Ísafold - 20.01.1906, Blaðsíða 1

5íemur út ýmist einn sinni eöa
tvisv. í vikn. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. etla
l‘/s doll.; borgist fyrir miðjan
júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD.
Uppsögn (stu-iflég) btindin v 0
áramót, ógild nema komtn sé til
útgefanda fyrir 1. október og kanp
andi skuldlaus við blaðið.
Afgreiðsla Austurstræt.i 8.
XXXIII. árj
lieykjavík laugardaginn 20. janúar 1906
4. tölnblaö.
Lítill ágóðiT Fljót skil I
Verzl. EDINBORG í Rvík.
Stærsta peningaverzlun á landinu.
í pakkhúsdeildinni íæst jafnan: Matvara allskonar mjög ódýr í stórkaupum. Kaölar, linur,
segldúkur, netagarn bezt í bænum. I»akjarnið þekta ávalt nægar birgðir.
Margaríniö, sem allir kaupa, viðurkent að gæðum um alt land. Beztu ofnkolin eru Whitehill-kolin.
Ráögjaíi vor danskur undirráðgjafi.
Landstjöri með ráðgjöfum.
Endurskoðun stöðulaganna.
f>að er býanamerkileg frétt, sem
Norðurl. flytur 30. f. mán., af fræði-
mannafundi, er haldinn hafi verið í
Khöfn 1. 8. mán. (des.) um landstjórn-
armál vort eða stöðu íslands í ríkinu.
Tvö meiri háttar mentafélög, Málfunda-
félag lögfræðinga og þjóðmegunarfélagið
(JuridÍ8k DÍ8eu88Íon8klub og Social
ekonomisk Samfund) höfðu lagt saman
í þann fund, og var málshefjandi ungur
lögfræðingur, er Sehested heitir og er
sonur Sehesteda þess, er var landbún-
aðarráðgjafi Dana fyrir nokkrum árum,
en er nú formaður bæði í Atlanzhafa-
eyjafélaginu og í Landbúnaðarfélaginu
danska.
Málahefjandi, Sehested ungi,
rakti Btjórnarfars8Ögu vora frá elztu
tímum alt til aíðaata hausts og þótti
vel segjast; hefir kynt sér málið all-'
rækilega.
Hann hélt fram þeirri kenningu
danskra stjórnfræðinga, eumra að
minsta kosti, að Danir geti kipt fót-
um undan allri sjálfstjórn vorri með
því að breyta stöðulögunum (frá 1871),
og kvað a 1 I a (danska) lögfræðinga
vera eammála um, að íslandsráðgjaf-
inn bæri ábyrgð fyrir ríkisþinginu, úr
því að hann væri í rfkisráðinu.
Hann væri danskur ráðgjafi, en um
leið landshöfðingi. Sú eamsteypa væri
Ielendingum óhagfeld. Betra hefði
verið fyrir þá, að landshöfðingjaem-
bættið hefði haldist við lýði, en vér
(Í8lendingar) átt sérráðgjafa í Khöfn;
þá hefði hann, ráðgjafinn, getað hag-
nýtt betur ástæður og atvik þar, Is-
landi til hagsmuna. Með þsssu lagi,
sem nú er haft, yrði hann nokkurs
konar undirráðgjafi, landshöfðingi með
ráðgjafatitli.
þá stóð upp dr. Finnur J ó n s-
son. Sá vissi nú hvað hann fór með
að vanda, í landsstjórnarmálum! Hann
kvað stjórnarfyrirkomulag vort vera
ákjósanlegt, alveg eins og það ætti að
vera, og taldi a 1 1 r i stjórnbótarbaráttu
lokið af vorri hendi. Vér hefðum
fengið a 11 sem vér þyrftum og gætum
krafist!
f>ví næst fræddi hann fundarmenn á
því, að undirskrift forsætisráðgjafans
undir skipun sérmálaráðgjafans íslenzka
væri ekkert annað en f o r m.
Loks skýrði hann frá, að forsætis-
ráðgjafa Dana væri ætlað að hafa
eftirlit með íslandsráðgjafanum; honum
(forsætisráðgj.) væri send öll frum-
v ö r p til yfirlits og sömuleiðis öll lög
frá þinginu áður en þau væri lögð fyrir
konung til staðfestingar, og sæi hann
um, að ekkert kæmist inn í íslenzka
löggjöf, sem Danir gæti ekki sætt sig
við.
þetta sagði hann að A 1 b e r t i
hefði Bjálfur sagt sér.
Aðalræðumaður á fundinum, annar
un málshefjandi, virðist hafa verið dr.
B i r c k fólksþingismaður, sá hinn sami
og hreyfði við konungsorðsendingunni
W alþingis áður í haust.
Hann gerði ekki mikið úr kenningu
dr. Finns um f o r m i ð tómt (á undir-
skriftinni). Hann sagði.að undirskriftin
væri miklu meira en form. Hún væri
nauðsynleg frá sjónarmiði Dana. Hún
sýndi og ætti að sýna, að íslandsráð-
gjafi 8é danskur ráðgjafi; »úr því hann
situr í ríkisráðinu, er hann líka dansk-
ur ráðgjafi«, mælti hann. þetta yrði
svo að vera með þ e s s u fyrirkomu-
lagi. En það, fyrirkomulagið, ætti
ekki svo að vera, — væri ófullnægjandi.
J>á hafði dr. Finnur í annan stað
haldið því fram, að ráðaneytisskifti í
Danmörku hefði engin áhrif á stöðu
í slandsráðgjafans.
En dr. Birck kvað Finn hafa þar
alveg rangt fyrir sér, og komj með ýms
dæmi því til sbýringar.
f>að eitt væri nægilegt meðal annars,
að ef vinstrimenn færi frá og hægri-
menn kæmist til valda, eða vinstri-
menn tæki við af hægrimönnum, og
hið nýja ráðuoeyti afsegði að halda
þeim manni áfram, er óttast mætti að
hefði mök við sína fyrri sessunauta og
embættÍ8bræður, segði þeim leyndar-
mál, er gerðist í ríkisráði, þar sem
hann væri viðstaddur, svo vaxin, að
áríðaDdi væri að andstæðingar ráðu-
neytisins nýja, flokksbræður Islands-
ráðgjafans, fengi enga vitDeskju um þau,
— þá yrði hann að fara frá.
f>á gætu þeir, nýju ráðgjafarnir,
heimtað að hann færi frá, hvað sem
liði afstöðu hans við alþingi.
Fyrirkomulagið væri því ilt fyrir Is-
lendinga.
f>eir þyrftu, Islendingar, að fá sams
konar stjórn og er í Kauada, og h a n a
mundu þeir líka geta fengið:
landstjóra með ábyrgð fyrir ríkisráði
og ráðuneyti með ábyrgð fyrir alþÍDgi.
Ræðum. (dr. Birck) taldi enn fremur
rétt, að stöðulögin væri endurskoðuð, og
öll bæði ríkisþing Dana og íslendingar
að samþykkja þau, þó ekki á alþingi,
með því að til þess hefði það eigi
nægilegt fullveldi, heldur skyldi leggja
hin nýju stöðulög beint undir atkvæði
íslenzkra kjóseuda.
Loks flutti dr. Valtýr Guð-
muudsson alþingismaður ræðu um
málið. Hann mótmælti því, að grund-
vallarlög Dana giltu hér á landi, nema
e f það væri að því leyti sem stöðu-
lögin og ríkisráðssetan kynnu að hafa
smeygt íalenzkum málum inn undir
valdsvið grundvallarlaganna.
Undirskriftina sagði hann vera
stjórnarskrárbrot.
Loks skýrði hann frá, að hann hefði
31. okt. 1901 sent stjórninni skriflegar
tillögur í sömu átt og dr. Birck færi
nú fram á: endurskoðun stöðulaganna,
er samþykt væri af ríkisþingi og a 1-
þ i n g i, og landstjóra með ráðuneyti,
eins og í Kanada. f>essu hefði sumir
ráðgjafarnir viljað sinna. En Alberti
hefði þvertekið fyrir það, og réð hann
því, að sú varð niðurstaðan, sem kunn-
ugt er orðið, án þess að neitt yrði af
endurskoðun stöðulaganna, og þó að
hið uýja fyrirkomulag færi raunar í
í bága við þau.
Tvö atriði eru mjög svo merkileg og
eftirtektarverð í þessari fundarskýrslu.
f>að er í fyrsta lagi uppljóstun þess
leyndarmáls af hendi dr. Finns, trún-
aðarmanns þeirra Alberti og hans fé-
laga, að forsætisráðgjafinn danski sé
beint settur til höfuðs Islandsráðgjaf-
anum, til yfirumsjónar á gjörðum hans
og handleiðslu; -og í annan stað hitt,
sem hinn danski þingmaður fullyrðir,
að vér mundum nú geta fengið sams
konar stjórn og er í Kanada, ef vér
vildum.
Fyrra atriðið er harla greinileg stað-
festing þess, sem margan hefir grun-
að, þótt bágt ætti með að trúa því:
að íslands ráðgjafitin er eftir tilætlun
stjúpfeðra hans ekki annað en danskur
undirráðgjafi, »landshöfðingi með ráð-
gjafatitli*, eins og sagt var á fundin-
um, undir handleiðslu dönsku ráðgjaf-
anna.
f> á skilst nú undirgefnin og auð-
sveipnin við þá af hans hendi í smáu
og stóru: undirskriftarmáli, ritsíma-
máli, botnvörpungamáli (s k i 1 m á 1 a-
1 a u s afsölun við ríkissjóð á meiri
hlut sektanna) o. s. frv., o. s. frv.
f>að hefir lengi verið og mun lengi
verða að minnum haft, hve ótrúlega
grunnfærnislegt og óviburlegt það hefir
alla tíð verið, er dr. F. J. hefir lagt
til stjórnmála vorra, svo mætur maður
sem hann er ella og landi sínu unn-
andi af öllum hug. Með uppljóstun
þeirri, er hér segir frá, og hefir líklega
verið í fljótræði gerð eða hálf-óviljandi,
hefir hann afplánað töluvert af þeirri
syndasekt.
Hitt atriðið, setningin (hér gleiðletr-
aða) um að vér mundum geta fengið
landstjóra með ráðgjöfum, líkt og er í
Kanada, ef vér vildum, er og all-mikils-
verð, þótt hún sé ekki eftir nema valda-
lausan þingmann. Hann mundi varla
hafa farið að koma með hana, ef hann
hefði ekki eitthvað fyrir sér um það,
sem þar segir, eftir alla þá umhugsun
og umtal, sem gera má áreiðanlega
ráð fyrir að orðið bafi um málið í hóp
þingmanna þær 6—7 vikur, er liðnar
voru frá því er hann hreyfði málinu í
fólksþinginu.
f>að er kunnugra en frá þurfi að
segja, að landstjórafyrirkomulagið,
meira eða minna líkt því f Kanada,
er það sem vér íslendingar helzt höfum
óskað alla stjórnbaráttutíð vora, og
yfirleitt ekki hugsað oss sérráðgjafa-
fyrirkomulagið, hvort heldur hann
ætti heima í Khöfn eða hér, öðruvísi
en millibilsástand, er vér gerðum oss
að góðu meðan ekki væri anDars kostur.
Bæjarstijórnarnefmlirnar,
fastanefndirnar, eru nú þannig skip
aðar, eftir kosningu á fundinum í fyrra
dag, hinum fyrsta með nýju fulltrú-
unum.
Fjárhagsnefnd, auk bæjarfóg.: Hall-
dór Jóns8on og Kristján Jónsson, eins
og áður.
Fátækranefnd: Kristján Jónssnn,
Kristján f>orgrímsson, Magnús Blön-
dahl, Olafur Olafsson og f>orsteinn
þorsteinsson.
Bygginganefnd, auk bfóg.: Ásgeir
Sigurðsson, Tr. Gunnarsson, Guðm.
Jakobsson og Kn. Zimsen.
Veganefnd : Jón f>orláksson, Magn-
ús Eínarsson, Jón Magnússon, Magn-
ús Blöndahl, Kristján f>orgrímsson.
Skólanefnd, með dómkirjupr.: Jón
Magnússon og síra Ólafur Ólafsson
fríkirkjuprestur.
Brunamálanefnd: Björn Kristjáns-
son, MagDÚs Blöndahl, Kristján f>or-
grímsson.
Hafnarnefnd með bæjarfóg.: Ásgeir
Sigurðsson og Tr. Gunnarsson.
Skatfcanefnd, með bæjarfóg.: Hall-
dór Jónsson og Kristján Jónsson.
Heklusöngflokkvirimi
frá Akureyri kora heim þaDgað aft-
ur úr Noregsför sinni nokkru fyrir jól-
in. f>eir félagar, rúmir 20, höfðu sung-
ið þar 8 sinnum alls, á 4 stöðum: í
Björgvin, Stafangri, Haugasundi og á
Vors. Loks í þórshöfn í Færeyjum á
heimleiðinni; þar var húsfyllir, með
örstuttum fyrirvara.
Mikið vel hafði verið látið yfir söng
Heklunga þessara í norskum blöðum,
og var þeim að öðru leyti tekið með
frábærustu kurteisi og gestrisni, svo
sem Norðmönnum er títt við frændur
sína héðan.
Ofviðri mikið
gekk norðanlands 12.—13. f. mán.
og olli töluverðum skemdum. f>á fauk
Holtskirkja í Fljótum, þinghús Arnar-
neshrepps í Arnarnessókn (nýlega
þangað flufct innan af Hjalteyri) og
timburhús ófullgert á Hömrum í
Hrafnagilshrepp. Ennfremur fauk þak
af hlöðu á Kjarna og 20 hesfcar hey
á Siglufirði. Skemma féll og hjallur í
Naustavík við Skjálfanda vestanverðan
og hey í Landey. Bátar brotnuðu á
Tjörnesi.
Raflýsiiiti’
eru Eyrbekkiugar og einhverir Ölfus-
ingar að hugsa um að koma á hjá sér
og að nota til þess afiið í Reykjafossi.