er þeir fá því fyrir
sig komið.
Minni íslands.
Ágripaf ræðu ións Jakobssonar í sam-
kvæmi Verzlunarmannafélagsins i Reykjavik
15. april 1904.
Alla leið frá landnámstið og til
vorra daga tiefir þetta land átt að
venjast mjög misjöfnum dómum um
sig. Vér munum allir frá »Landnámu«,
að þeir Naddaður, Garðar og f>órólf-
ur smjör »lofuðu mjök landit«, en
Hrafna-Flóki lét illa yfir því, enda
var hann sá fyrsti maður, sem hor-
feldi á þessari eyju. Svona hefir það
verið og svo er það enn á vorum
dögum; og mætci í þeirri grein minna á
hina gagnólíku dóma, er útlendir
ferðamenn enn þann dag í dag leggja
á fósturjörð vorra. Hvaðan kemur
alt þetta ósamræmi í dómum um
samaefni? Orsakarinnar mun vera að
leita í landinu sjálfu, því að það er
mótsetninganna eilífa land.
f>essi orð munu ef til vill þykja ó-
ljós og skulu því rökstudd litið eitt.
ísland ber nafn með rentu, því að
ísinn krýnir háfjöll þess og umkringir
— því miður — einnig stundum all-
mikinn hluta af ströndum þess; en
jafnframt því, sem það er ísbrjótur
Norðurálfunnar, íssins heimkynni til
lands og — stundum-— sjávar, þá á
það hins vegar það sammerkt við
hinn indæla, sólbjarta suðurodda
álfunnar, Ítalíu með Sikiley, að það
er í sér8tökum skilningi eldsins land,
og má því einnig m9ð réttu Eldlaud
heita.
Allir vita að sólarlitlir eru dagar á
landi hér í skammdeginu, svo að í
sumum héruðuu. sér eigi sól á vetr-
um svo vikum og mánuðum skiftir —;
en bvernig eru svo voriu ? Sólin
blessuð gengur þá víða aldrei undir,
dagur er sem nótt og nótt sem dag-
ur.
Allir þekkjum vér hraunin, sand-
ana og jöklana : eyðimerkur lands
vors; en vér höfum einDÍg séð; hvern-
ig frjósamar sléttur breiða sig um
landið utan frá sjó og upp til dala,
glitofnar fögrum og fiskisælum ám og
vötnum, ræktaðar í þúsund ár af
drottins hendi einni.
f>á mætti einnig nefna fjórðu mót-
setninguna : s t æ r ð landsins (liðl.
1900 □ mílur) og f æ ð íbúaDna (um
79 þúsundir) og að síðustu ; æ s k u
laudsins annars vegar og hins vegar
ellibraginn á því, sem í því
hrærist; það er sfðasta landnámsland
álfunnar og hennar yngsta land, og
þó hefir þar verið lögð miklu meiri
rækt við fortíð en nútíð — þetta unga
land varð föðurland og heimkynni
fornaldar söngs og -sögu hins goto-
germanska kynflokks.
Eg vil ekki þreyta hið heiðraða
samkvæmi á fleiri mótsetnÍDgum, en
spyr að dæmi míns bezta kénnara —
Gísla sál. Magnússonar, mannsins
sem sérstaklega keDdi ungum mönu-
um að hugsa — þegar hann var að
skeggræða um menn og málefni: »er
nú þetta sem eg hefi sagt lof eða
last ?« Eg tel það alt landi voru til
lofs, og sú var og hugsun mín; eða
eru ekki mótsetningarnar leyndardóm-
ur og töfrakraftur allrar tilveru og
alls lífs ? Ljós er ekki til án myrk-
urs, hiti án kulda, æska án elli, gleði
án sorgar. Mótsetningarnar eru hugs-
unarskilyrði mannsins. Vér lifum og
öndum í tómum mótsetningum. Að
reyna hið mótdræga er skilyrðið fyrir
að geta notið gleði lífsins.
Flestir af oss, sem hér erum stadd-
ir, eru bundnir við einhæfa iðju allan
ársins tíma; hjá því kyDÍ er ferða-
þráin mest. Margir af oss hafa ef-
laust í góðu sumarveðri lagt af stað
hóðan úr Vík í gullgeisla-steypibaðinu
frá heiðbláum íslenzkum himni, í
ljóshafinu .íslenzka, ýmist austur
undir Eyjafjöll meS lykkju á leiðinni
upp í |>iugvallasveit, eða norður á
bóginn um Borgarfjörð hið efra norð-
ur í Húna- og Hegranessþing. Á
þessari leið er í góðu veðri tvent eftir-
tektavert: í fyrsta lagi fegurð lofts og
láðs — loftfegurðin í björtu veðri svo
einkennilegft yndisleg, að útlendingar
hafa alment dáð hana og jafnvel í-
talir sjálfir sagt: »|>etta er ftalskur
himinn«; og í öðru lagi hin náttúr-
lega frjósemi landsins, svo einkenni-
lega mikil eftir 1000 ára jarðníðslu,
að undrum sætir. Sannleikurinn er
sá, að laud vort er bæði fagurt og
gott land.
Sjóinn umhverfis strendurnar þekkj-
um vér allir, og landið er engu
síðra. f>es8Í mold og þessi sjór
á hjá oss mikla, mikla skuld, því
hvorttveggja höfum vér notað sem ó-
vitar um langan aldur. Já, ef nokk-
ur þjóð erískuld við sittland, þá er-
um vér það, sem höfum h o r s o g i ð
það í þ ú 8 u n d ár, ætíð þegið gjafir
þess, en því nær ekkert gefið í staðinn.
Að landið er gott, sóst bezt á því, að
margur, sem hér hefir byrjað efna-
laus búskap, hefir á fám árum komist
í góðar álnir, ef hann hefir haft dug,
vit og fyrirhyggju til að hagnýta
sér landsins gæði. Einnig er afkoma
manna nú á allra-síðustu árum að
sýna betur og betur, að það er þjóð-
inni að kenna, ef þetta land á ekki
fagra framtíð í vændum. Staða mín
á sfðustu árum hefir að ymsu leyti
gefið mér tilefni til að kynnast ástæð-
um landsmanna mörgum öðrum frem-
ur; og það gleður mig innilega að sjá,
að gjaldþol þessa lands er að vaxa, auð-
vitað mest þar, sem náttúran er hag-
feldust, á Suðurlandsundirlendinu; en
víðar sjást þess einnig merki. f>etta
eru engin undur, því land vort er í
sérstökum skilningi framtfðar-
1 a n d. Annarstaðar í veröldÍDui yfir-
gefa menn víða átthagaha fyrir þrengsla
sakir; hér yfirgefa menn að miklu
leyti fyrir ó þ r e y j u sakir hálfnumið
land. Óþreyjan og óánægjan er eðli
þeirra, sem á tímamótum lifa, þegar
trúin á hið gamla er í dauðateygjun-
um hjá alþýðu, en hið nýja hins veg-
ar er ónn eigi fyllilega farið að sýna
kraft sinn til farsællegra hluta. f>essa
óþreyju er osb öllum skylt að bæla
niður, og vér, sem hér erum staddir í
22. blað.
kvöld, meðlimir þeirrar stéttar, sem
svo mikið gæti gert landi voru til
farsældar, væri hún öll einhuga, ætt-
um í kvöld á verzlunarinnar heiðurs-
degi að strengja þess heit, að fylgja
upp frá þessu hverju því málefni fram
af a 1 e f 1 i og sannfæringu, sem landi
voru og þjóð má til gagns og frama
verða.
Lengi lifi og blómgist JslaDd.
Manntalið
á íslandi I. nóv. 1901.
Svo heitir nýtt rit, er Hagfræðis-
skrifstofan í Khöfn (Statens statis-
tiske Bnreau) hefir samið og prenta
látið á íslenzku. f>að er rúmar 100
bls) í Btóru 8 blaða broti og hefir að
geyma mikinn og margaD fróðleik.
Pyrst er þar nákvæm skýrsla (tafla)
um fólksfjölda hér á landi árin 1801,
1840, 1880, 1890 og 1901, eftir ömt-
um, sýslum og sóknum. Sýnir fólks-
tölu í hverri sókn á landinu öll þessi
ár.
f>ar næst er tafla um skifting þjóð-
arinnar eftir aldri, kynferði og hjú-
skaparstétt, fyrst í hverri sýslu, þá í
hverju amti og loks á öllu landinu.
|>á kemur löng og mjög nákvæm
skýrsla eða tafla um skifting þjóðar-
innar eftir atvinnu; og er ekki hvað
minst í hana varið.
Síðari kafli bókarinnar er athuga-
semdir við þessar töflur allar, í vana-
legu lesmáli, um 40 bls.
Alt mun þetta að vísu birt verða
bráðlega í Landshagsskýrslum vorum.
En mikið góð handbók er þetta fyrir
þá, er þær hafa ekki, og töluvert
handhægri.
Strand Inga kongs.
Thore-féIagsgufu8kipið Kong Inge
hefir gert meir en að reka sig á þarna
austur á Bakkafirði. J>ar hefir orðið
greinilegt skipbrot, aðfaranótt 22. f.m.
um kl. 3. Koldimt var, og nokkuð
fjúk, en hægt veður. Skipverjar vissu
eigi fyr en komið var upp í kletta
með fullri ferð hér um bil. Braut þeg-
ar gat á skipshliðina og eins á botn-
inn, og féll inn kolblár sjór. Skipshöfn
(20) og farþegar (10) komust klaklaust
á land, á bátum og streng, og til bæj-
ar þar nærri. Nokkuð náðist og af
dóti farþega.
Annað skip félagsins, Mjölnir, var á
ferð þar eystra, á Eskifirði, og skrapp
uorður. En þá var Ingi kongur kom-
inn alveg á hliðina og fullur af sjó.
Mjölnir fór með skipshöfnina til K,-
hafnar og það af farþegum er þangað
hafði ætlað, — nema skipstjóri, Anker-
sen, fyrri stýrimaður og eÍDn hásetinn;
þeir voru eftir til að sjá um strandið.
Póstsklpið Lanra (Aasberg) kom
17. þ. mán. aö morgni og með henni all-
margt farþega, þar á meðal kanpmennirnir
B. H. Bjarnason og Jón Brynjólfsson hér
úr hæ; Ölafur Árnason frá Stokkseyri;
Berry stórkanpmaður frá Leitb; Ingólfnr
Jónsson verHnnarstjóri i Stykkishólmi;
Þorkell Clementz vélasmiður frá Khöfn;
Jón Vestdal verzlunarmaður. Enn fremur
frá Khöfn fröken Guðrún Smith, og frá
Englandi frú Margrét Zoega og frú Val-
gerðnr Benediktsson.
i