Ísafold - 09.05.1906, Blaðsíða 1

Kennir út ýrnist einn sinni eöa
ívíbv. i vikn. VerÖ árg. (80 ark.
'Binnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
^doll,; borgist fyrir miðjan
jáli (erlendÍR fyrir fram).
ISAFOLD
Uppsögn (skiifleg) bundia viö
iramót, ógild nema komin sé til
útgefanda fyrir 1. október og kaup-
andi sknldlaus við blaðið.
Afgreiðsla Aunturstrœti 8,
^XXIII. árg.
Reykjavík miðvikudag’iim 9. maí 1906
29. tölublað.
Ji °- 0- F. 885118
í;ugulækning ók. I. og 3. þrd. kl. 2—3 1 spital
®tnKripasafn opið á mvd. og ld. 11—12.
K UpRkRnkinn opinn 10—21/* og vl/*—7.
• U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
* 8iðd. Alm, fundir fsd. og sd. 8 */* siðd.
^atidakotskirkja. Guðsþj. 9 og 6 á helgidögum.
r abdakotsspitali f. sjúkravitj. 10*/*—12 og 4—6.
Jjabd8bankinn 10 */a—2 V*. Bankastjórn við 12—1.
andsbókasafn 12—8 og 6-8.
ftndsskjalasafnid á þrd^ fmd. og ld. l2—1.
n*n8 úk. i lœknask. þrd. og fsd. 11—12.
^ttúrugripasafn á sd. 2-8.
J^Qhekning ók. í Pósthússtr. 14. l.og3.md. 11-1
Meiri inenn.
®°ðgá kalla þeir hinir mörgu ’nálf-
^önsku ef ekki hádönsku íslendingar
^að vafalaust, ef bornar eru brigður á
Það, að Danir séu oss miklu meiri og
frscnri í ö 11 u m hlutum : meiri menta-
rnenn> meiri lærdómsmenn, meiri fram-
aratnenn, — meiri m e n n í einu orði.
En ekki þarf það samt að vera neitt
^segilegt þjóðardramb, er sæmilega
8ienzkir fslendingar leyfa sér að hafa
sboðun, að til séu þeir hlutir, þær
amfarir, þar íslendingar séu komnir
tnuna lengra en Danir. Og þeir
a a þá skrítnu skoðun, hinir íslenzku
^letidingar, að þjóðinni geti alls ekki
Ver’ð Qeitt óholt að veita því eftirtekt,
f Verða mætti til þess, að vega lftils
ar upp f móti undirlægjuhugsunar-
^^ttinum; þy( hann er skaðræði;
, atln hefir svo ill áhrif á sjálfstæðia-
Pteb þjóðarintiar.
, ^r erum, svo vér minnumst á eitt,
þfeifanlega langt á undan Dönum í
ltrdindismálinu, bæði í almennri þekk-
ösu ú því og í framkvæmdinni að
v*> að loaa þjóðina við áfengisbölið.
Pað er hálfbroslegt að heyra »yfir
Urn * V°ra vera n lr ftð þrefa og þjarka
hóf llvor*1 betra sé bindindi eða
^ semi, hvort áfengi sé eitur eða ekki,
^ ort kaffi 0g tóbak sé minna eitur,
sé sjálfsagt, ef svo er, að
g'a þeim eiturtegundum líka.
u,. r var þetta ágreiningsefni fyrir
no^nrn mannsaldri. Nú heldur varla
^fði rrnU8rne*lancii maður því fram í
hóf 1 ^ *an<^'> * ræðu né riti, að
útrú rn'8Sarn*'°*c 8e rétta leiðin til að
áfenn'-a ^fengisófögnuðinum, eða að
e,tur ^ elik' e*tur eða þó ekki verra
nra’' °n rnar^*1 annað, sem enginn
8em ^ Rtnasti v'^- f*e‘r einir gera það,
rn annaðhvort svo langt loiddir
UC a Blötnv,
að u0i Unarveg áfengisnautnarinnar,
þeir el6^, að verða ósjálfbjarga, ef
s)úlfir , 6 * orðnir það, eða þá ciga
á áfeÐ anðra *a*a*. þ- e. þurfa að græða
^eitið *^n þeir geta hvorugir
Bvertandi míUs f Þe88ari grein-
°ðrg fj rner*CÍ8tímaritið danska á fætur
Þindimfij Ur 6Dn ^’ð lélegasta skol um
þV( aó ^Sniat'ð> móti bindindi, móti
0ða aðfl^f110 t't^nning áfengra drykkja
^itað eftj^ ^6’rra °' 8• frv- Auð'
^allaðir .”'0Brða,' menn, sem svo eru
aðra viðlf!nVöi iaáskólakennara og
■®*nB o» v, ! ^Urgeisa. Nema hvað!
nr’ að þorr' ^^1 8Íf*,ff8agður hlut
þ’ers kv«~M 8l<,ira manna mótmæli
naf

í »vísindanna«
*yðja B^r f.jðan ÍlUn er elcli' búin að
rúm81
8vo hefir verið
alla tíð frá því er »vísindi« komu fyrst
til sögunnar, og svo mun verða alla
tíð.
Bn hér á landi er nú orðið varla til
svo lélegt blað, — svo lítill skortur sem
hér er á þeirri vöru, — að þaðleyfisér
að flytja andvígar greinar bindindi eða
bindindishreyfingu.
Hér segja Bakkusarvinir — hófsara-
ir Bakkusarvinir — í hæsta lagi sem
svo, að þ á varði ekkert um aðra; úr
því að þeir geti sjálfir drukkið í hófi,
detti þeira ekki í hug að neita sér um
það. Að öðru leyti eru þeir alls ekki
andvígir bindindi — bindindi fyrir aðra!
Og þeir hafa bindindishreyfinguna jafn-
vel í hávegum.
Hitt mega dönsk tímarit eiga, að
þau flytja einnig greinar frá eindregnu
bindindis sjónarmiði. Og þær oft vel
samdar.
Einkum berjast ýmsir danskir læknar
nú mjög vasklega fyrir bindindi. Það
gera íslenzkir læknar líka, nú orðið.
Sumir þeirra hafa gert það lengi, en
aðrir nýlega farnir til þess; og þ á
hefir líkiega8t hreyfingin meðal danskra
lækna vakið til þess öðru fremur.
Lærðu kynslóðiuni fslenzku hættir enn
meira við að elta Dani í blindni heldur
en alþýðu nokkurn tíma. f> v í var
bindindi vitleysa í íslenzkra lækna aug-
um flestra meðan svo var í Danmörku.
þrír danskir læknar hafa getið sér
orðstír öðrum fremur fyrir öfluga for-
göugu í bindindÍ8hreyfingunni þar:
Gottlieb Poulsen (á Fjóni?), Hindhede
á Jótlandi og Olav Benedictsen 1 Khöfn;
hann er hálfíslenzkur, af Staðarfells-
ættinni.
Binna bezt ritar Dr. G. P. — f>að
er til hver greiniu og bæklingurinn
öðru betra eftir hann frá síðustu
missarum. Nýtt segir hann lít ð sem
ekki neitt, umfram það er búið er að
segja hér fyrir löngu. Bn hann segir
það ef til vill öllu hetur, skýrara og
ákveðnara.
Hann minnist á einum stað (Det
nye Aarh. II 67ð) á á b y r g ð 1 æ k n-
anna andspænisáfengisnautninni. And-
stæðíngur hans einn hafði komið með
þá hér alkunnu og marghröktu mót-
báru, að ekki komi öðrum við en
drykkjumanninum sjélfum, að hann
hefir ekki haft þrek til að halda áfram
að vera hófsmaður, eins og hann var
fyrst þegar hann fór að neyta áfengis.
Hann segir, að þó aðrir kunni að vilja
samsinna þeirri kenningu, þá geti hann
ekki gert það sem læknir. Oss læknum
er ætlað, segir hann, að lækna þá sem
sjúkir eru. En aðalhlutverk vort á
þó að vera að aftra því, að þeir verði
veikir. Og ef vór læknar eigum ekki
að bera merki hollustunnar hátt, hverir
eiga þá að gera það ? Nú leggur áfengið
menn að velli þúsundum saman og
þúsundum þúsunda; og eg er á því
að vér læknar berum ef til vill lang-
mesta ábyrgðina ú því, fyrir það, að
vór, mennirnir, sem einir berum fult
skyn á málið, snúumst eigi öndverðir
gegn áfengiseitrinu, eins og öllu öðru
eitri, sem vér hittum fyrir þar, sem það
á ekki að vera. Og fyrsta stigið hygg
eg vera það, að vér neytum þess
ekki sjálfir. |>að er fyrsta sporið, sem
mest er fyrir haft.
Önuur alþekt mótbára bindindisand-
stæðinga er það, að úr því að lög
banni mönnum ekki að svifta sjálfa
sig lffi alt í einu, þá sé ósamkvæmni
að meina þeim að gera það smám
saman, meðal annars með því að taka
inn áfengiseitur. J>ví svarar dr. G. P.
svo, að þetta geti í hæsta lagi átt við
um þá, sem enguru eru vandabundnir
á neinn hátt, eru jafnvel ekki í neinu
mannfélagi. En þeir séu nú ekki marg-
ir. Sá sem eigi fyrir öðrum að sjá,
t. d. fjölskyldu sinni, hann megi ekbi
spilla sér á áfengi, þó að honum þyki
það gott, og sízt megi hann eiga börn,
hafi hann gert sig áfengissjúkan.
Skarpt og glögt tekur hann það loks
fram, hver munur er á áfengi og kaffi
eða tóbaki. Hvorugt er holt í sjálfu
sér, kaffið né tóbakið. Bn það er eng-
inn samjöfnuður á því, hve áfengið er
margfalt skaðlegra. f>að er eitthvert
mesta og versta þjóðarböl. Bn ekki
væri neitt vit í að segja sama hvorki
urn kaffið né tóbakið. það sé engin
ósamkvæmni í því, að vilja gera stór-
skaðræðis-munað landrækan, en amast
ekki við meinlitlum munaði. Beynsl-
an sé og sú, að þeir sem hafa vanið
sig af áfengi, eigi hægra með að venja
sig líka af kaffi og tóbaki, ef þeir
vilja. |>eir verða óhneigðari fyrir allan
munað; þeir hafa meiri stjórn á sér
en hinir til að leggja sér ekki til
munns nema holla fæðu, ef því er að
skifta.
Misbeitt valdinu.
Guðmundur Friðjónsson hefir sýnt
fram á að í snjallri og röksamlegri grein
í Norðurl. 7. og 11. apríl með fyrir-
sögn: Stjórnin og æskan, hve
herfilega og skaðlega »heimastjórnin«
vor svonefnd hefir misbeitt valdi sínu
alt að frá upphafi vega sinna. Hann
minnÍ8t fyrst á atferli hennar við Pál
Briem heitin. »Stjórnarliðið« s p a r k-
a r honum við kosningar, flæmir haun
frá bankastjórastöðunní með þeim
brögðum, sem — — henni voru síður
en ekki til sæmdar. Og þegar hann
féll frá, mun hafa glaðnað vfir fleitum
en fáum í herbúðum »heima«-stjórnar-
innar. £að er að minsta kosti s a n n-
að, að einn hinn öflugasti ísbrjótur
stjórnarinnar norðanlands fekk sig
ekki til að draga upp sorgarblæjuna,
þegar látið hans fréttist. Hatrið náði
út yfir gröf og dauða«.
»Hvernig velur stjórnin í kirkju-
málanefndina? þaun veg, að í
henni sitja eráþykkir menn og
afturhaldssamir, fógjarnir og stæri-
látir, og ekki eru þeir allir guðsmenn
að innræti.------Bitt er bersýnilegt
hverjum manni, að nefndin er skipuð
mestöll stjórnarhðum. Kosningin í
nefndina er virðingarstaða, vegtylla og
náðarbrauð. þegar svo er högum hátt-
að, að g u ð s m á 1 i n í landinu eru
dregin niður í flokksskarn, þá eru hug-
sjónirnar deyddar og grafnar*.
»|>á eru kenslulmálin. J>au eru sam-
kvæmt eðli sínu málefni æsbunnar
og hugsjónanna, náskyld þeim
og nátengd, og verður ekki við þær
skilin. Jpegar þau eru dregin undir
pólitiskan flokksríg og pólitiska hefni-
girni, þá er engum blöðum um það að
fletta, að sú stjóru, sem það gerir, hún
vinnur skóggangssök á hendur sér, hvar
sem tveir ungir menn eru saman
komnir eða fleiri.
Hvernig hefir stjórnin okkar komið
fram í þeim málum ?-------Merkisberi
mentamála vorra er svertur og svívirt-
ur. Guðm. Finnbogason er sviftur því
starfi og atvinnu, sem hann var kjör-
inn til að allsherjarmáli réttu og al-
þjóðarlögum, kjörinn til að vinna og
njóta ávaxta vinnunnar.
Hvers vegna var hann settur í skugg-
ann?
Vegna þess eins og einkis annars,
að hann er móthverfur stjórninni í
pólitík. f>ó er mót9taða hans hrein og
flekklaus, og laus við alla áreitnw.--
•Afturhald, einþykni og— hlutdrægni
hefir stjórnin Býnt í þessum tveimur
málum«.
Höf. gerir lítið úr því, sem stjórnar-
talsmaður einn (J. J>.) hefir verið að
reyna að gylla hana fyrir: tillöguna
um 10,000 kr. fjárveiting til að halda
fyrirlestra fyrir alþýðu manna í laud-
inu. — — »Fylgismenn stjórn&rinnar
mundu bafa setið að krásinni þeirri,
og um Ieið var það í lófa lagið, að
gera alla þá sendisveina að smalamönn-
um hennar«.
»Mér er sem eg sjái þá fúlgu, sem
við Guðmundur Finnbogason hefðum
fengið úr þeim sjóði, eða aðrir þeir,
sem þann veg væri innrættir, sem við
erum«.
»Bg gætí fært miklu fleiri rök að
því, að stjórnin okkar er móthverf
æskunni og hugsjónunum, og að hún
er ekki valkvendi í háttum sínum, —
miklu fleiri rök en þau, sem nú eru
talin.
Og hvers er að vænta? —
Báðgjafar hennar eða ráðunautar eru
sumir — endemismenn, þó að sumir
þeir, sem stjórninni fylgja, séu mætir
menn og merkir«. — —
»Enn er ótaliu framkoma stjórnar-
innar í stórmálunum — ritsímamálinu
og landsréttindamálinu. Hún hefir í
báðum þeim málum brugðist sjálfri
sér, sfnum eigin orðum og ákvæðum,
og æskunni — æskunni og hugsjónum
hennar, og er engum blöðum um það
að fletta«. — —
»Til eru tvenns konar hugsjónir:
morgunroðahugsjónir og náttmálahug-
sjónir. Morgunroðahugsjónir eru mál-
efni æskunnar, en hinar eru ær og kýr
stjóvnarinnar og landstjórnanna yfir-
leitt. Spor stjórnar vorrar liggja rak-
leiðis norður á við til náttmálalandsins,
Hákon jarl horfði norður, þegar hann
blótaði syni sínum, þ. e. æskunni, til
þess að geta sjálfur haldið völdum um
stundar sakir. Saga þessi er æfagömul
og þó alt af ný. Og alt er hún sama
tóbakið, — ilt og andstyggilegt aftur-
haldstóbak«.
Sainsöngvir
mikill á að verða hér í dómkirkjunni
laugardagskveld og sunnudags 12. og
13. þ. mán., til ágóða fyrir messusöng-
sveit kirkjunnar, með forustu organ-
leikarans, hr. Brynj. þ>orlákssonar.
þar syngur saman fjölmenn sveit karla
og kvenna, og auk þess frk. Elín
Matthíasdóttir solo.