Ísafold - 24.02.1909, Qupperneq 2

46
ISAFOLD
Eg tel engan vafa á, að skilyrði
séu til fyrir verzlunarsamvinnu milli
Ameríku og íslands, og mun reyna
að sýna fram á það.
Bandaríkin og Canada, einkum þó
Canada, eru mestu kornlönd í heimi.
Kornvörur þaðan þykja sérlega góð-
ar, t. d. maís og jafnvel rís og hafr-
ar. Hveiti þaðan þykir og bezt og
ódýrast eftir gæðum. Mikið af því
hveiti, sem flutt er til íslands, er
Canada-hveiti, þótt ekki sé það æfin-
lega af beztu tegund. Það er flutt
hingað frá Englandi og Danmörku.
Sama er um maís. Og það er ekki
ósjaldan, að amerískur rúgur er flutt-
ur hingað.
En hver er nú ferðasaga þessa
varnings ?
Hún er mjög oft sú, að fyrst selja
bændur í Canada kornið þar í landi;
þaðan mun það oftast vera flutt til
New-York, þá til Englands eða Dan-
merkur og loks til íslands, svo að
það er margur krókurinn sem fara
þarf, áður en varan kemst til þeirra,
sem hennar eiga að njóta.
Það er auðsætt, að þeir snúningar
valda meira en litlu um veiðlag vör-
unnar.
Fyrst og fremst verður farmgjaldið
hærra, þar næst verða umbúðir dýr-
ari, og loks kemst sú vara, er svona
fer land úr landi, í fleiri kaupmanna
hendur en ef send væri beina leið.
Alt þetta verður til þess, að vér
kaupum vöruna miklu hærra verði en
vér þyrftum, ef vér hefðum beint við-
skiftasamband við Ameríku.
Eg veit með vissu, að auk korn-
vöru frá Bandaríkjum og Canada væri
oss íslendingum mikill hagnaður að
fá þaðan beina leið ýmsan annan
varning, svo sem járnvörur o. fl.
Sá hagnaður, sem vér hefðum af
slíku sambandi beina leið, kynni þó
að koma oss að litlum notum nema
því að eins, að vér gætum selt eitt-
hvað af vorum afurðum þangað. En
sú hlið málsins hefir lítið verið rann-
sökuð, svo að erfitt er um hana að
rita. Þó vil eg leyfa mér að fara um
hana fám orðum.
Nokkur undanfarin ár hefir tölu-
vert af íslenzkri ull verið selt til
Ameríku, og urðu landsmenn þess
fljótt varir, að nýr kaupandi var kom-
inn á sjónarsviðið, því að ullin hækkaði
í verði til muna. Alt um það gerði
þjóðin ekkert til að halda þessum
markaði við, hvað þá að reynt væri
að bæta hann, og ullin tók að fara
sömu krókaleiðina til Ameríku og
kornvaran kemur þaðan. Nokkuð af
verzlunararðinum var látið lenda í
vasa erlendra kaupmanna.
Þessi markaður hefir nú mátt heita
lokaður síðasta ár. Um orsök þess er
ekki kunnugt. Þó er ekki ólíklegt, að
erfiðar peningaástæður i Ameríku síð-
astliðið ár hafi valdið, og væri þá
ekki óhugsandi að þessi markaður
kæmist á aftur, sérstaklega ef eitthvað
væri gert til þess af íslands hálfu.
Um nokkur ár hafa kaupmenn í
Noregi kynst sildarmarkaði í Ameríku
og skal eg þar sérstaklega nefna
F a 1 k konsúl í Stafangri og Lehmkuln
í Björgvin. Báðir þessir menn hafa
flutt sild frá Noregi til Ameríku, og
með því að þeir hafa haldið þessu
áfram nú allmörg ár, má ætla að
þeir hafi talið sér það hagnað. Svo
sem kunnugt er, hefir litið aflast af
síld í Noregi undanfarin ár, en báðir
þessir menn hafa gert út skip til sild-
veiða við ísland, og það er ekki ólík-
legt, að sumt af þeirri sild, er þau
afla hér við land, sé sent frá Noregi
til Ameriku og þá auðvitað sem n orsk
sild. Sé þessi markaður góður, mundi
síldarsala vera mjög mikilsverð fyrir
fjárhag lands vors.
Fyrir nokkrum árum gerðu Amer-
íkumenn út fiskiskip til íslands til að
veiða hér heilagfiski. Með aflann
fóru þeir svo, að þeir söltuðu flök
og rafabelti og fluttu til Ameríku og
seldu þar, að líkindum til reykingar.
Það virðist mega ráða í, að verð á
þessari vöru hafi verið töluvert hátt,
því að útgerðin var mjög vönduð og
hlýtur að hafa verið kostnaðarsöm og
erfið, en þó ráku þeir hana árum
samín, eða þar til heita mátli að sú
fiskitegund væri að hverfa hér við
land.
Nú er heilagfiski að aukast, sérstak-
lega á vöztum úti, eftir þvi sem vest-
firzkir sjómenn hafa sagt mér, og
jafnvel þótt þær veiðar væri ekki
stundaðar sérstaklega, gæti svo farið,
að heilagsfiskiveiðar bætti upp fiski-
útgerðina, ef góður markaður væri til
fyrir þá vöru, og unt væri að koma
henni á markað.
Hér eru nú að eins nefndar 3 vöru-
tegundir. En vel má vera að mark-
aður sé fyrir miklu fleiri íslenzkar
vörur í Ameríku, svo að eg sleppi
þeim vörum, sem vér ættum að geta
selt sérstaklega til einstakra landa
voira vestan hafs. Þær mundu þó
sjálfsagt nema nokkuru.
Samkvæmt þvi, sem hér hefir verið
drepið á, virðist ekki ólíklegt að
verzlunarsamband milii Bandaríkja,
Canada og íslands geti lánast vel;
að minsta kosti ættu íslendingar að
athuga þetta mál, og ef til vill að
hefja rannsókn á ýmsu hér að lút-
andi, og þá að líkindum með þeim
hætti, að senda hæfan mann vestur
þangað, er kynni sér málið þar sem
bezt.
Færi svo, að sú rannsókn sýndi
fram á mikilsverð umbótaráð á verzl-
unarviðskiftum vorum, þyrfti að vera
til félag austan hafs og vestan, er
málinu kæmi í framkvæmd, líklega
með því að setja á fót stórkaupa-
verzlun í Reykjavík, þá er keypti
amerískar afurðir vestra, flytti þær
hingað til lands og seldi þar næst
kaupmönnum hér vöruna; þá ætti hún
og að kaupa þær afurðir af íslenzk-
um kaupmönnum, er markaður væri
fyrir í Ameríku og senda mætti á
vestanskipum aftur.
Gæti þessi hugsjón eða önnur lik
komist í verk, mætti búast við að
hér risi fyrst upp sjálfstæð íslenzk
verzlunarstétt, en því er varla við að
búast, meðan svona hagar til, að
margir smákaupmenn kaupa hver í
sínu lagi af erlendum stórkaupmönn-
um, og það ekki einu sinni beina
leið, heldur með milligöngu erlendra
umboðsmanna, er oft og tíðum lána
fé til kaupanna og hafa þann veg
ráð þessara manna í höndum sér að
ekki litlu leyti.
Mér blandast ekki hugur um, að
hér væri þarft og viðlent verksvið
fyrir landa vora vestan hafs til að
sýna atorku sína og mentun, og ef
vel færi rannsóknin, mundu þeir reisa
sér lofsverðan minnisvarða með því
að eiga hlut i því félagi, er þá yrði
væntanlega á stofn sett til þess að
reka stórkaupaverzlun hér á landi.
Það fé ætti heldur ekki að þurfa að
eyðast fyrir þeim, ef engin slys bæri
að, enda hefðu þeir sjálfir hönd í
bagga um tilhögun og stjórn þess
íræðis.
Sambandið það g æ t i þá átt sinn
atkvæðamikinn þátt í því, að halda
við íslenzku þjóðerni vestan hafs.
________________ Ó. E.
Ungmennafélögin i Reykjavik.
ísafold hafa borist ársskýrslur þeirra
tveggja, er blómgast bezt: Ungmenna-
félags Reykjavikur og U. M. F. Iðunnar.
Meiri háttar framkvæmdir eru þar
árið sem leið, að þau hafa tekið að
sér umsjón á alþýðufræðslu hér í vet-
ur, jafnhliða Stúdentafélaginu, unnið
að skíðbrautargerð í Eskihlíð, og ráð-
ist i að koma upp sundskála við
Skerjafjörð næstu missiri. Auk þess
á skógræktarmálið þar hauk í horni
sem félögin eru; það er eitt með
þeirra mestu áhugamálum.
Félögin leggja stór-lofsamlega rækt
við líkamlega atgervi, konur og krlar.
í sundflokk U. M. F. R. eru
34 félagar, og að eins einn, sá er
ekki hefir numið sund. Sundkenslu
fekk sér Iðunn i vor, undir þriðjung-
ur félagsmeyja, og sóttu kenslúna
tveggja mánaða tíma.
í leikfimisflokk U. M. F.
R. eru nú 30 menn af 114 félags-
mönnum alls, en þá íþrótt stunda nú
í Iðunni nærri þriðjungur félaga, um
20 meyjar af 66 (um áramót). Það
er eitt til marks um áhuga þeirra á
íþróttum, Iðunnar-meyja, að þegar
ráðist var í skiðbrautargerðina, keypti
félagið 30 5-króna hlutabréf, auk
þess sem einstakir félagar hafa keypt
rúm 50 í viðbót, »og flestir goldið
þau með vinnu«, eftir því sem segir
í skýrslu félagsins.
Auk líkamsmentar leggja félögin
stund á s ö n g, sameiginlegur flokkur,
æfing vikulega; söngstjóri Sigfús Ein-
arsson tónskáld.
Lestrarkenslu sér nýtur U.
M. F. R., tilsagnar Einars Hjörleifs-
sonar ritstjóra, einu sinni í viku. Þá
er ótalinn innan félags (U. R.) m á 1-
fundaflokkur ogtaflflokkur.
Eignir og óheimtar skuldir U. M.
F. R. nema um 800 kr., en í sjóði
55 kr. Iðunn á í sjóði um 500 kr.
Þetta er helzt að segja í fám orð-
um af umsýslu félaganna síðast Iiðið
ár, óneitanlega áhugamiklu starfi, og
á þó væntanlega fyrir sér með aldr-
inum margfaldan vöxt; þau eru ný
bæði að kalla, annað komið nokkuð
á þriðja ár (U. M. F. R.), en hitt
ekki orðið ársgamalt. —
Þeirra orða verður ekki bundist, að
hér er risinn upp heillavænlegur félags-
skapur, félagsskapur, sem á að eiga
sér óhaslaðan starfsvöll, félagsskapur,
sem vér trúum um að muni veita
vorblæstri æskunnar inn í svækjuloft
þjóðlífsins, félagsskapur, sá er ekki
mun síður eiga vermireit gróðrinum
þeim, er helzti kalt et á í landinu okkar.
Alþingistíðinda-kostnaóurinn.
Það bar eitt með öðru á góma á
aukafundum þeim, er innanbæjarþing-
menn ásamt einum hér úr nágrenn-
inu áttu með sér fyrri part vetrar til
þessaðræða lítils háttar væntanleg þing-
mál og reyna að greiða fyrir þeim til
undirbúnings, hvort ekki mundi mega
spara eitthvað, meira eða minna, af
hinum mikla alþingistíðindakostnaði,
sem komst síðast upp í nál. 20,000
kr. og urðu þingmenn þeir ásáttir um,
að eigi mundi ótiltækilegt að hætta að
prenta umræðurnar. Þær mundu vera
nauðalítið lesnar nú orðið víðast til
sveita, enda kæmi eftir dúk og disk
missiri eða meira eftir þinglok. Þær
komu síðast ekki út fyr en einhvern
tíma í marzmánuði, þótt þingi væri
lokið í miðjum septbr. Þær kostuðu
og þá 12—13 þds. kr., ef ekki meira
að útsending með talinni. Og er margra
manna skoðun, að því fé mætti verja
til einhvers nauðsynlegra, ekki betur
en nú árar fyrir landssjóði. Flestir
voru og á því, að nauðalítið vær var-
ið í yfirleitt það sem þar stæði á
prenti eða meiri partinn af því, þótt
sumar ræður þingmanna væri oft þarf-
ar og veigamiklar. Viklð var og að
því, að því miður væri þetta, sem
prentað væri I þingtíðindunum og lát
ið vera það, sem flutt var í þingsöl-
unum, þrásinnis ekki það, sem
þingmenn hefðu talað, og ekki það
sem þeir ætluðu að segja, heldur það
sem þeir vildu eftir á hafa sagt, —
eftir á: þ. e. þegar þeir væri búnir
að hugsa sig betur um eða aðrir þing-
menn að reka ofan í þá vitleysur hjá
þeim.
Sá ókostur var og enn talinn á
ræðnaprentuninni, að fyrir það eyddi
þingmenn mjög miklum tíma og kröft-
um frá þingvinnunni til þess að leið-
rétta ræður sínar undir prentun;
stundum rituðu þeir þær alveg af nýju.
Áminstum þingmönnum þótti mið-
ur, að máli þessu hafði ekki verið
hreyft á þingmálafundum úti um land.
En til þess að bæta úr því nokkuð,
tók einn þeirra sig til og sendi fyr-
irspurnir víðsvegar út um sveitir til
málsmetandi manna um, hvað þeim
litist um þetta mál, — þeim og þeirra
sveitungum.
Svör eru nú komin nokkuð viða
að, en þó ekki úr fjarlægri héruðum.
Og fara þau ö 11 í þá átt, að ritun og
prentun á umræðunum beri að leggja
niður. Auk þess hefir málið verið
tekið upp á þingmálafundum þeim,
er haldnir voru í vetur á undan þingi,
og alstaðar varð hið sama ofan
á: vilja umræðurnar feigar. Það var
gert i eitthvað 5—6 kjördæmum, og
mis-fast að orði kveðið, en alstaðar á
einn veg.
Einn fjölsóttur fundur, í Hafnar-
firði, kvað prentun á alþingistíðind-
um (umr.) vera með allra óþörfustu
útgjöldum landssjóðs.
Hér eru til sýnis fáeinir kaflar um
málið:
Arnessýsla.
Alþingistíðindin vil eg feginn losna
við. Þau koma of seint hvort sem er,
einkum í seinni tíð. í þessari sveit
eru þau afarlítið lesin.
Hruna 11. jan. 1909.
E. H.
Það leikur enginn efi á því — þar
sem eg þekki til — að mönnum stend-
ur hjartanlega á sama um, hvort þeir
sjá þingræðurnar eða ekki. Eg hefi
verið árum saman hór í syslu og fer
uærri um það, hvernig alþingistíðindin
hafa verið notuð (í þeim þrem hreppum,
sem eg hefi verið). Reglan hefir verið
þessi:
Nokkrir menn hafa haft þau undir
höndum, og helzt grúskað í þau heftin,
sem þeir héldu að dálítið s>púður« væri
í — eins og komist er að orði.
Venjulegast liggja alþt. hjá einhver-
jum hreppsnefndarmanninum — óútúr-
skorin -— og enginn biður um þau til
lesturs. Svo eru þau oft notuð til um-
búða — að ári liðnu.
Þægð er mönnum engin í allri þeirri
mælgi, sem þar er saman hrúguð.
Eg hefi oft lesið umræðurnar — þeg-
ar eg hefi ekkert annað haft til að lesa, —
en eg verð að bæta því við, að mér hef-
ir oft gramist að sjá það svart á hvítu,
hvílíkum fjarstæðum og brigzlum sumir
þingmenn hafa beitt á þeim helga stað.
En tólfunum kastar þó, þegar sönnun
er fyrir því, að ræðurnar, sem í þing-
tíðindunum standa, eru falsaðar, þ. e.
hafa aldrei verið fluttar í þingsalnum,
eins og þær eru í þingtíðindunum.
Slíkt ódæði ætti ekki að haldast uppi
lengur.
Að öllu athuguðu mega umræðurnar
missa sig.' Eg er ekki einn uppi með
þá skoðun hér í sýslu. Það eru nefnd-
arstörfiti og atkvæðagreiðslan, sem mest
er um vert. Þ v í mun hvorttveggja
vera veitt nákvæm eftirtekt af öllum
hugsandi mönnum.
Stokkseyri 20. jan 1909.
H. J.
Sú tillaga, að hætt verði að prenta
þingræðurtiar, á sór mjög marga fylgis-
rnenn hér.
Það er nær því einróma álit manna,
að fónu, sem til þess er varið, mætti
verja til einhvers nytsamara, enda væri
óskandi, að sem mest mætti spara með
jafnhægu móti og þetta.
Eyrarbakka 2. febr. 1909.
G. S.
Barðastrandarsýsla.
Því er fljótsvarað, hvort viö munum
geta með fúsum vilja séð af alþingis-
ræðunum eins og þær eru fram fluttar
í þingsalnum. Eg sjálfur og þeir menn,
sem eg hefi átt kost á að ná í, viljum
helzt ekkert hafa með þær að gera,
einkum þar sem ræðurnar koma oft
ekki eins út og þær eru fluttar, heldur
eins og þingmaðurinn vildi eftir á sagt
hafa. Já, við erum sannarlega ánægðir
með þá vitneskju sem blöðin flytja í
því máli, og teljum ógerlegt að fleygja
út peningum i svo hégómlega venju,
eins og það er heilög skylda við þjóð-
fólagið að spara það sem sparað verður,
að þjóðinni skaðlausu og skammlausu.
Hvammi 29. jan. 1909.
G. J.
Eg er eindregið á þeirri skoðun að
hætta að prenta þingtíðindin, en spara
heldur þær þúsundir, sem þau kosta.
— Líkrar skoðunar eru menn, sem eg
hefi talað við.
Bíldudal 29. jan. 1909.
J. E.
D a 1 a s ý s 1 a.
Margir okkar sakna þingtíðindanna,
en göngum að því að sleppa þeim í
þeirri von, að fó sparist til muna og að
greinileg álit fáist, og ætti þá helzt að
senda fleiri eintök af þeim i hvern
hrepp en sent hafa verið af tíðindunum.
Hjarðarholti 29. jan. 1909.
Ó. Ó.
Yið viljum ekkert hafa með þingtíð-
indi að gera [hér í sveit] á móts við
kostnaðinn. Okkur þykir nóg að sjá
umræðurnar í blöðunum.
Fellsenda 14. jan. 1909.
O. F.
Gullbringusýsla.
Mór er ekki kunnugt um — og eg
má óhætt fullyrða — að í mínum hreppi
sóu fleiri en 3—4 menu, sem líta í
þingtíðindin, og líklega enginn sem les
þau til hlítar síðan Árni sýslumaður í
Krýsivík dó. Likt hygg eg muni vera
um þ tð annarstaðar. Og eflaust eru
þeir hreppar til, þar'sem þau eru alls
ekki opnuð eða skorið upp úr þeim.
Séu þau nú víða um land ekki lesin
meira en hér — þótt í stöku stað kunni
betur að vera — liggur í augum uppi,
að prentun þeirra er of dýrt gaman
þeim fáu mönnum, sem það nota sór.
Hitt er eflaust nauðsynlegt, svo að
almenningur geti átt kost á að kynna
sér gang málanna á þingi og glöggvað
sig á afstöðu þingmanna til þeirra, að
öll frumvörp, breytingartillögur, nefndar-
álit, atkvæðagreiðslur með nafnakalli o.
fl. só prentað og sent út um land eins
áður.
Garðhúsum 22. jan. 1909.
E. G. E.
Við álítum hór, að mörg þús. krónur
sé fjárhæð, sem ekki só tekin upp úr
steinunum, og sé ekki fleygjandi út fyr-
ir lítilræði, en það teljum við þessar
prentuðu ræður þingmannanna vera,
þegar á alt er litið.
Krýsivík 22. jan. 1909.
J. M.
Þeir, sem eg hefi fundið að máli, eru
mór samdóma um það, að alþingist/ð-
indin mætti gjarna vera í smærri stíl
en þau hafa verið. Það er víst enginn
hór, sem les þau öll, Flestir sjá
þau aldrei. Blöðin eru okkur flest-öll-
um þeirra í stað, svo að eg ímynda mór
að Hafnarfjörður mundi ekki veita þing-
inu neinar átölur þó að önnur betri til-
högun sparaði landssjóði kostnað þeirra
— ekki svo litla fjárhæð; hann hefir
víst nógar holur að láta í,
Hafnarf. 22. jan. 1909.
F. F.
Mýrasýsla.
Ræður þingmanna finst oss (hagfræð-
islega hugsað) sjálfsagt að kosta ekki
prentun á, þvi' bæði er það, að þær
koma ekki fyr en eftir dúk og disk,
svo líka sjálfsagt öðru vísi margar en
þær voru fratn bornar og blöðin búin
að fræða oss um það löugu löngu fyr
en þingtíðiudin loks koma, sem svo
engitin vill lesa á eftir! Tökum upp
þann sparnað!
Yalbjarnarv. 26. jan. 1909.
J. G.
Ef almeuningur fær sanna og greini-
lega skýrslu um allan gang hvers máls
á alþingi, tillögur þingmanna um það,
og nafnakall sem haft er við síðustu at-
kvæðagreiðslu í deild og sameinuðu
þingi um hvert mál, þá* sýnist mór
miklu meira mæla með því en móti, að
leggja niður þann sið, að ræður þing-
manna sóu ritaðar og birtar á prenti í
alþingistíðindunum. Um eitt mál á
næsta alþingi, sambandslagafrumvarpið,
vil eg þó gera undantekning. Afdrif
þess geta haft svo alvarleg áhrif á hag
þjóðar vorrar, að rótt er að gefa henni
kost á að sjá svart á hvítu sem ná-
kvæmlegast, hvað hver þingmaður hefir
sagt um pað mál.
Gilsb. 13. jan. 1909.
M. A.
Skaftafellssýsla.
Burt með alþingútíðindin! í minni
sveit Iítur svo að segja enginn maður 1
þau nema eg. Einn eða tveir menn í
2—3 heítin og svo ekki meir. Eg hefi
lengi viljað þau feig. Eg segi því enn :
burt með þau.
Prestbakka 3. febr. 1909.
M. B.
Máli þessi hefir verið hreyft nú í
þingbyrjnn á almennum fundi þing-
manna; en fremur virðast þeir yfir-
leitt vera allmjög mótfallnir því, að
hætt sé að birta á prenti með ærnum
kostnaði hér um bil hvert orð, sem
flýtur þeim af vörum í þingsölunum
og þingskrifarar hremma eða þeir
skjóta sjálfir inn í handritið, — sum-
ir meira að segja beinlínis æstir í
móti þvi.
Þeir bera sumir fyrir, að ekki sé
hægt að gera það I þ e 11 a sinn öðru
vísi en að brjóta þingsköpin, 49 gr.
En þeim var sýnt fram á, að
hægðarleikur væri að fá þeim breytt
með lögmætum hætti löngu fyrir
þann tíma, er vant væri að byrja á
prentun á umræðunum.
Jafnilla virtist þeim líka sú miðlun-
araðferð, að láta prenta handa almenn-
ingi undir umsjón sjálfs þingsins (for-
selanna) stutt ágrip af því sem talað
er á þingi, á að gizka ekki meira
fyrirferðar en sem svarar '/t—Va