Ísafold - 07.09.1907, Blaðsíða 2

230
IS AFOLD
Bem veita hefði átt lán til úr lands-
sjóði. fví það er tilgangurinn með
viðlagasjóði, að hlaupa undir bagga,
þegar einhver áföll eða harðæri ber að
höndum. Ná er það útilokað, að hann
geti það. f>á setja menn á von og úr
viti, og feila svo fé sitt næsta vor, ef
veturinn verður ekki því mildari.
Ástand fiskiveiðanna er heldur ekki
glæsilegt; þvi þrátt fyrir hátt verð á
fiski, þá hefir ekki svo mikið fiskast
víðasthvar, að útgerðin beri sig.
|>að má því búast við harðæri bæði
til lands og sjávar.
En þá má líka búast við, að tekjur
landssjóðs verði minni en áætlað er.
Manni verður nú að spyrja, hvernig
stendur á því, að stjórnin skuli ekki
hafa bent þinginu á þetta ástand,
heldur gefið því undir fótinn með því
að segja því, að fjárhagurinn væri
góður ?
Eg hefi heldur ekki orðið þess var,
að háttv. ráðgj. hafi gert sér neitt far
um að halda aftur af þingmönnum og
reyna að draga úr útgjöldunum. Hann
mun einmitt sjálfur hafa greitt atkvæði
með flestum, ef ekki öllum útgjalda-
hækkunum. En hins hefi eg orðið
var, að hann hefir baríst eins og Ijón
fyrir því að hafa lögmælt gjöld af
landssjóðnum, t. d. nafnbótaskattinn,
og hann var líka á móti að auka tek-
jurnar með auknum sfldartolli, þótt sá
tollur lendi nær eingöngu á útlending-
nm.
Kemur nú þetta af því, að h. ráðgj.
hafi sjálfur enga hugmynd um fjár-
haginn, hafi enga grein gert sér fyrir
honum? Eg get ekki skýrt það fyrir
mér á neinn annan hátt. En það eru
til aðrir menn, sem geta ekki fengið
sig til að trúa því, að ráðgj. geti verið
bvo blár í þessum efnum. Og þeir
eru þá að reyna að gera sér grein fyr-
ir framkomu hans á annan hátt og
leita að öðrum orsökum. Og þetta
hefir jafnvel leitt suma þeirra til slíkra
getgátna, að það væri máske gert af
ásettu ráði, í því augnamiði, að reyna
að spilla fjárhag vorum með öllu móti,
til þess að sjá um, að vér yrðum al-
gerlega ófærir í sjálfstæðisbaráttu vorri.
|>ví það sæju allir, að ef vér yrðum
fjárhagslega ósjálfbjarga, þá væri ekki
til neins að vera að hugsa um stjórn-
legt sjálfstæði. Einn maður skaut því
meira að segja að mér hérna um dag-
inn, að það mundi gert að ráðum
Dana, að reyna að koma svo miklu
ólagi á fjárhag vorn, að vér yrðum
neyddir til að leita á náðir þeirra og
gera okkur þeim fjárhagslega háða.
|>ví þá væri ekki hætt við, að stjórn-
arsjálfstæðið fengi mikinn framgang.
f>etta sýnir, hve óskiljanleg mönn-
um er framkoma ráðgjafans, og hví-
líkum fjar8tæðum menn geta fundið
upp á til að reyna að skýra hana fyrir
sér. því að ætla að ráðgj. vor láti
Dani hafa sig til að brugga slfk fjör-
ráð gegn landi voru og þjóð vísvitandi,
nær náttúrlega engri átt. Hins vegar
get eg vorkent mönnum, þótt þeim
detti eitthvað svipað í hug, með því
að ekki verður neitað að þetta geti
litið svona út, ef gert er ráð fyrir, að
ráðgj. viti í raun og veru, hvað hann
er að gera. Alt er gert til að telja
þinginu trú um, að fjárhagurinn sé
góður. |>ví er vilt sýn með því, að
tilfæra með tekjum fjárhæðir, sem ekki
eru tekjur (t. d. 500,000 kr. lán og
sektarfé fyrir ólöglegar fiskiveiðar); en
hins vegar slept að tilfæra í fjárlögum
yms lögmælt útgjöld, eins og eg hefi
áður sýnt fram á. Lán er tekið —
og hvar? Einmitt hjá Dönum, ríkis-
sjóði Dana, stjórn þess lands, sem vér
eigum í höggi við í sjálfstæðisbaráttu
vorri. Jafnframt er fjárhagurinn gerð-
ur svo, að vér verðum naumast sjálf-
bjarga, nema Danir hlaupi enn betur
undir bagga með oss, taki oss að sér
sem þurfaling. Með þessu er snúin
snara að hálsi oss fjárhagslega og for-
sætisráðgjafa Dana fenginn annar end-
inn, svo að hann geti kipt f og hert
á, ef vér erum ekki góð og þæg inn-
limunarbörn, heldur förum að hreyfa
einhverju sjálfstæðiskvabbi.
En þó að niðurstaðan af þessu ráð-
lagi verði nú einmitt þessi, ef ekki er
úr þvf bætt, þá er það fjarri öllum
sanni að ætla, að hér liggi nokkur
launráð á bak við gegn frelsi voru.
Nei, hér er því einu um að kenna,
hve dauðans ósýnt stjórn vorri er um
alt, sem að fjárhagsmálum lýtur. Og
eg skal þvf til sönnunar nefna eitt
dæmi enn.
Eg man eftir því frá skólaárum
mínum, að þá var smákaupmaður einn
hér í Bvík, sem keypti sykur hjá
Fischer og seldi svo pundið tveimur
aurum minna en hann keypti það.
þegar hann svo var spurður, hvernig
hann gæti staðið sig við það, þá svar-
aði hann, að »það væri umsetningin,
sem gerði það«. Eg man að það var
hlegið dátt að þessari kaupmannsvizku.
En einmitt sams konar fjármála-
vizka kemur nú fram hjá stjórn vorri,
þar sem hún tekur 4 miljón að lóni
fyrir 4 f, og leggur svo til í fjárlög-
unum og öðrum lögum, að lána út
aftur talsvert af þessari fjárhæð fyrir
3 °/o og 3 i % Hún álftur víst eins og
kaupmaðurinn, að »umsetningin« muni
bæta upp vaxtahallann.
þetta sým'r bezt fjármálaspeki stjórn-
arinn^r, og að annað ráðleysi hennar
hlýtur að stafa af sömu rótum, — af
fávizku, en ekki öðru. En niðurstað-
an verður hin sama fyrir því, og því
er nauðsynlegt, að hér só tekið alvar-
lega í taumana, svo að landinu verði
forðað frá að steypast í fjárhagslegan
voða, sem óhjákvæmilega mundi leiða
til þess að kippa fótunum undan öllu
sjálfstæði þess. Sé það vanrækt, fell-
ur ábyrgðin á h. meiri hluta; því hann
ber ábyrgðina á því, hver niðurstaðan
verður á þinginu. Hann hefir bæði
forustuna og atkvæðamagnið, og móti
honum má minni hlutinn sín einskis.
En minniblutinn mun hins vegar ekki
láta sitt eftir liggja að Btyðja hann f
því að ráða bætur á því fjárhagsböli,
sem nú sýnist vofa yfir. Og eg vona
að eitthverju verði ágengt í því efni
áður en þingi er slitið, og að margar
af þeim tillögum um aukin útgjöld,
sem nú liggja fyrir, verði ýmist feldar
eða úr þeim dregið, hvort sem h. ráð-
gjafa líkar það betur eða ver.
K.i ör dærnafrumvarp
stjóruarionar felt nú í vikunni í Nd.,
þrátt fyrir harðsótta baráttu »húsbónd-
ans« og hans manna margra, en ekki
allra. þeir fylgja honum hiklaust í
fjársóun hans og flestu öðru, er hann
vill vera láta. En þeir ern að svo
stöddu ófáanlegir til að skera sjálfa
sig á háls fyrir hann. En það sáu
sumir að verða mundi afleiðing af því,
ef kjördæmaskifting hans næði fram
að ganga.
Gaddavírsfarganið
alræmda vakti Guðjón Strandamað-
ur upp í sijmar og lamdi það gegnum
efri deild, með 100,000 kr. lánveit-
ingu úr viðlagasjóði. En neðri deild
drap frumvarpið einmitt meðan dr.
V. G. var að halda fjórlagaræðu sfna
í efri deild, þó er hér er prentuð að
framan.
Mislingar.
þeir eru að dreifast um bæinn, og
eru nú komnir í 28 hús alls. f>að get-
ur þó ekki mikið heitið, af 7—800 hús-
um, og á fullum 4 vikum. |>að virðist
bera þess greinilegan vott, að varn-
irnar tálmi furðanlega för þeirra, og ætti
slíkt að vera sterk hvöt fyrir almenn-
ing að beita dyggilega og óslælega
varnarráðum þeim, sem læknar kenna
og birt eru í öllum blöðum.
Framan af kom veikin í 1—2 hús
ný ó dag, en hefir örvast það, er á
leið, að nú eru þau orðin 4—5 á dag.
þó bættist ekkert við f gær.
Margir tala um, að sóttin sé væg í
þetta sinn. En ekki kannast héraðs-
læknir (G. H.) við það. Hann segir
hana allþunga á mörgum, sótthita
ákafann og nóg um fylgikvilla (eyrna-
bólgu m. fl.). Hann segir að búast
megi við töluverðum manndauða af
mislingum nú ekki síður en 1882, ef
þeir berast út um land, sem varla muni
þurfa að efa, þvf miður. f>á (1882)
drápu þeir 1400 manns. Aðalbjarg-
ráðið er, að heimilin verji sig sjólf.
Sveitamenn þurfa að varast eftir
megni að senda hingað til bæjarins
um þessar mundir menn á mislinga-
aldri, þ. e. yngri en 26 ára, og eins
að hýsa slfka menn héðan.
Botnvörpungur
var höndlaður fyrir norðan í fyrra
dag við ólöglegar veiðar, fluttur til
Akureyrar og sektaður þar um 1080
kr., og afli og veiðarfæri upptækt gert.
Tíðarfar.
Enn haldast sömu þurkarnir og kuld-
arnir, nær óminnilegir um þennan
tfma.
Laugardaginn var og nóttina eftir
gerði alsnjóa ofan á láglendi um
Snæfellsnes, Mýrar og Borgarfjörð.
þá var 6 stiga frost í Hvítórsíðu. Snjó-
inn tók þó upp daginn eftir að mestu,
nema á fjöllum.
Víða vestra eru tún ekki fullslegin
enn. það er svo mikið af þeim alls
ekki ljáberandi: brunnið eða kalið.
I Saurbæ við Gilsfjörð voru í vikunni
sem leið ein 3 tún alslegin.
Stórkostleg skepnufækkun í haust
óhjákvæmileg um land alt hér um bil
einkum á kúpeningi, ef ekki á að
leggja bústofninn í beinan voða. Fóð-
urbætiskaup geta bjargað eitthvað, en
efnin leyfa þau fæstum til hlítar.
Búnaðarþingið.
Lokafundir á búnaðarþinginu voru
haldnir 30. ágúst til 1. september.
Verkefnið var mestmegnis það, að ráð-
stafa starfsfé félagsins á næsta fjár-
hagstímabili. Tekjurnar eru áætlaðar
samtals 54,000 kr. hvort árið.
Helzta nýungin er sú, að nú eru
orðin forsetaskifti. þórhallur prófess-
or Bjarnarson baðst undan endurkosn-
ingu; í hans stað var kosinn síra G u ð-
mundurHelgason í Beykholti,
og flytur hann því væntanlega hingað
í bæinn í haust. Með honum voru
kosnir í stjórn þeir þórh. Bjaruarson
og Eiríkur Briem. Varaforseti sami
og áður, Eggert skrifstofustjóri Briem;
varastjórnarnefndarmenn endurkosnir
Kristján yfirdómari Jónsson og Guð
jón búfræðiskandídat Guðmundsson.
Starfsmenn eru hinir sömu og áður
verið hafa.
Hlutabankinn.
Bankastjóri Emil S c h o u fór utan
nú í vikunni með konu og börnum, til
heilsuhælisvistar á Jótlandi íveturvið
berklaveikissnert.
Þeir eiga að vera aðstoðarbankastjór-
ar (með hr. Sighv. Bjarnasyni) Hann-
es Thorsteinsson bankaritari og þórð-
ur J. Thoroddsen bankagjaldkeri.
Bankalögin.
f>au eru gengin fram hvorutveggja,
um fjárauka handa bönkunum báðum.
Hlutabankalögunum lá við falli í neðri
deild. Landsbankastjórinn lét sér vel
sama að berjast gegn þeim af alefli,
með fylgi nokkurra nánustu lagsmanna
sinna. En þar var þó »móðurbróðir-
inn« á öðru máli.
Erlendar ritsimafréttir
til ísafoldar frá R. B.
Khöfn 3. sept. kl. 540 sd.
Pétur Brynjólfsson Ijósmyndari i
Beykjavík gerður konunglegur hirðljós-
myndari (kongelig Hoffotograf).
Húsasmiðir tóku ekki til verka 2.
sept. eins og heimtað var af vinnuveit-
endafélaginu. Enn er reynt að koma á
sáttum og samkomulagi, til þess að
kom&st hjá vinnuteppu. Lögreglan rœð-
ur ekki við neitt.
Frá Antverpen eru sagðar alvarlegar
verkfallshreyfingar.
Khöfn 5. sept. kl. 540 sd.
Edvard Grieg tónskáld dó i Björgvin
í gcer.
Alexandra drotning og Dagmar keis-
araékkja koma hingað til Khafnar á
morgun, og Georg konungur hinn dag-
inn.
Sáttamiðlun í trésmiðamiskliðinni er
haldið áfram og eru góðar horfur á
friðsamlegum málalyktum.
Vopnaviðskifti halda áfram í Casa--
blanca. Þar var barist 3. sept. og féllu
7 af Frökkum, en 18 urðu sárir. Mjög’
margt féll af Marokkómönnum.
SJcip Mikkelsens heimskautsfara hefir
farist nálœgt eynni Ancious. Mikkelsen
og 2 förunautar hans yfirgáfu skipið í
febrúarmánuði og héldu norður á leið
á hundasleðum. Síðan hefir ékkert til
þeirra spurst. Nokkrir af hundum
þeirra eru komnir aftur.
Reykjavíkur-annáll.
Dánir. Ekkjnfrú Oddný Smith 5. sept.
Ungfrú Magdalena Margrét Zoéga 21.
ágúst, 15 ára,
Fasteignasala. Þinglýsingar frá síðasta
bæjarþingi:
Björn Olafsson augnlæknir selur 6. janúar.
Eggert Briem húslóð við Tjarnargötn.
Einar Vigfússon verzlunarmaður selnr
30. úgúst Þorsteini Sígurðssyni kaupm.
húseign nr. 31 við Bergstaðastræti með
938 ferálna lóð á 9000 kr.
Halldór Sigurðsson trésmiður selur 24.
ágúst Sigurjóni Olafssyni snikkara 300 fer-
álna lóð við Hverfisgötu a 2800 kr.
Helga Thorsteinsson selur 29. ágúst
Gunnhildi ThorsteinsBon sinn hluta í hús-
eign nr. 4 við Hverfisgötu með 800 fer-
álna lóð.
Jes Zimsen konsúll og Sigurjón Sigurðs-
son selja 3. ágúst Steinólfi Geirdal kaupm.
húseign nr. 38 við Laugaveg með útihús-
um og lóð á 24,000 kr.
Þorsteinn Sigurðsson kaupm. selur 30.
ágúst, Einari Vigfussyni húseign við Grjóta-
götu með 400 ferálna lóð á 7000 kr.
Hjúskapur Bjarni Ivarsson bókbindari
og ym. Anna Sigríður Bergsdóttir 31. ág.
Edvard Eilert Möller verzlm. og ym.
Pálína Margrét Jóhannesdóttir.
Messað á morguu í dómkirkjunni á há-
degi af síra Run. Runólfssyni frá Ameríku,
en síðd. (kl. 5) af kand. Sig. Á. Gíslasyni.
Vatnsskortur er mjög mikill hér í bænum
og hefir verið lengi sumars, vegna þnrk-
anna. Baðhúsið varð alls ekki notað í
fyrra dag vegna vatnsleysis.
Fj ár 1 agaumr æöurnar
í efri deild um daginn (miðv.d.) við
2. umr. voru allfjörugar. þeim kom
afarilla ræða Dr. V., stjórnarliðum.
þeir gátu ekkert í henni rengt, nema
1—2 8máfjárbæðir, 2—3 samtals ; og
sér þar ekki mikið högg á vatni,
meira en 3 miljónum, er hann sann-
a ð i að tekjuhallinn h 1 y t i að verða.
•Húsbóndinn* fekk enga vörn fyrir sig
borið nema illyrði.
Sig. Stefánsson tók honum einnig
þéttingstak eða fjármálastjórn hans.