Ísafold - 21.11.1906, Blaðsíða 2

306
ÍSALFOD
Eftir kennaraleiðangurinn.
(Niðurl.)
Fólkinu segir höf. að svipi mest
til Vestlendinga í Norvegi. f>egar eg
var kominn upp í stólinn í kirkjunni,
fanst mér því líkast sem eg væri
staddur í Álasundi. En það er úrvals-
kyn þar á Islandi, bezti stofninn
norski. Margar fríðar meyjar og gervi-
legir menn. Ein7erulífi lifir þjóðin,
en er þó ein hin mentaðasta í heimi.
Eina þjóðin, sem les »gullaldarrit« á
frummálinu. f>að veitir aðal og and
ríki. f>að stendur í djúpum jarðvegi,
með gróðrarlindum undir lífsrótinni.
Loks minnist höf. á bókmentir vor-
ar og skáldin íslenzku, er hann segir
að hafi sum alt að 2000 kr. sbáld
laun. Vér séum mikil bókaþjóð. f>rið-
jung bókanna kaupi íslendingar í Ame-
ríbu; þeir séu um 20,000.
Telpu kyntist hann í Evík, 10 vetra
gamalli, sem lesið hafði allar íslend-
jnga8ögur (eg held þær séu 50). Eg
tók af henni bókina sem hún var að
lesa í. f>að var E d d a Snorra Sturlu-
sonar — á frummálinu. Mér fanst
eg vera eins og kálgarðsstúdent í sam
anburði við þetta hámentaða barn.
Hún (Ingibjörg litla) var svo yndis-
lega fríð, með slegið hár, gult á lit, og aug-
un skýr og djúp, heiðblá sem bláklukka
á vordegi. Eg má til við tíma og
tækifæri að senda einhvern son minn
yfir um að sjá þ'á Hjördísi.
Höf. segir, að íslandi hafi farið eigi
alllítið fram síðustu 30 árin, frá því
er landið fekk sjálfsforræði. f>að hafi
ekki ætíð átt sjö dagana sæla hjá
Dönum, einkum á verzlunareinokunar-
tímunum. f>ví gleymi landsmenn seint.
f>eir eru sögnþjóð, íslendingar, og því
ógleymnir. Og þessi þjóð, eigi stór-
um fólksfleiri en bærinn Björgvin, held-
ur örugg og ófeimin uppi sinni sérstak-
legu þjóðmenning beint andspænis
Khöfn. Hin fríða mær, tungan ís-
lenzka, vill ekki skreyta brjóst sitt,
hátt og hvelft, útlendu orðaglingri eða
óhreinu brotasilfri. Danska og ís
lenzka eru svo gagnólfkar, að þjóðirn-
ar skilja ekki hvor aðra og hafa lítil
menningarnot af sambúðinni.
ísland og Norvegur mundu þar í
móti vera eins og regn og sólskin á
sama menningar-engi. Vér fáum aldrei
of mikil áhrif frá íslandi. Eina sam-
bandið þar í milli er það, að fiski-
menn vorir fara þangað, og »drekka
og fljúgast á«. Eða það orð fer af
þeim.
Höf. lætur mikið af bindindishreyf-
ingunni hér. Segir að í Beykjavík sé
bindindisfélagsskapur svo öflugur, að
keypt hafi stærta hótelið á landinu,
eitt með stærstu húsum í Beykjavík,
að eg ætla fyrir 80,000 kr.
Norðmenn geta lært það af íslend-
ingum, að úr þvf að smáþjóð, 80,000
hræður, geta haldið uppi sjálfstæði í
tungu og menningu, og er ekki eins
og nál í heyhlassi, heldur kemst ein-
mitt fyrir það inn í Norðurálfulögu-
neytið, þá ætti Norvegur að geta það
með sínar 2 miljónir manna og meira þó.
Bókmentumíslendinga, þar meðeinn-
ig hinum yngri, hefir verið veitt alt
eins mikil eftirtekt út um álfuna, eins
og t. d. dönskumbókmentum Hefðibók-
mentir íslands innibyrgst í bókmentum
Dana, eins og norskar bókmentir hafa
gert, þá mundi enginn nefna hin nýrri
skáld íslendinga og kalla þau íslenzk.
|>að eru ekki háu tölurnar, sem
veita þjóð tilkall til að eiga sér sjálf-
etæða þjóðmenning. Organ getur verið
eins stórt og lítið hús á móts við fiðlu,
aem bera má undir hendi sér. En
fiðluhljómurinn er þó fínni, og það er
meiri vandi, meiri list að leika á fiðlu
en organ.
Smáþjóðirnar eru oftast hljómhrein
ustu söngtólin í landasamsöngnum.
Guðs útvalin þjóð var hin minsta
meðal raikilla og mikillátra þjóða.
Og Kristur kemur alt af frá Nazaret.
O! að kyrkja og kúga tungu og sér-
menning lítillar þjóðar — það er eins
og slökkva einn litinn í regnboganum.
|>að er að gera heiminn gráleitan,
tómlegan og snauðan.
En það er einmitt það, sem reynt
hefir verið að gera í Norvegi. —
Næsta klausan hjá höf. er heimsádeila
til landa hans, svo látandi á hans
tungu:
Me hev havt svensk konge og dansk
maal, men endaa stae som vindmylnur
og slegi um oss med staute ord um
•norsk sjölvstende*. Ja, det er egte,
nymodens norsk! Eine foten i Sve-
rike og den andre i Danmark, og berre
munnen med frosarne heime. —
Aldrei hetir mér, segir höf., fundist
eg vera fremur heima hjá mér en á
íslandi; það er nærri ómögulegt að
hugsa sér kalt Atlanzhafið í milli.
Eg sit hér með blóm í hendi úr
móunum nærri Goysi. Ef eg mætti
ráða skíui sólar, eins og drottinn gerir,
skyldi ísland vera sá blettur á hveli
jarðar, þar er hún skini glaðast. —
Hann prentar síðast upphafserindin
úr sálmi síra Matth. Jochumssonar:
Faðir andanna, og ráðgerir að snara
á nýnorsku nokkrum sálmum hans í
Sálmabókinni íslenzku.
A. H o 1 m s e n heitir hinn ferða-
pistlamaðurinn norski, alþýðuskólastjóri
Kristjaníu. Hann ritar þá sjö, í stærsta
blað Norðmanna, Morgenbladet f Kri-
stjanfu, marga dálka hvern. Tveir
eru þó um ferðina milli landa, og Skot-
land og Færeyjar. Hann ber landi og
lýð vel söguna, en segir hinum fremur
kost og löst af landinu (og þjóðinni)
eins og Herjólfur gerði. Lætur þó mik-
ið af framförum hér síðustu 30 árin,
meðal annars í híbýlagerð. Sá engan
torfbæ í Vestmanneyjum. Segir þá
og vera að hverfa að sögn á landi.
Sömuleiðis opna róðrarbáta. Vélar-
bátar og þilskip komin í þeirra stað.
Leggur þó landsmönnum það til ámælis,
að þeir séu heldur tómlátir og fram
takslitlir. Er steinhissa á því meðal
annars, að þeir nota ekki hveri og
laugar til að gera sér bað. f>ó segir
hann vera miklu minna hér um óþrifn-
að en orð hafi verið á gert. Víðast
gott hreinlæti á bæjum, þar sem hann
hafi komið. Hitt hvergi fyrir flær eða
aðra óværu. Sérgæðingshátt ber hann
oss á brýn og einþykni. Heragi aldrei
til verið hér á landi. Enda agaleysi
mikið í skólum.
Haun segir að landið sé vafalaust
mikið framfaraland. Hér muni mega
mjög mikið gera til umbóta, þurka
mýrar og rækta annað graslendi, hag-
nýta fossana til aflsframleiðslu o.s.frv.
Fádæma-fagurt sé landið sumstaðar.
En ömurlegt og hrjóstrugt þess í milli.
Kann illa við Valhöll á f>ingvöllum.
Hitt hefði átt betur við, að hafa þar
stóra búð með fornu sniði.
Betri fæðu og kraftmeiri segir hann
að alþýða hafi hér en í Noregi. Kvart-
ar um of stuttar yfirsængur í rúmum
til sveita [það gera fleiri], en óþarflega
þykkar.
Höf. fór fótgangandi suður Mosfells-
sveit af f>ingvöllum. Landar gláptu á
hann og þá fólaga, þeir sem mættu
þeim, og vildu vita, hvemíg á þeim
ósköpum stæði. f>eir ferðast aldrei
neití, landveg öðruvísi en á hestbaki,
segir hann.
Flest fer höf. nokkurn veginn rétt
með. (Afbakanir á örnefnum og hálf-
íslenzkum orðum eru prentuninni að
kenna). Hann heldur samt, að hey
sé bundið í sátur til þess að það kom-
ist betur fyrir í hlöðum; ímyndar sér
að það sé geymt þar í böndunum vetr
arlangt. Tuttugu sinnum segist hann
hafa riðið yfir Beykholtsdalsá; og mun
það vera heldur vel í lagt.
Erlendar ritsímafréttir
til Isafoldar.
Khöfn *«/„ kl. 9 árd.
Friðrik konungur heim kominn í dag
úr 2 daga kynnisför suður í Berlin.
Boald Amundsen norðurfari (Gjöa)
kominn til Kristjaníu. Mikill fagnað-
ur þar.
Samsöngurinn
í Bárubúð um síðustu helgi tókst
prýðisvel og þótti bezta skemtun.
Sérstaklega þótti fagurt og tilkomu-
mikið hið nýja lag eftir hr. Sigfús
tónskáld Éinarsson, við fánakvæði
Einars Benediktssonar. f>að mun hafa
hrifið áheyrendurnar, er söngflokkur-
inn hóf í fyrsta skifti hið
>unga Islands merki
npp með þúsund radda brag.«
Og óhætt má fullyrða, að f hjarta
hvers þjóðrækins áheyrenda hatí vakn-
að innileg þakklætistilfinning — ekki
einungis til Ijóðskáldsins góða, er svo
fagurlega kveður um ástina til íslands,
sem á að verða
>djúp sem blámi himinhæða,
hrein sem jökultindsins brún.»
heldur líka til tónskáldsins, sem gefið
hefir þessum tilfinningum gullna vængi
og þýtt þær á >söngsins englamál.i
Áhrifin lýstu sér í dynjandi lófa-
klappi og fagnaðarópum um allan
salinn, og varð söngflokkurinn að marg-
endurtaka lagið.
Ah.
l.sland fyrir Islendinga.
það mál var umræðuefni hér í
Stúdentafélagiuu í fyrra dag. Benedikt
Sveinsson ritstjóri var málshefjandi og
flutti allrækilega tölu. Fáeinir aðrir
tóku þátt í umræðunum; og lauk þeim
á samhljóða samþykki 27 félagsmanna
af um 30 á fundi eftir nafnakalli við
svo feldri ályktan:
Félagið skorar á þingmenn vora að
krefjast þess, er samningar takast
um sambandið railli íslands og
Danmerkur, að engir hafi rétt inn-
borinna manna hér nema þöir, sem
öðlast hann með væntanlegum
íslenzkum lögum þar um. Danir
standi öðrum þjóðum jafnt að vígi
hér í; vér afsölum oss öllum rétt-
indum innborinna manna í Danmörku
öðrum en þeim, sem þeir veita oss
með samningum gegn samskonar
réttindum hér.
BorKarfirði 1. nóv. Hér má árferði
fremnr gott heita, þótt harðindin í vor
kæmu nokkuð hart niður á heyfyrningum
hænda, sem urðu sama sem engar nema á
stöku stað. Þó hefir heyskapur i sumar
bætt það mikið upp. Hann varð viðast i
góðu meðallagi. f>ar að auki hafa bændur
keypt sér nokkuð af fóðurhæti, mest mais-
mjöl, sem getur orðið nokkuð til heysparn-
aðar. Fénaður mun þvi ekki hafa fækkað
i haust til neinna muna, þótt orðinn sé með
flesta móti við það, sem verið hefir nú um
langan tima.
Verzlun hefir verið með hetra móti, því ‘
þótt sláturfé hafi verið með lægra verði i>
Borgarnesi i haust en viða annarsstaðar
nálægum kauptúnum, þá hefir þó verðið
verið betra en vér höfum átt að venjast
undanfarandi ár. Hæsta verð á kjöti 20 a.
pd. (i stað 18 áður), gærur 42, mör 25,-
haustull 60 og 65 a. Léttir kjötkroppar
hafa alt af verið i lágu verði, eða 15, 16
og 18 a. i kroppum fyrir neðan 40 pd.
Þetta er miðað við peningaverð á vörum-
og miðar þvi að nokkru til að útrýma hinm
óeðlilega hávöruverði, sem hér befir haldist
um langan tíma; og mun pöniunarfélagið
hér hafa átt mikinn þátt í því. Félag
þetta hefir starfað 8 ár undanfarin og alt af
aukist að stórum mun; nú í sumar pantaði
það vörur fyrir nær 75,000 kr. og telst
mönnum svo til, að hagnaðurinn hati þ. á.
orðið hátt á níunda þúsund, eða nær 12 °/or •
samanborið við nálægar verzlanir, á útlendu
vörunni einni; þar að auki hefir það sent
út ull til umboðssölu, mest óþvegna, og
seldist hún á 63 aura pd., auk kestnaðar.
Þvegin ull seldist ekki nema 86 a. pd., auk
kostnaðar, og er það talin lakari sala. Nú
á félagið eignir fyrir á 4. þúsund að mestu
skuldlaust. Umloðsmenn þess i útlöndum
hafa verið Garðar Gíslason & Hay.
Af andlegum framförum mætti helzt telja.
hér lýðháskólann á Hvítárbakka, sem Sig-
urður Þórólfsson veitir forstöðu. Hann
hefir keypt jörðina og sett þar upp bú
ásamt skólanum og sýnt þar miklu atorkœ
og framkvæmdarsemi. Skólinn hefir nú í
vetur um 25 nemendur.
Auk þessa hafa ýms félög risið hér upp>
undanfarið ár, svo sem rjómabú, sem hér
eru þrjú starfandi nú: við Geirsá, á Hvit-
árvöllum (i sambandi við mjólKurskólann)
og við Gufá; ekki er mérkunnugt um, hve
mikið þau hafa framleitt af smjöri í sumar
en það mun hafa verið heldur með frekara
móti, en salan hefir verið mjög góð, alt að
94 kr. fyrir 100 pd. með kostnaði.
Eins er hér nýlega stofnað nautgripa-
rœktunarfélög.
Lestrarfélög eru nokkuð víða og búnað-
arfélög nær í hverri sveit. Borgarfjörður
þarf þvi naumast að skammast sin fyrir
framfaraskort og félagaleysi i samanburði
við önuur héruð landsins.
Reykjavikur-annáll.
Dáinn í fyrra dag Þorgils Isleiksson sjó-
maður, bráðkvaddur úti á götu.
Hjónaefni. Einar M. Jónasson cand. jur
©
ogjyngismær Bagnheiður Chr. Hal!.
Hjúskapur. Árni Jónsson á Grimsstöðum
og yngæmær Guðrún Eyvindsdóttir.
Guðmundur Magnússon og ym. Sigriður
Helgadóttir (Laugaveg 73).
Pétur Zophonía8son hankaassist. og ym.
Guðrún Jónsdóttir.
Sigurður E. Waage verzlunarm. og ym.
Hinrika Betína Jónsdóttir.
Öll laugard. 17. þ. m.
Samein. félag. Strandferðabátur Skálholt
kom loks 17. þ. m. norðan um land og
vestan, 16 dögum á eftir áætlun og eftir
30 daga ferð frá Akureyri. Fer i kveid
til Kristjánssands og Khafnar.
S/8 Vesta komst loks á stað í gærmorg-
un, til Hafnarfjarðar áleiðis út, 10 dögum-
á eftir áætlun.
S/s Esbjerg leggur á stað i kveld til i
Leirvíkur.
Thorefélag. S/s Tryggvi kongur kom i
fyrra kveld frá Khöfn og Skotlandi 2 dög-
um u n d a n áætlun. Farþegar 12—14.
Vélarbáturinn Búi hefir furðulitla bilun,»
fengið. Fljótgert við hann, að mælt er.