Ísafold - 10.08.1904, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist eimi sinni eða
tvisv. í vikn. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eöa
1',/j doll.; borgist fyrir miðjan
’nlí (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
TJppsögn (skrifleg) bnndin viB
áramót, ógild nema komin sá tii
átgefanda fyrir 1. október.
AfgreiOslnstofa blaOsins er
Austurstrœti 8.
Reykjavík miðvikudaginn 10. ágúst 1904
XXXI. árg.
JíidJadl Jía'LýaslMv
I 0. 0. F. 868199
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. á
kverjum mán. kl. 11—1 í spltalanum.
Forngripasafn opið mánud., mvd. og
'ld. U—12.
Hlutabankinn opinn kl. 10—3 og
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
'in á iiverjum degi kl. 8 árd. til kl. lOsiðd.
Almennir fundir á hverju föstndags- og
snnnndagskveldi kl. 8V2 síðd.
Landakotskirkja. GufJsbjónusta ki. 9
•ug kl. t; á hverjum helgum degi.
Landakotsspítáli opinn fyrir sjúkravitj-
■endur kl. lOVa—og 4—ö.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
k\ 11—2. Bankastjórn viO kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opið bvern virkan dag
•ki. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtud.
og ld. kl 12—1.
Náttúrugripasafn, í Veaturgötu 10, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis i Pósthússtræti 14b
1, og á. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Hvernig kjösa ber nú á þing.
f>að er að 4 vikum liðnum rámum,
sem bjósa á nú 5 af 34 þjóðkjörnum
þingmönnum, er sitja eiga á næstu
þingum tveimur, sem sé sinn þing-
mann í hverjum af landsins 4 baup-
stöðum, og hinn 5. í Eyjafjarðarsýslu,
í stað landritarans, er áskilið var við
fyrirfram að legði niður þingmensku
og hefir nú gert það.
f>að er lítið brot af þingliðinu öllu.
En ekki stendur þó á sama, hvernig
það er gert. Sizt er oíaukið nýtum
viðauka við þá, sem fyrir eru, að þeim
ólöstuðum öllum. f>að eru og óefað
bæði þeir sjálfir og aðrir sammála um.
En um hitt ber heldur á milli, hvað
kalla skuli nýta þingmenn og ekki nýta,
og þó einkum, hvort meira beri að
líta á almenna þingmannshæfileika eða
flokks-fylgispekt.
Flokkarnir vilja að sjálfsögðu skara
hver eld að sinni köku. Annars væri þeim
engin alvara. Annars væri þeir ekki
flokkar. En flokkaleysi er staðleysu-
hugmynd. f>að er dauðamark, en ekki
lífs. f>að er eins um þá og frost og
hita, sumar og vetur, dag og nótt.
f>eim linnir ekki, þingmálaflokkunum,
meðan jörðin er við lýði, fremur en
þeim tilbrigðum í náttúrunni. Svo hef-
ir verið hvarvetna, og svo verður alla
tíð, hvar sem er einhver þingstjórnar-
nefna, merkileg eða ómerkileg. Skyn-
leysishjalið um flokkaleysi á rót sína
4 þeim hugsunarreyk, að það sé sama
sem illiudaleysi. Stjórnmála-flokka-
skifting er lífsskilyrði, hvorki meirané
minna. Hitt er alt annað mál, að
þingmálaflokkar getaverið sammálaog
samtaka í því eða því máli. f>eireru
jafn-sjálfstæðir fyrir því, og jafnsjálf-
sagðir fyrir því.
Nú er spurningin sú: íhvorn höfuð-
þingmálaflokkinn hér á þjóðin heldur
'tið kjósa nú, stjórnarflokkinn eða and-
málsflokk hennar?
f>að er eitt, sem gerír svarið alveg
vafalaust, hvað sem öllu öðru líður.
f>að er undirskriftarhneykslið al
kunna.
Sumir tala um, og gera ráð fyrir, að
þar muni flokkarnir verða sammála.
En til þess eru alls engar líkur,
heldur þvert á móti.
f>að er enginn vafi á því, að stjórn-
arflokkurinn er einráðinn í að gera
ekkert úr því máli. Blöð hans hafa
kepst hvert við annað að lýsa það hé-
góma, og í 8ama streng er kunnugt að
þingmenn flokksins og þingmannaefni
hafa tekið. f>eir fara ekkert dult með
það. Enda er það í fullu samræmi
við stefnuskrá flokksins, hina órituðu.
En hún er valdaatriðið, eins og allir
vita. Aðfinsla að undirskriftarhneyksl-
inu finst þeim vera háska-árás á valda
kastalann þeirra. Og þeirri árás telja
þeir vera sína fyrstu og æðstu skyldu
að hrinda. Alt er hjá þeim létt á
metum í samanburði við það.
En þjóðinni á að vera það meira
alvörumál en svo, að hún geri sér
annað eins að góðu. Hér er verið
að tefla um aðal-árangurinn af hinni
nýju stjórnarbót, um þingræði og
þjóðræði. f>að er kjarninn í undir-
skriftarmálinu. Hvað verður svo úr
því, ef ábyrgðarlaus ráðgjafi annarrar
þjóðar má ráða því, hver er æðsti
stjórnandi landsins með konungi?
f>jóðin má fyrir sitt leyti með engu
móti Iáta ónotað hið fyrsta tækifæri,
sem henni veitist til að mótmæla slíku,
mótmæla því með þeirri ’ alvöru, sem
hún á frekast kost á.
Sýnt hefir verið fram á það áður í
þessu blaði, að þjóðin átti nú siðferð-
islega heimtingu á þingrofi og nýjum,
almennum kosningum.
f>á kröfu hefir stjórnin vettugi virt,
svo sem ganga mátti að vísu fyrir
fram.
En því greinilegra a svarið á vera
með þessu kosningabroti, sem nú er
fyrir höndum.
Svarið á að vera það, að þar sé
hvergi kosinn nokkur stjórnarliði.
Onnur ástæða til þess er sú, að
ekki er holt að stjórnarflokkur hafi
takmarkalaust einveldi á þingi. —
Hann þarf aðhald, ekki síður en önn-
ur stjórnarvöld. Nokkurt jafnvægi
milli flokkanna verður miklu hollara.
Til dæmis að taka þykir þjóðinni
nóg um fjárausturinn á síðasta þingi,
miljóna-þinginu. Hann er verk stjórn-
arflokksins, sem nú er og þá hafði
meiri hluta á þingi. Höfðingjaefnin
þurftu að koma sér vel við sém flesta,
til þess að sem fæstir legði stein í
götu þeirra upp í valdasessinn. —
Sama ráð mun óefað talið vænlegast
til að sitja þar sem öruggast áfram.
Hér skal að öðru leyti ekki farið
langt út í þá sálma, hvort hin nýja
stjórn hafi það sem af er unnið frem-
ur til trausts og fylgis af þjóðinni eða
ekki. Margur mun segja, að það só
lítt reynt að svo bomnu. En hitt
ætlum vér réttara, að næg reynsla sé
þegar fengin fyrir því, hvert hún stefnir.
f>etta blað hefir haldið gjörðum hinn-
ar nýju stjórnar svo rækilega á lofti,
að ekki þarf að rifja það upp að þessu
sinni.
Stjórnin þarfnast ekki liðsauka á
þing í þetta sinn. f>að er síður en
svo. Hennar lið frá sfðasta þingi er
svo vel samvaxið og örugt, að þar er
einskis á vant. Hana mundi og ekki
draga það mikið, þótt henni bættist
fylgifiskar úr þessum örfáu, nýju kjör-
dæmum. En andmálsflokkinn dregur
það mikið. Ekki sízt vegna þess, að
stjórnin á nú svo hægt með að fjölga
þingliði sínu sjálf, að öllum kjósendum
landsins fornspurðum, þar sem eru
hinir konungkjörnu þingmenn.
Sólin á ekki vísara að jarðstjörn-
urnar fylgi henni á braut sinni, en
ráðgjafinn að hin konungkjörna sveit
snúist eingöngu kringum hann á næsta
þingi eðanæstu þingum. f>aðerhann,
sem skapar hana af nýju að vori, og
er langt síðan er óljúgfróðir vinir hans
nánir hafa fullyrt, að tveim einum af
þeim sex, er verið hafa konungkjörnir
þingmenn undanfarið kjörtímabil, þyki
fulltreystandi til svo óbifanlegrar fylgi-
spektar, bæði að vilja og vitsmunum.
Slík varúð kemur og mjög vel heim
við það, sem annars er kunnugt um
forsjállegan umbúnað hans um valda-
sess sinn.
Búast má við, að sum þingmanna
efni hyggi það verá vænlegast til sig-
urs í þessum kosningum, sem nú fara
í hönd, að tjá sig vera annaðhvort
flokksleysingja, eða hugsa sér að fylla
nýjan flokk, er upp kynni að rísa,
þegar á þing kemur. En ekki ætti
kjósendur að vera svo misvitrir, að
taka slíkan hégóma gildan. f>að er
enginn efi á því, að þeir menn lenda
í stjórnarflokknum, ef þeir eru þar
ekki nú þegar í hjarta sínu. —
Enda er þetta hjal um nýjan flokk
ekkert annað en kænlegt bragð þeirra,
sem fyrir stjórnarliðinu ráða, til þess
að afstýra því, að andmálsflokkur henn-
ar eflist að svo komnu. f>eir ríghalda
sínum flokk saman. f>ar er ekkert lát
á. f>að er kunnugra en frá þurfi að
segja. Ekkert er þeim fjær skapi en
að láta neinum sinna manna haldast
uppi að ganga undan merkjum. Skraf-
ið um nýjan flokk er ekkert annað en
tilraun til að koma tvístring á hinn
flokkinn. f>að er eðlileg tilraun, og
alls ekki láandi. En hins vegar eng-
um ofætlun að sjá við henni, og láta
ekki glæpast á því, sem er jafneinfalt.
Af inislingunum
er vonum fremur gott að frétta.
f>eir eru mjög í rénun við Djúpið, sér-
staklega rétt að segja búnir að lúka
sér af á ísafirði, og hafa ekki komið
þar nærri því í öll hús. Vestur-ísa-
fjarðarsýslu h9fir tekist alveg að verja.
f>eir ganga enn í Gufudalssveit, en
hafa að sögn ekki komið þar nema á
fáeina bæi.
f>á mun vera sannfrétt, að þeir hafa
ekki dreifst neitt frebara út um
53. blað.
Strandasýslu og virðast vera búnir að
lúka sér af þar.
Út af fréttinni um mislinga í Húna-
vatnssýslu, á Vatnsnesi, sendi lands-
stjórnin norður þangað gagngert til
þess að verða hins sanna vísvitandi.
En svo reyndist, sem betur fór, að
þar hafa þá alls engir mislingar kom-
ið. Hafði þó fréttin um það gengið
um alt, verið skrifuð hingað, og tilkynt
að sögn héraðslækni og sýslumanni,
að mislingar væri komnir þar, á Vatns-
nesið.
Ekki fer hjá því, að almenningur er
yfirleitt miklu varasamari gegn mis-
lingunum nú en áður, og mjög er hé-
giljan sú að hverfa, að betra væri að
hafa þá landlæga, eða hitt, að láta
þá fara sem fljótast yfir land og tálm-
unarminst, þegar þeir eru einu sinni
komnir.
Svo er fyrir að þakka hinni sköru-
legu hugvekju héraðsl. Guðm. Björns-
sonar hér i blaðinu í vor.
Eftirlit með embættismönnura.
11.
(Síðari kafli).
Nýir vendir sópa bezt. Vera má,
að hin nýja stjórn vor geri þar brag-
arbót. f>ar hrífur naumast nema nýtt
lag alveg á eftirlitinu, líkt og þar
tíðkast, sem einhver mynd er á því
og alvara. fetta, að boða t. d. komu
sína löngu fyrirfram þeim, sem líta á
eftir hjá, er dæmalaus andhælisskapur,
öruggasta ráðið til að gera sftirlítið því
nær gagnslaust, að minsta kosti hjá
reikningshaldsmönnum. f>að er borið
fyrir, að eftirlitsmaður megi búast við
aðfara svipferðis að öðrum kosti, vegna
þess, að embættismaðurinn verði þá
ekki heima. En af tvennu til er betra
þó að eiga það á hættu, en að gera
ferðina fyrir fram hér um bil gagns-
lausa með hinu laginu. Enda er
hægt að sueiða hjá þeim tíma, sem
t. d. sýsluménn eiga að vera heiman
að svo sem í þingaferðum. Skyndi-
ferð kringum land með gufuskipum
til eftirlits að eins á viðkomustöðum
þeirra stund úr degi virðist og ganga
hégóma næst. f>á fyrst er vit í eftir-
litinu, ef það kemur eins og þjófur á
nóttu. Af því stendur embættismann-
inum einhver ótti. Hinu er ekki gert
nema hlegið að, sem von er til.
Til er alkunn saga af sýslumanni,
sem var orðlagður fyrir óreiðu og ó-
reglu í embættisrekstri. Hann fær
tilkynningu um væntanlega heimsókn
amtmanns svo löngu fyrir fram, að
hann hafði tíma til að panta sér frá
Kaupmannahöfn 16 víntegundir til að
gæða honum á. Með þeim gekk alt
f Ijúfa löð, hvort sem það hefir verið
víninu að þakka eða ekki. Sýslumað-
ur reið áleið með amtmanni, sjálfsagt
vel nestaður. f>eir kystust og föðm-
uðust að skilnaði. Sýslumaður sagði
sjálfur frá þessu og var hróðugur af.
Hann hafði sama sleifaralag á em-
bættisrebstri sínum eftir sem áður.
En ekki átti amtmaður við að hús-
vitja hjá honum aftur 10 ár eða