Ísafold - 18.11.1908, Síða 2

282
ISAFOLD
og biblían látin vera innblásin af guði
spjaldanna í milii og því með öllu
óskeikul. Með gleggri einkennum
hefir afturhaldssemi sira J. B. aldrei
birzt. Og röksemdafærsla hans er
öll eftir því, — líkust því, sem hún
væri eftir slunginn málaflutningsmann.
Orð ritningarinnar eru teygð alveg ó-
trúlega, til þess að fá út úr þeitn firr-
ur höfundarins. Og þó er smekk-
leysið nærri því enn furðulegra. Lik-
ingartal Krists um hjörðina og góða
hirðinn verður honum, með hans ein-
kennilegu rökfærslu, tilefni til þess að
kalla þá sauðaþjófa, er halda fram
kenningarfrelsinu. Þeir marki sauði
og lömb drottins undir þjófsmarkið:
afeyrt, — sníði eyrað af niður við
hlust.
Það er hvorttveggja, að líkingin er
i meira lagi ruddaleg, en hitt er þó
enn verra, að hún er endileysa. Sam-
kvæmt yfirlýsingu sira J. B. sjálfs
hefir guð sjálfur ekkert mark. Hans
eign eru allir ómerkingarnir. Hví þá
að vera að merkja einstökum flokk-
um sauðina með trúarjátningum ? A
kirkjan að veiða mannssálir sér til
handa, eða drotni himnanna, honum,
sem ekkert markið á, konunginum
sjálfum ? Samkvæmt líkingartali sira
J. B. má alveg eins segja, að þeir
sem afnema vilji trúarjátningarnar séu
að vinna að því, að afnema öll mörk,
af því að þeim er- það ljóst, að prest-
arnir eiga að vinna sálirnar drotni til
handa, en ekki sérstökum mönnum
eða kirkjuflokkum. Drottinn þarf ekk-
ert mark eftir menn. Hann þekkir
sína.
í þessum alveg einstaka fyrirlestri
er frjálslyndari leiðtogunum innan
kirkjunnar (og þá sérstaklega íslenzku
kirkjunnar) líkt við mestu svikara heims,
við Efíaltes, við Mörð Valgarðsson og
við júdas frá Karíot, og nefndir rag-
geitur og Hrappar.
Það hlýtur að vera einkennileg vel-
sæmistiifinning, sem sá kirkjufélags-
forseti er gæddur, er getur borið ann-
að eins fram á kirkjuþingi, og hann
ætlast bersýnilega til, að safnaðarfólk-
ið sé ekki of viðkvæmt, er virðuleg-
asti og reyndasti maðurinn leyfir sér
að bera annað eins á borð fyrir þá í
drottins nafni.
Þá kemur ritgerð um a ð g e f a á
reglubundinn hátt, eftir
Gunnar B. Björnsson, ritstjóra í
Minneota. Hann heldur því fram, að
vér eigum að gefa io. hluta af arði
atvinnu vorrar eða eigna vorra guðs
ríki til eflingar. Hann reisir þá
skoðun sína á tíundarlöggjöf Gyðinga,
er hann vill láta vera enn í fullu
gildi, og áminningarorðum Malakías-
ar spámanns. Niðurlagsorð hans eru
þessi:
— Ef þú segist ekki mega við því (o:
að gefa 10. hlutann), efni þín og
ástæður þínar leyfi það ekki, þá smán-
ar þú guð almáttugan, sem hefir lof-
að að blessa og margfalda viðleitni
og efni þess manns, sem gefur örlát-
lega og eftir fastri reglu.
Sjálfsagt er það mjög lofsvert, að
örva menn til að gefa guðsríki til efl-
ingar; en óskaplega eru ástæðurnar
langt sóttar.
Ræðuna í byrjun kirkjuþingsins
flutti síra Hans B. Thorgrim-
s e n og er hún prentuð í ritinu.
Hún erum fastheldni viðnáð-
arboðskapinn, auðvitað í rétt-
trúnaðarmynd 17. aldar guðfræðing-
anna. Það ieynir sér ekki, að hann
fylgir síra J. B. að málum.
Enn eru þar fyririestrar tveir, sem
fluttir voru á kirkjuþinginu.
Annar er um biblíurannsóknir síðari
tima, er þeir þar vetsra nefna »hærri
krítík,« eftir ungan prest, síra R u n-
ólf Fjeldsteð. Hann er sonur
Þorbergs Fjeldsteð, er eitt sinn bjó
á Jörfa í Hnappadalssýslu, en síðar
fluttist vestur með konu sína og börn-
in flest. Runólfur er sagður efnileg-
ur maður. En raunalega ómerkilegt
er þetta erindi eftir hann. Höf. leit-
ast mjög við að gera biblíurannsókn-
ir síðustu aldar hlægilegar. Hann
gerir öllum biblíurannsóknurum jafnt
undir höfði, lætur þá alla eiga sam-
merkt. Hann kemur hvergi nærri
neinum þeim ástæðum, er úrslitin
styðjast við, en allur fyrirlesturinn er
fimbulfamb um málið frá »almennu
sjónarmiði« gömlu rétttrúnaðarstefn-
unnar, sem ímyndar sér, að hið helga
ritsafn sé alt að kalla má' ritað með
guðs fíngri eða á hans ábyrgð Hann
kemur því jafnvel upp um sig með
fyrirlestrinum, að hann þekkir ekki
einu sinni niðurstöðu rannsóknanna
um aðalheimildarritin. Og alls eitt
dæmi tilfærir hann (á bls. 91), er á
að sýna, hversu heimskuleg sé sam-
steypukenningin. Og vitanlega er
það haft eftir einhverjum öfgamanni.
Ymsar þjóðir eiga nú til vísindalegar
útgáfur af biblíunni, þar sem heim-
ildarritin eru greind sundur. Tvær
slíkar biblíur eru til hér í Rvík. Önn-
ur þýzk, hin dönsk. Þegar nú gætt
er að þessu eina dæmi þar, sem síra
R. F. tilfærir, reynist það vera alveg
rangt! Báðar þær biblíur segja máls-
grein þá alla vera eftir sama höfund, er
síra R. F. segir að »krítikin« hafi eign-
að þremur höfundum I Þessu líkt
er margt annað, sem hann segir.
Óvildin til biblíurannsóknanna leggur
til meginmálið, en engin viðleitni á
að kynna sér hinar sönnu ástæður.
Og fyrir því er erindið alt eitt óslitið
markleysuhjal.
Og ósjálfrátt verður manni að
spyrja: Hvernig stendur á því, að
ungu íslenzku prestarnir vestra lenda
allir þarna megin? Er það ekki af
því, að þeir eru allir sendir í sama
guðfræðiskólann ? Þar er þröngsýn-
inu komið inn hjá þeim og ljósfæln-
inni og óvildinni til frjálsrar rann-
sóknar.
Hinn fyrirlesturinn er eftir síra
Friðrik Hallgrímsson og
heitir: Jesús Kristur guð-
m a ð u r i n n. Hann tekur þar til
meðferðar eitt af þyngstu viðfangsefn-
um trúfræðinnar. Alt tal hans er
kurteislegt og ástúðlegt, og væri æski-
legt, að sumir þar vestra vildu taka
sér hann til fyrirmyndar í því efni.
Skilningur hans á efninu mótast all
ur af gömlu skoðununum, er lengst
hafa verið ríkjandi í kirkjunni. Hann
virðist með öllu ósnortinn af þeim
skoðunum, er einkum auðkenna vora
tíma. En samt sem áður er fyrirlest-
ur þessi vandaðasta ritgerðin, sem er
í þessum árgangi Aramóta.
Ekki er unt að segja, að rit þetta
sá hugðnæmt né skemtilegt. Og þó
gæti það verið hvorutveggja. En
meinið er, að höfundarnir eru að
mestu leyti utan við hugsunarhátt nú-
tíðarkynslóðarinnar.
Sólberg.
Missagnir
og leiðréttingá þeim. — Eng-
inn tekur til þess, þó að missagnir
komist í blöð. Þau eiga ekki ætíð
hægt með að grafast fyrir í snatri,
hvort skotspónafrétt er sönn eða
ósönn, áreiðanleg eða óáreiðanleg.
Eftirgrenslan tekur og stundum svo
langan tíma, að fréttin yrði löngu
úrelt orðin, er slíkri eftirgrenslan væri
lokið og svo færi, að hún reyndist
sönn.
Hitt tel eg sjálfsagða skyldu blaða,
að leiðrétta missagnir hjá sjálfum sér,
er þær vitnast.
Það er nú um mánuð síðan, að eg
ætla, er stjórnarblöðin hérna sögðu
í. alþingismann Þ ó r ð í Hala látinn.
Eg geri ráð fyrir, að þeim hafi bor-
ist flugufregn um það, heldur en hinu,
að þau hafi farið að »slá hann af«
hins vegar, — maðurinn þeim lítt
þóknanlegur, kepti í sumar um þing-
mensku við þeirra menn, auk annarra
synda hans við »heilaga heimastjórn.«
Hin blöðin vörðust allra frétta um
fráfall þessa manns, að minsta kosti
þau, er eg hef séð (ísafold, Þjóðólfur,
Þjóðviljinn). Þau hafa sjálfsagt ann-
aðhvort vitað undir eins, að fréttin
var missögn, eða komist fyrir það
með lítils háttar eftirgrenslan. Þau
nefndu ekki einu sinni neitt um það,
að nokkur kvittur hefði komið upp
um fráfall þessa merkismanns. Hafa
sjálfsagt gengið að því vísu, að mis-
hermisblöðin mundu leiðrétta sjálf
mishermi sitt; og lengra næði það
mál ekki.
En hvernig fer?
Þau steinþegja. Þau þegja enn,
það eg veit frekast, — þótt ekki geti
eg ábyrgst það til fulls, með því að
eg sé ekki áminst stjórnarblöð nærri
alt af, og tel mér bættan skaðann; en
eg hefir heyrt aðra, sem meiri rækt
leggja við þiu, fortaka, að þau hafi
nokkura leiðrétting flutt á þessari mis-
sögn. Þau muni áreiðanlega láta
þennan mann v e r a dauðan áfram.
Og nú i dag fæ eg blað norðan
úr landi, sem er e k k i stjórnarblað
(það er Norðurland) og rek mig þar
enn á þessa sömu andlátsfregn.
Þá rann mér í skap, og settíst eg
niður til að rita ísafold þessar línur,
þ ó a ð henni komi málið ekki við
beinlínis. En eg veit, að h ú n vill
ekki Þ. i Hala feigan, heldur þvert á
móti, og vill þá, eins og eg, lofa hon-
um að vera s a g ð u r lifandi meðan
hann e r á lífi, en það var hann, er
eg vissi síðast, fyrir fám dögum.
Rvík 17. nóv. 1908.
Reykvískur Rangæingur.
Stjórnarskifti —
ogeyðsla og óspilun.
Hr. ritstjóri I Eg er yður alveg
sammála um það sem þér segið í síð-
asta blaði um megna gremju lands-
manna við þessa stjórn, sem vér höf-
um yfir oss, svo og um orsakir henn-
ar, margar og eðlilegar. Mér finst
þær aðfinslur vera allar réttmætar, þó
að einna mesta áherzlu leggi eg' fyrir
mitt leyti á það, hve »ráðlauslega hef-
ir verið farið með efni landsins« þessi
ár og »eyðslan gegndarlaus til þeirra
hluta, sem þjóðin hefir ekkert gagn
af«, svo sem þér komist að orði.
Eg hefði viljað bæta þar við lítilli
athugasemd um aðra hlið þessa máls,
fjáreyðslunnar og óforsjálninnar í fjár-
málum.
Þaðer,hve gífurlegaog glæfra-
lega þjóðinni eða almenningi er í-
þyngt með nýjum og auknum
gjaldálögum.
Það gengur næst því, er miskunn-
arlaus skepnuníðingur hleður bagga á
bagga ofan á þægan húðarklár, þangað
til hann legst undir byrðinni og get-
ur ekki á fætur risið framar.
Veit eg vel, að svo er látið heita,
að klárinn leggi þetta á sig sjálfur.
Fulltrúarnir, þingmenn, hafi samþykt
þetta alt saman því nær orðalaust.
En hvaða fulltrúar eru það ?
Hverju er hægt að búast við af því
þingi, sem er að miklum meiri hluta
skipað embættisstéttarmönnum, en hin-
ir sumir ýmislega ánetjaðir af stjórn,
sem lætur engis ófreistað til að afla
s é r áhangenda og fylgifiska, en læt-
ur sér liggja í litlu rúmi, hvort þeir
eru 1 a n d s i n s sannir vinir eða
ekki ?
Fjarri er mér, að vilja gruna þá alla um
vísvitandi ótrygð við þjóðarinnar sanna
velferð, er virðast hafa reynst stjórn-
inni (ráðgjafanum) háskalega fylgispak-
ir. Hitt er ilt fyrir að þræta, að held-
ur óholl hafi þeirra ráð orðið þjóð-
inni, hvernig svo sem á því stendur.
Það er kunnugra en frá þurfi að
segja, að i903 varáþing kosið í raun
réttri með að eins eitt mál fyrir
augum, stjórnbótarmálið: að binda enda
á það, og þá með h e i m a - stjórnar-
falsveifunni blaktandi yfir kjósenda-
liðinu. En síðan skotið skolleyrun-
um við öllum áskorunum um þing-
rof og nýjar kosningar. Sér fylgi-
spaka þjóna átti hin nýja stjórn þar
sem var mikill meiri hluti þingmanna,
menn sem voru hold af hennar holdi
og bein af hennar beinurn, menn,
sem báru mest fyrir brjósti veg og
velsæld embættalýðsins og dýrð og
vegsemd höfðingja síns. Því skyldi
hann ekki vilja njóta sem allra-lengst
slíkra manna fulltingis og láta ekki
skifta um þingmenn fyr en ekkert
var undanfæri framar ?
Hann hefir séð í hendi sér, hvern-
ig fara mundi þá, ráðgjafinn, — sem
og raun varð á í sumar.
Það sem eg vildi benda á sérstak-
lega, eru hinar miklu auknu álögur á
sýslusjóði og sveitarsjóði, er fylgja
vegalögunum nýju og fræðslulögun-
um, meðal annars, — og má þar enn
fremur nefna þetta uppátæki, að kúga
út úr sýslufélögum stórfé til ritsím-
ans, fyrir það eitt, að þau liggja ekki
í beinni þjóðleið milli Austfjarða og
höfuðstaðarins.
Jafnframt því, sem aukin eru drjúg-
um gjöld til landssjóðs á hverju þingi
og nú er í ráði að auka þau hin næstu
missiri enn hérum bil um fimtung eða
svo, þá er dembt á sveitarsjóði og
héraða hverri byrðinni eftir aðra, t. d.
nú siðast viðhakli vega og brúa, sem
landssjóður annaðist áður, að eg nefni
ekki hina miklu byrði, sem fræðslu-
lögunum fylgir og nú var á vikið.
Að þetta er enginn hégómi eða í-
myndun, má marka á því, að í minni
sveit hafa á þessu ári útsvör hækkað
um helming, aðallega vegna fræðslu-
laganna, og voru þó fullhá áður, að
flestum þótti.
Þar við bætast sívaxandi trúnaðar-
starfskvaðir á bændum, helztu mönn-
um í hverri sveit, þeim sem einhverju
eru vaxnir öðrum fremur. Með því
lagi er vinnutími þeirra tollaður drjúg-
um, umfram peningagjöldin til lands-
sjóðs, sveitar og sýslu m. m.
Það fer naumast hjá þvi, að með
þessu lagi flýja einmitt beztu bændurnir
úr sveitunum og til sjávarins, kaup-
staðanna aðallega, i óyndisúrræðum,
likt og í hallærum, að vísu upp á
von og óvon um að komast betur af
þar. En hvað eiga þeir að gera ?
Mig óar við, ef þessu heldur áfram.
Mig óar við, ef stjórn, sem þetta
liggur eftir, á að sitja við stýri áfram
og ráða fyrir landsmálum, með sinni
miskunnarlausri ónærgætni við gjald-
þegna og glæfralegri óspilun með
landsins fé.
Eg veit það, að nýrri stjórn, hver
sem hún verður, er langt um megn
að létta mikið byrðum á almenningi,
með því að hún getur ekki hlaupið
frá allri ómegðinni, í eiginlegri merk-
ingu og óeiginlegri, sem gamla stjórn-
in skilur eftir. En það er mikill
munur og góðra gjalda vert, ef tekur
fyrir frekari óspilun og nýja eyðslu
»til þeirra hluta, er þjóðin hefir ekk-
ert gagn af«, eða henni er langt um
að svo stöddu.
Sveitamaður.
% . ... ,
Hnappadalssýsla og síðasta alþingi.
|>eir hafa verið að kvarta RangæÍDg-
ar og Efánvetningar át af misrétti
síðasta þings, og hafa án efa ástæðu
til þess.
En hvað má þá Hnappadalssýsla
segja?
Misrétti það er hán verður fyrir
móts við aðra hluta landsins er svo
ótrálega mikið, að furðu gegnir, að
eitt þing skuli geta rutt öðru eins frá
sér.
J>ér skuluð ná fá að heyra:
1. Hnappadalssýsla er ná öll e i 11
prestakall (þrír hreppar), líklega erfið-
asta prestakall landsins, með því í
eÍDucn hreppnum, Kolbeinsstaðahrepp,
eru þrjá hraun (eitt þeirra er Eldborgar-
hraun) og tvö stöðuvötn. Alstaðar eru
að heita má vegleysur, fen, flóar og
hraun, nema hér og þar eftir þjóðvegi,
er prestur hefir sjaldnast tækifæri til
að fara. "
|>etta prestakall á nú eftir presta-
kallalögum frá síðasta þingi að legg-
jast niður, heil sýsla þar með presti
svift. — það er að minsta kosti ekki
djápt tekið í árinni um tvo hreppana
að komast svo að orði, Miklaholts-
hrepp og Eyjahrepp, er leggjast eiga
undir Staðastaðarprestakall, að segja
þá vera með öllu presti svifta. Hinn
þriðji, Kolbeinsstaðahreppur, á að legg
jast á undir Staðarhraun.
Staðastaðarprestakall hið fyrirhugaða
á þá að ná frá Svfnavatni í Hnappa-
dal að Sieggjubeinsá í Breiðavík. |>að
er líkt og ár Reykjavík austur yfir
Þjórsá og alt austur að Rangá ytri.
Ekki var neitt minst á þessar breyt-
ingar við söfnuði prestakallsins og
ekki komu þær til tals í milliþinga-
nefndinni. f>0t't)a k°m því nokkuð
flatt upp á Miklaholtsprestakallsmenn,
er fréttirnar fóru að berast af þinginu,
og fáir tráðu fyr en þeir máttu til.
|>etta prestakall fyrirhugaða á að
liggja meðfram Snæfellsnesfjallgarði
sunnauverðum, og taki ná allir eftir:
með því liggur að innanverðu við fjall-
garðinn nokkuð af Nesþingapresta-
kalli alt Setbergsprestakall, alt Helga-
fellsprestakall og me3t alt Breiðagóls-
staðarprestakall. Nei, ekki á þessi
Staðastaðarprestur alveg að verða
fjögramaki á við fjóra presta á ferða-
lagi, en þó meira en þriggja maki.
2. Jpá er Miklaholtsmenn lækni
sviftir á vetrum. Læknishéraði breytt
þann veg á síðasta þingi. Hérað þetta
var stofnað fyrir nokkrum árum eink-
um fyrir Hnappadalssýslu; læknis átti
að vitja yfir Kerlingarskarð, versta
fjallvðg, er menn eru oft að verða áti
á inn í Stykkishólm. J>ar var því
sannarlegc læknisleysi fyrir Hnappa-
dalssýslu á vetrum. Læknir átti að
hafa að launum 1300 kr. og vera án
eftirlauna. Héraðið var því harla
óglæsilegt, með því yfirferð um það
var hin versta, nema eftir þjóðvegi er
lítt var kominn áleiðis, enda í læknis-
ferðum sjaldnast við komið að nota
hann. Læknar hér því óspakir og
nauðsyn á að bæta héraðið fyrir þá.
Hvað gerir ná þingið? J>flð hækk-
ar að vlsu laun læknis ár 1300 kr.
upp í 1500 kr., hækkar aukatekjur og
gerir héraðið að eftirlaunahéraði, breyt-
ir um leið hóraðinu og læknissetri
mjög slysalega. f>að nemur Mikla-
holtshrepp burtu að utanverðu, en bætir
Borgarhrepp við að sunnan og gerir
Borgarnes að læknissetri alveg á öðr-
um eDda hórað8Íns. Þaðan er ekki
nema þriggja Btunda reið til næsta
læknis að sunnanverðu (Stafholtsey),
en um 2 dagleiðir til læknis hinum
megin eða ár Borgarnesi til Stykkis-
hólms. Miklaholtshreppur því oftast
Iæknislaus á vetrum og allri Hnappa-
dalssýslu gert hið mesta erfiði að vitja
læknis, svo sem auðsætt er.
3. f>á er sýslunni neitað um að
fá uppmælda hina einu höfn, Skógar-
neshöfn, það sem mæla þarf þó ekki
nema nokkur hundruð faðma. í sam-
bandi við þetta þykir og mönnum hér
undrum sæta, að Eaxaflóabáturinn
skuli ekki ganga um nema sem svar-
ar einn þriðja hluta flóans, milli Borgar-
neS8 og Garðs, þar til ná að hann á
að fara nokkrar ferðir beint ár Reykja-
vík til Báða, en aldrei koma við í
Skógarnesi.
Breiðafjarðarbáturinn fær að hafa
það öðruvísi. Hann er látinn fara um
allan flóann fram og aftur.
4. f>á Þykir illa ráðstafað vegagerð
milli Borgarness og Stykkishólms.
Hnappadalssýsla þar náttárlega sett
hjá. Veginum haldið miklu meira
áfram að innanverðu upp frá Stykkis-
hólmi en að sunnanverðu, þar sem þó
að heita má eru eintómir ótræðisflóar.
f>essu er ná rétt að sýslunni öllu
frá þingi og stjórn.
Hvað gerir næsta þing?
Oínli Jónsson
kennari.
Vcðrátta
hefir nú breyzt hér á síðustu helgi.
Sást snjór á jörðu fýrsta skifti í haust
og vetur mánudagsmorgun 16. þ. m.,
l'ausamjöll, eigi mikil þó. Fjúk siðan
öðru hvoru, en frostlítið.
Gufuskipin. Thoreskip Sterling fer
i kveld til Skotlands og Khafnar.
S/s Laura kom til ísafjarðar i gærkveldi.
Henni hafði seinkað nyrðra, tafist á
Hvammstanga á að hirða farminn úr
Norrena, skipinn, sem þar strandaði í haust.
Laura kemur varia hing&ð fyr en á föstu-
dag.
Listavorkasafn
sitt vill Einar Jónson mynda-
smiður g e f a landinu, fósturjörð sinni,
þótt fátæknr sé, ef landið sér þvi fyr-
ir sæmilegu húsnæði.
Það eru margarmyndir, höggmyndir,
og þær harla frumlegar flestar eða
allar. Hafa fengið töluvert orð á sig.