Ísafold - 11.04.1906, Blaðsíða 3

ÍSAFOLD
83
arri 8é það heimtufrekjan að fara
r&m á, meira.
Hér vautar fyrst útakýring yfir orð-
u • *áður var«. Miklu munar, hvort
í)au 0iga við nýliðinn tíma, eða fyrir
u°kkrum tugum ára,'þó ekki aé lengra
ar*®- Ekki þarf að leita aftur í tím-
anQ um marga tugi ára til að sjá
^!61^ en helmings mismun á kaupi
VlDQuhjúa.
Hyrir 14 árum (eftir tvítugsaldurinn),
afði eg 40 krónur í kaup og nokk-
Urra kinda fóður, auk fata. |>ó eg aé
Du eldri og stirðari en þá, hygg eg að
®ugiun bóndi byði mér nú, eða öðrum
ku reki, kaup, sem ekki væri meir
6n helmingi hærra. Sama er að aegja
Utn kaup flestra dugandi [hjúa, er eg
P®kki; þag hegr meir en tvöfalda8t á
~ 20 árum. Jafnvel þrefaldast eða
6rí&ldast hjá duglegum vinnumönnum.
Með þessu vildi eg eýna, að A 1 þ b 1.
Jrir ekki nákvæmt frá; en eg aegi
6 i fyrir það, að nú sé nóg komið og
®tri þurfi kjöriu ekkí að vera. Eg
. a þeaa alvarlega, að kostir og kaup-
8]ald vinnuhjúa, sérstaklega vinnu-
Veuua, geti enn batnað til muna. Að
^unaðurinn batni svo mikið og hagur
^udanna, að þeir geti rýmkað kj örin,
§ þolað þau samt betur en nú. Veit
j? það og vona, að rnargir bændur,
Un yngrj a^ min8ta kosti, hafa þesea
0311 8koðun, og tel því alt annað en
^ yggilegt, að svara þeim um viljaleysi
r P68su efni að lítt reyndu og illa
uutiaökuðu máli. Hitt mun sönnu
uaer „a •
hv ' a° .elr 8íai enn tvÍ8ýni ^ ÞVI>
0rt búin geta þolað breytinguna
suiátt ^ fie'zt 8tigi eða 8tnátt °8
^ veit A 1 þ b 1. ekki, að erf-
í b'8r að 8Hga yfir breytingatímabil
6t Uuaði, hjá hvaða þjóð sem er? Við
anattl Qú að klífa upp örðugusta hjall-
fy - ^ þussari leið, meðan mikið fé og
iua"^ °in er f jörðina, húsin, veg-
ým' ^racnieið8Íunft °g félagsskapinn í
4 jUtu uayndum. Fé og fyrirhöfn, sem
góð e8'1Urn 8töðum hefir verið sáð í
þ6l.au íarðveg, og sumt er byrjað aó
8ke en að flestu er aðalupp-
oo rutftninn eftir. Mörgu er enn ósáð,
ÍQmSUlut sæðið liggur enn hulið í jörð
ú 1 h^^ma °kkur bændunum er
tii ^ Utn það, að fólkið flytji rnjög
að . uþ8taðanna, og að æskilegt væri,
höfUl^tta breyttist. Vera má að við
fólkið _rætfl uaeira um það, af hverju
hitt aæ*J1 að ^aupstöðunum, en um
korna Ti kfaðið telur að fyrst eigi a!<'
®veitu * áflta> af fiverju fólkið flýi
9akir fi Mvorttveggja þetta eru
sé 6g ' þe88> að fólkið flytur sig, og
Samfg ">Ckl atlnað en að þær megi vera
að vera^þ^g athugunar, og eigi helzt
þá eru n a*
sterkust °röln: 'Viðurværisþörfin er
v.UuaD °8 henui fullnægir ófrelsið,
6r otðið t>r8efftUnin'* í þessu sambandi
sem eg tel ofaukið
enflur Q. er skylda til að erfiða ár
baatt k ■ a8’ ^n vonar um að get£
fuHusee °r 8lU' Miðurværisþörfinni á aí
Og 8fz|.a með betri kjörum en þrælkun
^Í^æskilL^ boma þeirri skoðun inn
Hófl * .UUni’ að°H vinuaséþrælkun.
Iftgi, er81''i?na., einkum úti í góðu lofts-
6u tnsA i° lari °§ betri fyrir heilsuna
ueouhn trá hu—
að
úr
or
°g
6U ui6q .. llari °g betri fyrir he
Utu h6*U ln fr(t öllum frægustu lækn-
'yflr æau8?-*- satnanlögð, Bérstaklega
leilí Utaun11 Mún eykur styrk-
amanum h’ iÖF breysti, gefur
Vtðnátn þroslJa> evo hann getur \
viðuátu V°Ska.’ svo hann get
l‘^leHUreÓutkVeÍkÍUefUUm- °g
Söfuga U8taður fyrir góða
Wl"‘U|M,"ð >,t'" 4 œ4t,i 8«*»'
lík-
veitt
verður
sál og
orðið
b.ltáuianuin moölr> og verður oftast
6luhveru hátt nÍðurtlreP8 eða skaða á
Ckur^U'
V6ra6í önnCfUndur hefir **8*
. ,klH sannl^n.6r að vera 8æll”
: »Að
og er
Víst
kl'l sanni . aö vera 8æll«
^ bað, aa 61 Ur 1 því fólginn. yiau
annkynim en^lntt maður hefir gert
‘V6ta > öl! mÍkÍð 8a8n án þess að
^'bið 0g 8f ún þess að hugsa
ar a með óþreytandi elju.
Uppeldi, sem vanrækir iðjusemina;
skólar, sem ekki hirða um annað en
renja út minnisblöð heilans, eins og
rar eigi að vera prentuð skrá yfir að-
fengin orð og tölur, en ekki lifandi
kraftur og skapandi afl til að fram-
leiða orðin eftir þörfinni, reikna dæmin
og framkvæma störfin; einnig blöð og
bækur, er lítilsvirða vinuuna. þetta
alt hjálpast að því, að ala upp þrótt-
fausa þjóð, munaðargjarna, viljalausa
og vesala.
Eæst kem eg að þessum orðum:
. . um sláttinn heldur bóndinn hjúinu
ofta8t að verki svo lengi, sem það
getur staðið á fótum eða hreyft hend-
ur«. Ef nokkurn tíma er ríflegur tími,
þegar borðað er, má ekkert gera nema
sofa og hvíla sig. »Hjúið á ekki nema
um tvent að velja: liggja athafnalaust
og hvilast, eða vinna í húsbóndans
þarfir þau verk, er hann skipar því«.
Að síðustu kemur svo enn ein útgáfan
af 16—18 stunda vinnu á sólarhring
sem vanalegum vinnutíma.
þetta alt heyrir nú undir það, sem
með vægustum orðum verður kallað
óheiðarlegar ýkjur eða r a n g-
látar getsakir. Að vísu er al-
ment mikið ábótavant í þessu efni, en
hvergi sem eg þekki til á sór stað slík
harÖBtjórn, sem blaðið skýrir frá.
Til að sanna mitt mál, verð eg að
skýra frá því, sem eg er kunnugastur.
Frá barnæsku hefi eg altaf vanist 12—
13 stunda vinnutíma um sláttinn.
Byrjað kl. 6, hætt kl. 9, eða sem því
svarar, þegar fyr er farið út til að
nota rekju á túni eða valllendi. Frá
dregst 1 kl.tími við morgunmat, 1 kl.-
tími við miðdegismat (2 tímar í Borg-
arf., en kl. þá 10 á kveldin) og nalægt
1 klt. til smáhvílda — þegar maður
drekkur kaffi, skiftir um verk, færir
sig í teig o. s. frv. Gangurinn að verki
og frá talinn með vinnutímanum
Aldrei hefi eg heyrt neinn kvarta
um, að hann gæti ekki staðið á fótum
eða hreyft hendur að verki loknu.
Hitt hefi eg oft heyrt talað um, að
sum hjú vinni meira en fyrir þau er
lagt. »Beynslan er ólygnust«. Eg hefi
sjálfur viunuhjú, sem eru svo kappsöm
og iðin, svo trúlyndir þjónar, að þau
»láta sér aldrei verk úr höndum falla«
í þarfir heimilisins.
Svipuð tilhögun og viðlíka langur
vinnutími hefir verið um sláttinn á
þeim bæjum flestum, er eg hefi kynst,
í Bangárvallasýslu, Árnessýslu og Borg-
arfjarðar.
Ekki hefi eg vitað fólki skipað verk
né skipað að sofa í hvíldartímunum,
nema alveg sérstaklega standi á, eða
þá að eins smásnúninga, er ekki verð
ur komist hjá. Hver er því oftast nær
sjálfráður hvað hann gerir. — Meðan
eg var vinnumaður, og eins eftir það,
hefi eg oftast uotað slíkar stundir til
að lesa eitthvað eða skrifa. Úti á
engjum, eftir máltfð, hefi eg lesið mörg
blöð og tímarit. Ef eg gleymi blaði
eða bók á morgnana, þykir mér það
ekki betra en að gleyma úrinu mínu.
£ó regn sé, má lesa undir vaxkápu
Flestir vilja hlusta á það, sem lesið er,
og vanalega hefir kvenfólkið þá prjóna
eða nál til að gera eitthvað með, sem
því er ekki skipað, og þá ekki heldur
bannað. Sumir, helzt fullorðnir karl-
menn, eira þó ekki öðru en fara áður
kl.tíminn er liðinn að klappa ljái, tinda
hrífur o s. frv., og er sama um það
að segja. Sannast á þeim, sem öðr-
um, að »tamur er barnsvaninn«. þetta
mun hafa verið almennur siður á þeirra
æskuárum, og einnig lengri vinnutími þá.
Vitanlega eru undantekningar frá
þessum reglulega vinnutíma, og er ekki
gott að komast hjá því, t. d. þegar
þurkur kemur eftir langan rosa, eða
þegar þarf að bjarga heyi undan regni
En 80 þá minni svefn eða lengri vinnu-
tími en ella, er venjan su, að bæta
það upp með meiri svefni og styttri
vinnutlma næstu daga á eftir.
Eins geta verið aukaannir við skepn-
ur, og oft er það, að kvenfólkið gerir
aukaverk ;við þjónustubrögð og ýmsa
snúninga, hvort sem ætlast er til þess
eða ekki.
Um sláttinn hafa þeir lengstan
vinnutíma og minstan svefn, sem þurfa
að flytja heyið langan veg. f>á er
stundum 16—20 stunda vinna og 3—5
stunda svefn. f>etta verk gera vana-
lega húsbændurnir Bjálfir hér á Suður-
landi, eða synir þeirra, en fáir eða
eugir aðrir, og tekur því alls ekki til
vinnufólksins yfir höfuð. Og það er
alls ekki að eins við heyflutninginn,
sem margir húsbændur leggja harðara
á sig en vinnuhjúin. Flestir húsbænd-
ur ganga með hjúum síuum að öllum
algengum verkum, hafa sama viðurværi,
sama húsrúm og svipaðan aðbúnað á
flestan hátt. Á góðum heimilum verð-
ur því sambúð húsbænda og hjúa lík
sambúð foreldra og barna; þeir líta
ekki langt n i ð u r á hjú sín, eins og
víða er í öðrum löndum.
Hvernig er nú þessu háttað í Beykja-
vík? Er ekki nokkuð algengt, að þar
sé lengra bil milli húsbænda og hjúa?
Er þar mikið minna að gera eða a 11 a f
styttri vinnutími hjá almennu vinnu-
fólki eða eldhússtúlkum? Yæri ekki
rétt að grannskoða öll kjör vinnufólks-
ins í höfuðstaðnum um leið og þau eru
grannskoðuð út um landið? Væri alt
hér að lútandi vegið nákvæmlega, hygg
eg að skemtanamismunurinn geri drjúg-
an áhalla. Já, þörfin á skemtunum í
sveitunum er orðin svo aðkallandi, að
í slíku smáfjárútlátamáli — eins og i
stóra málinu — var þingið í sumar
undarlega langt á eftir tímanum: tjóðr-
aði 08S eins og kálf við 19. öldina,
meðan hver veit hve mikið af 20. öld
inni flýgur framhjá.
Vifffús Guðmundsson.
Nýjar vörur
svo sem: sjöl, um ioo teg., (með
ýmsum litum), kjólatau,
hanzkar, svartir og misl.,
sokkar, rúmábreið-
ur, borðdúkar, ógrynn-
in öll af svörtu klæði
kom nú með s/s Skdlholt til
J. P. T. Bryde’s verzlunar
í Heyk.javik.
Húfur, kasketter, göngu
stafi og tóbakspípur og ýmisl.
fleira nýtt ættu menn að skoða í
Bryde’s verzlun i ‘Bjykjavík, því J>ar
eru þessar vörur beztar og ó-
dýrastar h é r í b æ n u m.
Nýprentað:
Ur dularheimum
Fimm æfintýri
Ritað hefir ósjál frátt
Guðmundur Jónsson.
1. H. C. Andersen og lónas Hallgrímsson:
Kærleiksmerkið, ritað 15. marz 1906.
2. H. C. A. og J. H.: Det er det samme
= Það er alveg eins, rit. 18. marz 1906
3. H. C. A., J. H. og Snorri Sturluson:
? (söguheitið er spurningarmerkið),
rit. 19. marz 1906.
4. Jónas Hallgrimsson: í — jarðhúsum,
rítað 25. marz 1906.
5. H. C. Andersen og Jónas Hallgrímsson:
Ekki nema einu sinni?
ritað I. apríl 1906
Bjarni Thorarensen: Visuerindi framan við
ritað 26. marz 1906.
Fæst í bókverzlun ísfoldarprent
Rmiðju og eftir 1. strandferð hjá öll-
um bóksölum landsins.
Kostar 50 aura.
21oftherbergi samliggjandi. eldhús og
geymslupláss er til leigu 14. maí :i
nýju og venduðu húsi í austurhœn-
um. 'típplýsingar í afgreiðslu ísafoldar.
íslenzkt gulrofnafræ
fæst á Laugaveg 27 hjá
Guðbjörgu Torfadóttur.
©-----------------------------©
Munntobak — Rjol —
Reyktóbak og Vindlar
frá undirrituðum fæst i flestum
verzlunum.
C. W. Obel, Aalborg.
stærsta tóbaksverksmiðja i Evrópu.
Umboðsmaður fyrir ísland:
Chr. Fr. Nielsen, Reykjavík, I
sem einnig hefir umboðssölu
á flestum öðrum vörutegundum
frá beztu verksmiðjum og verzl-
unarhúsum erlendis.
Biðjið ætíð um
Otto Mönsteds
danska smjörlíki.
Sérstaklega má mæla með merkjunum
Elefant og Fineste sem óvið-
jafnanlegum. Reynið og dæmið.
Chika
Áfengislaus drykkur, drukkinn í vatni.
Martin Jensen, Köbenhavn K.
íslenzk fríinerki einkum mis-
prentanir, »í gildi«,og konungsfrímerki kaup-
ir Ruben Istedgade 30, Köbenhavn B.
PrjónaTélar
með nýjustu og beztu gerð eru seldar
með verksmiðjuverði hjá hlutafélaginu
Simon Olsens
Trikotagefabrik,
Landemærket 11 & 13 Köbenhavn K.
|>ar eru um 500 vélar í gangi.
Flestir íslenzkir kaupmenn og erind-
rekar útvega og þessar vélar.
Kirsiberjalög
og aðra aldinlegi, nýja eftirtekju,
fínustu tegundir að gæðum, er mönn-
um ráðið til að kaupa frá
Martin Jensen, Köbenhavn K.
Lfl^firmans
Í^VOttaduft
(Vaskepulver)
er hið bezta, sem til er
til þvotta. Fæst hjá
Gunnari Einarssyni,
Jes Zimsen
og í Thomsens Magasín.
Formann
bæjarstjjórnarimiar er að hitta
á skrifstofu bæjarfógetans í Reykjavík
að jafnaði hvern virkan dag kl. 6—7
eftir hádegi.
Til páskanna
fást flestallar nauðsynjavörur hjá
Nic. Bjarnason.
Talsími nr. 99.
Ritstjóri B.iörn Jónsson._
Isafoldarprentsmiðj a.