Ísafold - 03.08.1904, Page 3

203
sumir eru sársmeykir um að allur bær-
inn muni kollhlaupa sig.
SíSan bærinn fór að stækka að mun,
hafa spáflugur suðað yfir höfðum manna
ár frá ári: Bráðum fer alt á hausinn;
bráðum bregzt fiskiaflinn eða fiskverðið
og þá er alt úti.
En allar hafa spáflugurnar sprungið,
og altaf er þeim að fækka, sem trúa á
illar spár, en þeim að fjölga, sem trúa
á framtíð bæjarius.
Og það er sannarlega ekki þakklætis
vert.
Vér byggjum framtíð þessa bæjar
aðallega á sjávarútveginum, og það er
óhætt að fullyrða, að ekki getur víða
í heimi öruggari framtíðargrundvöll en
fiskimið íslands — þessa óþrjótandi auðs-
uppsprettu.
‘ Fiskæti getur fallið í verði, en það
verður aldrei til leugdar, eða: haldið
þér að menn muni nokkurn tíma hætta
að éta 1
Mannkyninu fjölgar svo óðfluga, að
þess má vænta, að landfæða geri frem-
ur að hækka í verði en falla, en þá
eykst líka eftirspurnin et'tir sjóföngum.
Að þau falli úr gildi — það nær
ekki nokkurri átt.
Oss blæðir í augum að horfa á botn-
vörpuskipin ensku og norsku síldar-
skipin.
Eftir nokkra mannsaldra verða hér
engin ensk eða norsk eða annarra þjóða
skip.
Hvers vegnal
Af því, að þá verða fiskiskipin öll
orðin íslenzk.
Það getur ekki hjá því farið.
Vér stöndum svo miklu betur að vígi
en allar aðrsr þjóðir, til þess að nota
fiskimið vor.
Og etiginn staður á öllu landinu stend-
ur eins vel að vígi eins og Reykjavík.
Það segja sjómenn vorir og til þeirra
standa vonirnar, að þeir með tímanum
éti útlendingana af stalli.
Hér vantar því ekki atvinnuveginn.
En hér vantar fólk.
Vér erum ertn of fáir, of fáir i sveit-
unum, of fáir í bæjunum.
Peningaskorturinn er ekki versti skort-
urinn, enda er óðum úr honum að ræt-
ast.
En hér er enn helzt til lítið um hug
og dug og samtakssemi.
Það er versti skorturiun.
Eða — hafið þér nokkurn tíma vitað
peninga gera huglausan daufingja að
dugnaðarmanni?
En hafið þér eklci margsinnis sóð
dugnaðinn gera fátrekling að efnamanni.
Þetta á jafnt heirna um alla sent einn,
jafnt um bæjarfélagið í heild sinni,
sem einstaka menn.
Hver er sinnar lukku smiður.
Lukka Reykjavíkur er undir oss
sjálfum komin, undir trú vorri á fram-
tíðina, dugnaði vorum, áræði og sam-
takssemi.
Víðfrægasti vísindaxnaður þjóðarinnar
hefir nylega komist þannig að orði:
»Þjóðleg menning á íslandi þrífst
bezt til sveita, og enga trú hefi eg á
því«, segir h a n n, »að sjávarútvegur-
inn auki menninguna að mun, þó að
hann só nauðsynlegur, ef hann stendur
í réttu hlutfalli við landbúnaðinu og
flytur fó inn í landið«.
Það á þá að vera vort hlutverk, sjáv-
artnanna, það eitt, að flytja fé inn i
landið — handa þessum hámentuðu og
háþjóðlegu bræðrum vorum til sveita.
Merkur bóndi á Suðurlandi hefir ný-
lega gert grein fyrir hugsunum bænda.
Hann tekur í sama strenginn. Hann
spyr, hvað það þýði, að menn flytja sam-
an í bæi við sjóinn, og svarar sór sjálf-
ur á þessa leið:
»Það þýðir hnignun og afturför í
mentalífi og starfslífi þjóðarinnar, er
getur geugið svo langt, að landið kom-
ist í auðn að meiru leyti eða minna og
landsbúar glati þjóðerni sínu«.
Hann spyr, þessi sami bóndi: »Hvað-
an hafa komið afreksmenn þjóðarinuar
á öllum öldum?« Og svar hans er —
og það er rétt, að þeir h a f a komið
úr sveit.
Síðan uppástungan kom í vetur um
búfræðiskenslu í Reykjavík, hafa ónot
og óvildarorð dunið yfir oss bæjarbúa
úr öllum áttum, í öllum blöðum lands-
ins að heita má.
Þegar sveitamenn tala um Reykjavík
láta þeir oft eins og þeir væru allir
komnir í Hjálpræðisherinn.
Þeii hafa fyrir augum — þessir menn
— muninil á sveitabændum og sjávar-
mönnum, ems og hann var fyrir nokkr-
um mannsöldrum; þeir gæta ekki þess,
sem síðar hefir gerst; þeir gleyma því,
að margt það, sem þá var heilagur sann-
leikur, er nú orðið helber lygi.
Þá —fyrir 100 árum— var land-
búnaður einasti atvinnuvegur þjóðarinn-
ar, að heita mátti; þálifðuSðaf hverju
100 landsmanna á landbúnaði, en ekki
nema 5 af hverri þúsund eða l/., af
100 af sjávarútveg eingöngu.
Þá áttu ekki aðrir heima í kaupstöð-
unum eu kaupmennirnir einir, flestir
útlendir, og svo nokkrir íslenzkir em-
bættismenn.
En tímarnir hafa liðið — liðið og
breyzt.
N ú er það ekki nema rúmur helm-
ingur þjóðarinuar, sem lifir eingöngu á
landbúnaði.
Nú er sjávarútvegur eini eða helzti
atvinnuvegur fjórða hluta þjóðarinnar.
Nú eru ekki atorkumennirnir allir
xipp í sveit og aumingjarnir einir á
sjónum.
Nú á fjórði hver maður á landinu
heima í kaupstað eða sjávarþorpi.
Að bæjamenn n ú standi að baki
sveitamönnum í menning og þjóðrækni
— því neita eg. Yór neitum því
allir.
Þó að sveitamönnum só í nöp við oss
bæjamenn, þá fer því fjarri, að oss só
illa við þá.
Yór óskum þeim af alhug allra heilla
og framtíðarþrifa. ,
Hér munu vera staddir margir að-
komugestir úr sveit og eg veit að mér
er óhætt í nalni allra bæjarbúa að bjóða
þá velkomna á þjóðhátíð vora.
Hvað sem á milli ber.
Islendingar viljum vór allir vera,
jafnt borgarar sem bændur.
Oss verður oft að líta til aunarra
landa, á allar hiuar miklu framfarir ná-
grannaþjóðanna á siðari tímum.
Þar hafa menn flutt saman i bæi.
Þar eru það bæirnir bæjamenn, sem
haft hafa forustuna í flestum framför-
um.
Þetta er eðlilegt.
Því að strjálbygðin elur deyfð og
sundurlyndi.
En þéttbýlið eykur fjör og dug og
félagsskap.
Það er hlutverk vort bæjamanna, að
auka og efla þær framfarir, sem ekki
geta þrifist í strjálbygð.
E ti n er engin samvinna milli bæ-
janna á íslandi, en hún hlýtur og verð-
ur að koma.
Það er þá framtíðarhlutverk Reykja-
víkur, að vera fremst í flokki, vera
fyrirmynd annarra bæja á íslandi í
sjávarútveg, iðnaði og verzlun, í ment-
un og fögrum listum, til gagns og
frama fyrir alla þjóðina.
Þetta er markmiðið.
Vér óskum þess — og vonum að
það v e r ð i ósk allrar þjóðarinnar, að
Reykjavik miði sem fljótast að þessu
marki.
Vér heitum því allir, að elska og efla
frumbýli og nú höfuðstað fósturjarðar
vorrar.
VTér höfum gáð til só'ar og séð, að á
umliðna árinu hefir oss miðað drjúgum
áfram og upp á við.
Veri það jafnan orðtak þessa bæjar:
F r a m og u p p.
Þrífist Reykjavík og þróist.
Blómgist og blessist höt'uðstaður Is-
lands.
Aths. Ræða þessi er prentuð hér orð-
rétt eins og hún var flutt.
Þjóðhátiðarverðlaun.
Við veðreiðarnar var hór nú í fyrsta
skifti almenuileg tilhögun. Bæði var á-
horfenda-mannkvíin nægilega víð, svo að
hestarnir höi'ðu engan beyg af, og eins
skeiðvöllurinn látinn halda áfram nógu
langt fram hjá dómpallinum.
Skeiðvöllurinn var 145 faðm. Það
rann bezti skeiðhesturinn á 24 sekúnd-
um, brúnn að lit, 10 vetra, og óvenju-
stór (140 cm.), norðan af Blönduósi, eig-
andi Ásgeir Þorvaldsson. Honum voru
dæmd 50 kr. verðlaun (1. vl.)
Annar skeiðhestur, fult eins líldegur,
sunnan úr Hafnarfirði, hljóp upp ör-
skamt frá skeiðsenda.
Fyrir s t ö k k hlutu 3 hestar verð-
lauu, 50, 30 og 20 kr. Fyrstu verð-
laun hlaut Blesi frá Blesastöðum á
Skeiðum, 9 v. ; hann fór skeiðvöllinn
sama á enda (145 faðm.) á 17 sekúnd-
um. Það kvað hafa hér við borið 1
sinni áður.
Onnur verðlaun hlaut grár hestur, 9
vecra, er átti Bogi Þórðarson trésmiður.
Og þriðjxx annar grár hestur, 8 vetra,
eigu Ásgeirs Gunnlaugssonar Verzlm.
Þeir höfðu verið mjög fallegir, klár-
gengu hestarnir allir.
Fyrir hjólaferð voru dönskum manni,
Banemann bókbindara, dæmd 1. verðl.
15 kr. Hann fór skeiðið, 145 faðm.,
á 27 sekúndum.
Önnur verðlaun (10 kr.) fekk Jónat-
an Þorsteinsson söðlasmiður. Hann var
278/4 sek.
G 1 í m u r þreyttu nær 20 manna.
Þar hlaut 1. verðlaun, 50 kr., Jónatan
Þorsteinsson söðlasmiður, og önnur, 30
kr., Guðmundur Erlendsson frá Hlíðar-
enda í Fljótshlíð, tvítugur piltur, sem
glímdi tiltakanlega fimlega.
Til kii-kjumálanefndariunar.
Preatafundurinn á Sauðarkrók samdi
og samþykti eftir laugar umræður og
ítarlegar eftirfarandi álitsgreinar um
nokkur hin helztu atriði, er kirkju-
málanefndinni er ætlað að fjalla um :
1. Að varlega sé farandi að mjög
mikilli stækkun prestakalla, og það
tekið fram, að hvergi ætti að vera
meira en 3 kirkjur fyrir hvern prest,
eða 4 þar sem eigi yrði hjá komist.
2. Að ekki sé fækkað kirkjum og
prestaköllum nema í samráði við söfn-
uðina og eigi verði neinstaðar gerð
lengri kirkjuferð en svo, að vel megi
fara á dag fram og aftur.
3. Til þess að bæta tekjukjör fá
tækra kirkna, skal með lögum svo út
búið, að a 11 a r jarðir séu tíundar-
skyldar til kirkju, ef tekjur þeirra
verða bygðar á þeim grundvelli, sem
verið hefir.
4. Sóknartekjur presta sé af cekn-
ar (o: tíundir, dagsverk, lambsfóður,
lausamannagjöld og ofiúr), en laun í
þeirra stað verði greidd úr landsjóði.
Eftirlaunum presta og prestsekkna
verði sömuleiðis létt af prestunum, og
lánskjörum til endurbyggingar prests-
setra verði breytt í sanngjarnara horf
en verið hefir.
4. Störfum, sem sérstaklega ekki
snerta prestsskapinn, verði létt af
prestunum, t. d. manntali o. fl. skýrsl-
um, sem heimtaðar eru í þá átt.
Nefnd hafði skipuð verið á fundin-
um málinu til íhugunar og undirbún-
ings, og eftir hennar tillögum voru
framanskráðar tillögur gerðar, hér birt-
ar eftir Norðurl. Nefnd þá skipuðu
þeir síra Efálfdan Guðjónsson og pró-
fa8tarnir Zoph. Halldórsson og Jónas
Jónasson.
Nærrl slysi
lá hér í gærkveldi. Það var um það
bil, er lokið var þjóðhátíðarglínmnum.
Margir höfðu verið hræddir um, að ein-
hver dytti úr Stýrimannaskólareiðanum,
af þeim mórgu, sem þar voru að klifrast
og virtust fara heldur ógætilega. Svo
fór og að lokum, að þar hrapaði piltur
ofan af einni ránni niður á völlinn, og
var borinn inn í spítala með lítilli með-
vitund eða engri. En burt gekk hann
sjálfur þaðan aftur fyrir háttatímann
allhress.
Madur fyrirfór sór
nýlega austur í Holtum, niðursetu-
karl, rúmlega sjötugur, skar sig á háls
og í brjóstin; lifði 18 stundir eftir.
Botnvörpungur enn strokinn.
Héðan strauk fyrir helgina undan rann-
sókn fyrir gamalt landhelgishrot skipstjóri
einn af Edinborgar-botnvörpungum (Ásg.
Sig.), Stratheden, skipstjóri Jas. Vesterby.
V oðurattiuganir
i Reykjavík, eftir Sigriði Björnsdóttur.
1904 júlí Loftvog millim. Hiti (C.) >' crr c+ <1 CD CX P *-í zr & 0X Skýmagu Urkoma millim.
Ld23.8 763,8 10,8 w 1 10 0,1
2 763,6 13,6 0 10
9 762,1 12,5 0 10
Sd 24.8 758,4 12,9 E 1 10 0,2
2 757,9 14,3 8 1 10
9 757,3 12,7 8E 1 10
Md 25 8 757,8 14,9 E 1 10
2 758,8 13,6 8E 1 9
9 758,9 13,5 8E 1 10
Þd 26.8 758,9 15,3 0 9
2 760,0 15,3 0 9
9 760,7 13,7 0 9
Md27 8 762,3 14,4 0 7 0,3
2 762,2 13,6 Nw 1 9
9 762,6 12,2 NW 1 10
Fd 28.8 763,3 12,8 0 10 2,6
2 762,8 13,6! nw 1 9
9 761,5 12,9 0 10
Fd 29.8 759,2 í 12,3 0 10
2 758,1 1 13,6 1 N 1 10
9 756,8 i 12,5 i 0 8
Ötluni þeim, er auðsýndu konu minni Ólafiu
Sigriði Ólafsdóttur hluttöku í banalegu henn-
ar og heiðruðu útför hennar 26. þ. m., votta eg
innilegt þakklæti.
Reykjavik 31. júli 1904.
Lárus Benediktsson.
Hið alþekta góða köku-
efni
er selt í verzlun
P J. Thorsteinsson & Co.
í Hafnarfirði.
Atvinna.
Einhleypur, duglegur og
vel vanur verzlunarmaður
getur fengið atvinnu sem
bókhaldari frá 1. október
næstkomandi.
Eiginhandar umsókn á-
samt meðmælum sendist
undirrituðum fyrir 20. ág.
Sauðárkrók 18. júlí 1904.
J2. c?opp.
Samsöngur
verður haldinn í Báruhúsinu laugard.
og 8unnud. næstk. Aðgöngumiðar
kosta 1 kr., og paDta þá fyrir-
fram í afgreiðslu ísafoldar.