Ísafold - 21.03.1906, Blaðsíða 2

66
ÍSAFOLD
Nýstárleg skemtun.
Æfintýr og Ijóð, nýsamin af framliðnum
rithöfundíim.
Fjölnis-skemtun hér í gærkveldi í
Báruhusi sóttu Keykvíkingar svo, að í
húsið tróðst heldur meira en fyrir komst
þar.
Kvisast hafði, að þar yrði flutt ný-
samin Ijóð og æfintýri eftir framliðin
stórskáld og fræga rithöfunda.
Sú varð og raun á.
Hór hafði fyrir fám dögum 17 vetra
piltur rituð ósjálfrátt, en í vöku þó, 3
æfintýri og nokkur ljóð eftir forsögn
Jónasar Hallgrímssonar og Bjarna
Thorarensen, og ljóðin af þeim kveðin,
en æfintýrin tilbúín að efni af H. C.
Andersen, æfintýraskáldinu heimsfræga,
og tvö þeirra færð í íslenzkan búning
af J. H. og Snorra Sturlusyni (annað),
en hið þriðja á dönsku máli eftir H. C.
A. sjálfan. Eða svo er uppi látið, eftir
því sem þeir hat'a tjáð sig um sjálfir
með sama hætti og sinni rithönd auð-
þektri nokkrir.
Nýlunda er annað eins og þetta að
vísuekki beintí heiminum, þótt ókunnugt
sé flestum hér, þeim er aldrei líta út í
veröldina öðru vísi en að sétja upp
áður d ö n s k gleraugu, oft og tíðum
með harðnaðri móðu af þeirra þjóðar
hjátrú og hindurvitnum, v/sindarembingi
og grunnfærni.
Það er langt síðan að alveg ment-
unarlaus verkmaður í New York ritaði
ósjálfrátt eftir forsögn Ch. Dickens,
framliðins þá fvrir löngu, langt niður-
lag á skáldsögu, er hann lézt frá ólok-
inni, og hefir enginn fagurfræðingur
enn getað bent á nein ólíkindi í þessum
viðbæti frá rithætti á fyrri hluta sög-
unnar eða annarra rita þess heimsfræga
skáldsagnasnillings.
Fleiri dæmi eru til þessu lík.
En það er að segja um æfintýri þau
og ljóð, er hér segir frá og Einar
Hjörleifsson flutti í gærkveldi í Báru-
húsi, að enginn, sem þau heyrir, mun
treysta sór til að þræta fyrir, að þau
sverji sig afdráttarlaust í ættina til
þeirra, er þau eru eignuð.
Kærleiksmerkið hót fyrsta æfin-
týrið, um litla stúlku, sem var úthýst
og varð úti í hríðarbyl.
»Sólin sá litlu stúlkuna og kendi svo
undurmikið í brjósti um hana. Svo
sendi hún henni tvo geisla, sinn á hvort
auga, og geislarnir þerruðu tárin.«
Þetta var áður en hríðiti skall á hana.
Hún sezt undir stóran stein og þar
lemur hríðin hana til bana. Þá urðu
bylkornin, sem lemja á henni kinnarnar,
alt í einu að yndislegum blómum, og
hún er komin til guðs.
Síðan fær hún leyfi hjá guði til að
bregða sér niður á jörðina og flytja
mönnunum þann boðskap, að hann só
kærleikans faðir. Englarnir fylgdu henni
á leið og gáfu henni ósköpin öll af
yndislegum blómum, svo sem nokkurs
konar vegarnesti.*— Um það segir svo
í ljóðum, er J. H. kvað út af æfintýrinu
daginn eftir að hann samdi það:
Og englarnir róttu henni yndisleg blóm—
þau voru orð þeirra vara, en ei gagns-
laus og tóm —;
en á hvert blóm var skrifað í skreyttar
raðir
með skínandi letri: Guð er kærleikans
faðir.
En þegar litla stúlkan, sem nú var
orðiu engill, kom til jarðarinnar, komst
hún hvergi nærri híbýlum mannanna
fyrir blindöskubyl:
»Já, svo komu hríðarnar aftur, blind-
öskubylur, grenjandi moldviðri kringum
öll híbýli mannanna. Henni var ekki
lifandi vitttnd kalt, en hún komst ^kk-
ert áfram fyrir moldviðrinu; það stóð
eins og órjúfandi hamraveggur milli
hennar og mannanna. Litla stúlkan,
sem var orðin engill, varð að fara aftur
til guðs, af því að mennirnir vildu ekkí
taka á móti kærleika hans«.
Gamla konan, sem segir lítilli stúlku,
er Stína nefnist, þetta æfintýri, tjáir
henni í sögulok, að það sé ekki sönn
saga, heldur só þetta »tekið si-sona,
sagt sona sem merki upp á kærleika
guðs, Stína litla.
Og blessad barnið trúði þvi, að guð
hefði ekkl sent engilinn — sem merki
upp á kœrleika sinn«.
Danska æfintýrið er um sanuleiks-
perluua, sem vantaði í kórónu keisarans
og er hvergi fáanleg nema í marardjúpi
kærleikans; en keisarinn treystir sér
ekki til að kafa eftir henni.
Þriðja æfintýrið heitir ?, og segir frá
Heirosku drotningu. Þar segir svo á ein-
um stað :
»Sú es drotning yfir hugum margra
manna, es Heimska nefnisk — ok svá
es hún frjáls, at hún biðr menn vera
úháða allri skynsemd«.
Þetta er upphaf á brag, er Bjarni
Thorarensen kvað fyrir fám dögum:
Dökk eru ský,
Skyggir í lofti,
Horfir sól mót »hamravegg«;
Skýin hún rýfur,
En skörð í vegginn
Brýtur húti ekki :
Þ á mundi birta o f m i k i ð.
Hamraveggurinn er sá hinn sami, sem
um getur í æfintýrinu Kærleiksmerkið.
Því hefir skáldið það orð með tilvitnun-
armerkj um.
Lesendum ísafoldar er að vonum for-
vitni á, hvernig áheyrendur hafi tekið
þessari nýung, þessum Ijóða og æfintýra
flutningi.
Þoir voru í fæstum orðum sagt svo sem
milli steins og sleggju, milli fargsins,
sem kirkjatt, Heimska drotning og dóttir
hennar Ragmenska (hræðslan við spott
og ámæli heimskra manna og fáfróðra)
hefir lagt á þorra manna hór sem ann-
arsstaðar, og hins vegar þeirrar óviðráð-
anlegrar sannfæringar, að þessi ljómandi
æfintýri g e t i enginn hafa hugsað upp
annar en H. C. Andersen, og að engir
g e t i hafa fært þau í snildarbúninginn
tslenzka aðrir en Jónas Hallgrímsson og
Snorri Sturluson, svo sórkennilegur sem
hann er fyrir þá báða; og eitis hitt, að
ekki g e t i ljóðin verið eftir aðra en
þá J. H. og B. Th.
En nákvæmlega stendur þeim á sama,
er hér fást við svo nefnd dularfull fyrir
brigði, hvað fólk hór heldur um þetta. Það
erekkihætt við, að sannleikurinn ryðji
sór ekki til rúms hér sem oftar.
Mannslát vestan hafs.
J>að sorglega slys vildi til í Seattle,
Washington, 30. sept. í haust, að
Árni Jónsson frá þorlákshöfn
(Jónssonar óðalsbónda Árnasonar) slas-
aðist við útskipun á skipabryggju Great
Northern-félagsins, sem orsakaðist
þannig, að 1500 púnda járnþynna féll
ofan á hann. þetta úfall var svo stór-
kostlegt, að allar læknistilraunir reynd-
ust árungurslausar. Hann andaðist eft-
ir þrjá daga, 3. okt., og var jarðsettur
i Ballard, Wash., 6. s. m., að viðstödd-
um fjölda fólks. — Árni sál. var prýð-
isvel greindur maður, og einkarvel
látinn af öllum sem hann þektu. Og
er hans því sárt saknað af vinum og
vandamönnum. Hanu var 44 ára að
aldri, hafði aðsetu i Ballard (Wasb.)
og lætur eftir sig ekkju með þrjú börn
í ómegð. Th. S.
— Persónuleg óvild —
Ekki þarf stundum nema alls eitt
orð eða setning af munni manns til
að lýsa honum sjálfum og öllum hans
hugsunarhætti betur og áreiðanlegar en
hægt er að gera í langri æfisögu.
Slík setning hraut ráðgjafa vorum
af munni einu sinni í fyrra, á Grundar-
fundinum, eina þingmálafundinum, þar
sem hann fekk Iof fyrir frammistöðu
sína. Jú, og einhvern tíma á þinginu
í sumar.
Ummælin þau voru á þá leið, að eigin-
lega líkaði allri þjóðinni mætavel við
sig, nema eitthvað 2—3 ritstjórum, og
þeirra andróður væri sprottinn af per-
sónulegri óvild.
Ósanninda-f jarstæðan er sök sér, þessi
að áminstum ritstjórum sé illa við
manninn persónulega og þvi láti þeir
svona, sjái hann aldrei í friði. Mað-
urinn veit, að einn þeirra er aldavinur
hans, og annar hinna að minsta kosti
allgóður kunningi hans frá fornu fari,
líklegast báðir.
Hitt er aðalatriðið, hve blindur hann
virðist vera á öll þau miklu afglöp,
þjóðinni til óþurftar og skaða, er hann
hefir framið frá því er hann tók við
stjórn. það er engu líkara en að hún
og hennar hagsmuDÍr séu svo létt á
metum í hans augum, að þess gæti
hvergi. Sjónarmiðið er sýnilega þetta:
Völdin og tignina hefi eg hlotið og er
vel og löglega að því kominn. Hver
sem gerir mér stöðuna ónæðissama og
óánægjulega eða er óánægður með hátt-
semi mína í heDni, hann gerir það af
persónulegri óvild ; hann ann mér henn-
ar ekki, öfundar mig af henni eða því
um Ifkt.
Hræddur var margur um það, sem
manninn þektu, að hann mundi reyn-
ast í þeirri vandasömu stöðu samur og
áður: lítið sem ekkert annað en skáld
og samkvæmis-gleðimaður. En von og
úr viti ólu þeir þá hugsun í brjósti, að
skár mundi þó úr honum rætast; hann
mundi þó finna þ a ð til ábyrgðarinnar.
það var eins og fyrir brygði einhverju
hugboði hjá honum um það allrafyrst,
að n ú ætti hann að vera allrar þjóðar-
innar yfirmaður og foringi, en ekki
tómur flokksforingi. það var þegar
hann vildi ekki þiggja heimboð tómra
»heimastjórnar«-dilka hér í höfuðstaðn-
um, er hann kom heim frá Khöfn með
ráðgjafatignar fyrirheitið í vasanum.
En það stóð ekki lengi.
Eitt hið allra fyrBta verk hans í
tignarsætinu var hið fræga bragð, sem
hann beitti til þess að afstýra þvf, að
hæfasti maðurinn, sem kostur var á,
Páll heit. Brietn amtmaður, yrði banka
stjóri, a f þ v í að hann var ekki hans
flokks dilkur: sneri aftur á miðri leið
bréfi til hans um það. Síðan rak
hvert gjörræðistiltækið annað, eins og
kunnugt er, hvert viðvik hér um bil í
Stjórnarályktunum miðað fyrst og fremst
við flokksfylgi og flokksmanna hags-
muni eða valdagengi sjálfs hans.
En ekki er þetta eins dæmi þeim
megin, f »heimastjórnar«-högunum.
Maðúr er nefndur Pétur og á heima
á Gautlöndum. Eöður átti hann, sem
var mikilmenni að mörgu leyti. J>ess
naut sonur hans lengi framan af. Hann
var »sonur föður síns« og lítið annað.
Síðan hefir hann lifað aðallega á þægð-
inni: bónþægð við héraðsmenn, kjósend-
ur sína, og sauðþægð við alla valdhafa.
Hann var þægðargripur landshöfðing-
jans, meðan hann hafði völd, þægðar-
gripur peningavaldhafanna Zöllners og
Landsbankans, og er þægðargripur ráð-
gjafans, síðan hann kom til sögunnar.
Enginn veit til, að hann hafi nokk-
urn tíma haft aðra skoðun á lands-
málum en þessir yfirmenn hans. Og
getur naumast ólíkara því en djarflyndi
og einurð föður hans heitins. |>es8U
skaplyndi Péturs fylgja látlausar sam-
vizkustunur. Sívakinn og sofinn læzt
hann vera við að hugsa um að gera
það eitt í hverju máli, sem sé hið eina
hárrétta. Og þó er svo að heyra, 3em
samvizkan láti aldrei af að mæða hann
á sfnu leiðindanöldri.
þessi maður er nú tekinn til að leika
kong í sínu héraði. Hann lýsir því
yfir á þingmálafundi á Húsavík í haust,
að haDn telji það persónulega móðgun
við sig, ef framkoma hans á þingi sé
ekki talin rétt. Og á kaupfélagsfundi
í vetur úrskurðar hann það sömuleiðis
»persónulegt«, að einn fundarmaður
finnur að gjörðum kaupfélagsstjórnar-
innar. Bætir því næst við þeirri
h ó t u n, að það skuli líka verða p e r-
sónulegt (frá sinni hendi). Með
öðrum orðum : persónulegri hefnd hótað
f móti.
Eftir höfðinu dansa limimir.
f>að er lýðvaldslegt, þetta, og þar:
eftir frjálsmannlegt!
Einn moii af matboröi heimskunnar
eða
Heyrðu, kunningi! .
Eg kem nú ekki oft á Fjölnis-skemt-
un, en eg var þar staddur í gær.
Eg haföi heyrt þess getið, að æfintýri
úr andaheiminum yröi lesið upp á
skemtuninni. En þegar til kom, urðu
æfintýrin þrjú — og eitt á dönsku.
Þetta er óneitanlega merkilegur við-
burður, h v e r n i g sem á málið er litið,
enda mátti heyra það á umræðum
manna á eftir. T. d. skoði menn
skáldskapargildi æfintýranna,
þá finst manni óneitanlega mikið til
um 17 ára ungling (Guðmund Jónsson),
ef h a n n er svona mikið skáld. Eða
þá b 1 æ r i n n á æfintýrunum. Hann
hlyti að vera alveg frámunalega mikifl
snillingur, ef hann gæti stælt svo H. C.
Audersen, Jónas Hallgrímsson og Snorra
Sturluson, að manni só skapi næst að
halda, að það geti engiun annar átt.
Eg ætla að get.a um allraskörpustu (!!)'
tilgátuna.
Eg sat á aðra hlið gömlum og grá-
hærðum manni, með óvenjulega stórt
nef og karlmannlegt. — Já, þá var
mér gleði að hafa lesið Lauritzen.
Gamli maðurinn gráhærði virtist undur-
alvarlegur. Hann beygði sig niður að
8essunaut sínum og spurði af innilegr*
sannfæringu: »Heyrðu, kunningi! Geta
þetta verið andar, ætli só hægt að tala
dönsku í himnaríki?«
Já, heyrðu kunningi!
J. H.
Aths. Um matborð heímskunnar eða
TT .. i . .1. . . íl m/\ t »» i /vn am f-n I n í) 1
æfintýrinu, sem Snorri Sturlusoo
hefir skráð eða látið skrá.
S/s Tryggvi kongnr (Emil Nielsen)
kom 17. þ. m. frá Khöfn og Leith og me®
honvtm þessir farþegar: Björn Kristjánsson
kaupm. og alþingÍBmaður og dóttir h&u®
frk. Jóna, Bjarni Jónsson kennari frá Vogh
Einar Markússon, kaupm., Ólafsvik; BjarnJ
Jónsson, snikkari, Vegamótum; Gisli H,álm'
arsson, kaupm., Norðfirði, og frú hans Him'
ur; vllafur Hjaltested kaupmaður og ffU
hans, Anna; Pétur Brynjólfsson rnyndasmií5'
ur; Vilhjálmur Finsen stúdent; Fr. NathaB
verzlunarmaður. Enn fremur útlendur m»^'
ur til G. Finnssonar, Frederiksen að nafn1'
og Guðriður Einarsdóttir prentara.
Druknan.
það slys varð í Vestmanneyjurn
þ. m., að 4 menn druknuðu af
bát, af 14, er á honum voru. SinU*
10 bjargaði botnvörpungur. Forrn0,
ur, Magnús þórðarson í Sjólyst, ko1®
af. Hinir 3 voru ofan af landi. lv
voru kvæntir.