Ísafold - 25.05.1907, Blaðsíða 1

Síenmr át ýmist einn sinni eOa
tviey. i vikn. VerÖ árg. (80 ark.
minnst) 4 kr., erlendis 5 kr. eða
l'l, doll.; borgÍBt fyrir miöjan
jnlí (erlendÍB fyrir fram).
ISAFOLD.
Dppsögn (skrifleg) bnndm viO
iramót, ógild nema komm sé til
itgefanda fyrir 1. október og kanp-
andi sknldlans viO blaðiO.
Afgreiðsla Austurstrœti 8.
XXXIV. árg.
Þilskipa-hlutafélag.
Því hefir verið hreyft i þessu blaði
fyrir nokkrum árum, að hagfeldara
mundi og rniklu tryggilegra til fram-
'búðar, að þilskipaútvegur vor til fiski-
^veiða væri rekinn í félagsskgjr, heldur
æn eins og nú er, að hver potar sér.
Nú er verið að reyna lítils háttar að
koma þeirri hugmynd í framkvæmd.
Nokkrir skipstjórar og fiskiútvegs-
•nienn hér eru að koma á fót hluta-
félagi, sem á að gerast eigandi að í
ibráð og halda út til fiskiveiða 6 þil-
Ækipum er þeir eiga m. fl En bæta
.síðan við sig eftir föngum og færa
út kvíarnar eftir mætti, jafnvel til
botnvörpuveiða m. fl. Félagið heitir
*Grœðir, og eru stofnendur þess þeir
Þorsteinn J. Sveinsson skipstjóri,
iÞorsteinn Þorsteinsson kaupmaður
JBakkabúð), Sigurður Jónsson frá Görð-
unum og Runólfur Olafsson frá Mýrar-
húsum.
Félagið byrjar á iio þús. kr. höfuð-
stól í ioo kr. hlutum. En félags-
•stjórninni gert heimilt að auka höfuð-
:Stólinn upp í 300 þús. kr.
Margt mælir með slíkum félags-
«kap: stjórn miklu greiðari og fyrir-
hafnarminni, enda hægra að fá einn
.dugandi framkvæmdarstjóra en marga,
jafnmarga skipunum; hægra að breyta
til um veiðiaðferðir, er hafa má sitt
skipið til hverrar, en að ætla einu
■skipi að gera þær margar; áhættan
dreifist, og síður tilfinnanlegt, þótt
æitthvað af skipunum sé óheppið, ef
■öðrum hepnast vel; hægra að ráðast
á hinar og þessar framfaratilraunir;
meira afl til nauðsynlegra umbóta, ef
standast á samkepni fésterkra atvinnu-
yekenda, bæði innlendra og ekki síð-
ur útlendra, sem nú virðast vera að
komast á kreik með nýju fjöri og
áhuga.
Hlutafélagsskapnr þessi eða því um
jlíkur virðist og vera, ef vel er á hald-
-ið, líklegasta leiðin til þess að hér
ikomist á hin happasæla útgerðarað-
ferð Færeyinga: að hásetar á þilskip-
,um og skipshöfnin öll eigi sjálf út-
.gerðina. Það gerir bœÖi að festa við
þá það sem þeim fénast á þeim at-
vinnuveg, i stað þess að láta það
verða að engu milli handa þeirra, sem
stundum vill við brenna, og að eyða
hipu mikla ágreiningsefni milli vinnu-
veitenda og vinnuþiggjenda, kauphæð-
ínni. Þegar vinnuveitandi og vinnu-
þiggjandi er einn og hinn sami, má
á sama standa, hvort mikið eða lítið
af aflanum er kallað kaup; hitt er
gróði, sem hásetinn nýtur engu síð-
ur, með því að hann er jafnhliða eig-
andi skips og útgerðar.
Nú er það alment viðkvæði út-
gerðarmanna, að útgerðin sé orðin
svo kostnaðarsöm, einkum kaup allr-
; ar skipshafnarinnar, að ekki sé nokk-
Ifeykjavík laugardagimi 25. maí 1907.
urt viðlit að hún standist lengur en
meðan helzt hið óvenjuháa verð á
fiskinum, er verið hefir síðari árin
mörg nokkuð. Hinir bera á móti
því Og vilja enga tilslökun gera á
kaupinu. Sú þrætni hyrfi alveg úr
sögunni, ef færeyska lagið kæmist á.
Þar er hún ekld til, að kunnugra
sögn. Þar gera hásetar og stýrimenn
sér að góðu miklu lægra kaup en hér
gerist, vegna þess, að afgangurinn af
því er þeirra eign hvort sem er.
Enda virðist almenn reynsla vera fyr-
ir þvi og eðlileg, að öllu meiri verði
jaflafengurinn, er gróðaáhuginn verður
jafnrikur i lítilmótlegasta hásetanum,
sem auðmanni þeim á þurru landi, er
tekur aldrei á færi eða öðrum veiðiá-
höldum, en á þau öll og skipið með.
Fyrir því ættu allir að óska svona
löguðum félagsskap sem beztra þrifa.
Sauöárkrók 7. mal: Vorið óvanalega
gott og snjólétt, altaf sólskin, en þó stöð-
ngir norðannæðingar, sem allajafna eru bér
mjög naprir á vorin.
Inflúenzan hefir geisað hér að nndan-
förnu; ekki þó mjög svæsin, en margir hafa
af eftirstöðvnm hennar fengið lungnabólgn
og óvanalega margir dáið, helzt þó eldra
fólk.
Mikil breyfing er hér i héraði með stofn-
un slátrunarhúss á Sauðárkrók og ágætar
undirtektir undir það mál i öllum hrepp-
um sýslunnar. Stendur það eitt fyrir, að
státrunarhúsið komist upp á þessu sumri,
að sérfróðan mann vantar til að segja fyr-
ir um smið og tilbögun hússins og til að
takast á bendur forstöðu þess. Er þvl
brýnni þörf á að þetta mál komist i fram-
kvæmd, sem Sauðárkrókur er stærsti út-
flutningsstaður saltkjötB á landinu.
Ráðgert er að balda i vor 25 ára af•
mœli Hólaskóla með samkomu á Hólum
i Hjaltada). Fyrverandi og núverandi Hóla-
sveinar gangast fyrir þvi.
Mikill áhugi er i það lagður, að skólinn
verði eftirleiðis á Hólum, og væri Skag-
firðingum sjálfsagt eins kært að skólinn
yrði lagður niður eins og «ð hann yrði
fluttur i kaupstað, t. d. til Akureyrar.
Stykkishólmi 12. mai : Árla morguns
11. þ. m. var kaupsamninqur undirskrif-
aður um */4 hluti jarðarinnar Grunnasunds-
ness með Stykkishólmskauptúni. Seljandi,
fyrrum kaupmaður Samúel Richter, en kaup-
andi hreppsnefnd Stýkkishólmshrepps fyrir
hönd hreppsins og kauptúnsins. Söluverð
20,000 krónur. \
Hreppsnefnd hafði á bak við sig alment
fylgi kaupstaðarbúa. Ymsir kalla þessi
kaup, og eg hygg með rétt.u, einna merk-
asta viðburðinn i sögu Stykkishólms, og
sá það á, að menn fögnuðu alment kaup-
unum, þvi að fáni blakti þar á hverri
stöng, þar af einn íslenzkur — stúdenta-
félagBfáninn, hjá Hjálmari kaupm. Sigurðs-
syni, — og að kvöldinu var fjölmenn sam-
koma karla og kvenna haldin i samkomu-
húsi bindindisfélagsmanna til minningar um
kaupin, sem allir vona að verði öflug lyfti-
stöng undir nýjar framfarir kauptúnsins.
Ráðffjaflnn
kom í fyrri nótt og þeir Jón
Magnússon skrifstofustjóri heim aftur
úr Khafnarförinni á s/s Skálholti.
Erföafestulöndini Reykjavik
Hver þau á.
Landsyfirréttarclómur.
Stórmikilsverður dómur var upp-
kveðinn í landsyfirrétti 13. þ. m. —
stórmikilsverður einkanlega fyrir bæ-
jarsjóð Reykjavíkur.
Hatin hefir aflað sér undanfarin miss-
iri allmargra þúsund króna með þvi
að láta þá, er létu einhvern fá hús-
stæði í erfðafestulöndum (túnum) sín-
um í landi bæjarins, venjulega fyrir
ærið gjald, greiða í bæjarsjóð x/5 hluta
þess verðs, eftir ályktun, sem bæjar-
stjórn gerði 17. nóv. 1904.
Margir hafa efast urn, að þetta væri
löglegt. En gengið þó að þeim kosti
flestallir heldur en að fá ekki að selja,
sem var og er mikill gróði alt um það,
svo afarmikið sem land he§r hækkað
í verði hér í bæ síðari árin, margfalt
meira yfirleitt en því nemur, er til
túnanna hefir verið kostað.
Einn erfðafestueigandi hleypti þeim
ágreiningi í mál, dr. J. Jónassen land-
læknir. Hann heimtaði sér endur-
goldnar úr bæjarsjóði nál. 1000 kr.,
er hafði verið haldið inni af andvirði
seldra byggingarlóða í erfðafestulandi
hans Utsuðurvelli, þar sem Frikirkjan
stendur, enda nokkuð af hinni seldu
lóð einmitt not.að undir stækkun á
henni.
Ynni hann það mál, var tekið fyrir
þá gróðalind bæjarsjóðs eftirleiðis,
þótt eigi yrði haggað við því, sem
hann (bæjarsj.) var búinn að krækja í,
með því að hlutaðeigendur höfðu
gengið að þeim útlátum með samn-
ingi.
Hér var því mikið í húfi, og mikið
happ fyrir b æ j a r s j ó ð, að honn
vann málið, bæði í undirrétti og
yfirdómi — hvað sem hæstiréttur nú
segir; því þangað á málið að fara.
Svo er að vísu að orði komist í
heimildarskjali dr. J. J. fyrir Utsuðurs-
velli, dags. 11. ágúst 1860, að hann
hafi fengið völlinn til fullkominnar
eignar af bænum með þeirri einni
kvöð, a ð bærinn hafi forkaupsrétt, a ð
hann hafi rétt til að útvisa bygging-
arstæði í túninu, og a ð kaupandi skuli
greiða árlegt gjald eftir túnið.
En landsyfiréttur segir, að í þessu
felist engin réttindi um fram það, er
erfðafestueigendur hafi ella yfir löndum
sínum, en um þá segir dómurinn, að
þeir hafi lönd sín að eins til ræhtun-
ar og hafi því ekki kröfur til andvirðis
fyrir landið nema sem túns. Að öðru
leyti sé erfðafestulöndin eign bæjarins,
sérstaklega sem byggingarlóð. Dóm-
urinn neitar þvi með öðrum orðum,
að erfðafestueigendur hafi fullkominn
eignarrétt yfir erfðafestulöndunum.
Bærinn er eigandi, en þeir hafa þau
að eins til notkunar.
ÍÍ4. tölublad
Ný kjördæraaskifting.
Stjórnin leggur fyrir þing í sumar
uppvakning kosningarlagabreytingar
þeirrar, er hún var með á síðasta
þingi (1903), en þá dagaði uppi, enda
virtist hafa lítið fylgi.
Frv. þetta fer fram á meðal annars,
að fækka kjördæmum landsins úr 24
niður í 7, og séu 4—6 þm. kosnir í
hverju kjördæmi í þvögu.
Kjördæmaskiftingin er þessi í fæst-
um orðum:
Fyrsta kjördæmi á að verða Reyk-
javík ásamt Gullbringu- og Kjósar-
sýslu. Þingmenn 6.
Annað suðurundirlendið austur að
Kúðafljóti og Vestmanneyjar að auki.
Þm. 5.
Þriðja frá Hvalfjarðarbotni vestur í
miðja Barðastrandarsýslu. Þm. 5.
Fjórða þaðan að Geirólfsnúp á
Ströndum. Þm. 4.
Fimta þaðan að Árskógarströnd við
Eyjafjörð. Þm. 3.
Sjötta þaðan að Smjörvatnsheiði
og Kollumúla. Þm. 3.
S}öunda þaðan að Kúðafljóti. Þm. 4.
Frv. verður athugað betur síðar.
Danskur listamaöur,
Georg Berthelsen að nafni, frá kon-
unglega leikhúsinu i Kaupmannahöfn,
er væntanlegur hingað til bæjarins 6.
júní, og verður hér fram eftir sumri.
Hann er helzti danskennari í Kaup-
mannahöfn nú, og ætlar að kenna
hér dans bæði almennan og vanda-
samari dansa, svo sem t. d. menuet
o. fl. Margt af unga fólkinu í bæri-
um hefir pantað kenslu hjá honum;
það á ekki oft kost á jafngóðri
tilsögn. — Leikfélag bæjarins ætlar
að nota tærifærið, og láta ýmsa af
sínu liði ganga í skóla hjá Berthelsen,
og hann ætlar að iðka dansa fyrir
Nýársnóttina, sem á að leika að vetri.
Berthelsen er að góðu kunnur
mörgum Islendingum, sem verið hafa
í Khöfn síðustu árin. Hann hefir
verið þeim ráðhollur og ástúðlegur,
og sýnt þeim inestu gestrisni.
I. E.
Sjálfsmorð.
Símað var hingað frá Seyðisfirði
fyrir nokkru (18. þ. m.):
Hallgrímur Þorsteinsson
útvegsbóndi á Nesi í Norðfirði hengdi
o o
sig í nótt i rúminu. Hann var
O
ókvæntur efnamaður.
Manndrápið,
sem hér var framið í vetur, var
dæmt i yfirdómi 13. þ. m., alveg eins
og í undirrétti: sakborningur Selmer S.
Bjerkan, er varð landa sínum Christjan
Christjansen að bana í ölæði, dæmdur
í 4X5 daga fangelsi við vatn og brauð,
auk málskostnaðar.