Ísafold - 03.01.1905, Blaðsíða 3

3
orðnir sýuilega veikir 1896 og áttu
því að vera í hreppstjóraskýrslunni, 5
veiktust frá 1897—1900, 4 árið 1901
og aðeins einn 1902. En ekki er þetta
sú sanna viðkoma árið 1902. í skýrsl-
um frá 1903 er auk þessa 1 tilnefnd-
ir 3, sem sýkst hafi 1902, eða réttara
sagt, veikin kom út á.
þetta sýnir, að ekki er hægt að fá
áreiðanlega vissu um árlega viðkomu
holdsveiklinga fyr en nokkrum árum
seinna.
Af þeim 139 holdsveiklingum, sem
taldir voru í árslok 1902, voru 8 3
karlar ogð6konur, 76 voru
líkþráir, 63 limafallssjúk-
ir.
Eins og getið var um, vissum vér
um 78 holdsveika sjúklinga utan spí-
tala í árslok 1902.
Hvar voru þeir nú einkum?
18 þeirra eða tæplega x/4
hluti þeirra áttu heima í
Eyjafjarðarsýslu.
í hreppstjóraskýrslunni, 6 árum áð-
ur, voru þar taldir 28 holdsveikir. Síð-
an hafa fundist þar 6 holdsveiklingar,
sem vantaði í hreppstjóraskýrsluna,
svo að 34 holdsveikir hafa að minsta
kosti átt heima þar í árslok 1896, en
það er ekki nema sjöttungur allrar töl-
unnar 216.
Með öðrum orðum: Á þessu 6 ára
tímabili hefir tala holdsveikra manna
í Eyjafjarðarsýslu hækkað hlutfallslega
úr V6 upp í V41 þegar hún er borin
saman við holdsveiklingafjöldann á
landinu. Ég tek auðvitað aðeins þá
sem eru utan spítala.
Næst Eyjafjarðarsýslu kemur Ar-
n e 8 sý s 1 a með 9 sjúklinga, 1896
voru þar 28, þá G u 11 b r i n g u - o g
Kjósarsýsla, Eeykjavík og
Skagafjarðarsýsla með 8 hver,
en 1896 voru þar 20, 11 og 9 holds
veiklingar.
í Borgarfjarðar- og Mýra-
sýslu, Snæfellsnessýslu,
B a r ð a 8 t r a n d a r 8 ýslu og Rang-
árvallasýslu hefir fækkunin ver-
ið geypileg. þar voru 1896: 17, 18,
12 og 21 holdsveiklingar. I árslok
1902 voru tölurnar : 2, 4, 1 og 3.
í Skagafirði og Reykjavík hefir sjúkl
ingum eiginlega fækkað minst af öll
um þessum sýslum.
Leikhúsið.
Nýjan leik hóf leikfélag Reykjavík-
ur hér annan í jólum og lék kveld
eftir kveld um hríð með mjög miklu
aðstreymi áborfenda. Hann er enskur,
eftir Hall Caine, sem hér er vel kunnur
og mikill frægðarmaður. Ritið heitir á
ensku The Christian, en er hér kallað
John Storm, eftir annari höfuðpersón-
unni. það er mjög tilkomumikið og
hugnæmt.
Um meðferð þess hér er það að
segja, að ýmsir hinir skynbeztu áhorf-
endur, vanir við að sjá vel leikið ’er-
lendis, sátu alt að því hugfangnir
meira en eitt kveld af að sjá til þeirra
2 leikenda, er mestu og vandasömustu
hlutverkin höfðu, hve vel þeim tókst þar
helzt sem meBt reið á. það eru þau frk.
GuðrúnEinarsson og hr Jens B. Waage.
þar fer saman mjög glöggur skilning-
ur, frábær alúð og vandvirkni, og óvenju
miklir hæfileikar.
Allar horfur eru á, að íslenzkri leik-
mént kvenna verði meiri fengur að frk.
G. E. en hér eru dæmi til áður.
Dável leika og í þessum leik þau
hr. G. T., frk. Emilía Einarsson, frk.
Gunnþ. Halldórsdóttir og hr. Friðf.
Guðjónsson.
---- — ■ ^ -----
Dalavaldsmaður.
Hvaðsagterum hann rétt-
lætt með dómi.
þess hefir áður getið verið í ísafold,
að í stað þess að verða við áskorun
amtráðsins í Vesturamtinu um opin-
bera rannsókn — og hana auðvitað al-
mennilega af hendi leysta, en ekki
aeitt málamyndarkák — á hendur sýslu-
manninum í Dalasýslu út af fram-
komnum kærum um framkvæmdir hans
í svo nefndu Laxárbrúarmáli, var hann
látinn lögsækja ísafold fyrir að rifja
upp þessar kærur (28. maí f. á.).
það mal útkljáðist hér fyrir gesta-
rétti rétt fyrir jólin (24. des.), þannig,
að af ð sakargiftum alls, er stefnt var
fyrir, telur dómarinn b 1 a ð i ð h a f a
réttlætt 3 að öllu leytiog
hiua 4. að meatu. Fyrir það
sem þá er eftir, fær það sekt, þá lægstu
hér um bil, sem tíðkast, sem sé 20 kr.
Hin réttlættu atriði eru:
1. Valdsmaður sér um almennings-
mannvirki eitt.1 Hann telur í kostn-
aðarreikningi sínum eitt efmð í það,
að minsta kosti, miklu dýrara en var.
Hann fóðrar það eitthvað með sögu-
sögn um þann eða þann aukakostnað.
það reyndist hugarburður einn eða
tómur tilbúningur.
3. Hann telur í reikningi fyrir stofnun,
er hann hafði reikningshald fyrir, tölu-
vertfé til útgjalda (200 kr.), er aldrei
hafði greitt verið, og dró sér það
þannig þá í bili að minsta kosti. það
hafðist ekki út úr honum aítur fyr
en eftir mörg missiri og þá við ilian
leik.
5. Hann eyðir ennfremur miklu fé,
nær 1200 kr., tilframannefnds mann-
virkis heimildarlaust með öllu af
þeirra hálfu, sem féð þurftu að veita
til þess að löglegt væri.
Að nokkru eða mestu leyti er rétt-
lætt 4. atriðið:
4. Hann lætur gera mannvirki (veg)
á almenningskostnað að þeim forn-
spurðum, er fjárráðin hafði — demb-
ir kostnaðinum á eftir yfir á almenn-
ing og segir rangt frá um hagnýting
hans.
Loks er 2. sakargiftin talin ekki
réttlætt:
2. Hann telur ennfremur áminst efni
töluvert meira en var, — meira en
hann varði til mannvirkisins.
Maðurinn, sem helzt hlaut að geta
um það borið, hvað mikið sement í
stöplana hafði farið, skýrir svo frá, sem
hér segir. En hann er ekki nema einn,
og hinn (sýslumaður) þrætir í móti.
Fyrir því g a t ekki öðru vísi farið en
þetta í p r i v a t-máli, h v a ð sem sann-
leikanum líður. það er opinber rann-
sókn og annað ekki, sem ætlast verð-
ur til að sannleikanu leiði í ljós, þeg-
ar svona eða þessu líkt stendur á,
hver sem hann er.
það eitt er talið ekki réttlætt í 4.
sakargiftinni, að sýslumaður hafi sagt
rangt til um hagnýting fjár þess, sem þar
ræðir um-hafði farið eitthvað milli mála
um vegarkafla s u n n a n Laxár og
n o r ð a n . En h i t t segir dómarinn
réttlætt, þessi ummæli: «Hann lætur
gera mannvirki (veg) á almennings-
kostnað, að þeim fornspurðum, er
fjárráðin hafði, (og) — dembir kostnað-
inum á eftir yfir á almenningn.
þetta er 5. eða jafnvel 6. dómurinn,
sem s a m a blaðið, að eins e i 11 af
hinum mörgu blöðum landsins, fær
fyrir því á rúmu hálfu missiri, að það
hafi réttlætt þungar sakargiftir á hend-
ur 2 valdsmönnum landsins, sýslu
raönnunum í Dalasýslu og Snæfells-
ne88- og Hnappadalssýslu.
O 11 eru þessi mál höfðuð til h r e i n s-
u n a r téðum valdsmönnum og til þess
aðjafna duglega á blaðinu
fyrir að nafa embættisávirðingar þess-
ara embættismanna (o. fl.) í hámæl-
um. BúÍ8t var við, að það yrði því
auðunnara, sem blaðið ætti óvenju
örðugt aðstöðu, þyrfti að afla sér sönn-
unargagna í fjarska, með setudómara
á þess kostnað o. e. frv.
En svona fór.
Blaðið ýmist alsýknað og þá dæmt
hafa réttlætt öll aðalatriðin í sakar
giftum þe8s. Eða að eins sakfelt lítils
háttar í sumum málunum, fyrir að hafa
ekki vitað inn í huga manns, eða ekki
tekist að sanna 1—ll/2 atriði af mörg-
um, svo örðugt sem allir vita að oft
erað fullsanna margt það, sem
bæði guð og menn vita að er þó aldrei
nema satt, — hvað sem þessu dæmi
líður.
Mundi þurfa margra frekari vitna
við um stjórnarástand í landi, þar sem
svona athæfi þykir vel sama gæzlu-
mönnum réttvísinuar og mikils hóttar
fulltrúum valdstjórnarinnar?
«Nýr heimastjórnarsigur».
það bar til daginn eftir að Páll
heit. Briem andaðist, að unglingspilt-
ur einn hér í bæ, af meiri háttar
mönnum kominn, hittir á förnum vegi
nokkur heimastjórnar stórmenni og
leggur fyrir þau þá spurningu, hvort
þeir viti, hvaða fyrirsögn aldraða mál-
gagnið þeirra (þj.) göfuga ætli sér að
hafa yfir andlát9fregninni þeirri.
Ekki vissu þeir það.
Nýr sigur heimastjórnarmanna,
kvað piltur. —
Ekki fer neinurn sögum um það,
hvernig þessu var tekið.
En hins er ekki ófróðlegt að geta,
að pilturinn er náskyldur einum hinna
helztu og merkilegustu flokksbræðra
áminstra «heimastjórnar«-höfðingja.
Mátti því segja, að þetta kæmi úr
hörðustu átt.
Preiitarasamblásturinn
svo nefndur hér í höfuðstaðnum,
sem virðist hafa stefnt að þvf, að fá
alveg lokað nú með nýárinu 2 helztu
prentsmiðjunum, ísafoldar og Félags-
prentsmiðjuuni, hefir ekki þrátt fyrir
alt hepnast frekara en það, að þær
munu báðar geta eftir sem áður leyst
af hendi sérhvað það, er að kallar,
hvort heldur er fyrir sjálfa sig eða
aðra, þar á meðal komið út viðstöðu-
laust blöðum þeim, er þeim við koma
sérstaklega, ísafold og Ingólfi. Til
var ætlast, og mjög yfir því hlakkað
löngu fyrir fram af ónefndum «vinum»
Isafoldar, að hennar prentsmiðja hefði
að eins 1 manni á að skipa til verka
frá byrjun þ. árs, og mundi blaðið þar
með af dögum ráðið. En þeir eru þó
orðnir 7 nú þegar, og munu verða
fleiri von bráðara. Líkt mun vera
um hina prentsmiðjuna, að hana
skorti alls ekki mannafla tilfinnahlega.
Ráð er annars fyrir almenning, sem
á þetta mál heyrir minst í ræðu eða
riti, að trúa sem allra -minstu, er þar
um segir eða sagt verður í «heima-
stjórnar»-blöðunum, sérstaklega um til-
drög samblástursins m. m.
Frekari skýring þessa máls hér f
blaðinu bíður síns tíma.
Hjáleigusýningin.
Ráðgjafinn hefir fengið nóg af henni
og sagt sig úr forstöðunefndinni. Hefði
helzt átt aldrei f hana að ganga.
Fátækramálanerndin.
Stjórnin hefir skipað í milliþinga-
nefndina í fátækramálum f stað Páls
amtm. Briem síra M a g n ú s prófast
Andrésson á Gilsbakka.
Hlutabankinn.
Eins og sjá má á auglýsingu hér í
blaðinu býður hann mikið góð kjör
þeim sem vilja leggja þar inn fé á vöxtu,
Linnlagsbók, sem er í rauninni sama
sem sparisjóðsbók, og hefir þó þann
kost umfram það sem vant er að vera
um sparisjóðoinnlög, að gefa má út
tjekkávísanir á það téj hvar sem er.
Mælt er, að ekki muni eiga að skipa
neinn mann í bankastjórnarsæti Páls
heit. Briem fyrst um sinn að minsta
kosti.
Botnvörpungur höndlaður.
Snemma í f. mán. náði Beskytter-
en enskum botnvörpung landhelgis-
sekum milli Vestmanneyja og lands,
varð að elta hann lengi nokkuð og
skjóta til hans, áður en hann lét sér
segjast. Fyrir það fekk hann 2700
kr. sekt hjá sýslumanni í Vestmann-
eyjum.
Veðrátta
einkarblíð frá því fyrir jól; þau alrauð
og sjaldan föl sést á jörðu síðan.
Blaðakaup.
Ein8 og enginn kemst hjá að borga
blað, sem ekki hefir sagt því upp með
tilskildum fresti, eins er hinsvegar
enginn skyldur að greiða fyrir blað,
sem honum er sent ópantað, svo fram-
arlega sem hann neitar að taka við
því. En að veita viðtöku ópöntuðum
blöðum eða eftir löglega uppsögn er
sama sem að hafa pantað þau, og má
búast við, að þá verði gengið eftir
borgun fyrir þau, nema skýlaust sé
tekið fram af réttum hlutuðeiganda
(kostnaðarmanni 0. s. frv.), að ekki
sé ætlast til borgunar.
Fórn Abrahams.
J>að var ekki öfund, er spratt upp
af þessum nýju hugleiðingum, heldur
angur yfir hinum mikla mun milli
þessara tveggja þjóða, er gátu aldrei
ázt nema ilt við. En hjarta hans
var bundið órjúfanlega við hina neið-
virðu alþýðumenn. Hann unni þeim
meira en svo, að honum bæri neitt í
milli við þá, í smáu né stóru.
Já, hann var almúgamaður, er lént
hafði af tómri tilviljun í hóp með
höfðingjum. Hitt hugsaði hann alls
ekki um, að hann var sá, sem sigrin-
um átti að hrósa. Og hann dáðist
að riddarahersinum hátalaða og glað-
lynda, sem hagaði sér eins og hann
væri jafningi hundraðshöfðingjans. Já,
h a n n var einn þeirrar þjóðar, sem
var nógu stór til þess, að þurfa ekki
að telja óhöppin; hann var einn. i hóp
þeirra, sem sigurinn áttu vísan að
leikslokum og átti því hægt með að
bíða. Honum rann kalt vatn milli
skinns og hörunds, honum van der
Nath. Hann fann, að hin smáa,
snauða og gleymda þjóð hans var
dæmd til tortímingar. f>eir áttu fyrir
sér að falla hver um annan þveran og
liggja eftir eins og hræ á braut þeirra,
er meiri höfðu máttinn, á leið þeirra
að ókunnu endimarki. En hann lyfti
höfði djarfmannlega og hugsaði með
sér : til er almáttugur guð á hæðum;
hann ræður öllu og stjórnar öllu eins
og bezt gegnir.