Ísafold - 24.01.1906, Síða 1

AFOLD
Dppsögn (ski'ifibg) bandm v Ö
iramót, ógiid nema komin sé til
átgefanda fyrir 1. október og kaup-
andi skuldlaus við blaðið.
Afgreiðsla Auaturstrœti 8.
Reybjavík laugardaginn 24. janiíar 190G
5. tölublaö.
'Kemur nt. ýmist einn sinni eða
tvisv. i viku. Verð árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l‘/8 doll.; borgist fyrir miðjan
júlí (erlendis fyrir fram).
Xxxm. árg.
I. 0. 0. F. 871268 »/,.
Augnlækning ók. 1. og 3. þrd. kl. 2—3 i spital.
Forngripasafn opið & mvd. og ld. 11—12.
Hlutabankinn opinn 10—2 l/« og u1/*—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 sibd. Alm. fundir fsd. og sd. 81/a siðd.
Landakotskirkja. Gubsþj. 9 og 6 á helgidögum.
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 10 »/8—12 og 4—6.
Landsbankinn 10 >/8—21/*. JBankastjórn við 12—1.
Landsbókasafn 12—H og 6—8.
Landsskjalasafnið á þrd^ fmd. og ld. 12—1.
Lækning ók. i læknask. þrd. og fsd. 11—12.
INáttúrugripasafn á sd. 2—3.
Tannlækning ók. i Pósthússtr. 14, l.ogð.md. 11—1
Nýtt stjornar-hneykslistiltæki.
Nýtt og nýtt, »með hverjum 8traum«.
|>ar eru engin þrot né endir á, né
verður líklegast nokkurn tíma hjá
■þessari stjórn, er nú höfum vér yfir oss.
það er nú, hvernig hún hefir ráðstafað
nýverið fræðslumála umsjónarstarfinu,
þe8su sem fé var veitt til í fjárlögun-
um nýju.
Starf þetta hafði verið ætlað fyrir
löngu af þingi og stjórn tilteknum
manni, og engum komið annar í hug
til þe8s, svo kunnugt sé, af þeirri ein-
földu og harla eðlilegu ástæðu, að vér
áttum ekki og eigum ekki neinn mann
annan því starfi vaxinn og til þess við-
látinn.
það er kunnugra en frá þurfi að
aegja, hve mjög landið vanhagar jafn-
aðarlega um hæfa menn til nýrra
Starfa, sem þjóðin getur ekki án verið,
ef hún á aó komast heldur fyr en síð
ar til fulls inn í heimsmenningarstraum-
inn, úr utanveltu-ástandi því, er hún
hefir í verið svo afarlengi. Hún hefir
talið sér stórhapp, ef upp hefir vakist
sérstaklega líklegur maður í þá eða þá
henni nauðsynlega köllun, áður ótíðk-
anlega, og ekki horft í að verja fé til
fullkomnari undirbúnings undir hana.
Slíkur maður einn var mag. Guðm.
Finnboga8on.
þing og stjórn hafði sent hann út
af örkinni til að kynna sér eitt hið
mikilverðasta nauðsynjamál þjóðarinn-
ar, höfuðhyrningarsteininn undir við-
reisn hennar. Hann hafði verið gerð-
ur út til þess að kynna sér alþýðu-
mentamálið utan lands og innan, til
að afla sér þeirrar sérþekkingar á því,
í viðbót við ágæta almenna mentun,
sem nauðsynleg var og er til þess að
geta orðið sem nýtastur ráðunautur og
leiðtogi þings og stjórnar f þeim mál-
um eftirleiðis.
þessi útvalning þings og stjórnar
reyndÍ9t hafa verið hyggileg. þar urðu
engin vonbrigði, sem við hafa brunnið
ella stundum, er líkt hefir verið í ráð-
ist. Hann leysti hlutverk sitt mæta-
vel af hendi, jafnvel að dómi nánustu
vildarvina og fylgifiska þess valda-
manns, sem það datt í eftir á, að níð-
ast á honum, af ástæðum, sem ekki
komu hót við starfi hans né gagni lands
og lýðs. Hann var meira að segja
þess manns hægri hönd við hvað
eina, er myndast var við að gera í
mentamála-réttarbótum, æðri og Iægri,
og það uinfram alla skyldu. Eáðu-
nautsstarfið og umsjónar yfir þeim
málum var ekki komið til þá. Og
enginn hefir annars getið en að mikið
vel hafi við hann líkað þar, — enginn,
sem nokkurt mark er á hafandi.
þá gerist minnisstæður atburður,
hér í sumar sem leið: suðurreið bænda
og fuudur þeirra hér í höfuðstaðnum
á miðjum þingtfma í sumar, í því skyni
að mótmæla skaðræðis-óhæfu, sem þing
og stjórn gerði sig líklega til að að-
hafast. Og er kunnugra en frá þurfi
að segja, að skipulegar og prúðmann-
legar hefir varla nokkur mótmælafund-
ur fram farið, mótmælafundur gegn
fyrirhuguðu og síðar frarakvæmdu
voða tilræði við heill og frelsi þjóðar-
innar.
Stefnu fundarins fylgjandi af alhug
var hvert mannsbarn íslenzkt, sem
ekki var fyrnefndum valdamanni ánet-
jað beína leið eða óbeina, — þessi maður
(G. F.) sem aðrir. Hann duldi þess og
engan. En hagaði sér fyrir það mjög
svo prúðmannlega, eins og honum er
lagið.
Hann mælti nokkrum fagnaðar-
kveðjuorðum til mannsafnaðarins,
bændafundarmanna aðallega, á Austur-
velli. Lét sér um munn fara þá óhæfu(I),
að það hefði jafnan vakað fyrir skáld-
um vorum og öðrum ágætismönnum,
að máttarviðir þjóðarinnar væru f r j áls-
ir bændur, og að þessir bændur hefðu
sýnt með suðurreiðinni o. s. frv., að
þeir væri annars sinnis en Esaú, er
hann seldi frumburðarrétt sinn fyrir
baunir.
Svo mikla vanþóknun valdamannsins
hæstráðanda á landinu bökuðu þessi
ummæli ræðumanni (G. F.), að breyta
þurfti hann, ráðgjafinn, fjárlögunum
óðara þeirra vegna og fá þau þann
veg orðuð, að fræðslu-umsjónarmanns-
laununUm (2500 kr.) væri burtu kipt og
liðurinn gerður hægri í vöfum til smá-
bitlinga-úthlutunar við hirðgæðinga.
J>ví næst var það eitthvert hið fyrsta
verk ráðgjafans, eftir það er fjárlögin
voru gengin í gildi, að stinga hér um
bil helming fjár þessa að mauni, sem
aldrei hafði verið til fræðsluumsjónar
nefndur, meðal annars vegna þess, að
annað lífsstarf fyrirmunar honum al-
veg að sinna áminstu verki miklu
meira en helming árs, einmitt þann
tímann, er þess þarfnast mest, — nýt-
um manni að vísu og alls góðs mak-
legum, en þó fráleitt teknum í mál til
þessa, úr því að völ var á hr. G. F.,
ef hann hefði ekki verið náinn venzla-
maður og aldavin »hirðstjóran8«.
Afganginn af fjárveitingunni á sjálf-
sagt að brytja niður í aðra hirðgæð-
ingamunna. —
Ranglætið við manninn (G. F.) tölum
vér ekki um. það er engin nýlunda hér í
embættaveitingum og sýslana. Hann ver
nokkrum beztu árum sínum til að búa
sig undir áríðandi nytsemdarstarf fyr-
ir landið, starf, seni honum er löngu
ætlað, og öll mót á, að hann sé sér-
staklega vel hæfur til. En er síðan fyrir
munað að vinna það, er til kemur,
• fyrir tóma dutlunga, af tilefnislausri
vonzku út af framkomu mannsins við
eitt tækifæri, framkomu, sem honum
var og er til sóma og annað ekki.
Manninum hefir og boðist hvað eftir
annað álitleg atvinna, arðsamari miklu
en hér var um að tefla, en hann hefir
hafnað þeim boðum, af því að hann
taldi sér þessa vísa; hana hafði hann
búið sig sérstaklega undir og hugsað
sér að gera hana að lífsstarfi sínu.
Hin boðin höfðu og sum þann ókost,
að þeim gat hann ekki sætt öðru vfsi
en að yfirgefa ættjörð sína að fullu og
öllu. — Nærri má geta, að síðurmuni
margur efDÍsmaður horfa í það eftir-
leiðis, er önnur eins meðferð er h é r
í vændum.
En alt er þetta sök sér. Skaðræð-
ið nitt er mest, að hagur lands og lýðs
er látinn lúta hér sem oftar langsam-
lega í lægra haldi fyrir löngun eins
manns til að svala sínum persónuleg-
um hvötum og girndum. f>að gátu
þjóðhöfðingjar og umboðsmenn þeirra
f þá tíð, er þegnar þeirra voru metnir
sem fénaður, er þeir ættu og mættu
gera við það er gott þætti þeim. En
úrelt er nú það orðið um mentaðan
heim.
Til er að vísu svo spiltur hugsunar-
háttur, að það sé talinn röggsemi og
skörungsskapur, að hefna sín þann veg.
En til lítilmenskuog vanskörungskap-
ar munu flescir mætir menn og frjáls-
huga virða það.
Staiiraflutnin'giirinn.
Sama er að frétta úr öllum áttum
um það, hve illa þyngdin á ritsíma-
staurunum komi heim við það sem
segir í meirihluta-álitinu frá þing-
inu í sumar, þar sem stjórnarfylgið
var s v o ákaft, að gera þurfti staurana
enn léttari heldur en stjórnin hafði
sagt, eða töluvert fyrir neðan 200 pd.
upp og ofan. Svo segir í bréfi til NI.
úr Norður-þingeyjarBýslu um það sem
þar hefir verið lagt á land af þeim
varningi: »Staurarnir eru þetta 300—
400 pd. og jafuvel þar yfir. Óvenju-
leg alúð er lögð við að fá stanrana
flutta fyrir sem lægst gjald, og ekki
laust við gremju í bændum út af því,
að ætlast er til, að þeir leggi sig og hesta
sína í flutninginn fyrir ekki meiri laun
en 8tjórnargæðingarnir eru vanir að
taka fyrir merar sínar einar, þegar
þeir víkja sér eitthvað fyrir landssjóð«.
Um scaura þá, er fluttir voru á land
á Sauðárkrók, segir svo í bréfi þaðan
til Nl., að allmargir þeirra hafi verið
vegnir og meðaltalið reynst 262 pd.
Sumir muni vera vfir 400 pd.
Blaðið (Nl.) getur þess til saman-
burðar, að meðalþyngd staura þeirra,
er þar hafi verið vegnir, á Akureyri,
sé 266 pd.
Staurarnir í borgfirzka kaflann af
landsímanum, þessir sem s/s Moskva
gafst upp við að koma á réttau stað í
haust og þvi voru lagðir hér á land í
Rvík, eru nú komnir fyrir nokkru upp
eftir, á smáskútu, er stjórnin leigði til
þess hjá Asgeiri kaupm. Sigurðssyni,
en Faxaflóagufubáturinn (Reykjavík)
var látinn draga upp í Borgarnes. |>ar
var notaður mótorbátur til að koma
þeim á land, sumum í Borgaraesi og
sumum á Seleyri. |>að gekk vel, með
því að hittist á bezta veður, að öðru
leyti en því, að maður s 1 a s a ð i s t við
uppskipun á 8taurunum í Borgarnés
— varð undir uppskipunarbát, tvíbrotn
aði annað viðbeinið og öxlin sama
megin fór úr liði. »En betur gerði
loftskeytið það í sumar, sem drap
Mýramanninn«, segir sá sem þessa frétt
skrifar hingað.
En eitthvað hefir það kostað, alt
þetta flutningsvastur, ásamt flutningi
af skipi og á hér í haust, auk sams
konar erindisleyBU-flutnings á 3—400
staurum á land í Höfn í Borgarfirði.
En því hafði engu verið ráð fyrir gert í
kostnaðaráætlun scjórnarinnar —, ekki
ætlaður nokkur eyrir til flutnings staur-
anna af skipi nokkurstaðar.
Af Blönduósi er ísafold skrifað 3. þ.
mán.: Ekki er enn farið að flytja hér
ritsímastaurana, og útlitið ilt fyrir
flutninginn sumstaðar; það ætlar ekki
að verða gott akfæri í vetur. Svo
reyndust staurarnir mikið þyngri en
við var búist og lýst hefir verið yfir á
þingi, líklega enginn undir 150 pd., en
ekki fáir yfir 300 pd. Er ekki ólík-
legt að þeir sem tekið hafa að sér
stauraflutninginn og verið öruggir í
trúnni um, að alt væri satt og rétt
um stauraþyngdina og hvað annað, sem
stauraflokkurinn hefir á borð
borið, þættust gabbaðir hér af stjórn-
inni, þótt þeir hafi ekki verið svo for-
Bjálir að taka fram í flutningsamningn-
um neitt um stauraþyngdina.
Erlend tíðindi.
i.
Marconiskeyti
23. jan.
Kosningar á E n g 1 a n d i ganga enn
mjög í vil hinni nýju stjórn. Alls
kosnir til þessa 336 hennar liðar og
97 stjórnarandstæðingar (íhaldsmenn).
Eftir 237.
Gangi frjálslynda flokknum eins vel
að tiltölu það sem eftir er kosningar-
baráttunnar, munu þeir hafa hinn
Btórfeldasta meiri hluta á þingi, sem
dæmi eru.
Föstudaginn féllu 3 af uppgjafaráð-
gjöfunum: Stanley, Brodrick og Chaplin.
Arnold Forster er hinn eini af Bal-
fours-ráðaneytinu, sem kosningu hefir
hlotið.
Sfðasta von íhaldsmanna þrotin, er
sveitakjördæmin, sem þeir töldu sér
vís, hafa fetað í fótspor bæjakjör-
dæmanna.
Birmingham, »kastali Chamberlains*,
stóðst þó óbifanlega allar árásir fram-
faramanna, og voru þar kosnir 7 íhalds-
menn, eins og áður, þar á meðal
Chamberlain sjálfur með meiri liðsmun
en síðast.
Ríkisforseti á Frakklandi er
Falliéres kjörinn.
f>rátt fyrir allar hrakspár gengur
fundurinn í Algeciras út af Marokko-
málinu spaklega. Fulltrúarnir láta
sáttvænlega og gera ménn sér beztu
von um, að málum verði jafnað svo,
að vel megi við una.
Frá Bandaríkjunum. Loft-
braut féll niður á stræti í Brooklyn
(New York). Hlaut 1 maður bana og
12 urðu sárir.
Stungið hefir verið upp á í öldunga-
deildinni í Washington, að biðja Roose-
velt forseta að gera samning við Breta
um að varðveita Niagarafossa. — f>eir
eiga land að þeim öðrum megin (Can-
adamegin).
Lög gengin fram á þinginu í Was-
hington um frjálsa verzlun milli Filipps-
eyja og Bandaríkja.
Yfirverkfræðingurinn við Panama-
skurðargröftinn segir, að hvorki verka-
menn frá Bandaríkjum né þaðan úr
hitabeltinu þoli þá graftarvinnu, og