Ísafold - 03.05.1904, Qupperneq 3

103
3 a n n segir ekki: |>á gerði e g það
°gþað; þá talaði eg við þann og þann
°g kom honum í skilning um málið;
þá hugkvæmdist mér, að hafa það
avo, reyna það eða það; þá kom eg
UPP Eneð það eða það fyrstur manna;
það var að m í n u undirlagi, fyrir
111 f n a r tillögur, að það og það var
gert, eða hafðist fram. það var í
stuttu máli eg, sem málinu bjargaði.
Aldrei, aldrei talaði h a n n eða rit-
aði þann veg.
f>að var síður en svo.
3 a n n hefði getað sagt það með
sanni hverjum manni framar um flest
eða öll framfaramál vor um hana
ðaga, En ekki mun finnast nokkur
8tafnr í ^tt ( öllum ritum hans.
Og jafndulur var hann á alt slíkt í tali.
t'eð vita þeir, sem hann þektu. —
Mikilmenni hirða ekki um að gylla
sjálfa sig.
f>eir þurfa þess ekki.
^erk þeirra gera það sjálfkrafa.
f*að eru h i n i r, sem þurfa þess, og
®ru tíðum ósparir á það.
Lan dak otsspítalinn.
Sjúkrahús St.-Jósefssystra í
Reykjavík árið 1903.
Eftir héraðslækni Guðm. Björnsson.
Nýársdag 1903 voru 18 sjúklingar í
ajúkrahúsinu.
Nrá ársbyrjun til ársloka komu 221
Bjúklingur í viðbót.
f>að eru samtals 239 sjúklingar.
Legudagar samtals 7697.
Sjúklingarnir voru:
úr Keykjavík .... 81
úr öðrum hóruðum . 119
frá öðrum löndum . 39
Samtals 239
Sjúklingar komu úr öllum sýslum
landsins nema tveimur, Eyafjarðar-
sýslu og þingeyjarsýslu.
Sjúklingarnir verða að borga s;
unum 1 kr 50 a. á dag, tæringars
lingar 2 kr;; læknishjálp verða þei
borga aukreitis, eins og í öðrum sjú
húsum hér á landi.
Eg hefi ekki séð reikninga sjú
hússins. En víst er um það, að 1
urnar græða ekki á sjúklingahalc
Ef þær teldu sér kaup og rentu
hyggmgarkostnaði, mundu tekju
hvergi nærri hrökkva fyrir útgjölc
Sama er að segja um sjúkrahús þ<
t ,7 ‘ð"dw»> » g®f«t I
mikið fe á hverju ári, - faér ekke
Annað mál er það, að sjúkra
vistin er mikils til 0f dýr fyrir al]
manna.
Mikill þorri sjúklinga verður að flýja
á náðir sveitarsjóðanna til þess að geta
komist í þetta stærsta Bjúkrahús lands-
ins.
»Með þeim hætti selur þjóðfélagið
fátækum manni læknishjálp og meina-
hót fyrir afsal borgaralegra réttinda«,
8ögir ritstjóri Fjallkonunnar, — og það
er hverju orði sannara.
I öðrum löndum er lagður svo ríf-
legur skerfur til sjúkrahúsa af al-
mannafé, að öll alþýða geti notað þau
án þe88 að fara á sveit; í Danmörku
er gjaldið 80 a. til 1 kr. 25 a. á dag,
þar í talin Iæknishjálp; bæjarsjóðir og
amtssjóðir bera allan kostnað, sem þar
er fram yfir, meira en helminginn. Og
líkt er þessu farið meðal flestra ment-
aðra þjóða — annarra en íslendinga.
Flestir eru svo gerðir, að þeir forð-
ast sveitarstyrkinn í lengstu lög; marg-
ir vilja heldur bera mein sín óbætt,
eða una við þá hjálp, sem hægt er að
veita í heimahúsum, þó að minni not-
um komi.
Ef sjúkrahúsvistin væri helmingi ó-
dýrari en hún er nú, þá mundu helm-
ingi fleiri leita sér nauðsynlegrar Iækn-
ishjálpar í sjúkrahúsinu, og það mundi
reynast of lftið.
Af 239 sjúklingum árið 1903 höfðu
110 innvortis mein (medicinska sjúk-
dóma), þar með eru þó taldir húðsjúk-
dómar; þessa sjúklinga flesta stundaði
héraðslæknir. En 119 höfðu útvortis
mein (kírúrgiska sjúkdóma); þar með
eru taldir augnasjúkdómar; þá sjúk-
linga fleata stundaði læknaskólakenn-
ari Guðm. Magnússon, en Björn Ó-
lafsson auðvitað augnasjúklingana.
Á árunum, þegar sumir menn töldu
ósæmilegt að landið ætti ekkert mynd-
arlegt sjúkrahús og vildu koma upp
landsspítala í Reykjavik, var svo til
ætlast, að kennarar læknaskólans í
útvortis og innvortis sjúkdómum yrðu
læknar þess spítala. NúerþaðGuðm.
Magnússon sem kennir um útvortis
sjúkdóma (Chirurgi), en eg kenni um
innvortis sjúkdóma (Medicin).
Sjálfra okkar vegna og kenslunnar
hefði slík tvískifting verið okkur eink-
ar-kærkomin. En af ymsum ástæðum
getur hún aldrei komist á til fulls í
sjúkrahúsi St.-Jósefssystra.
Eg get ekki stilt mig um að geta
þess, að Guðm. Magnússon hefir á ár-
inu sem leið gert í sjúkrahúsinu 77
holdskurði (óperatíónir), og hefir einn
einasti af sjúklingunum dáið eftir að-
gerðina; annars veit eg, að honum er
jafnógeðfelt og mér, að verið sé að
tala um einstök læknisverk í blöðun-
um, og fer því ekki fleiri orðum um
læknisstörf okkar.
Sumir höfðu búist við því, að syst-
urnar mundu reyna aó snúa sjúklmg-
unum til kaþólskrar trúar.
Eg hef alls ekki orðið var við nokkra
tilraun í þá átt.
f>ær hafa að vísu Kristsmyndir eða
krossmörk f stofunum; en þess konar
myndir sé eg líka víða á lúterskum
heimilum.
|>ær (þ. e. systurnar) hafa líknað
mörgum bágstöddum sjúklingum, gefið
þeim upp Iegukostnaðinn, samtals 467
legudaga; en naumast getur það kall-
aðt trúboð.
í sambandi við þessa breytni systr-
anna verður að geta þess, að sjúkling-
arnir hafa sífelt orðið fyrir miklum
heimsóknum, að eg ekki segi átroðn-
ingi af hinu og þessu fólki úr þjóð-
kirkjunni, sem gengur með guðsorð á
vörunum og útbýtir kristilegum smá-
ritum. Aðra hjálp hafa sjúklingarnir
ekki hlotið úr þeirri átt.
Systurnar hafa látið þetta hlutlaust,
og vér læknarnir höfum hvorki vald
til að leyfa það eða banna.
En eg veit með vissu, að þessar
heimsóknir hafa stundum verið ymsum
sjúklingum til angurs og ónæðis.
Ef sjúklingur hefir fulla rænu, dett-
ur engum lækni í hug að neyða hann
til að þiggja læknishjálp.
f>að er sjálfsagt, að sjúkur maður
fái prestsfund, ef hann æskir þess; alt
sem þar er fram yfir, biblíulestur og
bænagerð hinna og þessara óviðkom-
andi manna, getur orðið til að raska
ró sjúklinganna.
Botnvörpungar og Hekla.
f>rír sjómenn úr Vestmanneyjum
höfðu hitt í vetur 10. janúar enskan
botnvörpung á fiski í landhelgi, sett á
sig nafn hans og einkennistölu og kært
fyrir sýslumanni, en hann tilkynt varð-
skipinU Heklu, er hún kom til skjal-
anna. Nú í f. mán. seint rekur Hekla
sig á skip þetta liggjandi um akkeri
við eyjarnar (Vestm.), höndlar skip-
stjóra og dregur fyrir dóm. Hann
játar brot sitt, er hann sá sér eigi
annað fært, með því að á honum
stóðu fyrnefnd 3 vitni, og undirgekst
venjulega sekt til landssjóðs, 60 pd.
sterl. eða 1080 kr.
Skip þetta heitir Hercules, frá Hull,
og er auðkent H 771; skipstjóri P.
Petersen — danskur líklega.
Annað skifti tók Hekla norskan
botnvörpung, Kisor, frá Haugasundi, er
lá um akkeri við Vestmanneyjar og
hafði vörpuna utan borðs. Sá fekk
viðvörun hjá sýslumanni.
Hekla hitti í f. mán. rétt í land-
helgismörkum 1 enskan botnvörpung,
1 lóðaveiðiskip enskt og 2 franskar
fiskiskútur. Hún rak þau þaðan með
áminning.
Svo er sagt, að heldur hafi botn-
vörpungar haldið sig í lengra lagi und-
an landi nú upp á síðkastið, síðan er
Hekla kom. f>eim stendur þó nokk-
ur geigur af henni. Annað er hitt,
að fiskur kvað hafa haldið sig heldur
dýpra en undanfarnar vetrarvertíðir.
Af Framfarafélagsfundi
sunnudag I. maí.
Tr. Gunnarsson (i formannssæti, tsl-
andi að vanda »einn fyrir alla« fundar-
menn mestallan fundinn):
Eg hefi fengið áskorun um, að stinga
upp á mönnum i sóknarnefnd i staðinn fyr-
ir þessa, sem eru (sem allir þurfa að setj-
ast af, af því að þeir eru ebki mínir
menn eða bankans neinir af þeim) —[þetta
hér milli sviganna var mæltíhálfumhljóðum,
svo ekbi heyrðu nema sumir], og vil eg þá
stinga app á þeim, sem mér datt í hug á
leiðinni hérna á fundinn núna, af þvi að
þeir komust ekki í hæjarstjórn i fyrra,
nefnil. honum Jóni Brynjólfssyni og hon-
um Arinbirni Sveinbjarnarsyni og hon-
um . . . .
J?á fara fundarmenn einhverir að hlœja.
Þeir voru svo hótfyndnir, að hafa þaðá
móti þessnm heiðursmönnum, að þeir væri
ekki i þjóðkirkjunni, heldur fríkirkjunni, og
að þeir væru þar meira að segja í safnað-
arnefnd eða safnaðarstjórn, — spurðu hvort
það ætti að láta þá stjórna báðum söfn-
uðunum, bæði þeim, sem þeir væru i, og
þeim, sem þeir væru ekki i!
Tr. Gunnarsson: Eg fer úr forseta-
sætinu, ef þið eruð að hlæja að mér. Eg
vil hreint ekki vera þar upp á þá skilmála.
(Hann tekur i nefið og fer).
Einhver fundarmaður stóð upp — einn
af minum mönnum, — og átaldi þingheim
harðlega fyrir þá ósvinnu, að flæma banka-
stjórann úr forsetasæti með hæðnis-hlátri.
Þeir mættu stórskammast sin fyrir slika
ókurteisi.
Eyrir suðmjúka og innilega bón ræðu-
manns og stuðning annarra minna manna
á fundinum gekk bankastjórinn aftur til
forsetasætis.
Þá biðja sér hljóðs 2 minir menn hvor
á fætur öðrum og flytja langar ræður og
snjallar um það, hverir hezt mundn kjörn-
ir i sóknarnefnd.
Þá ris upp einhver, sem ekki er minn
maður, og vekur athygli þingheimsins —
þingheimurinn var um 20 manns — á þvi,
að hvorugur þessara ræðuskörunga tilheyri
söfnuðinum, þjóðkirkjusöfnuðinum, sem ver-
ið sé að koma sér saman um stjórn fyrir,
heldur séu háðir — frikirkjumenn!
Almennur hlátur.
Fundarstjóri (Tr. Gunnarsson) úr-
skurðar, að hann (sjálfur) hafi gert alveg
rétt, er hann lét þá hafa orðið, þó að þeir
væri utanþjóðkirkjumenn, þar eð þeir séu
alt eins skynsamir menn og sumir i þjóð-
kirkjunni,
Aftur hlátur.
Fundarstjóri (Tr. Gunnarsson): Eg
geng t.afarlaust úr forsetasæti, ef þið ekki
steinhættið að hlæja að mér.
Þá slær óhug á mína menn, og þagga
fundarmenn hver niður i öðrum.
Þegar hér var komið, gekk eg af fundi.
Heyrt hefi eg, en ábyrgist það þó ekki,
að fundurinn hafi endað á endileysu, en
að siðan hafi verið skotið á leynifundi
meðal minna manna og þar samþykt i
einu hljóði að kjósa i sóknarnefnd i dag
— það á að gerast i dag kl. 5— þá sem
hér segir:
Banka-búfræðing Gísla Þorbjarnarsonr
og sé hann formaður nefndarinnar.
Bankastjóra Tr. Gunnarsson, varafor-
mann, ef formaður ky.nni að »forfallast«
einhvern tíma og geta ekki skrýtt prest-
inn, o. s. frv.
Bauka-assistent Ludvig Hansen.
Banka-sendisvein Þorstein Jónsson.
Banka-assistent Albert Þórðarson.
Framsögumaður málsins á leynifundinum
sagði meðal annars, að sér þætti það skrit-
ið uppátæki hjá hinnm, að vilja vera að
seilast út fyrir bankann eftir mönnum til
þess að annast ekki vandasamara starf en
að vera í sóknarnefnd. Það væri að sýna
bankanum vantraust, og það mjög ófyrir-
synju. Og úr því að nú væri þrír af
bankans mönnum á þingi og fjórir af
bankans mönnum i bæjarstjórn, þá fyndist
sér fara einmitt langbezt á þvi, að láta
þá fimm, einmitt fimm af bankans mönn-
um skipa stjórn safnaðarins hérna.
— Að þessu snjallræði var gerður mik-
ill rómur.
Framfarafélagsmaður.
Klæðaverksmiðjan Iðunn
Aðalfundur var haldinn fyrra mánud.
í því hlutafólagi; það er nú ársgamalt.
Starf verksmiðjunnar byrjaði ekki fyr
en 1. desbr. f. á. og var enginn starfs-
reikningur fram lagður í þetta sinn,
heldur skyldi láta þennan 1 mánuð af
árinu 1903 fylgja á sínum tíma starfs-
reikningnum um árið 1904. Það var
að kenna óorðheldni útlendra viðskifta-
manna, að verksmiðjan tók ekki til
starfa 2 mánuðum áður, eða 1. oktbr.
sem ráð var fyrir gert í upphafi.
Stofnunarkostnaðurinn hafði orðið um
78^/jj þús. kr.
Þar við bætist-starfsfé, 10 þús. kr.
Þessar samtals 88>l/<2 þús. kr. fengust
með 67 hlutum á 500 kr. = 33,500 kr.
-j-35,000 kr. landssjóðslán gegn veði í
verksmiðjunni + 20,000 kr. ábyrgðar-
lán.
Þetta er helzti kostnaðurinn :
Iðnarskálinn sjálfur, aðalhúsið, sem
er nær 80 álnir á lengd, 18 á breidd og
með 6 álna veggjum . nær 23 þús.
Gufuvólarhús .... um 2r/2 —
Vinnuvélar og aflflutningsút-
búnaður................rúm 34 —
Ýmisleg áhöld . . . . H/2 —
Flutningskostnaður á vinnu-
vélunum ...............nær 3 —
Að koma vélunum fyrir nær 3r/2 —
Hitaveita og gufupípur . 2'/4 —
Þar að auki hafði verið varið nær
1500 kr. til brunngraftar, að árangurs-
lausu þó að svo komnu, og til vega-
gerðar m. m. nær 1800 kr.; til umsjón-
ar með verkinn um 1850 kr.
Gufuvélin, sem hreyfir allar vinnu-
vélarnar, hefir 28 hesta afl.
Helztu vinnuvólar eru : tuskutætir;
ullartætir; kembivélar1 tvær, er hvor
tekur við af annari og sú síðari lyppar
um leið; spunavél, er spinnur 175 þræði
í einu og kostað hefir rúmar 3000 kr.;
spóluvól; vefstólar 3, er hafa kostað
um 1000 kr. hver; lóskurðarvól; ló-
kembivél; þófvél; litunarvél, o. s. frv.
Bagalegt er vatnsleysið við verk-
smiðjuna. Búið að grafa 24—25 álna
djúpan brunn og bora 7—8 álnir þar
niður úr, 20 álnir niður fyrir sjávarmál;
en kemur ekkert vatn.
Mikil aðsókn að verksmiðjunni nú
þegar víðs vegar að, og talin þörf á að
bæta við 3 vefstólum, svo að þeir yrðu
6 alls. Nú ráðinn ennfremur vanur
vefari frá útlöndum. Hafði gengið ekki
nógu liðugt vefnaðurinn fyrir óvaning-
um þeim sumum, sem fyrir eru.