Ísafold - 18.05.1904, Blaðsíða 2

122
til þessarar kenslu, þegar allir búnað-
aðarakólarnir eru komnir í kaupstað,
bara til að lesa bækur?
það sjá allir, að þetta er nauðalítil
trygging fyrir því, að búnaðarskóla-
nemendurnir fái verklega kenslu, svo
að nokkru gagni sé.
Hér standa sveitaskólarnir með bók-
legri og verklegri kenslu miklu betur
að vígi og samsvara betur þörfum vor-
um en þessir bóklegu kaupstaðarskólar;
og þessi ókostur við kaupstaðarskól-
ana er miklu meiri en svo, að það'
vegi á móti honum, sem bóklega kensl-
an kann að vera fjölbreyttari þar en
í sveitaskólunum.
Flutningurinn er að þessu leyti bana-
tilræði við verklega búnaðarkenslu á
íslandi.
Sú mentun, sem fæst með því að
dveljast í kaupstað lengur eða skem-
ur, verður landbúnaðinum aldrei að
verulegu gagni.
En hinu er fullhætt við, að búfræð-
ingarnir geti flutt sumt það heim með
sér úr kaupstöðunum, sem landbúnað-
inum er til engra þrifa.
Glaumur og sollur kaupstaðarlífsins
hefir fyr og síðar orðið svo mörgum
námsmanna vorra til æfinlegs tjóns,
að ekki er vert að nauðsynjalitlu að
leiða bændaefni vor hópum saman í
þá freistni.
En hvað sem því líður, þá eru á-
hrif kaupstaðarlífsins á unga menn alls
ekki til þess fallin, að gera þá að góð-
um sveitabændum.
f>au miða miklu fremur til að gera
þá innlífaða kaupstaðavistinni með öll-
um hennar tilbreytingum, glaðværðum
og skemtunum, heldur en að glæða
hjá þeim áhuga og löngun til bænda-
stöðunnar, með öllum hennar áhyggj-
um og erfiðismunum; og það kæmí
mér ekkert á óvart, þótt sumir af
þessum kaupstaðarbúfræðingum þætt-
ust eftir alt saman of »fínir« til að
ganga að algengri sveitavinnu.
Landbændur kvarta sáran um sívax-
andi fólkseklu, með því að vinnulýð-
urinn streymi gegndarlaust til kaup-
staðanna og sjávarþorpanna. þetta
er eitt mesta mein landbúnaðarins um
þessar mundir, og kaupstöðunum og
sjávarsveitunum er skammgóður verm-
ir að þesaum straumi; það sannast
þegar í ári harðnar til sjávarins.
Mun það nú geta talist miða til bóta
þessu meini, að flytja aðalkenslustofn-
anir landbúnaðarins úr sveitunum til
kaupstaðanna? Skyldi það ekki frem-
ur geta orðið til að auka kaupstaða-
sóttina í fólkinu en draga úr henni?
Mjög er það tvísýnt, að nokkur
verulegur fjársparnaður verði að þess
um flutningi; skólahús geta reyndar
orðið ódýrari í kaupstað en sveit; en
lítil líkindi eru til, að skólahaldið verði
ódýrara, hvort sem á það er litið frá
hálfu landsins í heild sinni eða nem
endanna. Laun kennaranna munu að
öllum líkindum verða hærri í kaupatað
en 1 sveitaskólunum. Eeykjavíkur-
skólinn mundi innan skamms verða
kostaður að öllu leyti af landssjóði, og
þá er nú skamt til að stofnað yrði
eitt eða fleiri kennaraembætti við bann
með eftirlaunarétti; í embættastofnun-
um erum vér Islendingar meiri afkasta-
menn en í flestu öðru, þótt vór þykj-
umst eftir á sjá eftir nærri hverjum
eyri, er til embættismannanna gengur.
Skólavistin í kaupstöðunum hlýtur
að verða nemendunum töluvert dýrari
en í sveitabúnaðarskólunum; þar hafa
þeir litlu eða öðru þurft til að kosta
en vinnu sinni.
Allur þorri þeirra, sem búnaðarskól-
ana sækja, eru fátækir menn, sem ekki
hafa við annað að styðjast en hand-
afla sinn. Með þessu kaupstaðarskóla-
fyrirkomulagi fá nemendur að líkind
um lítið fyrir sumarvinnu sína; það
er fult eins líklegt, að þeir verði jafn-
vel að gefa með sér fyrir þessa verk-
legu kenslu, og bætist þá á þær nýr
og hvimleiður kostDaður. |>að má að
mÍDSta kosti telja víst, að sumargagn
þeirra verði með þessu móti miklu
minna en ef þeir mættu leigja sig
sumarlangt til algengrar vinnu. En
hvernig eiga þá fátækir piltar að
standast skólakostnaðinn að vetrinum
(fæði, þjónustu, bækur o. fl.)?
þetta fyrirkomulag er þannig vaxið,
að öllum þorra ungra manna er nærri
því fyrirmunað að nota þessa kaup-
staðarskóla.
|>að er sagt út í bláinn, að það
bljóti að kosta margfalt, margfalt meira
fé en nú er lagt til búnaðarskólanna,
að gera þá svo úr garði í sveit með
bóklegri og verklegri kenslu, að þeir
fullnægi þörfum vorum. Með miklu
mein rökum mætti segja hið sama
um kaupstaðarskólana, er öll kurl
koma til grafar.
Sá maður, sem gagnkunnugastur er
öllu því, er að búnaðarskólahaldi lýtur
hér á landi, Torfi í Ólafsdal, lítur
nokkuð öðruvísi á eudurbótakostnað
búnaðarskóla vorra.
Haon ritar í 13. tbl. ísafoldar gegn
þessari flutningshugmynd, og fullyrðir
þar, að með tvöíöldum fjárstyrk við
það, sem nú er lagt til búnaðarskól-
auna, og 16—20 nemendum í hverjum
þeirra, gæti verklega kenslan
orðið mjöggóð, og bóklega kensl-
an nálgast það, að svara öllum nauð-
synlogum kröfum. ■*
Eg hika ekki við að taka Torfa hér
trúanlegri en flesta ef ekki alla er eg
þekki, og það því fremur sem þetta
hefir lengí verið skoðun mín, er eg
hefi og látið áður í ljósi.
Fáum mun geta ofboðið þessi kostn-
aður, og það því síður, ef sú yrði nið-
urstaðan, sem eg tel réttasta nú sem
fyr, að fækka búnaðarskólum vorum
um helming; því að þá yrði kostnað-
araukinn enginn, þótt tillagið til hvers
skóla yrði tvöfaldað. En auk þess er
ekki horfandi í að hækka það meira,
til þess að gera skólana enn fullkomn-
ari.
þessir tveir skólar ættu að vera á
Hvanneyri og Hólum.
Eg enda svo lÍDur þessar með þeirri
ósk, að Hvanneyrarskólinn verði end-
urreistur á sama stað betri og full-
komnari en áður, og að ekki sé hreyft
við Hólaskóla til annars en að endur-
bæta hann, þar sem hann er. Eg er
sannfærður um, að það er landbúnaði
vorum hollara en að flytja þá til kaup-
staðanna.
Yigar 25. april 1904. Sigurður Stefánsson.
Flensborffar g;agnfrœðaskóli.
Burtfararprófi þaðan hafa lokið í vor
(d. þýðir dável):
Adaleinkunn;
1. Svafa f>orleifsdóttir. d.+ (ð,44)
2. Valdimar Erlendsson ... d. + (5,44)
3. Sigurður þorvaldsson... d.+ (5,39)
4. Gísli Gíslason ....... d. + (5,33)
5. Ólöf Sigurbjörnsdóttir... d.+ (5,31)
6. Vilhjálmur Pétursson ... d. + (5,27)
7. Sófónías Jónsson...... d. + (5,21)
8. Ólafur Pálsson........ d. (5,08)
9. Bjarni Guðmundsson ... d. (5,06)
10. Brynjólfur Jónsson..... d. (5,04)
11. Halldór Hansen ........ d. (5,04)
12. Guðm. Ólafsson ........ d. (5,04)
13. Sigurður Sigurðsson ... d. (5,02)
14. Gunnl. Kristmundsson d. (4,94)
15. |Guðmundur Jónasson... d.+ (4,55)
Prófdómendur voru: Páll Einarsson
sýslumaður og f>órður Edílonsson
læknir.
Gengið hafa í skólann þ. á. 50
manns, konur og karlar.
Rektors-skiítin.
Ekki gert öllum að því, hve greið-
lega land8tjórnin hefir látið undan
skólapiltum og almenning3álitinu svo
nefndu um það mál. Hún hefði átt
að taka þar öðru vísi í taum, segja
þeir, og halda uppi aga í skólanum
með því að láta rektor sitja sem fast-
ast. Hitt 8é að ala upp óvanda í
piltum, stæla hina ungu kynslóð upp
til ólöghlýðni, og fara alveg með virð-
ingu fyrir allri stjórn.
f>að er þó naumast rétt skoðað.
Enga freisting hefir ísafold til að
leggjast á náinn og rifja upp ávirðing-
ar hins fráfarandi rektors, þegar hann
er að hverfa úr sögunni.
Hitt er víst, að setið hafði hann
meðan sætt var og verið meðan vært
var.
Lengi má þræta um það, hvorum ó-
standið í skólanum hafi verið framar
að kenna, rektor eða piltum, og fánýt
úrlausn þess er spakmælið það, að
sjaldan valdi einn þegar tveir deila.
Betur sker það úr og verður þungt
á metum piltum í vil, að samtímis
þessum rektor var við skólann fram
undir síðasta missiri annar kennari,
er hafði hans tíð mestalla það hlut-
verk á hendi við stjórn skólans, er
lakast er þokkað ella: hina daglegu
umsjón, — maður, sem mun hafa ver-
ið strangastur allra kennaranna, en
var þ ó svo vel látinn af piltum, að
allir unnu þeir honum hugástum.
f>að var kennarinn, sem dó í vetur,
Björn Jensson.
f> a ð bendir e k k i á, að þ e i r
séu mjög illa innrættir, óknyttasamir
eða óviðráðanlegir fyrir óstýrilætis sak-
ir.
það bendir miklu fremur á hitt, að
þeir eigi, sem betur fer, yfirleitt það
sammerkt við aðra unga menn á líku
reki og sæmilega óspilta, að þeir séu
auð-laðaðir til auðsveipni, ástar og virð-
ingar við þá kennara sína og yfirboð-
ara, er til slíks vinna með allri fram-
komu sinni og rétt tök hafa á þeirn.
Dæmið af þessum rektor er greini-
leg áminning um, hve háskaleg van-
hyggja það er, að láta svo og svo
mikinn lærdóm, sem svo er kallaður,
langmestu ráða um val í forstöðu-
mannsembætti fyrir laDdsins mikil-
verðustu uppeldisstofnun, í stað þess
að líta á það helzt og fremst, hvort
maðurinn hefir góða skóla- s t j ó r n a r -
hæfileika, en láta sér af tvennu til
heldur lynda, þótt lærdómurinn sé
ekki meiri en svo, að skólanum sé
baga- og vansalaust, eða þá að minsta
kosti ekki bundinn helzt við stein-
gerfingana hátignuðu: forntungurnar
suðrænu.
f>að er ilt bæði vegna stofnunarinn-
ar og mannsins sjálfs.
Eins og margur maður getur verið
völundur að hagleik, og þó ófær til að
standa fyrir hallarsmíði eður annars
stórhýsis og að eiga að stjórna þar
miklum verkmannahóp, eins er hitt
alltítt, að miklir námsgarpar og jafn-
vel vísindamenn eru alls óhæfir til
þess að stjórna hvort heldur er
skólum eða öðrum stofnunum.
f>að er sjálfsagt, að það er bagalegt
óhapp landssjóði, að þúrfa að taka
upp á sína arma til eftirlauna mann,
sem aldur hefir og þrótt til þess að
vinna honum fulla vinnu 15—20 ár
enn að líkindum. f>að getur kostað
hann, landssjóð, ekki minna en 40—50'
þús. kr. í beinum útlátum; og munar
hann um það, sem minna er. f>etta
er og því meinlegra, sem maðurinn er
að flestra dómi mikið góður að segja
til í sínum námsgreinum, og þá mikil
eftirsjá í honum frá því starfi. f>ví
ekki má svo sem o r ð a það einu
sinni, hvað þá heldur meira, að h&nn
haldi kennarastöðunni, þótt annar
taki við skólastjórninni. f>ar ræður
fordyldin hjá oss svo margfalt meira
en fátæktin og þörfin fyrir landssjóð-
að spara.
f>að e r dýrt, þetta. f>vf getur eng-
inn á móti borið.
Enn hitt er þó enn dýrara, að hafa
háska ólag á stjórn jafnmikilsverðrar
stofnunar, sem hinn lærði skóli vor
er, — þeirrar stofnunar, sem er ætlað-
að eiga svo miktnu og ómissandi þátt
í að skapa leiðtoga lýðsins um ókom-
inn aldur.
En skilyrðið fyrir, að hægt sé að
sætta sig vel við þennan mikla kostn-
að, er það, að rektors skiftunum fylgi
veruleg bragarbót; að stjórn vor
skipi svo vel hið auða rvim, sem frekast
er kostur á; að hún láti þar ekk-
e r t annað ráða en sannarlegt gagn
skólans, gagn landsins; að hún láti
hvorki flokksfylgi né vináttu né aðrar
annarlegar hvatir minstu vitund um
það ráða, hvern hún lætur verða fyr-
ir kjöri.
Hlutabankinn og sparisjöösinnlög.
Hið skrítilega bann bankaráðsins
gegn því, að hlutabankinn fáist h é r
við sparjsjóðsstörf, þótt hann geri það
við útbúin, verður líklegast magnlítið,
er til framkvæmdanna kemur.
Reglugerð bankans heimilar honum
berum orðum að taka við peningum-
sem innláni. f>að stendur í 13. grein
bankareglugerðarinnar.
Vöxtum af þeim innlánum ræður
bankastjórnin.
Hún getur haft þá jafnháa þeim,
sem Landsbankinn greiðir eða spari
sjóðir ella. Hún getur haft þá lægri
og hún getur haft þá hærri, ef svo
vill verkast.
Viðskiftabók hefir hlutabankinn sjálf-
sagt við þá, sem slík innlán eiga.
Enginn ráðherra og ekkert bankaráð
getur bannað henni það.
En þá fer að verða lítill munur á
slíkum viðskiftum og venjulegum spari
sjóðsviðskiftum.
Hún María á Hofstöðum. í>að
var i fyrra dag, um það leyti sem Hólar
voru að leggja á stað.
Stýrimaður er að vitja póstflutningsins
Rétt fyrir ofan bæjarbryggjuna kemur i
móti honum drenghnokki 7—8 vetra, og
heldur á í bendinni dálitilli munnhörpu og
barnapistólu, er hann biðnr stýrimann fyr-
ir »til hennar Mariu á Hofstöðum*. Hán
hefði skilið þetta eftir hérna í vetur.
Stýrimaður var svo gegn og bóngóður,.
að hann tók vel i þetta. Hann var að
bera sig að tala íslenzku við drenginn, og
tókst það furðanlega. Strákur skildi hann
að minstu kosti. Hann vildi þó telja hann
af því fyrst, að vera að senda þetta.
Murnharpan var brúkuð og brengluð, og
pístólan litlu fémætari. Hann hélt því
fram, að meira gaman væri að halda hvoru-
tveggju og blása sjálfur á munnhörpuna og
skjóta pistólunni hérna i höfuðstaðnum en
að láta hana Maríu vera að því einhvers-
staðar austur á landi.
En strákur var ófáanlegur inn á þá,