Ísafold - 10.02.1909, Blaðsíða 3

ISAFOLD
31
höllinni viS Litlatorg, rétt hjá Markúsar-
kirkju, fram hjá búðunum, sem vefn-
aðarsalar og glersalar hafa reist til mark-
aðarins, sem byrjar að kveldi. Pyrir
honum ganga átta merkisberar með fána
lyðveldisins — rauða, bláa, hvíta og
purpuralita — gefna Ziani toga af Alex-
ander III. Sex silfurlúðrar bornir af
sex sveinum blanda tónum við klukkna-
hljóm úr borginni. Á eftir fer fylgd
sendiherranna í íburðarmiklum einkennis-
búniugum og fyrirliðar (Commandatori)
fimtíu í flaksandi bláum klœðum og með
rauðar húfur ; þá koma hljóðfæramenn
og hirðsveinar togans í svörtum flauels-
klæðum ; þá lífvörður togans, tveir kauzl-
arar, skrifari öld ungaráðsins, djákniklædd •
ur purpura og með vaxkerti í hönd, sex
kanúkar, þrír sóknarprestar í prests-
skrúði sínu og kapelluprestur togans
í lifrauðum klæðum. Stórkanzlarinn þekk-
ist á sínum lifrauðu kiæðum. Tveir hirð-
sveinar bera stól togans og sessu úr gull-
dúk. Og toginn — fulltrúi en ekki
herra síns lands, framkvæmandi laganna,
en ekki löggjafi, borgari og fursti, virt-
ur og varitiu, fullvaldur yfir einstakling-
um, þjóttn ríkisins — hann kernur klædd-
ur síðum mötli úr hreysikattarskinni,
blárri hernpu, og vesti og hosum úr gull-
ofnu silki (tocca d’oro) nteð gullitin hatt
á höfði, undir solhlíf, sera hirðsveintt hólt
yfir honúm, og umkringdur sendi-
herrum frá erleudum þjóðum og frá páf-
anum, en dregið sverð hans ber einn af
aðalsættum borgarinnar, sem nylega hef-
ir verið valinn til einhverrar stjórnar á
sjó eða landi og bráðum á að leggja af
stað til að taka starfið á hendur. Á
eftir kemur mikil manuþröttg — höfuðs-
maðttr borgariunar, dómarartiir, formenn
fjörutíumanuadómanna þriggja, eftirlits-
mennirnir (Avoogadori) þrír, formenn tíu-
mannaráðsius, rannsóktiararnir þrír (Cett
sori), öldungaráðsmennirnir sextíu og með
þeim sextíu úr aukaráðittu (Aggiunta),
allir í lifrauðum silkiklæðum.
Á Bueintoro tekur ltver sór stað, þar
setn hottutn er ætlað, og þjóðhöfðinginn
sezt í hásæti. Admírállinn yfir her-
gagnabúritiu og Lido stetidur framá og
segir leið, en við hjálmunvöl situr að-
mírállinn af Malamocco, og kring iint
hann skipstimburmenn hergagnabúrsins.
Nú eykst allan helming klukkahljómor
inn og skotdyukirnir, og Bucintoro legg-
ur frá landi og ristir álinn hátigtiarlega,
umkringdur óteljandi batum af hverri
stærð og lögun.
Patriarkinn hafði þegar í kurteisis
skyni við föruneytið í Bucintoro sent
því mörg blómker; slæst hatin nú í för-
ina við Elíuarey og stökkur brautina
vígðu vatni. Svo er komið út í Lido-
höfn, sem áður var siglt úr út í rúm-
sjó; en á mínum tímum var þar látið
staðar nema og skutstafni snú'ð á haf út.
Ríkisforsetinn tók þá, meðan fallbyssu-
skruggurnar dundu frá víginu, hringinn
vígðan af patriarkanum, — sem nú helti
vígðu vatni úr skál í sjóinn, — gekk
fram á dálitlar svalir bak við hásætið
og varp hringnum í óldurnar um leið og
hann mælti á þessa leið: D e s p o n •
samus te, mare, itt signum
veri perpetuique dominii
(Til þín, haf, gerum vér brúðkaup, sem
tákn sannra og ævarandi yfirráða.) Var
síðan haldið til kirkjunnar San Nico-
letto og hlustað á hátíðlega messu, en
að því búnu var snúið heim til Venezíu.
Var þar slegið ttpp veizlu fyrir höfð-
ingjum, en lyðurinn dreifði sór í friði
um völundarhús búðanna, er reistar höfðtt
verið fyrir markaðinn. —
Þetta var nú í þann tíð. — Nú er
öldin önnur. Toginn er dauður, tign-
arskartið liðið hjá eins og draumur.
Venezia er ekki lengur drotning að
veraldarvaldi og auðlegð. Þar eru aðrar
ófríðari seztar í hásætið. Og samt er
hún Sædrotningin, og verður það svo
lengi sem Ægir kyssir auðmjúkur fæt-
ur hennai og vefur hana örmum
sínum. Fegurð hennar og tign lúta
allir sem hana líta. Hún á >sönn og
ævarandi yfirráð« yfir hjörtum barna
sinna og óteljandi gesta.
Mannalát.
Hér í bæ lézt voveiflega 'í fyrra
dag verzlunarmaður Pétur V. Bjering,
nálægt sextugsaldri, nresta lipurmenni,
mörgum kunnur víða um land af
umboðssöluferðalagi á strandferðaskip-
unum (fyrir Thomsens Magazín) og
vel látinn. Hann var sonur M. Bjer-
ings kaupm. hér í Rvík, er druknaði
á útsigling héðan 26. nóv. 18^7, í
sarna veðrinu og síðasta póstseglskip,
Sölöven, fórst undir Svörtuloftum.
Pétur heit. Bjering lætur eftir sig
konu og 4 börn, öll uppkomin.
Samhjálp.
Bók Krapotkins.
III.
Samhjálp i miðalda-kaupstöðum.
Um það eru næstu tveir kaflar í
bókinni.
Einna merkastur og ítarlegastur er
þátturinn um gildin svo nefnd, mið-
alda félögin alkunnu.
Höf. tekur þar ekki grynnra í ár-
inni en svo, að hann kveður það
bræðralag, gildis-bræðralagið, hafa
smám sarnan markað sínu móti alt
miðaldalíf. Vér vitum nú, að gildi
hafa verið með öllum flokkum, með
þrælbornum mönnum og frjálsum,
bráðabirgða-gildi, sem stofnað var til
í ákveðnu augnamiði (skotveiðar, fiski-
veiðar eða verzlun) og leystust upp
jafnskjótt sem þessu ákveðna mark-
miði var náð, og iðnaðar gildi og
verzlunarfyrirtækja, er staðið gátu
öldurn saman.
Því meiri sem framfarirnar urðu
og fleiri tilbreytinga þurfti. því fleiri
urðu gildin; þau rísa upp sífelt ný
og ný.
Þar eru ekki lengur i kaupmenn
einir, iðnaðarmenn, veiðimenn eða
bændur, heldur rísa nú líka upp gildi
með prestum, málurum, kennurum,
leikurum, smiðum, — meira að segja
tneð beiningamönnum, böðlum og
konum, sem höfðu hrasað, og öll
eiga þau samhjálpina að undirstöðu.
Það eru samhjálparfélög. Félagarnir
eiga að hjálpast að, hjálpa hver öðr-
utn hvernig sem ber undir. Og um
leið eiga félögin að halda við lögum
og rétti, þó með þeim hætti, að þar
ráði jafnan fyrir bróðurþel og mannúð.
Það eru félög, sem eru vel til fallin
að fullnægja samtaka-þrá matrnsins og
skerða þó ekki sjálfstæði hans minstu
vitund. Það er félagsskapur, sem gerir
alla félagana að bræðrum.
Jafnvel þegar gildismanni er stefnt
fyrir gildis-dómstól, á hann að mæta
þar mönnutn, sem þekkja hann, hafa
gengið daglega með honum að sama
verki, setið hjá honum að borðum
við gildis-hátíðir og hafa haft sömu
bróðurlegar skyldur að inna af hönd-
um setn hann, í stuttu máli: mönn-
um, sem eru hans jafningjar og
b r æ ð u r, en ekki neinir lögstirfnis-
menn eða fulltrúar annarlegra áhugamála.
Þá er það einhver bezta sönnun
þess, að gildis-tilhögunin hafi ekki
heft mikið andlega uppsprettu per-
sónuleikans, hve ntjög gróður allra
lista þaut upp einmitt undir þessari
miðalda tilhögun. Það ber að skýra
svo, að gildið var ekki borgarafélag,
sem væri undir eftirliti embættis-
tnanna, heldur samkunda allra þeirra
manna, er bundust tengslum hverir
við aðra með sameiginlegri iðn, hvort
sem voru kaupendur efnivarnings, út-
sölumenn aflans, iðnaðarmenn sjálfir,
iðnmeistarar eða iðnnemar. — Gildin
sáu sjálf um alt iðnaðar-skipulag og
höfðu nákvæmt eftirlit með iðnaðar-
mönnum, völdu til þess eftirlitsmenn
sérstaklega. Það er eftirtektarvert, að
aldrei skyldi heyrast kvartanir yfir
þessum eftirlitsmönnum, svo Jengi
sem bæirnir voru sjdljum sér ráðandi,
en linnir bókstaflega aldrei úr því er
ríkið hefir gert upptækar eignir gild-
anna og náð undir sig sjálfstæði þeirra
sér og sinu skrifstofuríki til hagnaðar.
Jafnvel þótt engin rit eða skrifuð
skjöl væri til vitnis um miðalda-kaup-
staðanna mikla veg, heldur húsgerðar-
listin ein, sú hin glæsilega, sem er
enn til minja um alla Evrópu, þá
gætum vér ályktað svo, að ekkert
tímabil á öllu tímatals-skeiði kristn-
innar hafi verið jafn-mikilsvert mann-
legunl vitsmunaþroska sem einmitt
þ e 11 a skeið, tímabil hins sjálfstæða
borgarlifs. Það eitt sýnir oss mikið,
að húsgerðarlistin — sú sem er fé-
lagslegust allra lista — hún komst
á hámark sitt um þetta leyti. Svo
hátt hefði hún ekki komist nema hún
væri sprottin upp úr há-félagslegu lífi.
IV.
Samhjálp nú á timum.
Tilhneiging mannsins til samhjálpar
á svo langt að rekja rætur sínar og
er svo nátengd allri þróun mannkyns-
ins sem orðin er, að hún hefir haldist
við til vorra daga, á hverju sem hefir
gengið í sögu þess.
Nýjar fjárhagslegar stofnanir og fé-
lagslegar — að svo miklu leyti sem
þær eru afrek þorrans — ný sið-
fræðiskerfi og ný trúarbrögð, alt er
þetta runnið úr sömu lindinni, sam-
hjálpar uppsprettunni miklu. Kvíslirn-
ar getum vér rakið frá kynstofninum
og fram til æ stærri þjóðfélaga, til
þess er þar kemur einhvern daginn, að
þau munu fela f sér mannkynið alt,
hvað sem liður greinarmun á trúar-
brögðum, tungum og kynflokkum.
Þegar vér rannsökum að um lifn-
aðarháttu miljóna manna og förum að
kynnast þeim nákvæmlega og öllu
þeirra lífi, þá rekur oss i roga-stanz
er vér sjáum, hve samhjálpin er geysi-
öflugur þáttur i lifi nútiðarmanna.
Dæmi þess má taka alstaðar að.
I fjöldamörgum sveitum á Suður-
Frakklandi er skiftavenjan gamla al-
geng enn, sú venja, að bæirnir skiftist
á fólki til vinnunnar. Þurfi mikils
mannafla við á einhverjum bæ, t. d.
til að taka upp úr garði, slá tún o. fl.,
þá er til kvatt unga fólkið af bæjun-
um í kring. Unga fólkið kemur í
hópum, piitar og stúlkur, og vinna
verkiðaf fjöri, og endurgjaldslaust. Um
kvöldið, að aflokinui vinnu, eru born-
ar á boró beztu vistir, og svo er farið
að dansa. Lík satnhjálp er i öllu,
spuna, vefnaði, sáning, þresking, fjár-
gæztu og hverju sem við þarf. Plógar
og þreskivélar eru keyptar í samlög-
um, sem ókleift væri einum manni
o. s. frv., o. s. frv.
Svona er meira eða minna í öllum
löndum. Hverju mundi einstakir menn
fá til vegar komið um það að breyta
loftslaginu ? Hvað mundi eirstökum
mönnum hafa orðið ágengt um að
létta moidvörpu-voðanum mikla af
Suður-Rússlandi, þar sem ekki var i
önnur hús að venda en þau, að allir
sveitamenn, séreignamenn og hrepps-
félagar, ungir og gamlir, legðu fram
krafta sína, erfiði handa sinna sjálfra,
til að hjálpast að um viðnám gegn
þeim mikla voða? Ekki hefði verið
til mikils að kalla á lögreglu þar —
þar var ekki annað til úrræða en
samvinnan ein.
I borgum gætir þess félagsskapar
mest, sem nefndur er sócialisminn (jafn-
aðarstefnan). Um hann kemst höf.
svo að orði, að hefði hann ritað upp
í dagbók 24 árin siðustu alt, sem hann
hefði séð sjálfur af þvi að leggja í
sölur fyrir aðra og af ósérplægni í
þeirri mannfélagshreyfingu, þá mundi
lesandanum þrásinnis detta í hug orðið
hugprýði. v
Og þó mundi mega segja frá mönn-
um, sem voru ekki hetjur, heldur al-
gengir miðlungsmenn, sem stótfeng-
leg hugsun hefir vakað fyrir. Dæmi
þess má lesa i öllum blöðum jafn-
aðarmanna. Eg hefi sjálfur lifað at-
burði, segir höf., sem koma mundu
fólki til að halda mig vera að búa
lifið dýrlegum hugsjónahjúpi, ef eg
segðifrá þeim.
Nefna má Björgunarfélagið á Eng-
landi og slík iélög víðar, þar sem
engir eru félagar aðrir en þeir, sem
bjóðast til þess sjálfir, bjóðast til að
leggja lifið í sölur hve nær sem á
þarf að halda, — og skifta þúsundum.
Eða námumenn. Ekki þarf annað
en nefna þá; þá ber fyrir hugann
stóreflis festi, þar sem hver hlekkur
er misjafnlega stórfenglegur samhjálpar-
atburður. Þið munið dæmið i Rhonda
Valley, um mennina, sem lágu kvik-
settir niðri i námunni, og félagar þeirra
heyrðu ópin og grófu 30 stikur niður
í kolalagið. En þá fyltist loftið gas-
gufu, svo að dauðinn var vís, ef þeir
héldi áfram. En þeir heyrðu ópin.
heyrðu að kolanemarnir kviksettu
væntu sér hjálpar, — og hættu svo á
að reyna að bjarga þeim, þótt þeir
ættu sér sama sem alveg visan bana.
Þegar þeir liuríu niður í námuna,
kvöddu konur þeirra þá hljóðum tár-
um, — þær mæltu ekki orð frá vörum
til að aftra þeitu að fara.
Hér er kjarninn í mannlegri sálar-
fræði. Þegar mennirnir eru ekki að
berjast á vígvelli eins og þeir séu
hálf-brjálaðir, þá geta þeir ekki þolað
að hlusta á neyðaróp annarra manna,
nema rétta þeim hjálparhönd. Hug-
djarfur maður hlýðir hrópinu, og það
sem hann gerir, finna allir, að þeir
hefðu átt að gera. Vizkuflækja heilans
getur ekki bugað áskapaða tilhneiging
til samhjálpar, af því að sú tilfinning
hefir gróið aldatugum saman í sam-
félagslífi mannanna og aldahundruðum
saman í samfélagi áður en maðurinn
kom til sögunnar. —
Félagslyndið er vitanlega meira með
þeim mönnum, sem vinna saman.
Starfið vefur þá að kalla má örmum
sínum. Svo er um námumenn og sjó-
menn. Samábyrgðar-tilfinningin skap
ast, og hætturnar, sem lykja þá alla
vegu, efla hugrekkið og snarræðið.
En í stórborgunum verður skortur-
inn á satneiginlegum áhugamálutn þess
valdandi, að mennirnir verða kæru-
lausir hver um annan. Þeir greiða
aukaútsvar og fátækratíund og lofa
svo reyndar fátæklingunum að deyja
:— Yerksmiðjan Laufásveg 2----------------------------
Eyvindur & Jón Setberg
Líkkistur af mörgurn stærðum, líkklæði og líkkistuskraut.
Skoðið og spyrjið um verð áður en þér kaupið annarsstaðar.
Legsteinar úr granít og marmara, plötur í steina úr sama efni
(til sýnis steinar og myndir af mörgum teg.).
— Líkkransar, páhnar, lyng- og perlukransar. —
Beztu og* ódýrustu kolin eru í
Timlmr-1 Wmriimii Bíiftíit
Kr. 3,30 pr. skp. heimflutt.
Enn þa lægra verð ef mikið er keypt i einu.
drotni sínum. Og fyrir þetta kæru-
leysi er það, að orðrómurinn um
»hetjuna« í námunum og á sjónum
hefir komist á og varpað yfir orðið
skáldlegum ljóma.
Samhjálpar-hugsjóninni er ekki gerð-
ur mikill greiði með því, þó að skáld
og málarar fari að lýsa hetjunum;
það verður sjaldan annað en orð-
gnóttin ein. Og prestarnir láta ekki
sitt eftir liggja að reyna að sanna,
að alt sem runnið sé af rótum mann-
legs eðlis sé syndsamlegt, en að hið
g ó ð a í manninum eigi sér yfir-
náttúrlegan uppruna, svo að þeir líta
oft beinlínis niður á þær sannreyndir,
sem verða ekki teknar til dæmis um
æðri innblástur eðaguðlega miskunn. —
Nefna mætti fjölda mikils háttar
félaga, sem eiga sér samhjálpina að
undirstöðu, svo sem Fröbels-félagið,
Templarafélagið o.fl. o. fl., auk annarra
þúsundutn saman, sem verða ekki
nefnd heimsfélög.
Væri ekki samhjálp aðal-stoð og
styrkur verkmannafélaganna, þá gæti
ótal fjölskyldur innan þeirra vébanda
ekki dregíð fram lífið. Þær hjálpa
að staðaldri hver annari, margar hver-
jar, um fé og fæði, eldivið, uppeldi
barnanna, hjúkrun í veikindum o.fi.o.fl.,
skiftast á um það eins og hverjum
kemur bezt. — — —
Höf. lýkur bókinni á því, að sam-
hjálpin, en ekki baráttan hver við
annan, sé uppspretta allra framfara
og öflugasti þátturinn í siðferðisþróun
mannsins. Og að það, hve þessi
stefna sé mjög mikilvæg á vorum
tímum, tryggi oss hitt bezt, að ókom-
inn þroski mannsins muni leita sér
fullkomnari leiðar en orðið er.
*
* *
Þetta er ekki annað en mjög laus-
legt ágrip af bókinni, svo samfeld
sem hún er og sprottin upp af margra
ára rannsóknum höf.
En hún er um þá embættistign,
sem vér Isletidingar þurfum að læra
til, ef vér eigum að þykja hðgengir
á heimsframfaraskeiðina.
Um iniibrotsþjófnaðitin eða hvern-
ig upp komst nm úrastuldinn, vill úrsmiður
sá, er Árni Árnason fann fyrst með silfur-
úrið, og tjáðist hafa fundið það, láta þess
getið, að h a n n hafi ekki kannast við
það og ekki gert neitt í þvi tilefni annað
en að skýra eiganda úranna frá grun sin-
um um, að þetta mundi vera stolna úrið
rá honum.
Hdsbruni í fyrri nótt brann tóvinnu
hús í Olafsdal að köldum kolutn, vandað
hús, tvilyft, með miklnm vélum ; reist fyr-
ir 10—12 árum. Okunnugt enn um upptök
eldsins. En hrunafregnina segir vélstjóri
þaðan, Ellert Jóhannesson, er hingað kom
i dag.
Þingmenn og Ceres.
Það fer að verða tvísýnt úr þessu,
hvort alþingismenn þeir, er lekið
hafa sér far hingað á s/s Ceres, ná
meira en svo í þingsetningu; og er
það í meira lagi bagalegt. Skipið
átti að koma hingað í dag, en er
ekki komið lengra á leið en það, að
það lá í nótt við Hrísey á Eyjafirði,
á leið frá Akureyri á Hofsós. Það
kvað vera með töluvert af vörum
þangað og enn meira á Sauðárkrók.
Ekki á það að koma við úr því nema
á ísafirði.
Þessir þingmenn voru á Ceres frá
Akureyri í nótt: Þorleifur í Hólum,
Jóhannes sýslumaður, dr. Valtýr (og
keppinautur hans síra Björn Þorláks-
son), Jón á Hvanná, Pétur á Gaut-
löndum og Steingr. sýslumaður bróð-
ir hans, og Sigurður Hjörleifsson rit-
stjóri.
Skagfirzku þingmennirnir báðir bíða
; skipsins á Sauðárkrók.
Loks bætast við á ísafirði þeir síra
Sigurður i Vigur, Skúli Thoroddsen
og Ari Jónsson, þangað kominn úr
þingmálafundaferð um sitt kjördæmi,
Strandasýslu.
Hvenær á eg að llftryggja mig?
Það er ómótmælanlegur sannleiknr, að
sá sem ætlar að liftryggja sig, á ekki að
draga það um einn dag.
Geymdu það ekki til morguns,
sem þú getur gert i dag.
Maður veit ekki hvað morgundagurinn
færir manni. I dag er maður svo heil-
brigður, að engin hætta er á að félagið
neiti manni um líftryggingu, en á morgun
getnr vel skeð að maður sé orðinn heilsu-
laus.
Spyrji menn : Hvenær á eg að liftryggja
mig? verður svarið undantekningarlaust
þetta: Getðu það strax, frestaðu því ekki
um einn rinasta dag. Aldrei fær maður
ódýrari liftryggingarkjör, aldrei er það
þægilegra, enginn timi er betur valinn en
í dag.
Fyrir hve mikla upphæð á eg að
liftryggja mig?
Fimm sinnum hærri upphæð
en árstekjurnar!
Eftir töflum DAN’s getttr hver 25 ára
gamall maður með 2000 kr. tekjum trygt
sig fyrir 10,000 kr. og fær það þá útborg-
að 60 ára gegn 230 kr. árlegri afborgun.
Ef hann deyr á nnga aldri, getur ekkja
hans fengið 400 kr. á ári, eða 500 kr.
æfirentu, ef hún verður ekkja um þrítugt.
Ef líftryggjandinn lifir svo lengi, að líf-
tryggingarupphæðin verði borguð út, getur
hann fengið 900 kr. árstekjur það sem
eftir er æfinnar, án þess að tillit sé tekið
til þess að bonus gelur lika reiknast með.
Aðalumboðsmaður jyrir Dan:
DAVIÐ 0STLUND.
í fjarveru minni annast kona min Inger
Dstlund alt það, er félaginu Dan við
kemur: teiknar nýjar tryggingar, teknr við
iðgjöldum, o. s. frv.
DAVIÐ 0STLUND.
Túsk,
svart, blátt, gult, grænt og rantt, i
bók verzlun ísafoldarprentsmiðju.
Gabriella Benediktsdöttir
Laugaveg 33,
hefir ávalt til fjölbreytta og ódýra Lík-
kranza, og bindur eftir hvers eins ósk.
Töuskinn. Áreiðanlegt Lundúna-
firma vill komast í beint samband
um islenzk dýraskinn. Menn snúi
sér til P. C. Hartmann, 16 Great
Saint Helens, London E. C.
Hollenzkir vindlar.
Fyrsta flokks vindlaverksmiðja í Hol-
landi, sem býr til alls konar vindla,
vill komast í kynni við umboðsmann,
sem er kunnugur vindla-innflytjend-
um á íslandi. Tilboð með ávísun á
meðmæli sendist: »D. L. K.« Nijgh
& van Dilmar, Rotterdam, Holland.
stúlRa,
ekki mjög ung, óskast í vist 14. maí
næstk. Hátt kaup í boði. Semjið
við frú A. Christensen, Tjarnargötu 5.
fást hji Kristjáni Þorgrímss.
8 aura pundið
í sekkjum.
Til leigu frá 14. mai n. I
3 ágæt herbergi og eldhús, ásamt
góðu geymsluplássi. Upplýsingar i
verzl. á Lindargötu 7.