Ísafold - 14.03.1909, Blaðsíða 2

62
ISAFOLD
Thorefélags-tilboðið.
Hér hefir birzt í blaði einu fyrir
fáum dögum grein gegn tilboði því,
sem eg hefi lagt fyrir alþingi fyrir
hönd Thorefélags.
Eg tel mér skylt að leiðrétta grein
þessa, sem er afar-villandi fyrir al-
menning, og sýna fram á, að mót-
bárur greinarhöf. gegn þessu máli eiga
við alls engin rök að styðjast.
Aðalefni greinarinnar er þetta: Thore-
félagið vill selja nýju hlutafélagi, sem
landssjóður eigi meiri hluta í, skip
þau, sem það á nú fyrir 850,000 kr.
Skipin eru í hæsta lagi 400,000 kr.
virði. Thorefélag ætlar því að hafa
af landssjóði að minsta kosti 450,000
kr. Því er þetta glæfrafyrirtæki.
Út af þessu spinnur greinarhöf. svo
fjóra dálka, sem varla fá öðru á unn-
ið en að gefa mönnum skrítnar hug-
myndir um kaupsýsluvit og reiknings-
fróðleik greinarhöf.
Hver er nú fóturinn fyrir þessari
staðhæfingu, sem öll greinin styðst
við, að Thorefélagið ætli sér að hafa
að minsta kosti 450,000 af landssjóði ?
Það er rétt, að í tilboðinu eru skip
þau, sem nýja íélaginu er ætlað að
kaupa af Thorefélagi, talin 850,000
kr. virði. En hér frá verður að draga
varasjóð þann, sem Thorefélag á nú
og gengur óskertur inn í nýja félagið.
Hann er nú um 60,000 kr. Verður
því kaupverðið að réttu lagi 790,000
krónur.
Þetta væri auðvitað langt of hátt
verð, ef virðing greinarhöf. á skipum
félagsins væri rétt.
En það sér hver maður, sem nokk-
urt skyn ber á verðmæti skipa eða
annarra hluta, að virðing greinarhöf.
nær engri átt.
Hann telur t. d. Kong Helge
60,000 kr. virði. Skip þetta er 892
smál.; vel gert og vel útbúið ; er í
I. flokki í Bureau Veritas.
Faxaflóabáturinn Ingólfur kostaði
70,000 kr.; hann er að stærð 100
smálestir, en er að engu leyti betur út-
búinn en K. H., jafnvel tæplega eins
vel. —
Þessi samanburður einn ætti að vera
nægur til þess að sýna, við hver rök
mat greinarhöf. á að styðjast. Eftir
þessu er alt mat greinarhöf.; fyrir því
er alt rangt, sem við það er miðað.
En til þess að losa landssjóð við
alia áhættu við skipakaupin er boð-
ið, að nýja félagið kaupi
skipin því verði, sem þau
verða virt af óvilhöllum
m ö n n u m .
Þetta boð er ekki tekið fram í hinu
prentaða tilboði, en hefir verið lagt
fyrir samgöngumálanefndina síðan.
Það er því auðvitað ekki víti grein-
arhöf., að hann veit ekki um það. En
nú, er hann hefir fengið þessa vitneskju,
vona eg að hann játi með mér, að
fótunum sé þar með kipt undan öll-
um athugasemdum hans út af þessu;
en það er aðalefni greinarinnar.
Höf. virðist blöskra það, að það er
talið trygging fyrir landssjóð, að fá
forréttindahluti fyrir fé það, sem hann
leggur í félagið. Hann segir, að með
orðalagi tilboðsins sé gefið í skyn, að
í þessu felist lík trygging, eins og t.
d. þegar lán er trygt með veði í fast-
eign.
Já, eg verð að halda því fram, að
svo sé.
Þetta fyrirkomulag veitir landssjóði
líka tryggingu, sem hefði hann 2. veð-
rétt í öllum skipum félagsins; og
jafnframt fær landssjóður svo mikil
umráð yfir félaginu, að hann getur á-
valt séð um, að gerður sé upp hagur
félagsins áður en þessi réttur hans
rýrnar í verði. En slík umráð hafa 2.
réttar veðhafar ekki að jafnaði. Að þvi
leyti er þetta fyrirkomulag landssjóði
tryggara en þótt hann ætti 2. veðrétt
í skipunum fyrir fjárhæðinni.
Höf. kemur með reikning, sem á
að sýna, að þær 850,000 kr., sem
Thorefélag eigi að fá hjá landssjóði
fyrir skip sín, renni að mestu leyti
í vasa hluthafa Thorefélagsins og sé
því engin áhætta fyrir Thorefélag að
taka hluti fyrir 300,000 kr. í félag-
inu. Annan skilning en þenna fæ eg
ekki lagðan í orð greinarhöf. þessu
viðvíkjandi. En eins og áður er tek-
ið fram, fær landssjóðsfélagið fullvirði
fyrir það fé, sem lagt er til kaupa á
skipum Thorefélags. Því getur ekki
verið um neinn sérstakan hagnað að
tefla fyrir hluthafa félagsins. Hér
er að eins um almenn kaup að ræða:
jafnmikið fyrir jafnmikið.
En þótt svo væri eigi, þá hefir þessi
umræddi reikningur greinarhöf. þann
slæma galla, að höf. gleymir alveg að
telja með það, sem kemur á móti fé
því, sem ætlað er til kaupa á skipum
Thorefélags, en það er hvorki meira
né minna en öll skip félagsins.
Slík gleymska gerir slæma skekkju
í reikninginn, skekkju, sem veldur því,
að reikningurinn fellur alveg um sjálf-
an sig.
Það er hvorki rúm né tækifæri til
að fara frekara út í leiðréttingar á
áminstrí grein, enda hefi eg leiðrétt
aðalatriðin í henni.
Eg álit, að hér sé um svo mikil-
vægt mál að tefla, að það geti riðið
á afarmiklu fyrir framtíð íslands á
fjármálasviðinu, sérstaklega i verzlunar-
málum, hver afdrif mál þetta fær á
alþingi, að því ógleymdu, hve mikils
vert það er fyrir sjálfstæði Islands, aþ
ná umráðum yfir öllum samgöngum
til landsins og, kringum strendur þess.
Eg get því ekki annað en látið í
ljósi ánægju mína yfir því, að ekki
verður fundið tilboði Thorefélagsins
annað og meira til foráttu af þeim,
sem viljann hafa til að andæfa því,
(en að svo sé um höf. greinarinnar^
mun engum blandast hugur um, sem
greinina les) en þetta, sem hrakið
hefir verið hér að framan.
Eg vona að hér sé leiðin fundin til
þess að ráða samgöngumálum vorum
til farsællegra lykta, og vona að þessu
alþingi takist að koma þessu velferð-
armáli í það horf, sem muni vera
ósk flestra íslendinga að mál þetta
komist í, en það er að samgöngurnar
verði hagjeidar eftir þörfum vorum og
að þær verði í höndum sjáljra vor.
Slíkt tækifæri sem þetta hefir ekki
enn boðist, og býðst tæplega aftur í
bráðina.
Eg mótmæli því, að hér sé um
nokkurt glæfrafyrirtæki að ræða ; enda
mun enginn halda því fram, sem kynt
hefir sér tilboðið með athygli.
Reykjavík n. marz 1909.
Sveinn Björnsson.
Erl. ritsírnafréttir
tii I«afoMíir.
Kh. 1S/, kl. 6 síðd.
Bœjarstjórnarkosningí Khöfn: 20jafn-
aðarmenn; 16 hægrimenn með umbóta•
flokki ; 5 gjörbreytingarmenn; 1 d heima-
trúboðsskrá.
Sex kvenmenn.
Veðrátta
vikuna frá 7. marz til 13. marz 1909.
Rv. íf. Bl. Ak. Gr. Sf. >h.
Sunnd. -2.0 -1.2 —9,8 -9,5 -9.0 —2,3 + 2,2
Mánud. +0.5 -0,1 —1,0 -1,8 -8,0 -6.6 + 1,5
í»riðjd. +2,0 -2,5 —8,8 -4,5 -5,0 -1,9 + 1,4
Miílvd. + 0.6 +1.0 —1,7 —1,5 -5,0 —1,8 + 0,5
Fimtd. +2,6 -0,5 + 1,9 —1,7 -4.6 -0,3 + 3,0
Föstd. +3.6 +3,7 -8.3 -18 -3,6 -2,8 0,0
Laugd. + 3.6 -1.0 -2,0 -2,* —6,0 —1,2 + 4,0
Rv. = Reykjavík; íf. = ísafjörður [nýbœtt
viðl; Bl. = Blönduós; Ak. = Akureyri; GTr
= Grím8staöir; Sf. = Seyöisfjörðar; l»h. =
Þórshöfn i Fœreyjum. •
Nýtt blað
hafa ísfirðingar sett á stokka í f.
m., er fyrir verður kand. Guðm.
Guðmundsson skáld, lítið vikublað, er
kostar 2 kr. 40 aur. árg. Það er
héraðsblað, sem reisir sér ekki hurðar-
ás um öxl og er fyrir það meðfram
líklegt til góðra þrifa. Hitt er heimska,
að ætla sér að hafa landsblöð í hverju
kauptúni nærri því.
Blaðiðið heitir D a g u r.
Fyrsta blaðið, 24. f. m., prýðir
sannnefnt snildarkvæði, eftir ritstjór-
ann, og prentað er á öðrum stað hér
í blaðinu.
0tul ungmennasveit.
Skíðabrautin í Eskihlíö.
í austurbarmi Eskihlíðar, norður-
hallanum, Litluhlíð svo nefndri, ligg-
ur brekkan sú er Ungmennafélögin
hafa tekið að sér að gera að skiða-
braut fyrir bæinn.
Svæðið alt er 6666 ferfaðmar: 336
faðmar ofan frá brún og niður i mýri
og 50 álna breytt uppi, en smábreikk-
ar niður eftir. Hún er komin vel á
veg, þótt mikið vanti á að hún sé
fullger. Brekkan er nú rudd að grjóti
mikið til, en eftir að ryðja á jöfnu
og þá að slétta. Hún á að vera görð-
um girt beggja vegna; þar er grjót-
val gott, og enginn hörgull á. Þeir
eru óhlaðnir enn, garðarnir, nema
spölur af öðrum norðan í móti, 50
álna langur. Tré er hugsað til að
rækta innanvert með görðunum, en
gera brekkuna sjálfa að einum töðu-
velli; það er sumar nýting af henni,
en snjórinn vetrar. Hjalli verður hlað-
inn uppi á brúninni, en stallur i brekk-
unni miðri; það er hlaupið. Þá verð-
ur farið á skautum á Tjörninni og á
skíðum í Brekkunni.
Það hefir verið mikið verk og sein-
legt að ryðja brekkuna; það sézt bezt
þegar litið er á óunnið landið beggja
vegna, bæði grjótmöl og stórgrýti.
En á verkið það hefir enginn lagt
annar hönd en — Ungmennafélögin
sjálf. Ungmennafélag Reykjavíkur og
Ungmennafélagið Iðunn hafa gert það.
Menn úr því hvoru um sig, sem gerst
hafa hluthafar þess íræðis, þeir hafa
unnið þetta verk. Karlar og konur.
Hlutabréfin (5 kr.) verið nokkur
greidd i peningum, en langflest með
vinnu, og hver vinnustund metin 30
aura.
Það var byrjað á verkinu í ágúst-
lok í sumar. Og úr því unnið oftast
nær daglega í verkfæru veðri fram til
októberloka, þó að mest væri unnið
á sunnudögum, með því að þann
tíma áttu margir lausan og annan ekkh
Það hefði verið jafn ánægjuleg sjón
og hún er sjaldgæf hér, að horfa af
göngu fram Eskihlíðarveg einn sunnu-
dagsmorgun i október og sjá þar nær
hálft hundrað ungmenna saman kom-
ið, suma rífa upp steina og kljúfa
stórgrýti, suma aka því burt eða bera
á börum, suma rista ofan af og bera
risturnar burt, en — alla vinna hér
saman að einni hugsjón, karla og
konur, og af hverri stétt sem er.
Ungmennafélagar munu ekki þyk-
jast vera í miklum vafa um það, að
hraðfara þroski félaganna í vetur sé
hvað mest að þakka þessari sam-
vinnu. Hér er unnið að einu verki,
unnið af kappi og fjöri áhugamikillar
æsku, unnið ú t i í óbundinni náttúru,
unnið að starfi sem allir eiga í sín
handtök, — og það vekur siíkan sam-
hug, að hér má kynnast hver öðrum
nánara en við flest annað.
Það sem unnið hefir verið að skíð-
brautargerðinni mun nema 1000 krón-
um, ef fuit kaup ætti að reikna. Dá-
litlu af því hafa félögin vitanlega orð-
ið að svara út í peningum; ekki kom-
ist hjá að kaupa verkfæri og halda
fastan verkstjóra. Til þess að hafa
upp þann kostnað halda þau skemti-
samkomu i kvöld. —
Það vantar að sjálfsögðu mikið á,
að verkið sé fullgert; mikið meira
en helming. En það er engin hætta
á að það v e r ð i ekki fullgert, þótt
dýrt verði. Það er engin hætta vegna
þess hve mikil ást á starfinu stendur
að baki. Það hefir ábyrgð á sér.
Það hefir í sér fólgna eiginhandar
orku heillar ungmennafylkingar — og
þá er þvi borgið.
Og þegar skíðabrautin er fullger,
þá mun hún ekki að eins verða æskulýð
bæjarins til yndis og gagns á vetrar-
kvöldum í góðu hjarni og glaðatungl-
skini, ekki að eins verða bænum til
prýði á sumrum, en borgarbúum un-
aður að fara þangað skemtigöngu, —
hún á að verða minnismark samhjálp-
ar og samvinnu, sómi reykviskum
æskulýð. —
Nei, það er engin hætta á, að verk-
inu verði ekki lokið.
En — það má gera misjafnlega
mikið til að gera henni það a u ð-
u n n a r a, sveitinni fríðu, sem að
þvi stendur.
Það mun verða byrjað á því aftur
i vor og haldið áfram í sumar. Þá
ætti hópurinn enn að eflast, ætti að
vaxa stórum að sonum og dætrum
borgarbúa; — það er holl vinna í
hollar þarfir.
En allra-fyrst getum vér sýnt þess-
ari áhugamiklu ungmennasveit samúð
vora með þvi, — að scékja vel skemt-
unina í kvöld.
Reykjavíkur-annáll.
Fasteignasala. Þinglýsingar frá siðasta
bæj&rþingi:
Einar J. Pálsson trésmiðnr selnr 13. sept.
1907 Pétri Zóphóníassyni bankaritara hús-
eign nr. 32 við Lindargötu með 675 fer-
álna lóð. Þl. 25. febr.
Gisli Magnnsson selur 20. janúar Magn-
úsi Gislasyni og Hannesi Gislasyni húseign
nr. 12 við Grjótagötu á 4500 kr. Þl. 18.
fehr.
Gísli Þorbjarnarson búfræðingur selur
22. febrúar Stnrlu Jónssyni kaupm. húseign
nr. 32 við Lindargötu með 675 ferálna lóð.
Þl. 25. febr.
Guðbjörg Marteinsdóttir selur 22. febr.
Kristjáni Jónassyni húseign nr. 32 B. við
Grettisgötu á 3128 kr. Þl. 25. fehr.
Guðmundur Magnússon selur 9. febr. Hjálm-
tý Sigurðssyni verzlunarm. húseign nr. 5
við Lindargötu. Þl. 18. febr.
Gnnnar Björnsson selur 3. febrúar Ólafi
Theódórssyni trésmið húseignina Grund við
Grundarstíg á 6000 kr. Þl. 18. febr.
Hjörtur Fjeldsted kaupm. selur 27. jan.
hlutafélaginu P. J. Thorsteinsson & Co.
húseign nr. 11 við Vitastig á 6832 kr. Þl.
25. febr.
Ingvar Guðmnndsson málari selur 22.
febr. Kr. B. Eyólfssyni ljósmyndara húseign
nr. 37 við Bergstaðastræti á 4000 kr. Þl.
25 febr.
Jóhann Sigmundsson trésmiður selur 18.
febr. Guðbjörgn Marteinsdóttur húseign nr.
32 B. við Grettisgötu með 575 ferálna lóð
á 3128 kr. Þl. 25. febr.
Jóhannes Lárusson trésmiður selur 18.
febr. félaginu Bakkabúð hálfa húseign nr.
4 B við Skólavörðustfg á 6000 kr. Þl.
25. febr.
Jón Guðmund8son selur 20. febr. Ingvari
Guðmundssyni málara huseign nr. 37 við
Bergstaðastræti. Þl. 25. febr.
Kristján Helgason skósm. selnr 12. febr.
Jóhanni Jóhannessyni kanpm. húseign nr.
24 við GrettÍBgötu með 812 ferálna lóð
á 5500 kr. Þl. 18. febr.
Páll Einarsson söðlasm. selur 15. febr.
Jóhanni Jóhannessyni kanpm. húseign nr.
34 við Grettisgötu með 460 ferálna lóð á
6000 kr. Þl. 18. febr.
Páll Guðmundsson trésm. selur 23. febr.
Jóhanni Jóhannessyni kaupm. 790 ferálna
lóð við Laugaveg (nr. 78) á 2000 kr. Þl.
25. febr.
Pétur Zóphóniasson bankaritari Belur 13.
septembr. 1907 Gísla Þorbjarnarsyni bú-
fræðing húseign nr. 32 við Lindargötu með
675 ferálna lóð. Þl. 25. febr.
Sigurður Sigurðsson steinsm. selur 15.
febr. Halldóri Jónssyni hálfa húseign nr.
14 við Bræðraborgarstfg (Bræðraborg) á
3100 kr. Þl. 18. fehr.
Sigurðui Þórðarson skipstjóri selur 20.
fehr. Ingimundi Ögmundssyni húseign á
Þorgrimsholtslóð á 7000 kr. Þl. 25. febr.
Uppboðsafsal 9. janúar fyrir húseign nr.
8 við Vitastig á 5600 kr. til handa Lands-
bankanum. Þl. 18. febr.
Fallin frumvörp.
Föllnu frumvörpin, öll íeld i neðri
deild., eru þessi.
1. Um löggilding Viðeyjar.
2. Um byggingasjóð íslands (niður-
færslu á söluverði Arnarhólslóða).
3. Um dánarskýrslur.
4. Um sölu á þjóðjörðunum Lamb-
haga og Hólmi.
5. Um heiti á allsherjar-stofnunum
landsins.
6. Um þjóðmenjasafn.
7. Um breyting á lögunum frá 1903
um fjölgun kjördæma (fella úr Seyðis-
fjörð, en hafa 3 þingm. fyrir Reykja-
vík).
Hæstiréttur.
Jón Þorkelsson flytur frv. um að
siofna hæstarétt í Reykjavík. Fyrir
honum á að vera dómstjóri, með
5,800 kr. launum og meðdómendur
3,600 kr. byrjunarlaunum, er hækka
um 400 kr. á hverjum 4 árum, til
þess er þau eru orðin 4,800 kr. ‘
Enginn getur orðið dómandi nema
tekið hafi lagapróf með 1. eink.
Landsyfirréttut legst niður, er þessi
lög ganga í gildi.
SeyðÍ8fjarðarkosningin.
Henni lauk svo, hinni nýju orustu
um það kjördæmi 9. þ. m., að kosn-
ingu hlaut
Björn Þorláksson
prestur að Dvergasteini með 67 atkv.
Keppinautur hans, dr. Valtýr Guð-
mundsson háskólakennari, fekk að eins
54. En 8 seðlar gerðir ógildir, fyrir
báðum. Atkvæðamunur fyrir því næg-
ur, þótt þeir hefðu verið allir Valtýs
megin og þingið gert þá a I I a gilda
eftir á.
Landsstjórnin lét kjörstjórnina á
Seyðisfirði sima sér skýrslu um kosn-
ingunaog þingmanninum nýkjörnakjör-
bréf hans. Þau gögn voru þvi næst
lögð fyrir sameinað þing 11. þ. m. á
hádegi og kosningin tekin gild eftir
þeim sama sem í einu hlj. Settist
þingmaður því næst á þing í neðri
deild samdægurs kl. 4 og var tekinn
í flokk sjálfstæðismanna morguninn
eftir.
Þar með hefir flokknum bæzt traust-
ur og öruggur liðsmaður og þinginu
mikilhæfur og ötull verkmaður.
Um keppinaut hans er það að segja,
þann er nú féll fyrir honum við lít-
inn orðstír, þótt hinn (B. Þ) væri
hvergi nærri, heldur staddur hér suð-
ur í Reykjavík, að sjálfum sér má
hann mest um kenna að svona fór.
Hann hafði ætlað sér hvað eftir ann-
að inn á þing í þráhaldi við flokks-
menn sína, fyrst í fyrra vor hér í
Gullbr. og Kjósarsýslu, en fengið af-
dráttarlaust afsvar hjá flokkstjórn sinni,
er hann baðst hennar stuðnings eða
meðmæla, og nú enn af nýju á Seyð-
isfirði, er hann bauð sig í móti þing-
mannsefni flokksins, hinum nýtasta
manni og áreiðanlegasta; þar bauð
hann sig beint bak við flokkstjórnina
og ofan í greinilega yfirlýsing um, að
hann væri alhættur við að hugsa um
þingmensku að sinni.
Honum né hans flokksmönnum
hinum þurfti því ekki að koma á ó-
vart þótt sjálfstæðismenn hikuðu ekki
við að gera það sem hægt var til
stuðnings keppinaut hans, meðal ann-
ars þann veg, að gera heyrinkunna
afstöðu hans við flokkinn : að hann
hefði tvivegis verið sama sem gerður
flokksrækur úr Þjóðræðisflokknum,
fyrst með því að vísa honum á bug
í hinu fyrra kjördæmi, og því næst
með viðtökum þeim, er hann fekk
hér daginn fyrir þingsetning, er hann
knúði dyr hjá sínum gömlu flokks-
mönnum, þar sem hann vissi þá sitja
á fundi.
Tilhlutun meiri hlutans um kosn-
inguna á Seyðisfirði honum til falls
er með svo vöxnu máli ekki annað
en sjálfsagður drengskapur við keppi-
naut hans og maklegt fylgi, þótt óhlífið
væri við hann.
Hann hafði til þeirrar óhlífni unn-
ið. Meiri hlutinn sýndi þar sem oft-
ar, að hann metur m á 1 i ð meira en
m a n n i n n , og rækir þá skyldu sína,
að láta ekki forna vináttu við forustu-
menn flokksins villa sér sjónir né
hrekja sig út af réttri braut.
Iúngmálatal.
Stjórnarfrumvörpin voru 19.
Þar við hafa bæzt til þessarar stund-
ar 55 þingmannafrumvörp, 38 í neðri
deild og 17 i efri.
Ennfremur eru fram komnar 22
þingsályktunartillögur, 17 í neðri og
5 í efri deild.
Sjö frumvörp eru fallin, þar af 3
stjórnarfrumv.
En 4 orðin að lögum.
Lög fra alþing/i.
Þau eru þessi 4:
1. Tollhækkun (sjá fremstu gr. í
jæssu bl.)
2. Um stækkun verzlunarlóðarinnar
á ísafirði.
3. Um að gera Keflavík að sérstakri
dómþinghá.
4. Um brevting á prestalaunalögun-
um frá 1907: að lag.a misrétti milli
sextugra prestr..