Ísafold - 07.05.1904, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einn sinni eÖa
tvisv. i vikn. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eöa
l'/a doll.; borgist fyrir miðjan
’úli (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bundin viÖ
áramót, ógild nema komin sá til
útgefanda fyrir 1. október.
AfgreiÖslnstofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXXI. árg.
Beykjavík langardaginn 7. maí 1904
28. blað.
JíwiJadi jlía/ujaAíih
1 0. 0. F. 865681/,.
Augnlækning ókeypis 1. og 3. þrd. á
áverjnm mán. kl. 11 —1 í spltalanum.
Forvgripasafn opið mvd. og ld II
; -i2.
Frilækning á gamla spítalannm (lækna-
•skólanum) á þriðjudögum og föstudögum
kl. 11-12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
ín á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. lOsiðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
■snnnudagskveldi kl. 8l/a siöd.
Landakotskirkja. öuðsþjónnsta kl. 9
og kl. 6 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
.gndnr kl. 10‘/2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn bvern virkan dag
>fcl. 11—2. Banka8t,jórn við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafti opið hvern virkan dag
ki. 12-3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtud.
og ld. kl 12—1.
Ndttúrugripasafn, i Vesturgötu 10, opið
* sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14b
l. og 3. mánud. hvers raán. kl. 11—1.
Byggingarefnarannsóknir
Og
byggingartilraunirnar.
Eftir cand. polyt. Jón Þurláksson.
II.
Torfveggirnir hafamiklakosti,
■eina og allir vita; þeir eru ódýrir og
skjólgóðir, og er svo mikils um það
vert, að terfveggirnir eiga fyliilega
skilið að gerðar séu ítrustu tilraunir
til þess að bæta ókosti þeirra, áður
en þeir eru dæmdir óalandi og óferj-
andi.
Með þeirri gerð sem tíðkast á torf-
VBggjum nú, eru ókostir þeirra býsna-
margir. f>eir síga, þeir drekka í sig
vatn, þeir snarast, þeir springa (klofna),
þeir feyja viði, sem næstir þeim eru,
þeir geta ekki borið þungann af þak-
inu, heldur þarf til þess sérstakar
Stoðir; þeir eru ófagrir útlits. Og enn
fleira mætti sjálfsagt til tína þeim til
foráttu. v
Getum vér nú hug8ftð oss nokkur
ráð til að bæta úr þessum ókostum,
þótt ekki væri nema sumurn þeirra?
Fyrst er að athuga u n d i r s t ö ð -
u n a .
Vanalega mun ekki vera höfð nein
aérstakleg undirstaða undir torfbygg-
ingunum. En það er ófært.
f>egar þeir eru hlaðnir á jörðina
bera, sjúga þeir í sig vatn að neðan,
svo að þótt þeir væru varðir fyrir
vatni að ofan og utan, mundu þeir
verða rakir öðru hvoru neðan til og
sá raki mundi duga til að feyja viði
og valda ýmsum öðrum óþægindum.
f>ar við
hætist, að þegar undirstöðuna
vantar, getur frostið orðið veggnum að
falli; vatnið undir veggnum þenst út
þegar það frýs, og lyftir þar með
veggnum, en ekki er víst að allur vegg-
urinn lyftist jafnmikið, heldur er það
einmitt mjög ólíklegt. Fyrst er nú
það, að ekki er alstaðar jafnmikið
vatn í jörðu undir veggnum, og þá
kemst frostið ekki alstaðar jafnvel
að; það nýtur sín betur undir ytri hlið
veggsins en undir honum innanverð-
um; þetta hvorttveggja gerir það að
verkum, að veggurinn lyftist misjafnt,
og þegar þiðnar, sígur hann aftur mis-
jafnt, en mjög óvíst, að hann fari aft-
ur í sínar fyrri skorður.
f>etta tekur sig upp ár eftir ár, og
getur þá vel farið svo, að veggurinn
snarist.
Fyrir því er reynandi, að gera und
irstöðu úr grjóti undir torfveggi; hún
þarf að ná að minsta kosti V/2 alin
niður í jörðina, til þess að frost kom-
ist ekki undir hana, og hún verður að
vera að minsta kosti eins breið og
veggurinn; hún á að vera úr tómu
grjóti, helzt blágrýti, því það Býgur
ekki vatn í sig; gott er að hún nái
um x/2 alin upp fyrir jörð, en þá þarf
helzt að leggja efri hluta hennar í
steinlímj og hafa vatnshelt lag ofan á
hana, undir neðsta lagið í veggnum
sjálfum.
jpessi undirstaða verður býsna kostn-
aðarsöm, munu sumir svara. Og er
það satt, ef veggirnir eru hafðir eins
þykkir og nú tíðkast.
Sé hann 2 álnir á þykt, þarf einn
teningsfaðm af grjóti undir hverjar
5—6 álnir í lengd hans, auk steinlíms.
En undirstaðan er að öllum líkindum
nauðsynleg til þess, að fá veggina áreið-
anlega endingargóða.
þegar un.dirstaðan er komin, er næst
að athuga g e r ð veggsins. Eins og
nú gerist víðast, er sá galli á henni,
að veggirnir eru ekki úr torfi (eða
hnaus) alt í gegn, heldur er höfð
hleðsla að utan og innan með bind-
ingi í gegn hér og hvar, og svo er
troðið mold eða rofi á milli.
þegar veggirnir klofna, sem ber ó-
sjaldan við, er það órækur vottur þess,
að bindingin hefir ekki verið nóg.
það á að vera hægt að girða alveg
fyrir, að veggir klofni.
það mun ekki þurfa annað en að
hlaða þá úr eintómu torfi alt í gegn;
torfið ætti að vera með svipuðu móti
og þökur þær, sem eru ristar með
spaða, torfurnar jafnþykkar úti við
röndina og inni í miðju; ef torfurnar
t. d. eru jafnlangar og veggirnir eru
breiðir, en hálfu mjórri, þá má hlaða
vegginn svo, að hann geti ekki klofn-
að, annaðhvort með því að leggja all-
ar torfurnar um hann þveran, eða þá
aðrahvora þvera, en hina langsetis,
eða réttara sagt tvær jafnhliða lang-
setis og hina þriðju þvéra. En til
þess þarf raikið torf, ef veggirnir eiga
að vera eins þykkir og þeir eru hafð-
ir nú; nokkuð má samt bæta úr því
með því að skera torfurnar svo þykk
ar, sem ristan leyfir.
Torfið þarf að vera vel sigið, til þess
að veggirnir sígi sem minst eftir að
þeir eru hlaðnir; ætti jafnan að láta
torfið standa í bunkum vetrarlangt,
áður en það er notað, og hafa á því
þungt grjótfarg.
Aðalatriðið verður þó að verja vegg-
ina fyrir vatni að utan og ofan, eftir
að þeir eru hlaðnir. Vatnshelt þak
verður að vera á hverju vönduðu húsi,
og þá er sjálfsagt að láta þakið ná út
yfir vegginn og dálítið txt fyrir hann;
þar með er veggurinn varinn vatni að
ofan, og það er mjög svo áríðandi.
Erfiðara verður að verja vegginn
vatni að utan, og að öllum líkindum
frágangssök að gera það fyr en vegg-
urinn er fullsiginn. En ekki er ólík-
legt að þá mætti kalka hann, leggja
á hann þakpappa að utan, og má ef
til vill reyna fleira.
En þó að veggurinn sé hlaðinn á
góðri undirstöðu, úr eintómu signu
torfi, og varinn fyrir öllu vatni, þá er
ekki þar fyrir víst, að hann standi.
Torf er ávalt nokkuð misjafnt í sér,
sumt lausara, en sumt þéttara, og get-
ur þá veggurinn missigið, meðan hann
er nýr. Og þetta getur orðið upphaf
þess, að hann snarist á hliðina.
Til þess að girða fyrir þann agnúa,
er ekki annað ráð sýnilegt en að styðja
vegginn, meðan hann er nýr.
þó að hann sé svo gerður, sem hér
er lagt til, getur hann ekki borið
sperrur og þak, svo vel sé, heldur verð-
ur að hafa til þess stoðir, eins og nú
tíðkast, og mætti þá ef til vill nota
þær til þess að styðja vegginn meðan
hann er nýr, eða með öðrum orðum,
binda vegginn við stoðirnar.
Hugsum oss t. d., að stoðirnar væru
úr steinsteypu — þær stoðir fúna ekki
og geta vafalaust verið ágætar, þar
sem þær eiga við — og að frá stoð-
unum liggi bönd úr galvaníseruðum
járnvír gegnum vegginn, fest í slár
eða stólpa yzt í veggnum; vírinn mundi
býst eg við ryðga sundur með tíman-
um, en þá væri veggurinn fullsiginn,
og gæti úr því staðið af vana.
En ef á annað borð er farið að
styðja veggina, er víst óþarfi að hafa
þá eins þykka og nú tíðkast; það þarf
sterkari strengi til þess að halda þykk-
um vegg en þunnum, ef hann vill
kasta sér, og torfið er svo ágætt til
skjóls, að eg er sannfærður um — þó
að það sé enn órannsakað —, að vegg-
irnir mættu vera helmingi þynnri en
þeir eru nú, og væru þó nógu hlýir,
ef hvergi eru gættir milli þils og veggjar,
sem kalda loftið kemst inn í.
Eg býst við að veggirnir þyrftu ekki
að vera meira en ein alin á þykt, ef
þoir væru bundnir við stoðirnar, eða
studdir af þeim á annan hátt, og þá
yrði undirstaða undir þá ekki eins til-
finnanlega kostnaðarsöm, og þá færi
ekki svo mikið torf í þá, að þörf væri
á að vera að spara það með því að
hafa rof í miðjan vegginn.
Yatnsveita Reykjavikur.
Tveir Englendingar eru hingað komn-
ir til að fást eitthvað við undirbúning
þess mál8 frekara en orðið er. Er
svo sagt, að annar þeirra hafi pen-
ingaráðin, en hinn þekkinguna. J>á
er vel skipað. Betur að eitthvað yrði
nú úr framkvæmdum. Hér er orðið
neyðarástand fyrir vatnsskorts sakir.
Skepnutjón.
Fáheyrt skepnutjón varð á prests-
setrinu Hjaltastað 19. marz þ. á. —
|>ar köfnuðu í fjósinu 3 kýr, [1 eldis-
hestur og 20 hæns, af reyk úr týru,
er fjósamaður hafði skilið eftir í ógáti.
Síra Einar prófastur í Kirkjubæ
sendi presti (Vigfúsi þórðarsyni) 1 kú
í skarðið.
Hlífið skógum og kjörrum!
Landið var fyrrum skógi vaxiðmilli
fjalls og fjöru, en margra orsaka vegna,
ekki sízt fyrir sakir vægðarlauss skóg-
arhöggs, hafa skógarnir eyðst, og fáar
og smáar eru þær leifar, sem enn eru
eftir.
|>að er nauðsynlegt fyrir allan bún-
að, að hlífa og vernda þessar leifar og
að græða nýjan skóg í stað þess, sem
eyddur er.
Skógarnir veita eldivið og efnivið í
smáhýsi.
Skóga má græða svo, að þeir veiti
hlé húsum, görðum og túnum.
Skógarnir aftra þvi, að moldina blási
hurt úr hlíðunum.
Skógarnir aftra skriðum og snjóflóð-
um.
Skógarnir eru skrúð lands.
Alþíngi hefir veitt fé til að græða
móðurreiti og skóga og til náms handa
gróðursetjurum. Tilgangurinn er sá,
að selja plöntur úr þessum raóðurreit-
um skógræktarfélögum og einstökum
mönnum; það munu þó líða eitt eða
tvö ár, áður en nægileg gnægð plantna
verði til orðin til þess.
Alþingi hefir veitt fé til þess að
kaupa skógana við Hallormsstað, Háls
og Vagla til friðunar, og til þess að
þessir staðir geti orðið þær megin-
stöðvar, er frá megi renna þekking á
skóggræðslu til alþýðu og vakið áhuga
hennar.
Hvarvetna á landinu eru margir
meiri og minní skógar og kjörr. f>að
ríður líka á því, að forða þeim við
eyðingu. Landssjóður getur ekki keypt
það alt. fess vegna snúum vór oss
að allri alþýðu landsins með áskorun
og leiðarvísun þá, er hér segir:
Hlífið kjörrunum, svo að niðjar yðr-
ir megi hafa gagn og gleði af þeim.
Hlífið skógunum, svo að þeir geti
framleitt fræ, er nýr skógur grói upp
af. f>að er þörf á miklu fræi.
Að hlífa skógum er ekki sama sem
að höggva ekki í þeim. f>vert á móti.
f>að á að höggva í þeim; en það á að
gera það á skynsamlegan hátt og svo
sem þegar skal getið.
Að hlífa skógunum er að varna fén-
aði að kornast í þá, að svo miklu leyti
sem hægt er, einkum á vorin; aunars
bftur hann hina ungu frjóanga og ný-
sprotnu plönturnar.
Eigi skal höggva í kjörrum stór eða
smá samfeld svæði.
Eigi skal höggva hávöxnustu stofn-
ana, en taka skal eldiviðarefni í kjörr-
um þar, sem þéttast er; taka skal visn-
uðu stofnana eða greinarnar og þá
stofna, sem nágrannar þeirra eru næst-
um að kæfa, eða þá, er standa svo
nærri fögrum stofni, að þeir hindra
hann í að þróast eftir mætti.
Munið að trén eiga að verða stór,
áður en þau geta borið fræ fullgóð og