Ísafold - 14.05.1904, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einn sinni eða
tvisv. i vikn. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'/a doll.; borgist fyrir miðjan
’úlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin við
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXXI. árg.
Beykjavík laugardaginn 14. maí 1904
30. blað.
JúiáJadó JftaAýitAmv
I. 0. 0. F. 865279
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
bverjnm mán. kl. 11—1 i spttalanum.
Forngripasafn opið mánnd., mvd. og
Id. 11-12.
Frllækning á gamla spitalanum (lækna-
skólanum) á þriðjudögum og föstudögum
41. 11-12.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
iiin á hverinm degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
isunnudagskveldi kl. 8'/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
*og kl. 8 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
iflndur kl. 101/2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
■41 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
■41. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtud.
-og ld. kl 12—1.
Ndttúrugripasafn, i Vesturgötu 10, opið
i sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypisíPósthússtræti 14b
t. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Xýjar alþingiskosningar.
Ekki bólar neitt á því enn, að hin
nýja stjórn vor hugsi til að atofna til
altnennra kosninga til alþingis á þessu
-ári eða fyrir næsta þing.
það er vitaskuld engin lagaskylda.
En siðferðislega skyldu munu óhlut-
drægir menn kalla það hiklaust, er
þeir athuga, hvernig hér horfir við.
Og 8é þessi nýja stjórn vor svo
frjálslynd, sem vildarvinir hennar full-
yrða og eru alt af að guma af, þá er
ilt að sjá, hvernig hún fer að komast
hjá því.
Að öðrum kosti er hætt við, að mönn
una þyki sem írjálslyndi hennar sé
0kki upp á marga fiska. |>að hafi
lifað fyrst fegursta á síðasta þingi, er
hinir nýju valdamenn vorir, sem nú
eru °íðnir, unnu það til fylgis sér upp
í valdasessinn, að vera meðmæltir
hverjum bitling og hverri fjársóunar-
tillögu, sem þar var komið upp með.
a ð var kallað frjálslyndi þ á, og
var vænlegt til vinfengis af þeirrra
hálfu, er slíkar tillögur báru fyrir
brjósti, hvers um sig, — gætandi eigi
þess, að þar má að vísu ganga meini
aftir munuð: stórum auknum álögum
á alþýðu til þess að fylla upp í hið
voðalega skarð, sem miljóna-þingið hjó
í búforða landssjóðs með hinu taum-
íausa bruðli sínu.
það er tvent eða jafnvel þrent, sem
gera mundi nýjar kosningar til alþing-
is, að undangengnu þingrofi, hér um
bil sjálfsagðar í augum hverrar frjáls-
lyndrar stjórnar.
Fyrst það, að þó að kosningarnar síð-
ustu æ 11 u að gilda til 6 ára, þá
voru þær mjög vfða miðaðar nær ein-
göngu við nálægan endahnút stjórn-
bótarbaráttunnar og honum samfara
valda-umskifti. þaðvar svo sem ekki
Verið að hugsa mikið um almenna
þingmannshæfileika þar, sem nýt-
ustu mönnum var bægt frámeð taum-
lausum rógi og hvers konar blekkingum
við kjósendur til þees eins, að koma
að öruggum fylgifiskum hinnar vænt-
anlegu stjórnar, og þeim aflað atkvæða
með atvinnukúgunarráðum og óspörum
fjárútlátum, er í nauðir rak og annað
hreif ekki.
|>að var svo sem ekki verið að spyrja
um sannfæringu kjósenda þar, sem slíkt
atferli var í frammi haft. {?að var
ekki hirt mikið um, hvað hinir hygn-
ustu menn kjördæmisins og þjóðrækn-
ustu töldu vænlegast til frambúðar, er
velja skyldi fulltrúa á alþingi. þetta
var í síðasta skifti, sem kosningar voru
ekki leynilegar, og það reið á að hag
nýta sér ósleitilega. Ekki seinna vænna.
f>að er nú fyrst, sem segja má með
sanni, að kosningar geti fram farið
með fullu frelsi, er enginn maður á
kost á að fá nokkurn tíma minstu
vitneskju um, hvernig hver kjósandi
um sig greiðir atkvæði.
Onnur ástæðan er sú, að nýja stjórn-
arskráin hefir fjölgað kjósendum lands-
ins líklega um alt að þriðjungi eða um
50 af hundraði.
Auk bænda og annarra grasbýlis-
manna, svo og embættismanna og meiri
háttar mentamanna höfðu áður ekki
aðrir kosningarrétt, þótt ættu með sig
sjálfir, en þeir, sem talist gátu annað-
hvort með kaupstaðarborgurum og
guldu 8 kr. minst til sveitar, eða þá
þurrabúðarmönnum með 12 kr. sveitar-
útsvari. En nú hafa kosningarrétt all-
irslíkir menn, allir karlmenn, sem eru
sjálfra sín, svo sem húsmenn, lausa-
menn, verzlunarþjónar o. s. frv., ef
þeir greiða minst 4 kr. í aukaútsvar.
Auðvitað með sömu skilyrðum og áð-
ur að öðru leyti, svo sem um aldur
(25 ár), óskert mannorð og því um
líkt.
f>eir munu skifta þó nokkurum þús-
undum á öllu landinu, er fengið hafa
stórum aukinn þegnfélagslegan rétt
sinn með þessu nýmæli, sem nú er í
lög leitt með stjórnarskránni.
Jbeir hafa fengið hann aukinn á papp-
írnum.
En þeir fá hann ekki aukinnífram-
kvæmdinni, þeir fáekkiað njóta
h a n s fyr en eftir allmörg ár, ekki
Ifklega fyr en kjósa á til alþingis þess,
er saman kemur 1909, ef landstjórn
vor legst nú undir höfuð að stofna
til nýrra kosninga í haust.
f>að e r hart.
f>að er ekki frjálslyndri stjórn sér-
lega vel samboðið.
f>að er því að eins, að einhver
þingmaður deyi eða leggi niður þing
mensku, sem hinir nýju kjósendur fá
að komast að. Og svo í þessum 4
nýju kjördæmum í haust, kaupstöðum
landsins, þar sem lög fyrirmuna beint
nokkurn drátt. En þar kemur ein-
mitt fram hneykslanlegt misrétti, ef
ekki eru hafðar almennar kosningar
um leið. f>ví þar er ekki einungis
hinum nýja kjósendaflokk gert miklu
hærra undir höfði en í öðrum kjör-
dæmum landsins, heldur er gömlu
kjósendunum þar lofað að kjósa nú
af nýju, þótt þeir gerðu það í fyrra.
f>að er þessi misréttur, sem hlýtur
að gera í augum réttsýnna manna
nýjar, almennar kosningar nú í haust
alveg sjálfsagðar.
fúngrof og nýjar kosningar fela í
sér meðal annars þá spurningu til
þjóðarinnar: Líkar yður við þingmenn
yðar, eða viljið þér skifta um? En
það mun margur mæla, að sjaldan
eða aldrei hafi verir meiri ástæða en
nú til að leggja slíka spurning fyrir
almenning hér, eftir framkomuna á
þinginu í fyrra, hina gegndarlausu
fjársóun, sem hlýtur að koma við vasa
fátækrar alþýðu mjög bráðlega; eða þá
gaddavírslögin, og margt, margt fleira.
Sumir kunna að láta miður vel við
nýjum kosningum vegna hinnar miklu
fyrirhafnar, er þeim fylgi, að ógleymd-
um megnum flokkadrætti og hálfgerð-
um ófriði um land alt. Yér höfum
fengið nóg af slíku undanfarin ár, og
hirðurn ekki um meira af því góðgæti
að svo stöddu.
Ea um fyrirhöfnina er það að segja,
að hún er nú sama sem engin fyrir
kjósendur, með kjörþingi í hverjum
hreppi. Hitt segir sig og sjálft, að
með leynilegum kosningum hlýtur að
verða miklu minna um ófrið og flokka-
drátt en hins vegar. Loks má aldrei
gleyma því, að öllum réttindum fylgja
skyldur. f>að er lítið vit í því, að
heimta sem mest stjórnfrelsi, en vilja
svo ekki hreyfa hönd eða fót til þess
að hagnýta sér það. Eða hitt, að
vilja fyrirmuna mörgum þúsundum
eamþegna sinna að neyta nýfengins,
dýrmæts réttar þeirra af tómri væru-
girni og sérhlífni.
Stjórnar-málgagnið
kVað bera í gær mjög svo kátbros-
legt hól á húsbændur sína, þá ráð-
herranu og Stykkishólms-valdsmanninn,
fyrir framkomu þeirra á bankaráðs-
fundinum um daginn.
•f>etta hól getur ekki frá öðrum
stafað en mönnunum sjálfum. Og
sjálfshóli er sízt trúandi, segir mál-
tækið. það er hætt við, að þeim verði
borin sagan alt öðru vísi á sínum tíma,
er við þykir eiga að segja hana alla
eins og hún er rétt sögð. Almenning
mun renna grun í, hvernig hún hafi
verið, af ályktuninni um að banna
hlutabankanum að taka við sparisjóðs-
innlógum hér f höfuðstaðnum, þar sem
mest er um þau, en leyfa það við
útbúin. Og hver veit hvers kyns höft
önnur bankaráðið kann að hafa lagt
á starfsemi bankans, — í þágu a n n a r s
banka, sem enginn veit til, að þeim
félögum komi neitt við, þ ó a ð for-
maður bankaráðsins, ráðherrann, sem
nú er, sé náskyldur framkvæmdarstjóra
og öðrum gæzlustjóra þess banka,
Landsbankans. Almenningur getur
haft svo miklar mætur á þeim banka,
sem vera vill og hann hefir til unnið,
og kunnað þ ó ekki vel við, að verið
sé að fjötra hinn nýja banka á hönd-
um og fótum, áður en hann tekur til
starfa.
Eða hvernig skyldi almenningi lft-
ast á tilraun þeirra fyrnefndra félaga,
dýrlinga stjórnar-málgagnsins, til að
banna öllum forstjórum hlutabankans,
að gefa kost á sér til þingmensku,
horfandi þó á a 11 a þrjá forstjóra hins
bankans (Landsb.) sitjandi á þingi?
Herveiðibrella Togo
aðmíráls
Afdrif herskipsins Petropaulowsk
og Makaroffs aðmíráls
Tildrögin að binum herfilegu óför-
um Rússa fyrir Japönum á sjó 13. f.
mán. voru þau, að aðmíráll japanska
flotans úti fyrir Port Arthur ginti
Makaroff í gildru.
Japanar héldu sig hafa hvað eftir
annað tept innsiglinguna að Port
Arthur, sfðast í pálmasunnudagsorust-
unni. En þá berst Togo aðmírál það
úr ymsum áttum, að Rússar fari þar
út og inn eins og þeir ætli sér. Hann
hugsar því að reyna nýtt bragð við
þá. það var að þvergirða hafnarmynn-
íð með tundurduflum neðan sjávar og
ginna Rússa út síðan. Hann lagði fá-
einum minni háttar skipum sínum
nokkuð nærri innsiglingunni. það
var beitan, sem hann ætlaðist til að
Rússar rynni á. f>eir mundu hugsa
gott'til glóðarinnar, er Japanar væri
fáliðaðir venju fremur. En þá ætlaði
hann að liggja í leyni sjálfur með
meginflotann eigi mjög langt í burtu
og ráða að Rússum, ef svo færi, að
þeir kæmust óskemdir út fyrir tund-
urduflagarðinn. Hann vissi það, að
Makaroff var maður áræðinn og held-
ur fljótfær.
Japanar sendu á náttarþeli skip inn
undir hafnarmynnið með tundurduflin,
til þess að sökkva þeim þar niður.
J>að hét Koryo Maru, og fylgdu því
allmargir tundurbátar og tundurskeiða-
dólgar. Sá floti átti að hlífa Koryo
Maru.
Rússar sáu til ferða Koryo Maru og
föruneytis hennar. Rafgeislaflóð lagði
yfir hana úr 4 stöðum, og í ann-
an stað drifu að henni skotin frá
virkjum Rússa. En happskeytir voru
Rússar ekki fremur þá en endrarnær.
Sædrif8gusurnar stóðu upp í loftið víðs
vegar umhverfis undan fallbyssukúlum
þeirra; þær lentu í sjónum. En Koryo
Maru sakaði hvergi. Hún hélt sína
leið og sökti niður tundurvélunum,
eíns og hún ætlaði sér. Að því búnu
skauzt hún út aftur og komst brátt úr
skotmáli heilu og höldnu. Rússagrun-
aði ekkert, hvað hún hafði verið að
erinda. Tundurskeiðadólgarnir höfðu
hálf-skýlt henni, eða Rússar ekki getað
greint hana frá þeim, með því og að
þeir létu þá sem óðslegast og skutust á
við landvirki Rússa. Japanar höfðu
og þar að auki 2 bryndreka og 4 bryn-