Ísafold - 15.06.1904, Page 1

Kemur út ýmist einn siimi eöa
tvisy. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eöa
l‘/j doll.; borgist fyrir miðjan
’úlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin viÖ
áramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXXI. árg.
jfíuAÁidi jHtb'ufaslMb
í. 0. 0. F. 866249
Augnlœkning ókeypis 1. og 8. þrd. á
bverjum mán. kl. 11—1 i spltalanum.
Forngripasafn opið mánud., mvd. og
ld. 11-12.
Hlutabanlcinn opinn kl. 10—íi og
■67*-7>/2.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. lOsíðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
•sunnudagskveldi kl. 8*/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjðnusta kl. 9
•og kl. 6 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
■andur kl. 10'/2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl. 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
fcl. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtud.
ug ld. kl 12—1.
Ndttúrugripasafn, i Yesturgötu 10, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis i Pósthússtræti 14b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Misling-ahug1 vek j a
Eftir héraðslækni Guðm. Björnsson.
I.
Fyrir fám dögurn kom út auglýsing
frú ráðherra íslands, þar sem hann á-
kveður að sóttkvía skuli Norður-ísa-
fjarðarsýslu og ísafjarðarkaupstað,
vegna þess að þar gangi mislingar.
Samtímis fóru þeir vestur landlækn-
ir og landritari til þess að skipa nán-
ar fyrir um sóttvarnirnar.
|>að er vonandi, að þessar rösklegu
ráðstafanir stjórnarinnar stöðvi sóttina.
Ef sóttvörnin mistekst, ef misling-
arnir fara í sumar um alt landið, þá
má búast við því, að þeir leggi þús-
und manns í gröfina. Hér á landi
eru nú um 36 þúsund manns innan
22 ára, sem ekki hafa haft mislinga.
Ef ekki deyja fleíri en 3 af hverju
hundraði, þeirra sem mislingana fá, þá
er mjög vel sloppið; en 3y- af 36000
er 1080.
|>að er ilt að missa börn og ung-
linga út úr landinu, en verra er þó að
missa unglingana hrönnum saman í
gröfina.
Sóttvörnin fyrir vestan getur mis-
tekist og mislíngarnir farið um alt
fandið, farið með 1000 manns 1 gröfina,
enda miklu fleiri.
En til þess eru vítin að varast þau.
j?að ætti að verða í síðasta sinn, sem
mislingarnir færu í einum fleng yfir
alt landið.
|>jóðin getur varið sig mislingum, ef
hún vill, hver einstök Bveit getur það,
ef hún vill, jafnvel einstök sveita-
heimili geta varist sóttinni, þá er hún
gengur, ef ekki skortir vilja og vit.
II.
Mislingar eru næmur sjúkdómur.
Nýfædd börn fá sjaldan mislinga,
en öllum öðrum er jafnhætt við þeim,
og þegar mislingar leika lausum hala,
fer jafnan svo, að nær því hver ein-
asta manneskja tekur sóttina.
|>eir fá mjög sjaldan mislinga aftur,
sem einu sinni hafa haft þá.
Reykjavík miðvikudaginn 15. júní 1904
í öllum stórum löndum og þéttbýl-
um eru mislingar laodlægir. Allir fá
mislinga, og flestir á barnsaldri.
í litlura löndum og afskektum t. d.
íslandi og Eæreyjum eru mislingar
ekki landlægir, koma stöku sinnum,
taka þá alla, sem ekki hafa fengið þá
áður, og hverfa síðan; geta þá liðið
mörg ár og enda tugir ára áður en
þá ber aftur að landi, án þess neitt
sé gert, sem gagn er í, til þess að
verja þeim á land.
III.
Mislingasóttin byrjar snögt, 10 dög
um eftir að menn hafa fengið í sig
sóttkveikjuna. Byrjunin er sótthiti
og kvef, nefkvef og hósti. f>etta
mislingakvef er að því leyti frábrugð
ið venjulegu kvefi, að því fylgir oftast
þroti í augum og ljósfælni. Á öðrum
d9gi líður sjúklingnum betur, sótthit-
inn minni eða enginn; þá má oft sjá
rauða bletti í gómnum — til aðgrein-
ingar frá venjulegu kvefi. A 4. degi
(3.—5. degi) þingir sjúklingnum aftur,
hann fær aftur sótthita og nú kemur
mislinga útþotið, rauðir smáflekkir. það
kemur fyrst á andlitið og fer því næst
á skömmum tíma, 1—2 dögum, um
allan líkamann; gisnast er það á út-
limum. Á 6. eða 7. degi hverfur sótt-
hitÍDn, og nú fer sjúklingnum að batna,
kvefið að þverra og útþotið að fölna ;
kemur þá smágert hreistur alstaðar
þar sem útþotið var.
|>etta er lýsing á sóttinni, eins og
hún er algengust.
En mislingasóttin er hamhleypa,
eins og allar aðrar farsóttir. Stund-
um svo væg, að sjúklingurinn fer ekki
órekinn í rúmið. Stundum svo megn,
að sjúklinguriun er dauður áður dag-
ur er liðinn. Mjög oft dregur það til
dauða, að kvefið snýst í lungnabólgu.
Ungbörnum og gamalmennum er
mest hætta búin af mislingum.
í Heidelberg á f>ýzkalandi var að
því gætt fyrir skömmu, hversu mörg
börn dóu af þeim, sem fengu mislinga,
og kom í ljós, að
af 100 börnum á 1. ári dóu 14
_ 100------------- 2.-3. ári — 7
_ 100-------- - 5.—13. - — 2
Mikil áraskifti eru að því, hversu
þung sóttin er, svo að missirinn er
mjög misjafn.
Ef allir eru taldir, sem veikina fá,
börn og fullorðnir, má gera ráð fyrir,
að 1 til 8 af hundraði deyi, alt eftir
því, hvernig sóttin hagar sér í það og
það 8kiftið.
En þar með eru ekki öll kurl kom
in til grafar.
Mislingar veikja viðnámsþrótt líkam-
ans gegn berklaveiki að stórum mun,
meira en nokkur önnur farsótt.
Fjöldamörg börn taka berklaveiki
meðan þau eru veikluð af mislingum
eða eftir þá.
Alstaðar, eins hér sem annarstaðar>
er líka til fjöldi af börnum og full-
orðnum, sem hafa lítils háttar berkla-
mein í lungum eða annarstaðar, en
lifa þó við góða heilsu, af því að veik-
in stendur í stað eða er á batavegi.
Ef þessar manneskjur fá mislinga,
fer mjög oft svo, að berklaveikin magn-
ast svo, að ekki verður við ráðið.
Mislingar auka að stórum mun út-
breiðslu berklaveikinnar.
Með þeim hætti verða þeir fjölda
fólks að líftjóni.
IV.
Mislingar eru komnir á land og við
búið að þeir fari um alt landið. |>að
mun því þykja fróðlegt að heyra, hvern-
ig þeir hafa hagað sér hér áður.
Tökum nítjándu öldina.
Árið 1846 gengu mislingar yfir alt
landið. J>á höfðu þeir ekki hingað
komið um Iangan aldur, ef til vill ekki
síðan á 17. öld. Enginn hafði haft
mislinga. Allir fengu þá. f>að ár dóu
alls 3329 manneskjur eða 56.8°/00, en
árin 1841—50 var dánartalan til upp-
jafnaðar 36.9°/00. Að dánartala sé t.
d. 30°/00 þýðir, að á einu ári deyi 30
af hverri þúsund landsmanna. Svo
telst til, sem rúm 1500 manns hafi dá-
ið af mislingunum árið 1846. Árið
1845 var tekið fólkstal og var þá tala
landsmanna 58558. Ef allir eða flest-
allir hafa fengið mislingana, sem lík-
legt er, þá hefir missirinn verið um
2V2% öða 250/o0, þ. e. 25 hafa dáið af
hverri þúsund þeirra, sem mislingana
fengu.
Árin 1868—69 gengu mislingar í
Múlasýslum og Austur-Skaftafellssýslu,
og verður ekki sagt með neinni vísru,
hversu mörgum þeir þá hafi orðið að
bana.
Svo komu þeir sællar minningar
hingað til Beykjavíkur árið 1882 og
bárust héðan út á alla landsenda. |>að
ár dóu hér á landi 3353 manneskjur
eða 47.1°/oo> en 1881—1890 að meðal-
tali 81.9°/oo- Hr. revisor Indriði Ein-
arsson hefir reiknað út, að 1580 manns
hafi dáið það ár af mislingum, og er
það vafalaust nærri sanni. |>á voru
liðin 35 ár frá stóra faraldrinum 1846
og voru á lífi snemma ársins 1882 um
46000 manns innan 35 ára, en sumir
af þeim mönnum höfðu fengið misling-
ana 1868—69 og sumir sluppu íþetta
sinn. Ef gert er, að 40,000 manns
hafi fengið mislingana 1882, þá hefir
mis8Írinn verið um 4%) Þ- e- I dáið
af hverju hundraði eða 40 af þúsund
þeirra sem sóttina tóku. Sóttin geis-
aði yfir landið um miðsumarsskeið; á
þremur mánuðum, júní, júlí og ágúst,
dóu samtals 1912 manneskjur, þar af
voru 1006 börn innan 5 ára. Til sam-
anburðar skal þess getið, að árið áð-
ur, 1881, dóu á sama tíma, júní—ágúst,
523.
f>að mun láta nærri sanni, að á 19.
öldinni hafi alls og alls látist um
3500 manns af mislingum.
Eftir 1882 hafa mislingar borist
nokkrum sinnum til landsins, en ávalt
verið stöðwaðir, síðast í fyrra í f>ing-
eyrarhéraði og nú í vor í Hesteyrar-
héraði.
V.
Hver vill gerast barnamorðingi á
íslandi?
Spurning þessi er hrottaleg, en hún
er því miðUr ekki ástæðulaus.
Víðs vegar um land og ekki sízt hér
í höfuðstaðnum er það skoðun margra
manna, jafnt mentaðra sem ómentaðra,
að réttast sé að gera mislingana land-
læga.
39. blað.
Ef mislingarnir koma með löngum
millibilum, segja þessir menn, þá verða
þeir fjölda fólks að fjörtjóni; ef þeir
gengju hér árlega og allir fengju þá á
barnsaldri, yrði tjónið miklu minna
eða lítið sem ekkert; mislingarnir yrðu
þá meinlaus barnasjúkdómur, segja
þeir. fess vegna er rangt að beita
sóttvörnum gegn mislingum; ætti
miklu fremur að senda eftir þeim til
útlanda og flytja þá inn í landið, ef þeir
koma ekki nógu oft ótilkvaddir. Og
ótilkvaddir koma mislingar ekki ár-
lega hingað til landsins. f>rátt fyrir
auknar samgöngur getur vel liðið heill
áratugur, enda fleiri tugir ára, án
þess að þeir berist hingað.
Ef þessir menn ættu að ráða, þá
yrði oft að senda eftir mislingunum,
flytja þá inn í landið. f>að kynni nú
að þykja of mikil fyrirhöfn að flytja
þá hingað árlega; eg ætla að gera ráð
fyrir, að mennirnir létu sér nægja að
ná í þá fimta hvert ár. Árið 1901
var fólkstala hér á landi 78,470; þar
af voru 9798 innan fimm ára. Fólk-
inu fjölgar. Ef mislingar kæmu á 5
ára fresti, þá mundu þeir hitta um
10,000 börn og drepa 400 af þeim
þegar í stað. Og það er vel sloppið,
ef ekki deyja fleiri en 4 af hverjum
100 ungbörnum.
f>arna er þá verkefnið.
Hver vill takast á hendur að flytja
mislinga inn í landið 5. hvert ár,
greiða þeim götu um alt lánd og
myrða þannig vísvitandi um 400 börn ?
Ekki fæst nokkur læknir til þeirra
verka. f>að yrði sjálfsagt að stofna
nýtt embætti; ekki þarf lærdóminn til
og embættisnafnið hlyti að verða:
Barnamorðingi íslands.
Hver vill gerast barnamorðingi á
íslandi ?
Ef sjómaðurinn dettur í sjóinn, bjarg-
ar honum hver sem bezt getur.
f>ví það?
f>ví ekki láta ráðast, hvort maður-
inn getur bjargað sér sjálfur, segjandi
sem svo, ef maðurinn druknar ekki
nú, þá druknar hann einhvern tíma
seinna.
Onnur útgáfa af sömu vitleysu er
það, að vilja vanrækja að stöðva næma
sótt, vanrækja að bjarga fjölda manns
úr berum lífsháska, af þeirri ástæðu,
að sóttin geti komið síðar og þær
sömu manneskjur, sem nú er bjargað,
þá dáið úr henni.
Forfeður vorir báru út börn.
^eir álitu að betra væri að hafa
börnin færri og fara vel með þau. Og
svo fórnuðu þeir sumum börnunum til
hagsmuna fyrir hin, sem fengu að lifa.
f>essir mislingapostular telja rétt-
mætt að lofa mislingunum að fara
ferða sinna og enda flytja þá til lands-
ins, telja rétt að sálga fjölda barna,
sjálfsagt af því, að þeir álíta, að það
sé til hagsmuna fyrir þjóðfélagið.
f>eim kippir í kyDÍð.
En lítum á þessa hagsmuni.
Mislingar gengu hér þrisvar á 19.
öldinni, tvisvar yfir alt landið, einu
sinni yfir Austurland eitt. f>eir urðu
um 3500 manns að fjörtjóni.
Á 19. öldinni fæddust hér á landi
212,988 börn.
Ef mislingar hefðu verið landlæg
sótt alla öldina, gengið á hverju ári,