Ísafold - 06.08.1904, Blaðsíða 1

'Kemnr út ýmist einn sinni eða
tvisv. í viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
,l‘/s doll.; borgist fyrir miðjan
’úli (erlendis fyrir fram).
1SAF0LD.
Uppsögn (skrifleg) bundin við
áramót, ógild nema komin sé til
átgefanda fyrir 1. október.
Afgreiðslustofa blaðsins er
Austurstrœti 8.
XXXI. árg.
Reykjavík laug/ardaginn 6. ágúst 1904
52. blað.
JtuJÁidi jHa'UfaAMV
I 0. 0. F. 868199
Augnlcekning ókeypis 1. og 3. þrd. á
hverjum mán. kl. 11—1 i spltalanum.
Forngrzpasafn opið mánnd., mvd. og
ld. 11-12.
Hlutabankinn opinn kl. 10—3 oe
á)1!*—7*/2.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á hverjum degi kl. 8 árd. til kl. lOsiðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
■sunnudagskveldi kl. 8*/, siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
5g kl. tí á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
►endnr kl. 10'/2—12 og 4—tí.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
*! 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtud.
<og ld. kl 12—1.
Náttúrugripasafn, í Yesturgötu 10, opið
i sd. kl. 2—3.
Tannlækning ókeypis i Pósthússtræti 14b
l. og 3. mánnd. hvers mán. kl. 11—1.
Björnsons-fyrirlestrarnir
O. P. Monrad
verða haldnir í Iðnaðarmannahúsinu
þriðjudag, fimtudag, laugardag og
sunnudag í næstu viku kl. 9 síðd.
Nánara á götu-
auglýsingum.
Af ófriöinum.
Rússar hafa enn beðið töluverðan
Ó8igur fyrir Japönum, 24. f. m., á Líaó
tung-skaga efst, þar sem Japanaráttu
mjög ilt aðstöðu, en hinir stóðu mjög
vel að vígi, höfðu 40—50 þús. manns
og 100 fallbyssur. Japanar mistu800
manna, en um manntjón Rússa ó-
kunnugt; Japanar segja full 2000.
þetta var 2. her Japana, er þennan
sigur vann, sá er Oku stýrir. Or-
ustan kend við borgina Ta sjí-tsjaó,
10—12 mílur suður frá Líaó-Yang, þar
sem Kuropatkin situr, við járnbraut-
ina þangað sunnan frá Port Arthur.
Rússar hopuðu undan norður eftir og
héldu Japanar á eftir.
Mjög talið hætt við, að Japanar
hremmi loks Kuropatkin og hans metin.
Þeir munu vera komnir yfir mesta tor-
leiðið, Japanar, en Rússar alla tíð farið
halloka fyrir þeim. Þeim hefir aldrei
unnist neitt á í viðskiftum þeirra þar
á landi, í Mandsjúríu. Talað um mikil
veikindi í liði Rússa. Rigningar miklar
og vatnagangur ákaflegur og þar með
hitar óþolandi.
Japanar fara ákaflega dult með, hvað
þeim verður ágengt við Port Arthur
landmegin. Borist hefir kvittur um, að
farið sé að minka um skotfæri fyrir
setuliði Rússa þar. Þeir eiga og að hafa
mist nýlega 3 tundurbátadólga við Port
Arthur; Japanar grandað þeim með
tundursendlum.
Ekki er að heyra að flotadeild Rússa
frá Vladivostock hafi orðið neitt veru-
legt ágengt. Hún ónáðar farmskip, er
hún hittir fyrir og rekur sig á að
hafa meðferðis forboðinn varning handa
Japönum. Hún sökti nýlega ensku
gufuskipi stóru, Knight Commauder,
fyrir þá sök í Japanshafi; veitti skips-
höfninni 10 mínútna frest til að forða
sér, yfir í rússnesku herskipin, og skaut
því næst gufuskipið í kaf. Bretar láta
miðlangi vel við því. En hinir þykj-
ast liafa fulla lögheimild til þeirrar
meðferðar, og beita henni hvaða þjóöa
skip sem í hlut eiga.
Gufuskipinu Malacca hafa Rússar
slept aftur. Það var það, sem sjálf-
boöaliösfloti þeirra tók í Rauðahafi í f.
m. Þeir hafa og kvatt heim aft-
ur herskipin þau, er þann óskunda
gerðu af sór.
Enn um bæjabyggingar.
Ritgerð mín um byggingarefnarann-
sóknir og byggingatilraunir í ísafold
í vor hefir gefið þeim Stefáni Guð-
mundssyni á Fitjum og Sigurði Guð-
mundssyni í Helli tilefni til hugleið-
inga um sama efni, og hafa þær birzt
hér í blaðinu fyrir skemstu. Til þess
að girða fyrir allan misskilning í þessu
mikilsverða máli, verð eg að biðja um
rúm fyrir nokkrar athugasemdir.
Eg skal þá fyrst taka það fram aft-
ur, sem eg sagði í ritgerð minni, að
tilgangur minn var ekki í það sinn að
kenua mönnnm að byggja, þ. e. tillög-
ur mínar voru ekki svo ákveðnar, að
hægt væri að byggja eftir þeim; eg á-
lít hvorki vel fara né vel hægt, að
koma slíku fyrir í stuttri blaðagrein,
sem í dag erlesÍD, en á morgun í eld-
inn kastað af flestum, enda naumast
rétt að setja fram ákveðnar tillögur
fyrir almenning fyr en reynsla er
fengin, svo að vissa sé fyrir, að tillög-
urnar séu hinar hyggilegustu í alla
staði. Tillögurnar voru því auðvitað
ekki heldur svo greinilega fram settar,
að hægt væri um þær að dæma með
rökum; enda ætlaðist eg e'kki tíl að
það yrði gert, heldur vildi eg vekja
éftirtekt á stárfi mínu, og koma mönn-
um til þess að leita leiðbeiningar hjá
mér..
f>eim St. Guðmundss. og Sig. Guð-
mundss. hefir ekki skilist þessi hugs-
un mín til fulls; þeirvilja hafa ákveðn-
ar tillögur nú þegar, og koma bvor
með sfnar. Hér er ekki rúm til þess
að rekja einstök atriði þeirra; en eg
vil aðeins benda á það, að allar tillög-
urnar eru miðaðar nær eingöngu við
þau byggingarefni, sem tíðkast mest
hér nú (torf, timbur og bárujárn), enda
er ekki annars von, þar sem höfund-
unum mun lítt kunnugt um annað.
Ekki bera tillögurnar það með sér, að
þær séu á reynslu bygðar, og eru
það fráleitt að öllu leyti.
Ritgerð hr. St. Guðmundss. er prýð-
isvel hugsuð og rituð, og hef eg fátc
við hana að athuga. f>ó skal eg geta
þess um torfþökin með pappa undir
torfinu, sem honum lízt svo illa á, að
eg býst við að geta búið svo um þau,
að ekki saki þó að veggirnir sígi dá-
lítið, þ. e. að vatnshelda lagið, sem á
að ná út yfir vegginn, geti fylgt
honum þegar hann sígur. Hr.
St. Guðmundsson þykist hafa reynslu
fyrir því, að það þak sé kalt; en það
getur tæplega verið rétt, því að fvrst
og fremst hefir hann áreiðanlega aldr-
ei séð svo lagað þak (lýsing á því er
væntanleg í Búnaðarritinu), og í öðru
lagi hlýtur það samkvæmt gerð sinni
að vera skjólbetra en beztu torfþök,
sem til eru hér á landi nú, og munu
þau þó allajafna vera hlýrri, ef þau
eru vel gróin, en torfþök þau með
járni yfir, sem margir hafa tekið upp
á sfðari árum og hr. St. Guðmundss.
mælir með.
Hr. St. Guðmundss. hefir opið auga
á því, hve mikið er í varið að pressa
torfið vel, og beinir að mér þeirri
spurningu, hvort ekki sé hugsanlegt
áhald, sem í megi fergja torf fljót-
1 e g a. f>ar til er því að svara, að
lítt er það hugsanlegt, nema með mikl-
um tilkostnaði, og hggja til þess þau
rök, að ef torfið á ekki að ganga sund-
ur aftur (þenjast út) eftir ferginguna,
þá verður fargið annaðhvort að liggja
á því töluvert lengi, eða vera miklu
meira (þyngra) en hægt er að fá með
litlum tilkostnaði. Eg hygg því, að
réttast sé að fergja torfið með því, að
bera nógu mikið af grjóti á torfstakk-
ana; en betra er að leggja fjalir und-
ir grjótið á stakkinn, svo að fargið
komi sem jafnast á hann allan; einnig
getur vel komið til mála að fergja vegg-
ina fullhlaðna. Ekki er hægt að setja
reglur fyrir því, hve þungt fargiðþarf
að vera, því að torfið er svo mismun-
andi; það torf fergist bezt og harðnar
bezt í veggjum, sem er nokkuð leir-
borið; en auðvitað er ekki hægt að
flytja strengi úr því um þverbak á
hestum, þegar þeir koma undan farg-
inu.
Við grein hr. Sig. Guðmundss. hef'
eg eiginlega töluvert fleira að athuga.
Hann fullyrðir, að torfveggir hætti
aldrei að síga, og ætti honum að vísu
að vera kunnugra um það en mér,
þar sem hann er maður eldri; vera
má að veggir í héraði hans (neðri
hluta Rangárvallasýslu) verði aldrei
svo gamlir, að þeir séu hættir að síga,
þegar þeir líða undir lok; rista (eða
stunga) mun vera þar seDdin og slæm,
og meðalaldur torfhúsa mjög skammur.
En hitt er víst, að víða á landinu eru
til torfveggir (meira en 100 ára gaml-
ir), sem eru svo harðir, að óhugsandi
er annað en að þeir séu hættir að
sfga fyrir löngu, nema hvað þeir fylgja
auðvitað grundvellinum, ef hann sígur
(t. m. í klakahlaupum). Og enginn
efi er á því, að sé torfið vel valið og
rétt með það farið, þá má flýta mjög
fyrir sigi veggjanna.
|>á hefir hr. Sig. Guðmundss. hneyksl-
ast mjög á því orðtaki, að veggir geti
staðið »af vana«, þegar þeir eru full-
signir; það er þó óþarfi, því að orð-
takið er algengt í alþýðumáli víða um
land, ef ekki um alt land. Sérstak-
lega er það haft um gamla veggi, sem
eru svo skakkir og hallfleyttir af mis-
sigi eða öðrum orsökum, að varla er
annað sjáanlegt en að þeir ættu að
steypast á hliðina samkvæmt þyngd-
arlögmálinu; en veggirnir eru þá alveg
hættir að haggast, því að þeir eru orðn-
ir svo jafnharðir og þéttir í gegn, að
líkast er sem einn hnaus væri; undir-
staðan er venjulega svo breið, að
veggnum er í raun réttri ekki hætt
við að velta, þótt svo virðist í fljótu
bragði, og stundum styður þakið hann
að nokkru, með því að það er gróið
við hann að ofan. Hugmynd mín er
nú éinmitt sú, að sjá við því, að vegg-
irnir snarist og skekkist, á meðan þeir
eru að verða svona þéttir og harðir,
þ. e. á meðan þeir eru að sfga; þar á
eftir fer »vaninn að styðja þá«; þeir
hafa þá ekki lengur neina ástæðu til
þess að snarast. Vona eg, að Sig.
GuðmundsB. verði ekki mjög »tornæm-
ur á þessi vísindú.
Hr. S. G. er hræddur um, að það
verði of dýrt, að hafa tómt torf í vegg-
ina, en vill hafa þykka kekki (hnausa)
eða mold. Flest mun þá reynast of
dýrt til húsagerðar hér á landi, ef
torfið verður of dýrt f veggi, og það
þótt takast mætti að gera þá nógu
endingargóða úr því. En um hnaus-
ana er það að segja, að vel má hlaða
úr þeim, ef stungan er góð; aðalatrið-
ið er, að veggurinn sé a 11 í g e g n
úr samaefni, og svo vel bund-
inn, að hvergi geti neitt sprungið úr
honum.
Ekki lýst hr. S. G. á fjósbaðstof-
urnar, enda býst eg ekki við, að þær
verði almennar. Heldur vildi eg þó
eiga heima í vandaðri fjósbaðstofu en
í ofnlausu og óhituðu timburhúsi. jþað
er ekki rétt, sem hr. S. G. heldur, að
hitinn geti ekki borist upp um gólfið,
ef svo er gengið frá, að engin lykt
berist upp og sem minst hljóð.
Eg skal nú ekki fara frekara út í
einstök atriði í grein hr. S. G.,þóým-
islegt fleira sé þar athugavert. Að
eins verð eg að víkja að einu, sem
þeir báðir, St. G. og S. G., byrja grein-
ar sfnar á. f>eir segja að ekki hafi
fundist til þessa það byggingarefni,
sem geti bætt úr hinu bágborna
byggingarástandi til sveita, sérstaklega
á veggjum, og að leitun muni verða á
því.
Eg verð að mótmæla þessu. I rit-
gerð minni »Nýtt byggingarlag* í Bún-
aðarriti síðastl. ár hefi eg lýst efni
því, steinsteypunni, sem vafalaust á
mes.ta framtíð fyrir sér til veggjagerð-
ar á flestum stöðum og í flestum hér-
uðum hér á landi; og hefi eg einnig
skýrt frá því þar, hvernig eg tel hyggi-
legast að nota efni þetta að svo stöddu,
áður en fengin er frekari reynsla:
steypa steina með einfaldri og hag-
kvæmri aðferð, og hlaða úr þeim tvö-
falda veggi. SteÍDar þessir verða svo
ódýrir víðast hvar, ef rétt er að farið,
að lítt hugsanlegt má heita, að hér
finnist annað byggingarefni, sem verði
ódýrara uppi tíl sveita og staðið geti
um aldur og æfi.
Húsagerð hér á landi verður auð-
vitað að komast í sama horf með tím-
auum eins og í öllum öðrum siðuðum
löndum, þ. e. öll hús hljóta að
verða steinhús með tíman-
um. f>etta gengur svo alstaðar, enda
þar sem nóg er af öðrum byggingar-
efnum, svo sem trjávið. Orsökin er
auðvitað sú, að steinhúsin eru ódýr-
ust, eða svara bezt kostnaði, þegar til
lengdar lætu; þau standa þangað til
þau eru rifin niður af því, að þau sam-
svara ekki lengur kröfum tímans að
stærð og fyrirkomulagi; en öll önnur
veggefni hafa reynst stopul.