Ísafold - 13.01.1906, Blaðsíða 2

10
ÍSAFOLD
Sex ára kjörtími er og alveg úrelt
tilhögun. f>rjú eða fjögur ár er meira
en nóg. f>að er lítið vit í því og eng-
in nærgætni, að meina bæjarfélagí að
losa sig við illa valinn fulltrúa fyr en
eftir 6 ár, og eins hitt, að þurfa að
bíða 3 ár eftir að koma í bæjarstjórn
manni, er almenningur hyggur eiga
þangað óvenjumikið nytsemdarerindi.
Langréttast væri, að kjósa á hverju
úri, en þá ekki nema \ eða J hluta
bæjarfulltrúanna, —- ef kjörtíminn
er 4 ár. Með því lagi er bæði gírt
fyrir snögglega bylting í bæjarstjórn-
inni og séð um sístreymi í endurnýjun
fulltrúanna, ef vill. Hringl þarf ekki
að óttast hóti framar. |>ví verulega
nýtir fulltrúar eru endurkosnir. 8ú
er reynslan hér og annarsstaðar. f>ess
fyrirkomulags er því meiri þörf, sem
bær vex örara. f>ar er afturhald
skaðlegra en ella. Og þar geta
á hverju ári bæjarfélaginu bæzt
menn, sem fengur væri að í stjórn
þe8s. Loks yrðu þá og kosningarlögin
nýju miklu betur viðeigandi. Meðal
annars er miklu hægra að sameina sig
um 3 menn heldur en 6. Og enn er
það ótalið, að annamiklir atkvæðamenn
fást miklu fremur til að taka að sér
bæjarfulltrúamensku, ef þeir eru ekki
bundnir við hana lengur en 3—4 ár,
f stað 6.
Nú er svo ástatt, að þakka má fyr-
ir, ef slíkir menn fást til þess, hafi
þeir nokkurt undanfæri.
f>að eru iðjulitlir liðléttingar, sem
fúsastir eru til þess; þeir gangast fyrir
upphefðinni einni.
Hinum verður jafnan hörgull á.
f>ess getur orðið langt að bíða enn, að
um sé að velja svo efnum búna at-
kvæðamenn, að þeir þurfi ekki að
vinna sér fyrir daglegu brauði og verja
mestum tíma sínum og kröftum í þarfir
bæjarfélagsins.
En þá fyrst er veruleg von um, að í
bæjarstjórn bætist menn með ákveð-
inni framfara-stefnuskrá, er eitthvað
er í varið.
Meðan því náir ekki, verður lítið
gagn að, þótt eitthvað nýtilegt vaki
fyrir einhverjum nýjum bæjarfulltrúa.
Hann hefir ekki ástæður til að verja
nægum tíma og kröftum til að hafa
það fram, gegn þeirri hér um bil sjálf-
sagðri mótspyrnu, sem meiri háttar
framfaranýmæli eiga við að etja.
f>að er vorkunnarmál, meðan svo
stendur, þótt áhugi á bæjarstjórnar-
kosningum sé heldur þróttlítill og reik-
ull, og að þar slái út í aðra sálma en
bezt eiga við, út í kunningsskapar
sálma og stéttarfylgis.
Breyting sú á bæjarstjórnarlögum
Eeykjavíkur, sem hér er haldið fram,
er og ekki neitt nýmæli hér á landi.
Sú tilhögun hefir verið í lögum á Ak-
ureyri meira en 20 ár, og á Seyðisfirði
10 ár -— þetta hvorttveggja: að kjör-
tímabilið sé aðeins 3 ár, og a ð kosið
er á hverju ári, J fulltrúanna í senn.
Og það fullyrða mikið merkir menn
þar kunnugir, að það hafi þótt mikið
vel gefast og allir kunnað vel við það.
En hitt er lög í öllum kaupstöðunum
þremur utan Reykjavíkur, að lægri
gjaldendur og hærri hafa jafnt mann-
gildi á kjörskrá. Fjáreign veldur þar
engu manngreinaráliti.
Meðal dáinna
hér í bæ síðustu vikurnar er Á r n i
f>órðarson verzlunarmaður, bróðir
Jóns kanpm. þórarsonar, og Mar-
grét Árnadóttir, ekkja Jónasar
heit. organista Helgasonar, komin
nokkuð yfir sjötugt (f. 13. okt. 1833).
Siðdegisguðsþjónusta - i dómkirkjunni á
morgun kh 5 (J. H.)
Landsreikninguriiin 1904.
Stórmikill tekjuhalli.
f>að er tíðinda af honum, nú ný-
birtum, að það ár, fyrsta búskaparár
hinnar >innlendu« stjórnar, sem svo er
kölluð, hefir orðið svo mikill tekjuhalli
hjá landssjóði, að þess eru engin dæmi
áður í öilum landsbúskap vorum, meira
en 30 ár, ef talið er frá því er gerður
var fjárskilnaður við Dani.
Tekju-a f g a n g hefir landið haft
flestöll árin, og hann oft mikinn, um
og yfir 100 þús.; komst jafnvel upp í
144 þús. tveim árum fyrir þetta, 1902.
Tekju-h a 11 i hefir ekki orðið fyr
en þetta, nema í hörðu árunum 1886—
1889. f>á komst hann einu sinni upp
í 114 þús. kr.
En þetta ár, 1904, hefir hann orðið
126,000 kr.
Rangt væri vitaskuld að kenna þetta
skakkafall beint því, a,ð stjórnin það
sem kallað er færðist inn í landið,
þótt mikið muni um kostnaðarauka
þann, er því fylgdi, sem ekki hefði
verið eftir teljandi, ef sá flutningur
hefði verið annað en kák.
þingið 1903 var ærið bruðlunarsamt.
f>að þurfti, meiri hlutinn, að afla sér
vinsælda um leið og hann gengi til
ríkis — með höllu keri og hálfum
hleif, á kostnað landssjóðs. »Miljóna-
þingið« kölluðu sumir það. f>að gekk
svo frá fjárlögunum, að þar var búist
við hátt upp í 400 þús. kr. tekjuhalla
á fjárhagstímabilinu öllu, 2 árum, fyr-
ir utan ráðgerðan kostnað eftir öðrum
nýjum lögum ýmsum. En hann varð
þó þetta minni, helmingurinn af hon
um, 126 þús. kr. Enda var það alltítt
áður, að rnikill tekjuafgangur varð í
reikningslok, þótt fjárlög byggjust við
miklum tekjuhalla. Nú skiftir heldur en
eigi í annað horn, og mundi hafa bet-
ur blætt, ef ekki hefði verið veltiár
og meiri háttar tekjuliðirnir margir
því farið býsna-mikið fram úr áætlun,
aðallega tollarnir, svo sera hér segir,
í kr. — hér um bil:
áætl. varð
áfengistollur........ 100,000 143,600
kaffi- og sykurtollur. 240,000 269,000
tóbakstollur......... 100,000 109,400
Ennfremur hefir út-
flutningsgjald á fiski
og lýsi farið nær 30
þús. fram úr áætlun 70,000 99,700
Tekj ur af póstferðum
hafa og orðið býsna-
miklum mun drýgri
en áætlað var .... 40,000 71,900
Tveir allstórir áætlaðir kostnaðarliðir
spöruðust landssjóði þetta ár, ritsíma-
fjárveitingin 35 þús. kr. og 15 þús. kr.
8tyrkurinn til eyfirzku skipakvíarinnar.
Hefði það ekki verið, mundi tekjuhall-
inn hafa orðið mjög nærri því sem á
var ætlað, eða 176 þús. kr.
Langt fram úr áætlun fór aðallega
einn útgjaldaliðurinn: verðlaun fyrir
útflutt smjör, sem höfðu verið gerð að-
einB 5 þús. kr. í fjárlögunum, eftir
tómri ágízkun að vísu, en komust nær
upp í 17,600 kr. f>ví sjá að vísu fáir
eftir, með því að það vottar mikinn
uppgang í góðri framleiðslu þeirrar
mikilsverðu búnaðarvöru.
Fjárkláðaútrýmingin hefir og kostað
nokkuð meira en fjárlög tiltóku, 83
þús. kr. í stað 78 \ þús.
fyrir því, sem landssjóður hefir úti
látið á árinu eftir fjáraukalögum og
öðrum nýjum lögum utan við fjárlögin,
heldur tilgreint alt í einu lagi og nem-
ur 108 þús. kr.
þar í mun landsstjórnarkostnaðurinn
nýi eiga drjúgan þátt.
Tekjurnar losuðu vel miljónina, eins
og undanfarin ár hin síðustu. þær
höfðu verið áætlaðar nær 200 þús. kr.
minni.
Útgjöldin urðu 1150—60 þÚB., þar
af 108 þús. utan fjárlaga, sem fyr segir.
Trúvakninfrartilraun
svo nefnda er verið að fást við hér
í höfuðstaðnum um þessar mundir eða
hefir verið þessa viku, í líking við það
sem gerist og gerst hefir síðustu miss-
irin víða um lönd, svo víða, að farið
er að kalla þá hreyfing alheims trúvakn-
ing. |>að bar mikið á henni í fyrra
vetur á Bretlandi hinu forna, í Lund-
únum og víðar um England, því næst
í Norvegi (Kristjaníu), og loks barst
hún í haust til Kaupmannahafnar.
B æ n a v i k u kalla þeir vikuna
þessa, þeir sem fyrir þessari tilraun
gangast, en það er dómkirkjuprestur-
inn og ýmsir trúboðsfrömuðir hér í
bænum, svo sem heimatrúboðserind-
rekarnir síra Lárus Halldórsson og
cand. theol. Sigurbj. Á. Gíslason, Davíð
Ostlund adventistatrúboði, leiðtogar
Hjálpræðishersins, Samuel O. Johnson
nokkur trúboði (hét áður Sigurður
Ogmundsson, frá Seyðisfirði) o. fl.
Starfsemiu hefir verið fólgin í bæna-
samkomum á kvöldum í dómkirkjunni
og 2—3 samkomuhúsum öðrum (Betel,
Herkastalanum o. s. frv.). þar er
prédikað og sungið, Hkt og við almenna
messugjörð, en þar um fram bænir
fluttar á eftir í heyranda hljóði ekki
einungis af prestum og trúboðum,
heldur og trúuðum leikmönnum hin-
um og þessum, hverjum á fætur öðrum.
Hér er almenningur slíku svo óvanur,
að mjög þykir það nýstálegt, og dómar
misjafnir um það, lítt hugsaðir dag-
dómar innan um. þeir munu vera
býsnamargir, sem ekki »kunna vió«
þetta meira en svo, sem kallað er, og
hefir aðsókn verið fremur lítil í dóm
kirkjunni að minsta kosti.
Hitt er þó ekkert efamál, að gott
eitt gengur þeim til, er þessa tilraun
hafa gert, og gott ætti að geta af
henni leitt, þótt minna bæri á en ann-
arsstaðar, sem sögur eru frá bornar.
Samvinna sú í trúræknisiðkunum meðal
ólíkra trúarstefnuflokka, sem hér gerir
vart við sig í fyrsta skifti á voru landi,
er og ekki nema lofsverð: hún lýsir
eftirbreytnisverðu umburðarlyndi, og
styðst við þá réttu og heilsueamlegu
sannfæringu, að lítils háttar afbrigði
í trúarskoðunum eigi að lúta í
lægra haldi fyrir því sem mest á ríð-
ur: fratnförum í trú og siðgæði, hvaða
leið svo sem þar til liggur.
Manna fúsastir eru þeir sjálfsagt við
það að kannast, forgöngumennirnir, að
áfátt sé þeim að ýmsu leyti í þessu
starfi þeirra. Sú viðurkenning þyrfti
ekki sfzt að ná til þekkingar-ímugusts
þess og þar af leiðandi vanþekkingar-
hleypidóma, sem bólað hefir á að
áreiðanlegra manna sögn í ræðum
sumra þessara manna.
Marconi-skeyti
9. jan.
Grey, utanríkisráðgjafi Breta, hefir
látið það uppi í embættisnafni, að
stjórnin brezka ætlaði sér að styðja
kröfur Frakka á Marokkofund-
i n u m.
Haldane hermálaráðgjafi ætlar að
taka upp aftur 5 ára hernaðarþjónustu
í meginher B r e t a og 7 ára í vara-
liðinu.
Lagt hefir verið fyrir fulltrúa Banda-
ríkjanna á Marokkofundinum að girða
fyrir missætti með Frökkum og f>jóð-
verjum og halda fram »opnum dyrum*
(viðskiftajafnrétti allra þjóða í Marokko)-
Gufuskipið Garlisle, mikils háttar
sprengiefnaflutningaskip, sprakk og
sökk á Saigon elfi (í Cochin-Kína).
Farmurinn var rniklar birgðir af rúss-
neskum skotfærum.
Mikið gengur á í Manila (í Filipps-
eyjum). f>ar er verið að koma á skips-
fjöl 3 tvífylkjum herliðs (frá Ameríku)
og búist við að þeirra þurfi við til Kína.
Brúðkaup þeirra Aliee Roosevelt og
Langworths þingmanns á að standa
17. febr.
Rouvier, forsætisráðherra Frakka,
hefir látið erindreka R ú s s a vita, að
stjórnarástandið (á Rússlandi) sé óhent-
ugt til að fá fyrirhugað 1 á n, er nem-
ur 32 miljónum punda sterling ( =
576 milj. kr.). Blaðið Temps segir, að
franskir peningakaupmenn séu samt
við því búnir að láta af hendi við rikis-
banka Rússa, gegn hæfilegri tryggingu,
nokkurt gull, sem til þess þarf að
halda rússneskum peningum í fullu
verði, svo að Rússar geti beðið, þang-
að til tími verður til hentugri lántöbu.
Sendinefnd hefir komið frá Irkutsk
til Pétursborgar til þess að biðja um
sjálfsforræði Síbiríu handa
með varakonungi.
11. jan.
Campbell-Bannerman, ráðaneytisfor-
seti Breta hinn nýi, hefir í kosninga-
ávarpi staðhæft, að frjálslyndi flokk-
urinn, sem nú er kominn til valda,
muni halda fram sömu stefnu í utan-
rikismálum eins og sambandsmenn
(ihaldsflokkurinn), en bætir því við, að
það verði skylda frjálslynda flokksins
að halda uppi frjálsri verzlun og bæta
svo sem unt er úr þvi tjóni, er sam-
bandsmenn hafi unnið á síðari árum.
Játvarður konungur rauf þing á#
mánudaginn (8. þ. m.) og nýjar kosn-
ingar hafa verið boðaðar. Kosninga-
ræður haldnar af miklu kappi um >vert
og endilangr landið. Balfour, Cham-
berlain og öðrum fráförnum ráðgjöfum
verið tekið fjandsamlega ú, sumum
stöðum.
Witte, forsætísráðgjafi Rússakeisara,
hefir svarað tíðindamanni einum á þá
leið, að þess væri hann fullöruggur,
að Rússland mundi rísa endurfætt
upp úr nauðum þeim, er nú gengju
yfir það, endft hefði verið of mikið úr
þeim gert. Kokovozoff, fyrrum fjár-
málaráðgjafi, svaraði, að óstandið hefði
aldrei verið þannig vaxið, að það skemdi
fyrir lánstrausti Rússa, og mundi kostn-
aðurinn af heimflutningi herliðsins og
gjaldið til Japans verða greitt með lání
erlendis.
Allmikið tjón varð af jarðfalli ‘
Haverestaw f New-York-ríki. |>ar
sukku 8 hús svo hundruðum feta
skifti í jörðu niður, og fórust 16 manns,
sumt meðal helztu manna þar.
Rússland og Kína eru að semja um
nýjan sáttmála um Mandsjúríu.
Enn veitir mjög erfitt að bæla niður
uppreisnina í Eystrasaltsfylkjunum.
Byltingarstjórniná Kúrlandi er alvöld
Stjórnin í Pétursborg þrætir fyrir
öll hryðjuverk af hermanna hálfu-
Hún segir, að fundist hafi hjá hönd -
uðum byltingarmönnum svo mikið a
sprengiefnum, að nóg væri til að eyða
heilar borgir.
Ekki er gerð nein sundurliðuð grein