Ísafold - 12.10.1904, Blaðsíða 1

Kemur út ýmist einn sinni eöa
tvisv. i viku. Yerð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eÖa
l'/j doll.; borgist fyrir miðjan
’úli (erlendis fyrir fram).
1SAF0LD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin vi8
úramót, ógild nema komin sé til
átgefanda fyrir 1. október og kaup-
andi skuldlaus við blaðið.
Afgreiðsla Austurstrœti 8.
XXXI. árg.
Reyfejavík iniðvikudaginn 12. október 1904
67. blað.
JtuAstadó Jta/ujaAMi
1 0. 0 F. 86IOI48‘/2
Auffnlcekning ókeypis 1. og 3. þrd. i
hverjum mán. kl. 2—3 i spltalanum.
Forngripasafn opið á miðvikud. og
ld '1-12.
Hlutabankinn opinn kl. 10—3 og
’<5Vs-7>/2.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
in á uverjum degi kl. 8 árd. tflkl.lOsiðd.
Almennir fundir á hverju föstudags- og
sunnudagskveldi kl. 8'/2 siðd.
Landakotskirkja. Guðsþjónusta kl. 9
ig ki. t> á hverjum helgum degi.
Landákotsspítali opinn fyrir sjúkravitj-
■»ndur kl. 10‘/s—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Bankastjóri við kl. 11—2.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
lí.—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnid opið á þrd., fimtud.
■&g ld. kl 12—1.
Ndttúrugripasafn, i Vesturgötu 10, opið
k sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14b
I og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Ný skólareglugerð.
Konungur hefir staðfest 9. f. ra.
nýja, fyrirhugaða reglugerð fyrir hinn
lærða skóla í íteykjavík.
j>að er að eins bráðabirgðareglugerð,
með nákvæmum fyrirmælum um kensl-
una í 3 neðri bekkjum skólans, gagn-
fræðadeild svouefndri, en þau um
kensluna í lærdómsdeildinni látin bíða
síðari tíma; hún á ekki að byrja
hvort sem er fyr en haustið 1907.
Keglugerðin gengur í gildi smátt og
smátt, fyrst í neðsta bekk nú þegar,
og svo upp eftir, — bætist við einn
bekkur á hverju ári.
Kenna skal í gagnfræðadeild, 3
neðstu bekkjum skólans, íslenzku,
dönsku, ensku, kristin fræði, sagn-
fræði og félagsfræði, landafræði, nátt-
úrufræði, stærðfræði, teiknun, handa-
vinnu, leikfimi og söng.
En í lærdómsdeildinni sömu náms-
greinar ítarlegar, nema slept alveg
kristnum fræðum, teiknun og handa-
vinnu, og ennfremur þessar náms-
greinar í viðbót: íslenzka, bókmenta-
sögu, þýzku, frönsku og latínu.
Ætlast er til, að nemendur í gagn-
fræðadeild verði það vel að sér í í s •
1 e n z k u , að þeir séu sæmilega færir
að flytja erindi um efni, sem þeir þekkja
vel, og geti skrifað ljóst, skipulega og
á vönduðu máli um auðvelt efni;
í d ö n s k u eiga þeir að vera það færir,
að þeirgeti snúið á íslenzku kafla úr áður
lesnu máli, sagt frá efni hans á dönsku
og svarað á dönsku þar að lútandi
spurningum, einnig snúið á fslenzku
hæfilega auðveldum kafla ólesnum og
hafa nokkra leikni í að rita málið
rétt; í e n s k u er ætlast til að þeir
kunni alveg jafnmikið, nema ekki að
þeir riti málið; í kristnum fræð-
u m á að hafa biblíusögur fyrir aðal-
grundvöll kenslunnar. j?á er langt
mál um það, hvað kenna skuli í nátt-
úrufræði og stærðfræði. Um tilsögn-
ina í dráttlist (teiknun) er sagt, að
kenslan eigi að ímiða að því að örva
eftirtekt nemendanna, svo að þeir geti
dregið upp myndir af auðveldum hlut-
um, sem þeir hafa fyrir sér«; í h a n d a-
v i n n u sömuleiðis að örva hagleik
nemandanna og glæða hjá þeim á
huga og virðingu fyrir líkamlegri
vinnu«.
Gagnfræðapróí nefnist burtfararpróf
í gagnfræðadeild, en stútentspróf í
lærdómsdeildinni.
Aðaleinkunn engin höfð við burt-
fararpróf í hvorugri deildinni.
j>eir fá þó prófskírteini, er burtfarar-
prófin hafa staðist, »er sýni einkunnir
þeirra í hverri námsgrein um sig við
prófið og vottorð um hegðun í skól-
anumi.
f>eir 8em ekki hafa gengið undir
burtfararpróf eða ekki staðist það, eiga
einnig kost á að fá vottorð um þroska
þeirra, kunnáttu og alla hegðun í skól-
anum, of foreldrar þeirra eða vanda-
menn krefjast þess.
Daglegar einkunnir eru ekki gefnar.
En þrisvar á ári á hver kennari að
gefa nemendum einkunn fyrir ástund-
an og kunnáttu í þeim greinum, er
hann kennir, og legst meðaltal þeirra
við ársprófseinkunnina; þann veg kem-
ur fratn fullnaðareinkunn nemandans
í hverri grein.
Við inntökuprófsgreiuar í 1. bekk er
bætt við náttúrusögu — dálítið í dýra-
fræði og grasafræði, og nokkuð meiri
kunnátta heimtuð en nú í dönsku og
einkum þó íslenzku. Latínu auðvit-
að slept alveg.
Burtfararpróf úr gagnfræðadeildinni
er jafnframt inntökupróf l lærdóms-
deildina.
Samskóli segir reglugerðin að skól-
inn eigi að verða, þegar því verður við-
komið, þ. e. jafnt fyrir stúlkur sem
pilta.
Nafni skólans breytir hún einnig.
Hann á að heita upp frá þessu »hinn
almenni mentaskóli í Reykjavík«.
Skólameistari hefir vald til að svifta
nemanda námsstyrk eða öðrum hlunn-
indurn, eða vísa honum úr skóla fyrir
fult og alt eða um stundarsakir, ef
hann brýtur gegn góðri reglu og vel-
sæmi eða sýnir af séí ókurteisi eða ó-
hlýðni þrátt fyrir ítrekaðar áminning-
ar skólameistara eða kennara.
Mikilsvert liagræöi.
j>etta eru helztu nýmæli hinnar
nýju reglugerðar.
Mikil viðskirtavelta.
Ekki þarf Hlutabankinn að kvarta
um viðskiftaleysi þaun stutta tíma, sem
hann hefir rekið hór verzlun sína.
Nú eru útgetigið hjá honum á aðra
m i 1 j ó n í seðlum, eða nær helmingur
allrar seðlafúlgunnar, sem lög leyfa
honum.
Og þó er verzlunarstótt vor ekki far-
in enn að nota hann svo, að alment
geti heitið.
Þessu gengu allir skynbærir menn að
fyrirfram, að seðlafúlga þessi hrykki
ekki til hálfs, ef losa ætti verzlunar-
stétt vora úr útlendum okurviðjum.
Þegar verzlun landsins nemur hátt upp
í 20 miljónum kr., má nærri geta,
•hvort 2—3 miljóna lánsfé (eða 4—5, ef
báðir bankarnir eru taldir) hrekkur
eigi skamt b æ ð i handa verzlunar-
stéttinni og öðrum stéttum landsins.
Hlutabaukinn gerir innlagsmönnum
sínum öllum — ekki að eins hlaupa-
reikningsmönnum — mikilsvert hagræði
með því, að taka gildar frá þeim tjekk-
ávísanir svo nefndar, hvar sem heima
eiga eða staddir eru, innan lands eða
utan, fyrir þvi sem þeir eiga inni í
bankanum eða eiga kost á að fá þar
eftir reikningsláns-samningi, í stað þess
að heimta innlagsbókina (sparisjóðsbók-
ina) sýnda í bankanum í hvert skifti
sem eitthvað er tekið út í hana og
hvað lítið sem það er. Með því lagi
verða allir utanbæjarmenn að hafa hér
umboðsmann, sem geymi fyrir þá spari-
sjóðsbókina (innlagsbókina), og er slíkt
eigi einungis óþægilegt umstang, held-
ur getur verið hættulegt, með því að
t i 1 e r u óráðvandir umboðsmenn, sem
standast eigi þá freistingu, að eiga þann
veg eftirlitslaust vald á annarra fé, svo
sem dæmin hafa s/nt hór, og mun
minst af slíku þó hafa komist í há-
mæli.
Bankinn lætur viðskiftamenn sína fá
fyrir lítið verð þar til gerðar ávísana-
bækur, með svo vönduðum frágangi, að
fölsun er óhugsandi, fremur en um
seðla bankans. Það eru eyðublöð, svo
og svo mörg, sem ávísandi ritar í það
er hann ávísar, og rífur svo upp úr, en
heldur eftir í bókinni nokkurs konar
endurriti; á því getur hann ávalt sóð,
hvað líður innieigninni í bankanum og
hvernig og hve nær hann hefir at' henni
tekið.
Þessar ávísanir geta auk þess gengið
mann frá manni með ábekingum, þ. e.
hver afsalandi ritar að eins nafn sitt
aftan á ávísanina.
Þetta sjá allir að er stórmikið við-
skiftahagræði. Enda hafa margir þann
sið, er komist hafa upp á það, að greiða
varla nokkurn tíma fó af hendi, sem
neinu nemur, öðru vísi en með slíkum
ávísunum. Þeir gera bankann þann
veg að gjaldkera sinum og reiknings-
haldara, auk þess sem hann er peninga-
hirzla þeirra, og hún öruggari en þeir
hafa til sjálfir.
Hér á landi á almenningur eftir að
læra þá hagnýting bankans. Nú er
kostur á henni. Og það er ekki hætt
við, að slíkt hagræði verði ekki notað,
þegar menn komast upp á það.
Peningasendingavastur og sparisjóðs-
bóka hverfur þá úr sögunni að miklu
leyti.
bankans við Hlutabankann, sem þá
verður um samið jafnframt.
Pröfessor Niels R. Finsen.
Með afföllum.
Stjórn Hlutabankans hefir góðar von-
ir um, að þeim illu búsifjum verði af-
lótt bráðlega, að seðlar hans séu feldir
í verði erleudis. Hefir skrifað um það
til Khafnar í sumar, og gerir ráð fyrir,
að málið komist í kring í fyrirhugaðri
utanför yfirbankastjórans, br. Schou,
nú með næstu póstskipsferð. Þar koma
nokkuð ti) greina önnur vi^skifti Privat-
Dáinn er í Kaupmannahöfn 24. f.
m. sá hinn langfrægasti maður af ís-
lenzkum kynstofni annar en Albert
Thorvaldsen (og Snorri Sturluson í
fornöld).
Hann fæddist í Færeyjum 15. des.
1860. Þá var faðir hans þar landfó-
geti. Haun hót Hannes Steingrímur
Ólafsson Finsen, og var sonur Ólafs
yfirdómara Hannessonar biskups Finns-
sonar biskups Jónssonar prófasts frá
Hftardal Halldórssonar, en bróðir þeirra
Yilhjálms heit. Finsens hæstaréttadóm-
ara, Óla Finsens póstmeistara o.fl. Síð-
arvarð hann stiftamtmaður í Rípum og dó
þar fyrir nokkrum árum. Kona hans
og móðir Níels Finsens var dönák.
Niels Ryberg Finsen gekk hór í
Reykjavíkur lærða skóla árin 1876—
1882, útskrifaðist það ár, og tók em-
bættispróf í læknisfræði við Khafnar-
háskóla 1890.
Fám árum síðar fann hann læknis-
ráð það, er hann varð heimsfrægur fyr-
ir, við átumeini því < andliti (og víðar),
er 1 u p u s nefnist og er einhver hin
mesta voðaveiki, sem dæmi eru til,
önnur en holdsveikin. (Hún mun vera
óþekt hór á landi). Mein þetta hafði
reynst alveg ólæknandi. Ráðið var, að
láta svo nefnda kemiska ljósgeisla leggja
á blettinn, sem átan lagðist í. Meira
en helmingur þeirra (54°/0), er þetta
var reynt við, urðu albata, og flestöll-
um hinna (40%) batnaði til muna. Sá
var árangurinn eftir fáein ár, og er
mælt að slíkra viðbrigða só varla
dæmi í sögu læknisfræðinnar um nokkra
meinabót.
Þar næst, og þó áður, fann hann
ráð til að læltna bólu. Það gerði hann
með rauðum ljósgeislum.
Hann komst fyrir þetta hvorttveggja
í tölu þeirra manna, er kallaðir eru
velgjörðamenn mannkynsins, og var það
viðurkenningarvottur þess, er Nobels-
verðlaunanefndin dæmdi honum í vetur
sem leið þess árs læknisráðaverðlaun,
nær 150 þús. kr. Mikið af því fó
lagði hánn til ljóslækningastofnunar-
innar í Kaupmannahöfn, er reist var
fyrir 8 árum og ber hans nafn, enda
veitti hann henni forstöðu til dauða-
dags. Sams konar stofnanir eru nú
komnar upp víðs vegar um heim.
En — sjálfun sór gat hann ekki
hjálpað, þótt öðrum öðrum væri hann
þessi mikla hjálpvættur. 'Hann hafði
þjáðst lengi, 12—14 ár eða svo, af lifr-
arveiki með vatnssýki, er varð þó ekki
beint banamein hans, heldur bilun í
hjartanu.
Hann hafði verið mesta ljúfmenni
enda hvers manns hugljúfi.
Kvæntur var hann dóttur Balslevs
biskups í Rípum, höfundar biblíusögu-
kversins. Hún lifir mann sinn ásamt
3 börnum þeirra nngum, 1 syni 8 vetra
og 2 dætrum.