Ísafold - 22.08.1908, Blaðsíða 2

206
ISAFOLD
Kosningarathöfnin. L
Kosningar þær, er nú fara í hönd,
io. sept., eru hinar fyrstu a 1 m e n n-
a r kosningar til alþingis eftir nýju
kosningalögunum, frá 1903. Fáein-
ar aukakosningar hafa haldnar verið
eftir þeim, og munu kjósendur í þeim
kjördæmum (kaupstöðum) kunna til
þeirra. En aðrir eru þeim alveg óvan-
ir. Þeim mun mörgum hverjum ekki
veita af eftirfarandi leiðarvísi, og er þá
miðað sérstaklega við einhvern sveit-
arkjörstað.
Það er einn kostur á nýju kosning-
artilhöguninni, að ekki þarf að bíða
eftir því, að komið sé að manni í
stafrófsröðinni. Kjörskrá er alls ekki
lesin upp,. og hver kjósandi kemst að,
þegar hann fýsir. Því að eins að
þras verði út úr, hver fyrstur skulifá
að fara inn til að kjósa, sker stafrófs-
röð úr á kjörskrá. Að öðru leyti er
engin regla um röðina. Sá getur
eins kosið fyrstur, sem síðastur er á
kjörskrá.
Þegar inn kemur í kjörstjórnarher-
bergið, er kjósanda afhentur kjörseðill,
er á standa nöfn þeirra þingmanna-
efna, sem í kjöri eru. Þau g e t a
verið allmörg, en e r u nú óvíðast
fleiri en 4, sem sé 2 úr hvor-
um flokki í tvímenniskjördæmunum.
Fyrir framan hvert nafn er digur
hringur, svona o- Alt og sumt, sem
kjósandi á að gera, er að draga með
blýant kross innan í hringinn við
nafn þess þingmannsefnis eða þeirra
þingmannaefna, er hann vill hafa kos-
ið á þing, en hins eða hinna ekki.
Þetta gerir hann e k k i frammi fyr-
ir kjörstjórninni, heldur fer með seð-
ilinn inn í annað herbergi, kjörklef-
ann, eða inn í aftjaJdað horn (skot)
á kjörstjórnarherberginu, ef svo er
híbýlum háttað, og gerir krossinn
þ a r, að engum manni ásjáanda. Þar
er blýant og borð að skrifa við —
draga krossinn. Að því búnu ein-
brýtur kjósandinn seðilinn saman
og lætur letrið snúa inn, gengur síð-
an með seðilinn þannig lokaðan fram
í kjörstjórnarherbergið, stingur honum
niður um rifu á þar til gerðum kassa,
er stendur á borðinu hjá kjörstjórn-
inni, og gengur út. — Þar með er
alt búið.
Blýantskrossinn á kjörseðilinn á að
gera svo, að strikin nái ekki út fyrir
umgjörð hringsins, heldur að eins út
í hana einhversstaðar. Þess vegna er
hann hafður svo breiður, að það sé
vandalaust.
Takist kjósanda samt sem áður þetta
ekki fyllilega, fyrir vangá eða því um
líkt, má hann e k k i ónýta seðilinn
með því að rífa hann sundur eða
fleygja honum, heldur fer hann og
afhendir kjörstjórninni seðilinn saman
brotinn, segir að hann hafi skemst
hjá sér eða misritast á hann, og fær
þá síðar nýjan seðil til að kjósa á
aftur. Sama er, ef rispa kemur á seð-
ilinn óvart eða hann merkist eitthvað
skakt fyrir vangá, hvort heldur mikið
kveður að eða lítið. Þetta er ráðið
til að afstýra þvi, að atkvæði kjós-
anda verði ónýtt fyrfr handvömm
hans eða vangá.
Ekki má kjósandi heldur láta neinn
sjá, hvað á seðli hans stendurj þá er
hann ógildur.
Því má og ekki gleyma, að eigi
má láta sér nægja að krossa við 1 nafn
þar, sem 2 eru þingmenn. Sá seðill
dæmist ógildur, og eins ef kjósandi
krossar við 3 nöfn eða fleiri í stað 1
eða 2, — þ. e. við eitt nafn í ein-
menniskjördæminu, en tvö í tvímenn-
iskjördæmum.
Það er mjög áríðandi, að sem allra
minst verði af ógildum seðlum. SHkir
seðlar geta riðið baggamuninn, þar
sem lítill er atkvæðamunur.
Það sést á þessu, að kosningarað-
ferðin nýja er ofur-einföld og vanda-
laus, auk þess sem hún hefir þann
hinn mikla kost, að aldrei vitnast,
fremur en kjósandi vill sjálfur síðar-
meir, hvernig hanti hefir greitt at-
kvæði. K j ö r f r e 1 s i hans er v a n d -
lega borgið.
Það segir sig sjálft, að kjósandi get-
ur gert seðil sinn ógildan af ásettu
ráði, t. d. skilað seðlinum eins og
hann tók við honum, þ. e. alveg
ókrossuðum eða með krossi við
b æ ð i (öll) nöfnin. Þá stingur hann
seðlinum sjálfur í kassann eins fyrir því
og orðalaust. Það er þá eins og hann
hefði alls eigi kosið.
Það ber við, að þetta er gert þar,
sem beitt er kúgun við kjósendur eða
mútum, svo að þeir þora t. d. ekki
að gera það, sem helzt fýsir þá, en
það er að sitja heima. Þeir verða að
láta sem þeir ætli að kjósa, gera
það til þess að þóknast þeim, er kúg-
uninni beitir, og látast kjósa eins og
sá vill. Vilji þá kjósandinn ekki gera
honum þann grikk, sem hæfilegastur
væri, en það er að kjósa andstæðing
kúgunarvaldsins eða mútuveitandans,
getur hann haft þetta ráð, að ganga
svo frá seðlinum, að hann sé ógildur,
en láta ekkert á því bera við kjör-
stjórnina.
Nægar leiðbeiningar standa hverjum
kjósanda til boða í kjörstjórnarher-
berginu, ef hann er í einhverjum
vafa um eitthvað, smátt eða stórt.
Slíka leiðbeining lætur eigi einung-
is kjörstjórnin sjálf i té, heldur einn-
ig þar stödd þingmannsefni eða þeirra
umboðsmenn.
Sérhver kjósandi á því alveg víst,
að eiga hauk í horni í kjörstjórnar-
herberginu, hvernig sem kjörstjórnin
er skipuð, einn eða fleiri; þeim er á-
skilin lagaheimild til að gæta þess, að
alt fari löglega fram við kosninguna.
Fyrir því á enginn kjósandi að
g e t a orðið feiminn við þessa at-
höfn, hvað lítilsigldur sem hann er.
Snmir bafa þá ímyndun, að brossinn,
sem kjósandi dregnr i hringinn framan við
nafn þingmannsefnis þess eða þingmanna-
efna, er hann vill kosið hafa, megi til að
vera alveg eins gerður eins og hann
er sýndnr í lögunum frá 3. okt. 1903,
svona:
En það er misskilningnr.
Væri það heimtað, mundi annarhver
kjörseðill verða ðgildnr. Það er varla á
annarra færi en mjög góðra skrifara, að
gera hinn prentaða kross vandlega eftir.
Slíkt væri alveg gagnstætt tiJgangi lag-
anna: þeim, að gera hvert viðvik að
kosningnnni sem allra-vandaminst. Þau
ætlast til, að jafnvel alveg óskrifandi menn
geti krotað krossinn, svo að gilt sé 0g
gott. Hann verður hjá öðrum en góðnm
skrifnrnm alla vega lagaður að hornavídd
m. m. og snýr alla vega. En engin kjör-
stjórn bær um að nrskurða, hvar sknli
staðar nema um afbrigði frá hinni prent-
uðn fyrirmynd, — hvað mörgnm hringstignm
mnna megi á vídd hornanna t. d. Úr þvi
yrði tóm handahófs-vitleysa, og er því
engis annars kostnr en að láta það ráðast
og vera óbundið.
Prentaða sýnishornið er til þess ætlað
og annars ekki, að gera lesendnm það tvent
ljóst, að í kross eigi strikin að liggja, og
að út fyrir hringinn eigi þan ekki að ná.
Að öðru leyti má krossinn vera hér nm bil
eins og verkast vill og standa alla vega
af sér. Eða þann dóm lagði yfirkjörstjórn
Reykjavíknr á það mál hið eina skifti, er
Jögnnnm hefir verið beitt hér, fyrir 4 árnm;
hnn gerði engan seðil ógildan þá fyrir frá-
brugðið lag á krossinnm eða afstöðu hans
innan i hringnum. Sömu reglu kvað hafa
verið fylgt i hinum kjördæmnnnm, sem þá
knsu.
Hinn, að krossinn þyrfti að vera alveg
eins og prentaða sýnishornið, var haldið
fram þá (1904) af mönnnm, sem vildu gera
kjósendur smeyka við kosningarvandann og
fá þá þann veg til að neyta ekki kosning-
arréttar síns. En þá var því lýst yfir í
heyranda bljóði hér á fjölmennum fnndi
með ráði og samþykki yfirkjörstjórnarinn-
ar, að krossinn þyrfti ekki að snúa eins
né vera eins lagaðnr og á prentaða sýnis-
horninu í lögunum 0. s. frv.
Hitt segir sig sjálft, að ekki má hafa
krossinn með neinnm sérkennilegum af-
brigðum, sem vakið gæti grnn um, að þan
væru gerð af ásettn ráði, til þess að gera
seðilinn auðkendan frá öllnm öðrum seðlnm.
Yitaskuld er ekki nema rétt af kjósend-
nm, að reyna að láta kjörmerkið 1 i k j a s t
hinn prentaða sýnishorni. Það getnr engn
í spilt, heldur þvert á móti.
Vestanskeyti
hafa borist 3 frá þvi síðast:
Seattle 14. ágúst.
Seattle-íslendingar mótmœla allir
innlimuninni, Aldrei að vikja.
iónas A. Sigurðsson.
Alberta 20. ágúst.
Áskorun: fellið frumvarpið. Stofnið
fullveðja riki. Slítið stjórnarsamband-
inu við Dani.
Aibertaíslendingar.
Winnipeg 22. ágúst.
Fjölmennur fundur við íslendingafljót
hvetur íslendinga til að hafna milli-
landanefndar-frumvárpinu.
Með annarra fjöðrum.
Eg neyðist til að biðja yður, herra
ritstjóri, fyrir eftirfarandi greinarkorn
í heiðrað blað yðar:
Meðan forstöðumaður lagaskólans,
L. H. Bjarnason dvaldi hér i Stykkis-
hólmi sem sýslumaður, eftir lát fyrra
manns míns, Bjarna skipstjóra Jóhanns-
sonar, barst mér oftar en einu sinni til
eyrna, að hann (L. H. B.) teldi það
sér að þakka, að greindur fyrri mað-
ur minn gaf eftir sinn dag álitlegar
gjafir Stykkishólmi og nágrenni til
framfara. Og á almennum borgara-
fundi hér í Hólminum hafði L. H.
B. kveðið upp úr með það, að hefði
hann ekki verið, væru þessar dánar-
gjafir ekki til. Sannorðir menn, sem
á fundinum voru, sögðu mér þetta.
Mér fanst eigi til um þessa sjálf-
hælni mannsins upp á kostnað bónda
mins látins, en lét þó kyrt liggja, því
eg vissi, að allir hér þektu Bjarna
heit. Jóhannsson að þvi, að hann var
enginn leiksoppur í hendi annarra, þótt
allmikið ættu undir sér, og var vel
fær um að ráða ráðum sínum sjálfur.
En þegar eg nú í 31. tbl. Reykjav.
þ. á. sé, að það á að slá því föstu
um þvert og endilangt ísland, að
heiðurinn fyrir áðurgreindar gjafir sé
L. H. Bjarnasonar, en ekki gefandans
sjálfs, get eg ekki lengur orða bund-
ist.
Mér ætti að vera þetta mál kunn-
ugt sem konu hins látna þá, og mér
er sárt um að verið sé að reyna að
kroppa ntan úr þeim heiðri, er mér
virðist honum með réttu bera fyrir
dánargjafir sinar; þær voru alls ekki
svo ómyndarlegar. Gallar hans, sem
á þóttu vera, voru eigi lagðir í lág-
ina, meðan hann lifði. Þá þykir mér
og sanngjarnt, að hann fái látinn að
njóta fullrar sæmdar fyrir það, sem
hann hefir vel gert.
Eg þori að fullyrða, að sú fyrirætl-
un varð til í hans eigin brjósti, án
áhrifa frá öðrum, að gefa af eigum
sínum til framfara því plássi, er hann
dvaldi lengst af æfi sinnar. Við mig
átti hann tal um þetta.
Orð hans voru hér um bil á þessa
leið:
Mig langar til að verja talsverðu
at eigum okkar til framfara Stykkis-
hólmi eftir minn dag. Eg ber það
nú undir þig. En viljir þú heldur
taka við öllum eigunum, þá er það
velkomið.
Eg svaraði því, að eg vildi að hann
hagaðiþessueftirsjálíssínvilja, og þætti
mér vænt um, ef heiður hans fyrir
það gæti orðið að meiri. Sjálf kviði
eg ekki því, að eg hefði eigi nægi-
legt mér til framfæris alt að einu.
Þetta er nú sannleikurinn í málinu,
og eg veit mér verður trúað. Aldrei
gat fyrri maður minn þess við mig,
að L. sýslumaður Bjarnason hefði gef-
ið sér hugmyndina eða hvötina til
gjafanna. En hitt vissi eg, að hann
ráðfærði sig við L. H. B.. sem lög-
fræðing, um niðurskipun gjafanna, enda
færði sami lögfræðingur erfðaskrána í
letur. Að þetta gefi L. H. B. rétt
til að eigna sér heiðurinn, fæ eg alls
eigi skilið. Eg hefði eigi trúað því,
að slíkt mikilmenni, sem L. H. B. mun
sjálfur telja sig, færi að seilast til lát-
ins manns, er hann mun hafa talið
standa sér miklu neðar — eftir fjöðr-
um til að skreyta sig með.
Menn munu geta rent grun í, að
eg hafi orðið að leita aðstoðar til að
færa þessa grein mína í letur, og er
þó greinin engu að síður tnín að öllu
efni; eins og fyrri maðurinn minn heit-
inn varð að fá lögfræðinginn L. H.
B. til að færa erfðaskrá sína í letur,
en gjafirnar, er hún greinir frá, eru
þó engu að síður hans, nauðungar-
og hvatalaust af annara hálfu, en e k k i
L. H. Bjarnasonar. —
Nú skil eg, hvers vegna L. H. B.
hætti við minnisvarðann, er hann til-
kynti mér eitt sinn hátiðlega, að hann
ætlaði að láta reisa manninum mín-
um heitnum. Honum hefir fundist
betur hlýða að koma upp minnisvarða
yfir sjálfan sig í lifanda lífi, þó að efni-
viðurinn væri ekki sem bezt fenginn.
Stykkishóimi 8. ágúst 1908.
María Sigurðardóttir.
U ndirt ektirnar.
Hið nýja þingmannsefni Dalamanna,
Jón Jensson yfirdómari, hefir farið
um kjördæmið nýlega af enda og á.
Það er sjöundi Uppkastspostulinn,
er gerður hefir verið á hendur
Dalamönnum i sumar, að kristna
þá. Hinir eru: Ásgeir Torfason, Ing-
ólfur Jónsson, Lárus H. Bjarnason,
Geir T. Zoéga yfirkennari, Hannes
Hafstein og Jónas Guðlaugsson.
En hundheiðnir eru þeir sagðir
enn. Hamfarirnar ganga alveg fram
af þeim. Þeir harðna við hverja þraut.
Sýslumaður (B. B. fyrv. þm. Dala-
manna) var í för með jóni. Þeir boð-
uðu fund í Hvammi. Þar komu 4.
Þá að Staðarfelli. Þar kom enginn.
Þá í Skarðstöð. Þar komu 8. Enn-
fremur í Hjarðarholti og á Harastöðum.
Þar varð vel fundarfært á báðum stöð-
um. En tíðindalaust. Bjarni frá Vogi
var þar til andsvara, og var það dóm-
ur fundarmanna, að ekki stæði Jón
honum hálfan snúning; og mundi hon-
um hafa verið betra að láta ekki sjá
sig þar né heyra.
Hvergi fekk Uppkasts-fagnaðarboð-
skapurinn nokkurn byr.
Skringilegt þótti það mjög, að verið
var í mestu ákefð að sajna undirskriýt-
um undir áskoranir til Jóns um að
bjóða sig fram vikuna eftir að jram-
hoð hans var komið í hendur sýslu-
manni! Undirskiftasmalarnir höfðu
verið afaráfjáðir, og er mælt, að ýms-
ir kjósendur hafi ekki séð sér annað
fangaráð til að hafa þá af sér eða ná
friði af þeim en að ljá nafn sitt undir
skjalið, og komi þeim ekki annað í
hug sjálfum mörgum hverjum en að
meta það markleysu, þ. e. telja at-
kvæði sitt jafn frjálst á kjördegi eftir
sem áður, eins og rétt er. Það er
einmitt þjóðráð til að koma af undir-
skiftaósómanum, að því leyti sem
undirskriftirnar eru látnar vera haft
á kjörfrelsi manna. Milli 50 og 60
kváðu slíkar undirskriftir hafa orðið,
af um 300 kjósendum í sýslunni.
Það er í frásögur fært um einn
þeirra er í kjöri skyldi verða af
hendi stjórnarliða í Dalasýslu, áður
en Jón Jensson kom til sögunnar —
var látinn þoka fyrir honum —
að hann hafi gerst undirskriftasmali
hans 'í einum hreppinum. Það var
Ásgeir Torfason. En nauðalítið hafði
honum orðið ágengt.
Úr Mýrdal er ísafold skrifað 12.
þ. m.:
Þingmálafundur var haldinn á Deild-
ará hér í Mýrdal 9. þ. m., og hafði
boðað til hans Gunnar Ólafsson
faktor í Vik, þingmannsefni sjálfstæðis-
manna í Vestur-Skaftafellssýslu. Þar
var og á fundinum Jón Einarsson í
Hemru dbrm., þingmannsefni stjórnar-
manna.
Gunnar Ólafsson setti fundinn.
Fundarstjóri kosinn Sigurður Eggerz
sýslumaður. 36 kjósendur á fundi
auk margra annara manna.
Umræður um sambandsmálið hóf
fundarboðandi (G. Ó.), lýsti skoðun
sinni á frumvarpinu, tók fram helztu
galla þess, kvað það með öllu óhaf-
andi án breytinga.
Jón í Hemru stóð næstur upp, bauð
sig fram^til þingmensku, kvaðst ein-
dreginn fylgja fram frumvarpinu, því
að það losaði oss við stöðulögin, sem
við hefðum viðurkent(I) og — alt sem
við vildum, íengist með frumvarpinu,
allar kröfur Jóns Sigurðssonar o. s.
frv.
Eyjólfur Guðmundsson á Hvoli svar-
aði ræðumanni. Bað hann nefna
fundarmönnum eitthvað aí þessu öllu,
sem fengist með Uppkastinu.
Jón bóndi svaraði á þá leið, ja, að
það væri svo mikið, það væri alt —
alt sem fengist.
Sigurður Eggerz sýslumaður gerði
glöggar og greinilegar athugasemdir
við ræðu Jóns og benti á augljósustu
galla frumvarpsins, orðalag ógreini-
legt o. fl. Tókst honum það svo
rækilega, að í næstu ræðu sinni játaði
Jón, að Uppkastið væri gallagripur að
orðalagi — en það væri alt annað en
efnisgallar I
Páll Ólafsson bóndi á Heiði tók
næstur til máls, bað menn gæta sín
við blekkingum í þessu máli, og íhuga
sjálfir rækilega frumvarpið. Þá mundi
fáum dyljast hver skaðræðisgripur það
væri. Gallarnir væru svo augijósir, að
þingmannsefni stjórnarmanna hér væri
að fá skímu af þeim líka.
Jón dbrm. svaraði einhverju um
það, að það hefði svo dteljandi kosti.
T. d. gæti Danir nú, ef þeir vildu,
selt ísland, en eftir frumv. yrði ísland
aldrei aj peim tekið(H).
Sýslumaður S. E. og student Páll
Sveinsson leiðréttu manninn með
nokkrum orðum.
Enginn annar en Jón varð til að
leggja Uppkastinu liðsyrði. Nema
unglingsmaður einn, sem skildi ekk-
ert í því að íslendingar vildu ekki
heldur hafa Dani í bæjardyrunum með
hlaðnar byssur, ef Tyrkir .kæmu ein-
hvern tíma, heldur en að vera varn-
arlausir.
Stjórnarmenn vildu, að engin at-
kvæðagreiðsla færi fram, en fengu því
ekki ráðið. Tillaga borin upp þess efnis,
aðhafna frumvarpinu án breytinga.
Samþykt með 18 atkv. Ekkert á móti.
Hraklegustu ófarir fór Uppkastið á
þessum fundi. Eftir hann hafa margir
beinlínis tjáð sig móti stjórnarstefn-
unni; svo vesöl þótti þeim frammi-
staða talsmanns hennar og hlægileg
stuðningstilraunin sem honum var veitt
á fundinum.
Skrifað er ísafold enn fremur úr
^Arnessýslu ofanverðri 18. þ. m.:
Nú er Bogi búinn að heilsa upp á
söfnuðinn hér. Hann er hér í eftir-
leit og hefir verið það nokkuð lengi.
Sumir halda að hann sé ekki búinn
að finna 12 kindur í allri sýslunni.
Auðvitað er hann ekki hættur. í sam-
bandsmálinu er hann miðlunar-maðurl
Getið þið sagt okkur þarna syðra,
hvers konar þingmanna-tegund það er,
þessir miðlunarmenn ? Nú, nú. Lýð-
háskóla ætlar hann að útvega okkur,
og hann í lagi. Hann á að verða
á Ólafsvöllum. Fyrirmyndarbú ætlar
hann að setja á Skammbeinsstöð-
um. En nú fer að verða eitthvað
bogið við Boga: hann ætlar að gera
höfn fyrir alt landið, en á Kleppi vill
hann endilega hafa hana I Ja, flest er
nú farið að lenda á Kleppi I En hon-
um þykir þar álitlegt til mannafla, því
að Þórður ei sagður mannbyrgur. Helzt
hefði þetta alt átt að vera á Kleppi
og Bogi að standa fyrii því þar.
Nema hvað I
Bánaðarsaraband Snðnrlands.
Ár 1908 hinn 6. júlí var fundur liald-
inn við Þjórsárbrú. 'Til fundarins hafði
boðað stjórn Smjörbúasambands Suður-
lands, os; fundarefnið var að ræða um
stofnan Búnaðarsambands fyrir Suður-
land. Formaður Smjörbúasambandsins,
Ágúst Helgason í Birtingaholti, setti
fundinn. Var fundarstjóri Sigurður Sig-
urösson ráðunautur, en skrifari síra Ólaf-
ur Finnsson.
Fundinn sóttu 28 fulitrúar.
Þessar ályktanir voru gerðar :
1. Að koma á fót sambandsfólagi með-
al búnaðarfólaga á svæðinu milli Hval-
fjarðar og Skeiðarársands.
2. Samþykt frumvarp til laga fyrir
Búnaðarsamband Suðurlands.
3.. Kosin stjórn : Formaður Sigurður
bóndi Guðmundsson á Selalæk, með-
stjórnendur Guðmundur Þorbjarnarson
bóndi á Hvoli og síra Ólafur Fiunsson
í Kálfholti.
Varastjórn: Eggert Bénediktsson bóndi
í Laugardælum v.form. og v.meðstjórn-
endur Jón Jónatansson bústjóri í Braut-
arholti og Ágúst Helgason bóndi í Birt-
ingaholti.
Endurskoðendur voru kosnir síra Ólaf-
ur Briem á Stóra-Núpi og Ólafur Ólafs-
son búfr. í Lindarbæ.
4. Samþykt að prenta lög fólagsius
og senda öllum búnaðarfélögum á sam-
bandssvæðinu.
5. Var svo kveðið á, að tilkynning
um hluttöku í Búnaðarsambandinu skuli
komin til stjórnarinnar fyrir næstu árs-
lok.
6. Skoraði fundurinn á fulltrúa þá,
er mættir voru, að stuðla að því að
fjárbaðanir komist alment á.
7. Stjórninni falið að gera ráðstafanlr
til þess að gróðrarstöðvar komist á fót
sem fyrst, helzt í hverri sýslu, og vera
í samvinnu við Búnaðarfólag Islands um
framkvæmdir í því efni.