Ísafold - 12.05.1906, Blaðsíða 2

118
ÍS AFOLD
Bragarbót.
|>að er stjórDarmálgagnið Löohétta,
sem hefir snáið svo gagngert og skyndi-
lega við blaðinu, að nú vill hún láta
það vera »eitt ætlunarverk fararinnar
(þ. e. þingmannafararinnar til Khafn-
ar í konungsheimboðið), »að reyna að
ryðja braut auknutn réttindum lands
vors eftir því sem tök eru á«, og talar
nú, 9. þessa máDaðar, um landstjóra
fyrirkomulagið sem sérstaklega æski-
legt, ef það sé ekki fráfælandi ann-
mörkum bundið. Einmitt það sem
ísafold hafði haldið fram og Löge.
þurfti þ á að ónotast út af (25. f. m.).
Svona er stundum fljótt að skipast
veður í lofti.
Ekki er það nema ánægjulegt, ef
hin nýja veðurstaða helzt þá dálítið,
t. d. fram yfir Danmerkurferðina að
minsta kosti.
það er jafn-ánægjulegt fyrir því, þótt
stjórnarlið það, er við Lögr. er riðið
og veðrabrigðunum ræður, hafi snúið
svona við blaðinu í óyndisúrræðum,
þ e g a r það sá hvað verða vildi: að
þjóðræðismenn ætluðu sér að sæta
færi í sumar til að leita hófanna við
danska flokksforingja um töluvert ríf-
ara stjórnfrelsi en nú höfum vér, að
því leyti sem það við kemur samband
inu milli landanna, beint eða óbeint.
þ á hefir flokknum, L ö g r é 11 u-fylk-
ing stjórnarliðsins, ekki litist á að sitja
alveg hjá.
það eru því allar horfur á, að téð
fylking hliðri sér að minsta kosti við
að vinna í móti þjóðræðismönnum, er
að því kernur, að þeir fara að reka
það erindi í sumar suður í Khöfn, er
þeim er ætlað. þeir eiga þá, þjóðræð-
ismenn, við minni mótspyrnu að etja
frá 1 ö n d u m sínum v\r þingmanna-
hóp. það verður þá að eins ráðgjaf-
inn og hans allra nánustu fylgifiskar,
sem aDdófið þreyta.
Svo framarlega sem ekki kemur þá
bein skipun frá sjálfum »húsbóndanum«
fyrir þann tíma eða um það leyti til
a 11 r a hans manna um að gera ekki
þá ósvinnu, að fara að vinna með
þjóðræðismönnum að því sem þeir
ætla fyrir sér með utanförinni.
Annað eins hefir mv við borið.
En hinu viljum vér að sjálfsögðu
gera ráð fyrir, og fagna því af alúð.
Vér fögnum þvf að engu minni alúð
fyrír það, þó að Lögr. sé að reyna
að breiða yfir veðrabrigðin með ósam-
kvæmnis-aðdróttunum til ísafoldar í
þessu heimboðsmáli. f> æ r eru frem-
ur meinlausar. Enda bráðónýtar í aug-
um þeirra, er veitt hafa því eftirtekt,
sem gerst hefir, og réttum augum vilja
á það líta.
Fremur finst ísafold hún verða að
taka það vel en illa upp fyrir »vinum«
sínum í hinum herbúðunum, að þeir
haida hana hafa svo mikmn mátt og
völd, að allir hennar flokksmenn, inn-
an þings og utau, lúti hennar boði og
banni. Sjálf veit hún, sem nærri má
geta, að svo er ekki. Hún hefir að
sjálfsögðu að eins tillögurétt um fram-
komu sinna samliða í landsmálum.
|>eim rétti beitti hún að vanda í heim-
boðsmálinu, jafnskjótt sem það komst
á dagskrá. Hún var svo eindregið á
þeirri skoðun, að þjóðræðismenn ættu
að fara hvergi, að hún gerði fastlega
ráð fyrir, að svo yrði. Enda hafði
hún og fyrir sér þ á yfirlýst áform hér
um helmings þingmanna í þeim flokki.
En það liggur í augum uppi, að því
að eins gat það ráð komið að tiiætl-
um notum, að allir flokksmenn
hyrfu að því. Nú kom það í ljós áð
ur langt um leið, að þeir voru þess
alls ófúsir sumir. En þá mun hver
hugsandi maður kannast við, að ráð
væri að reyna að haga förinni svo, að
eitthvert lið gæti að henni orðið fyrir
velferðarmál landsins. Enda fór því
svo fjarri, að flokkstjórnin, raeiri hluti
hennar, tæki ráð af ritstjórum þeim
tveimur í henni, er fastast höfðu lagt
í móti »matarferðinni«, að þ e i r áttu
einmitt frumkvæðið að því, að úr því
að einbverir flokksmenn ætluðu sér að
fara, þá væri ómissandí að þeir hefðu
ákveðið nytsemdarerindi. þeirn hafði
a 1 d r e i í milli borið um málið, þeim
(5), sem í flokksstjórninni eru: —eng-
inn þ e i r r a hafði nokkurn tíma
mælt með förinni. Og enginn þeirra
var hins vegar í móti förinni, þegar
hér var kotnið o g fundin var leið til
að reyna að gera gagn með henni.
Leiðin var, sem nærri má geta, ekki
þinghald suður í Khöfn, e k k i þras
frammi fyrir konungi, e k k i tilraun
til að sannfæra hann. S ú hugmynd
finst ísafold jafn-bamaleg nú sem í
vetur. Enda eru dönsk blöð, sem
minnast n ú á málið, því alveg sam-
dóma. þau taka það fram, sem Isa
fold hafði gert undir eins, að í veizlu-
glaumnum mundi enginn kostur á slíku.
þar mundi meira að segja þykje ósvinna
að minnast á það, sem íslenzkum þing-
málaflokkum bæri í milli.
Um álvktun þingræðisflokksstjórnar-
innar 10. apríl var ekkert bókað. Hún
var ekki þess eðlis, að það þætti nauð-
synlagt. f>ví er eðlilegt, að blöð nefndar-
manna hafi orðað frásöguna um hana
nokkuð sitt á bvern hátt.
Aldrei var ætlast til, að sendinefnd
yrði kosin hér fyrir fram til ferðar-
innar, — nema ef hægt yrði að koma
því við með þeim hætti, að þingrnenn
flokksins hittust allir eða flestir í Rvík
um leið og lagt yrði á stað. En fyrir
því var e k k i ráð gert. Enda er það
nú fyrirmunað. Hitt vartalið ekki ótil-
tækilegt, að flokksmenn þeir, er ferð
ina færu, kysu úr sínum hóp, er til
Khafnar kæmi, t. d. 3 hina færustu
til stjórnmólaviðtals þess þar, er fyrir
var hugað.
En hvernig sem því yrði hagað,
fanst Isafold ekki neitt rangmæli að
tala um sendinefnd, og notaði það orð
einkum til þess, að lögð yrði sem mest
áherzla á erindið, aðalerindið.
Umboðsskrá kom aldrei til mála að
»sendinefndin« hefði. Flokksstjórnin
hafði mikið vel vit á því, að hvorki
varð því við komið, né heldur var
þess brýn þörf.
J>ví erindið var alls ekki að bera
fram ákveðnar kröfur. Erindið átti að
vera og á að vera »málaleitun um við-
unandi umbót á sambandinu milli
landanna« o. s. frv., eins og tekið var
fram í ísafold 11. f. mán. — mála-
leitun við danska flokksforingja. Til
slíkrar málaleitunar þurfti ekki og þarf
ekki ákveðið umboð. f>ar á að leita
hófanna um, hvað langt muni mega
fara í sjálfsforræðiskröfum með von um
áheyrn eða árangur. |>að er nokkurs
vert að fá að vita það svo greinilega
sem hægt er fyrir fram, til þess að
geta hagað sér eftir því. Gera mátti
það án nokkurs konungsheimboðs. En
vegna hræðslu við, hvað stjórnarliðar
kynnu að taka til bragðs í matarferðinni
var hentugast að vera þar á fetð um
um leið. Annars reið ekkert á því.
þetta skilur hver maður, sem skilja
vill. Við hina er ekki til neins að tala.
Tjón af landskjálftum á 2000 árum.
Erlend blöð minnast á í sambandi
við laudskjálftann í San-Francisco hina
mikilfenglegustu landskjálfta, sem á-
reiðanlegar sögur herma að orðið hafi
síðustu 2000 ár undanfarin.
Eldgosið í Vesúvíus, sem eyddi borg-
unum Herculanum og Pompeji árið
79 e. Kr,, hafði staðið í sambandi við
landskjálfta, sem tók yfir mikið af
Ítalíu.
Langmestu manntjóni, sem dæmi
eru til, ollu landskjáiftar, sem geDgu 1
Miðjarðarhafslöndum árið 526. þeir
höfðu orðið að bana 120 þús. manna.
Um 3000 manna létust í landskjálfta
í Neapel 18. sept. 1631.
f>á týndust 60,000 raanna í land-
skiálfta á Sikiley árið 1693. |>á hrundu
þar 54 bæir og 300 þorp.
Borgirnar Lima og Callao í Suður-
Ameríku eyddust af landskjálfta 28.
okt. 1704, og urðu 18,000 manna undir
rústunum.
Súmlega hálfri öld síðar, 1. nóv.
1755, varð landskjálftinn mikli í Lissa-
bon. þar týndust 60,000 manna. Sú
hræring hafði tekið yfir tólfta hluta
jarðarhnattarins.
Enn létust 30,000 manna í land-
skjálfta í Ivalabríu árið 1783.
f>á urðu feikna-landskjálftar 14 ár-
um síðar, 1797, í Peru og Ecuador í
Snður-Ameríku. f>eir bönuðu 40,000
manna.
Snemma á fyrri öld, 1812, fórust
20,000 manna í landsskjálfta í Caracas
í S.-Ameríku.
Borgin Fort de France í eynni
Martinique eyddist í landskjálfta 1839.
f>ar létust 7000 manna.
Edd urðu ríkin Peru og Ecuador
fyrir voðatjóni af landskjálfta 13. ág.
1868. Fjártjón metið 500 milj. og
manntjón 70,000.
Eyin Chios í Grikklandshafi stór-
skemdist af landskjálfta 3. apríl 1880.
þar hrundu 14,000 hús og 3000 manna
biðu bana.
Japan hefir oft orðið fyrir voðatjÓDÍ
af landskjálftum. f>ar er mikið um
eldfjöll. Gosi úr einu þeirra árið 1890
fylgdu landskjálftar, sem bönuðu 35.000
manna. Annar landskjálfti á Japan
1891 týndi 7000 manna, og 15. júní 1896
létust 27,000 manna í landskjálfta þar.
Borgin Schemacha í Kákasus hrundi
í landskjáifta i febrúarmánuði 1902 og
biðu þar bana 4000 manna.
Sama ár, um vorið, 8. maf, var það,
sem eldfjallið Mont Pelée í eynni
Martinique eyddist af eldgosi og land
skjálfta, eu 20,000 manna brunnu eða
urðu undir rústunum.
S/s Ceres (Gad) kom nú löngu nokknð
á undan áætlnn, 9. þ. m. að kveldi, beint
frá Khöfn og Leith, með fjölda farþega,
mest þó (nm 50) vermenn frá Vestmann-
eyjnm, áleíðis heim til sin anatur í sveitir.
Prá Khöfn bom meðal annars Emil Schou
bankastjóri, þeir Jón Þorláksson og Þor-
valdur Krabbe verkfræðingar, f. héraðsl.
Þorv. Jónsson frá ísafirði og dætur hans
2, frk. Kristin og frú Helga, kand. Flens-
borg. En frá Skotlandi Berrie kanpmaður
með konu og börnum.
Hr. Þorv. Krabbe varð fyrir þeirri raun,
að missa á leiðinni hingað, nærri Færeyj-
um, yngra barn sitt, 4 mánaða gamalt.
Kjánaleg hlutsemi,

f>að er kjánaleg hlutsemi og alveg
ástæðulaus, er Hafnardeild Bókmenta-
félagsins slettir sér fram í rítstjórö
Seíenis, svo sem hún hefir gert á síð-
asta fundi, — sjálfsagtút af grein þeirr1
eftir Einar ritstjóra Hjörleifsson, er þ»r
bírtist í vetur, um trú og sannanir.
f>ar er verið að gera greiu fyrir ár-
angri af vísindalegum rannsóknum uto
dularsamband svonefnt (við annatt
heim) og væntanleg áhrif þeirra á trú-
arskoðanir manna í heiminum.
f>að nær engri átt, að kalla tímarit
trúarbragðamálgagn, þó að það gen
grein fyrir ’neimspekilsgum ihugunurtt
og rannsóknum vísindamanDa útr 1
heimi um mál, setn g e t u r meðal
annars haft áhrif á trúarskoð >nif
manna um sérstakt atriði, og það at-
riði, sem snertir alla menn jafntj
hverrar trúar sem eru.
f>á ætti eins að mega banna satn®
konar skilagrein um áraDgur af hvaða-
rannsóknum sem er, ef sá áranguí'
getur haft éhrif á einhverjaí
skoðanir manna á einhverju þvÉ
er mannsandinn er að fást við.
Og ekki liggur við, að tímaritið sjálft
(ritstjórn þess) hafi gerst málgagB
ákveðinna trúarbragða með því að
flytja téða grein. f>að er hin heimsku-
legasta fjarstæða, að halda slíku frano-
Falsheitið andatrú, sem komið et
að í ályktun deildarinnar, er sök
sér. f>að er sjálfsagt sprottið af al-
gengri vanþekkingu á málefni því, er
þar er átt við, fremur en blekkingat*
ásetningi. f>að er hart að vísu, að
bókmentafélag þjóðar, bráðuitt
100 ára gamalt, skuli gera sig bert 1
slíkri vanþekkingu. f>að segir sjálf"
sagt: mæli ég sem aðrir rnæla, og þyk'
ist þar með löglega afsakað.
Lfklegast er annars ályktun þesð!
sprottin af því, að Skírnir kvað hftfá
neitað að taka þýðing á grein um dul'
arfyrirbrigði eftir dr. med. Erik Faber
nokkurn. f>ýðandinn hefir stygst við
það og fengið Iagsmenn sína til
hefna þess með ónotum þeim, er f®*'
ast í áminstri ályktun. Vitaskul'í
liggur ritstjóra tímaritsins næst, a^
verja þá gerð sína sem aðrar, og vef
er honum trúandi fyrir því. En vel
má geta þess, sem öllum er kunnugb
er grein Fabers hafa séð og nokkí8,
þekking hafa á málinu, að hún er
herfilegur vanþekkingar samsetningUf
fi á upphafi til enda, eítir mann, seU1
hefir sýnilega enga nasasjón af þvl’
sem hann er að rita um, og spinuUr
það sem hann segir út úr heila sjálf8
sín og því sem aðrir hafa um mál^
ritað honum jafnófróðir á það, raöU'
sóknar þekkingarlaust með öllu.
það væri bágborin ritstjórnarregla, a^
hirða jafnt tóman vanþekkingarheila'
spuna, sem það, er styðst víð sæmileí>a'
þekkingu. Andstæðum skoðunum u^
hún gera jafnt undir höfði og á 9
gera það, þegar það horfir til að skýr®
óútkljáð vandamál. f>að er alt anua®
en að hirða áþreifanlegt vanþekkingar
samsull.
En alt er þetta þó sök sér og bef^1
mátt liggja í milli hluta á þessuU1
stað, ef ekki hefði verið annað verra"
og það heldur tvent en eitt.
Annað er nýr vottur um,
háskalega löndum vorum í KbufU
er gjarnt til að draga dám af sínU111
dönskum sessunautum þar, eða Dönufl®
yfirhöfuð, — hve þeim er gjarnt tn
gleypa í sig ómelt hvað eina, sem
flýtur ofan á hvenær sem er,
ekki tekur til íslenzkra