Ísafold - 21.08.1909, Blaðsíða 3

ISAFOLD
2?*;
Rödd úr sveitinni
[Nær því dagiega berast oss fregnir nm
það, hvernig skynsamir menn nti um landið
lita á illindi þau og ósannindi, sem minni-
hlutablöðin eru stöðugt að flytja. Einn
vottur þess er grein sú, sem hér fer á eftir,
samin af öldruðnm merkisbónda i Árnessýslu,
orðlögðum skýrleiksmanni.]
Ekki get eg hugsað, að nokkrum
manni detti í hug að endast til að
reka ofan í Lögréttu og Reykjavík-
ina öll þau ósannindi, sem þau blöð
flytja alt af látlaust um menn og mál-
efni, svo stór minkun er að, ekki að
eins þeim, sem að þessum blöðum
standa, heldur allri hinni íslenzku
þjóð.
Svo heiftþrungin eru blöð þessi,
að flesta óspilta menn hryllir við að
lesa þau; svo ósvífin er ósannindi
þeirra.
»Rægðu! eitthvað mun við loða«.
Þetta er stefnuskrá Lögréttu og
Reykjavíkur. Þau hljóta að hugsa, að
alt af verði þó einhverjir til að trua,
og svo hefir það líka verið. En þeim
er alt af að fækka sem trúa blöðum
þessum. Svo ber og nakin eru
ósannindin orðin, að bráðum sjá þau
allir.
Tökum t. d. 30. tbl. Lögréttu.
Þar stendur meðal annars:
Frumvarpsandstæðingar unnu sigur
við síðustu kosningar af því að þeir
lofuðu kjósendum að þeir skyldu fá
Datii til að samþykkja. betri boð til ís-
lendinga, en uppkastið færði, að þeir
skyldu fá einstökum smáatriðum í upp-
kastinu breytt, sem þeir fengu kjós-
endur til að trúa, að heppilegra væri
að orða öðru vísi. Þeir lofuðu kjósend-
um allflestir að fella ekki frumvarpið.
Áfram heldur svo blaðið og segir:
En þegaráþingið kemur, svíkja meiri-
hluta, fulltrúarnir orð sín og heiti, frá
kosningaundirbúningsfundunum.
Svo fer blaðið að telja, og verður
fyrstur Sig. Hjörleifsson, þá Ól. Briem,
Bjarni frá Vogi, báðir þingmenn
Árnesinga, báðir þingmenn Gullbringu-'
sýslu, Jón á Hvanná, Þorl. á Hólum,
»0. s. frv.«. Og áfram heldur blað-
ið og segir:
En alt þetta svíkja þeir, þegar á
þingið kemur. Þeir svíkja kjósendur
sína, þeir svíkja málið, sem þeir voru
kosnir til að ráða til lykta. Þeir svíkja
af ættjörð siuni þann sjálfstæðisauka
sem henni stóð til boða (!!), alt fyrir
þá menn, sem langaði ti) að komast að
völdunum.
Svo mörg eru þessj orð, og fleiri
þó af sömu tegund.
Djörf er Lögrétta.
Sæmilega margir vitnisfærir kjós-«
endur eru t. d. í Árnes og Gull-
bringusýslu, sem vita, að þingmenn
þeirra hafa aldrei loýað að útvega betri
boð hjá Dönum en Uppkastið bauð,
Til þess eru þeir alt of mætir menn
og samvizkusamir.
Og sama er óhætt að fullyrða um
alla meirihluta þingmennina, undan-
tekningarlaust. Þetta ber víst heldur
enginn nema Lögrétta og hennar fylgi-
félag, sem veit svo mikið af því, sem
aldrei hefir gerst og aldrei mun gerast.
Lögrétta hefði því svo vel getað
staðið sig við að spara þessi svika-
brigzl handa sjálfri sér og sínum félög-
um, af þeirri einföldu ástæðu, að ekk-
ert var að svíkja og ekkert var svikið
að þessu leyti.
Þetta vita allir, sem vilja vita það.
Meirihluta-kjósendur geta fundið til
metnaðar út af framkomu fulltrúa
sinna í þessu máli; þeir hafa allir
staðið við það, sem fyrir þá var lagt,
og eru hér í engu ámælisverðir. Lög-
rétta segir, að þeir hafi lofað að fella
ekki frumvarpið; þeir gerðu það held-
ur ekki, heldur breyttu því.
Hvað er það þá, sem meirihluta
flokkurinn hefir svikið í þessu máli?
Það er hér ljóslega sýnt að hér er
um engin svik að raða, heldur heiðar-
lega baráttu fyrir sjálfstæði hinnar ís-
lenzku þjóðar, sem allir ærlegir ís-
lendingar ættu að styðja bæði í orði
og verki, án þess að láta reiðield Lög-
réttu nokkur áhrif á sig hafa.
Lögrétta og Reykjavíkin eru búnar
að skrökva svo miklu, að undrum
sætir. Það er búið að reka svo ótal
margt ofan í þær systur með óhrek-
jandi rökum. En alt af segjast þær
segja satt. Já, laukréttan sannleika
sögðust þær hafa sagt um Björn ráð-
herra, eftir að saunað var upp á þær,
að þær höfðu ýmist farið með til-
hæfulaus ósannindi eða snúið öllu
öfugt og slitið út úr réttu sambandi
í utanför hans í vetur. Ekki er svo
sem hætt við þær skammist sín.
Mér dettur í hug í þessu sambandi
smásaga, sem gerðist á heimili, sem
eg var kunnugur: Hestur tapaðist í
Reykjavíkurferð, og vantaði lengi sum-
ars. Einn dag segir vinnumaður við
heimilisfólkið:
— Þarna er einhver að koma með
hann Sörla (svo hét hesturinn, sem
vantaði).
Fólkið segir einum rómi:'
— Það er ekkert til í því, það er
ekki líkt honum.
— Hann er það víst; hann er það
víst, segir vinnumaður.
Þegar svo maðurinn kemur í hlað-
ið með hestinn, sem var með alt öðr-
um lit, segir fólkið við vinnumann :
— Sjáðu nú, hvort það er hann
Sörli.
— Hann er það víst; hann er það
víst, segir vinnumaður. Eg þræti
samt.
En það var nú samt ekki hann
Sörli. Skýrari mynd af Lögr. og
Reykjav. er ekki hægt að fá.
Fjöldi manns hefir nú verið tældur
til að lýsa yfir trúarjátningu sinni í
blöðum þessum á Hannes Hafstein, og
»þökk fyrir vel unnið starf«!! ogósk-
um að hann kæmist sem allra fyrst
upp á veldisstólinn aftur, og er sízt af
honum dregin framganga hans i sam-
bandsmálinu. Þetta er það naprasta
háð, sem hægt er að hugsa sér, enda
brosir margur að þessu.
Það verður samt ekki varið að
Hannes lagði mikið kapp á það að
láta okkur trúa því í fyrra sumar, að
við værum eftir Uppkastinu sæla alveg
jafn-réttháir Dönum, og að ef einu
orði væri breytt, væri öll sú blessun,
sem það færði, gengin úr greipum
okkar. En margt hefir komið undar-
legt fyrir i því máli. í vetur á þing-
inu leggur hann sjálfur af stað með
sina háseta i breytingaleiðangur, og
pá voru pœr breytingar auðfengnar
hjá Dönum, að hans skoðun; og víst
er það, að ekki hefir hann ætlað sér
að fella frumvarpið með þeim, þó
að þær hefðu komist að.
Einu sinni hélt Hannes þó fram
óskertum rétti landsins gegn Dönum,
eftir því sem »bláa bókin« segir. Það
hefir líklega verið þá, sem hann »lagði
hnefann á borðið« og sagði framan í
danskinn: það er meiningin — sem
Stefáni kennara hefir orðið svo mæta
vel úr síðan í sögum sinum.
Hvernig er nú alt þetta? Var
Hannes ekki með sjálfum sér þessa
stund? eða var hann ekki með sjálf-
um sér, þegar hann snerist? eða var
hann ekki með sjálfum sér, þegar
hann var að þjóta um landið í fyrra
sumar til að segja fólkinu ósannindi?
Því ber ósannindi eru það nú orðin,
að íslendingar væru eftir Uppkastinu
jafn-réttháir Dönum, og að landið væri
eftir því fullveðja ríki.
Hvernig hefði farið, ef Hannesi
hefði tekist að láta meiri hluta þjóð-
arinnar trúa þessu?
Jú, þá værum við nú orðnir harð-
læstir inni hjá Dönum, svo lengi sem
þeim líkaði, sem sennilega mundi
verða nokkuð lengi. Eru ekki Danir
sjálfir búnir að sanna þetta nægilega
vel síðan þeim urðu kunn kosninga-
úrslitin? Þangað til höfðu þeir vit á
að þegja.
Þetta er nú maðurinn, sem Lög-
rétta og Reykjavíkin vilja láta alla ís-
lenzku þjóðina tigna og tilbiðja, og
drifa sem allra fljótast aftur upp á
veldisstólinn. Fyrir alt þetta »vel
unna starf« eru nú blöð þessi að færa
honum þökk, sem útgerðarmenn fé-
lagsins eru látnir tína saman víðs veg-
ar á landinu.
Kyssi þeir á vöndinn sem vilja.
Margur fær af litlu lof og last fyr-
ir ekki parið.
Að Lögréttu og lleykjavíkinni sé
þetta meira en lítið alvörumál, það
sést á rnörgu og að þær tali fyrir munn
síns flokks, það efar enginn. Nú rið-
ur á því einu fyrir þeim að kveikja
alstaðar róg, kveikja eld á hverju nesi,
eld á milli þjóðarinnar og Björns ráð-
herra, eld á milli Dana og hans, elc
á milli meiri hluta kjósenda og þeirra
fulltrúa, eld í öllu félagslífi þjóðarinn-
ar, eitt eldhaf sundrungar og svívirð-
ingar.
Þessi er iðja Lögréttu og Reykja-
vikur og hefir alt af verið. Blöð þessi
sanna þetta langbezt sjálf. Því stæðu
:>au á heilbrigðum málstað, þyrftu
jau sjaldnar að grípa til ósannindanna
en þau gera.
Eitt eru blöð þessi sýnilega í mest-
um vandræðum með, og það er að
finna nógu ljót og niðrandi ósannindi
um Björn ráðherra, manninn sem
sjóðin á án alls efa lang-mest að þakka
allra núlifandi íslendinga.
Sjálfsagt þykir þessum blöðum að
eyðileggja hann sem allra fljótast, gera
rann tortryggilegan í sem flestu. En
þar eiga þau við raman reip að draga.
Svo þjóðþektur er nú Björn orðinn
að drengskap og dugnaði. Þeim verð-
ur erfitt að spyrna á móti broddunum.
Ymsum getum hefir farið um það,
hvort það muni vera tilviljun ein að
blöð þessi hafa komist í þær hendur,
sem raun hefir á orðið, eða fínu
mennirnir í fallegu fötunum hafi graf-
ið þessi glerbrot upp úr mannfélags-
ins haug, sér til þarfinda við hin
óþrifalegu verkin.
En hvað sem um það er, þá er
þessi blaðamenska háskalegt eitur í
þjóðlífinu, svo lengi sem þjóðin er
ekki svo þroskuð að vísa slíku frá
sér.
Kolbeinn Eiríksson.
Markaðsskýrsla
vim íslenzkt smjör.
Frá J. Y. Faber & Co. í Newoastle
on Tyne hefir ísafold fengið eftirfarandi
markaðsskýrslu dags. 13. þ. máu.
Með e/s Ceres kom. 5. ágúst næsta
smjörsending, og oss er ánægja að geta
frá því skýrt, að alt það smjör er selt.
Gæðin voru jafnari en áður, smjörið
ekki heldur eins gamalt, og árangurinn
fyrir því yfirleitt hærra verð.
Eins og símritað var hér um daginn,
seldist alt betra smjörið á 84—88 kr.,
en fyrir hið lakara fengust 78—82 kr.
Hlutfallsverðið var sem hér segir:
50 % seldist fyiir hæsta verð
30 °/0 — — meðalverð
20 °/0 — — lægra verð
Það er töluverð framför frá fyrri ár-
um. Vér höfum hér ekki getið anuars
smjörs, en þess sem vór höfum fengið
sjálfir.
Markaðurinn hefir lagast, verðið er
stöðugra og horfur á að svo verði eftir-
leiðis, svo að vór gerum oss von um að
góður árangur verði af væntanlegum
sendingum.
Lausar sýslanir, er ráðgjafi veitir:
Aukakennarasýslan við Lagaskólann,
ársþóknun 1600 kr., verður veitt frá 1. okt.
þ. á.; umsóknarfrestur til 15. septbr.
Póstafgreiðslumannasýslanir: Á Vopna-
firði (árslaun 500 kr.), Blönduósi (árs). 500
kr.), i Keflavík (ársl. 350 kr.) og í Reykja-
vik (ársl. 1200 kr.) Hverjum póstafgreiðslu-
manni gert að skyldu að setja 1000 kr. veð
til tryggingar opinberu fé. Umsóknarfrestur
til 31. október næstk.
f Síra Einar I»órðarson.
Hann andaðist að heimili sínu, Bakka
f Borgarfirði í Norður-Múlasýslu þ. 6.
þ. máu. eftir langvint heilsuleysi.
Hann var sonur Þórðar bónda á Skjöld-
ólfsstöðum í Jökuldal, Einarssonar, prests
að Vallanesi, og konu hans Þórdísar
Eiríksdóttur, og var fæddur 7. ágúst
1867, svo að hann hefir orðið róttra 42
ára. Úr latínuskólanum útskrifaðist
hann 1888, en úr prestaskólauum 1890.
Árið eftir varð hann prestur að Hofteigi,
en 1904 fekk hann Desjarmýrarpresta-
kall í Borgarfirði. Tveim árum síðar
fekk hann lausn frá prestskap vegna
heilsubrests.
Þingmaður Norður-Múlasýslu var hann
eitt kjörtímabil, og < búnaðarmálum
Austurlands var hann einhver allra-helzti
maðurinn, meðan heilsan entist, enda
tvímælalaust, að hann var í flestum
greinum einn af ágætustu framfaramönn-
um landsins. Bindindismaður var hann
alla æfi. Óvenjulega vinsæll maður var
hann, enda drengur hinn bezti.
Banameiu hans var brjósttæring, kendi
hennar fyrir nokkrum árum, og var oft
mjög þjáður. Fyrir þrem árum fór hann
til Danmerkur, til þess að leita sór lækn-
ingar í heilsuhæli. En að þeirri tilraun
varð ekki lið til neinnar frambúðar.
Ekkja hans er Ingunn Loftsdóttir,
ættuð bóðan úr Reykjavík.
Afengisbarmlögin
Eftir því sem Politiken segist frá,
tefir oss óneitanlega komið betur
að eiga þann fulltrúa í Khöfn, sem
ekki lét draga taumanna úr höndum
sér í því máli. Mótspyrnan gegn
staðfestingu laganna hefir verið all-
öflug. Og fram á síðustu stund
íafa menn gert sér vonir um, að
æssu velferðarmáli yrði hnekt og
vilji þjóðar og þings að engu hafður.
Politiken segir, að stjórnir vínsölu-
l’élaganna, félag íslenzkra kaupmanna,
fulltrúafélag fyrir útlend firma og
i’élag danskra áfengis-verksmiðjueigenda
íafi snúið sér til verzlunarráðuneytisins
með umsókn um það, að dönsk
verzlun og verksmiðjuiðnaður yrðu
vernduð gegn þvi að bannlögin fengju
staðfestingu. Framkvæmdarnefnd stór-
caupmanna-bandalagsins ritaði með-
mæli með þessari umsókn og kom
tenni á framfæri til stjórnarinnar.
Enn fremur segir blaðið, að ríkis-
stjórn Frakka hafi látið sendiherra
sinn í Kaupmannahöfn mótmæla
ögunum við utanríkisráðuneytið.
Lögin voru staðfest 30. júlí, eins
og lesendum ísafoldar mun vera
og lengi verða minnisstætt. Politiken
er sýnilega ókunnugt um það morg-
uninn eftir, 31. júlí. Þá telur blaðið
ekki vonlaust, að takast kunni að
afstýra staðfestingunni.
----------------
Reykjavíkur annáll.
Dánir. Arndis Vídalln, ógift, 47 ára. Dó
18. ágnst á Kleppsspitala.
Einar Jónsson,ókvæntur, Vesturgötu59. Dó
6. ágúst í Langarnesspitala, eftir vikuvist
þar.
Kristján Hróbjartsson, ekkill, 81 ára, Grg.
3. Dó 19. ágúst.
Þormóðnr Þormóðsson frá Kjaransstöð-
um í Biskupstungum. Dó 10. ágúst i frakk-
neska spítalanum.
Fasteignaafsal. Guðmundur Egilsson tré-
smiður selur verzluninni Edinborg í Rvík
Meistaðarblett á Bráðræðisholti fyrir 1000
kr. Dags. 7. júlí, þingi. 19. ág.
Ólafur G. Einar8son gefur móður sinni
Katrínu Gunnarsdóttur húseign sina nr. 2
við Spítalastíg. Þingl. 19. ág.
Steindór Jónsson trésmiður selur hlutafé-
laginu Völundi húseign sína nr. 4 við Klapp-
arstíg, með smlðahúsi, heyhúsi og hesthúsi
m. fl. fyrir 4100 kr. Dags. 13. ág. Þingl.
19. ág.
UppboðsafsaL til handa sira Lárusi Bene-
diktssyni fyrir húseigninni Ánanaust, áður
eign Þórarins skipstjóra Guðmundssonar,
fyrir 3000 kr. Dags. 10. ág. Þingl. 19.
ágúst. -
Hjónaefni: Lúðvíg Lárusson kaupm. og
ym. Ingigerður Eyjólfsdóttir.
Steindór Einarsson trésmiður og ym. As-
rún Sigurðardóttir.
Hjúskapur : Ingimindur Guðmundsson á
Berg8töðum og ym. Guðrún Jónsdóttir, 31.
júlf.
Kristján Pétur Hall Ásmundsson bakari
og ym. Kristin Jósefína Jónsdóttir, 1 ág.
Gufnskipin. Laura kom hingað 19.
þ. m. frá útlöpdum með um 20 farþega,
mest útlenda ferðamenn, enska og þýzka.
Hún leggur af stað héðan áleiðis til Khafn-
ar, vestur um land, þ. 24. þ. mán.
Guðsþjónustur i dómkirkjunni á
morgun:
Á hádegi sira Jóh. Þorkelsson.
Síðdegis lector theol. sira Jón Helgason.
Hljómleikar.
Pétur [ónsson stud. med. söng í
Bárubúð fimtudagskvöldið var, en þau
frk. Kristrún Hallgrímsson og Brynj-
ólfur Þorláksson léku á hljóðfæri. P.
J. hefir ágæta rödd,. enda var mikill
rómur gerður að söng hans. Hann
leggur af stað til Khafnar í dag. í
haust á hann að syngja einsöngva í
Kaupmannahöfn á hljómleikum þeim,
sem Svb. Sveinbjörnsson heldur ■ þar.
Úr samkomu hr. Johannessens varð
ekki í gær, af því að hann fekk ekki
nauðsynlega aðstoð, sem hann hafði
búist við. Hann heldur satnkomu í
Bárubúð á morgun síðdegis.
Islenzki háskólinn.
Ragnar Lundborg ritstjóri hefir minst
háskólalaga vorra rækilega og einkar
vingjarnlega í blaði sínu »Upsala«.
Heimsblaðið »Times« hefir og getið
þeirra, og segir, að stofnunin eigi að
sögn þau upptök, að íslenzk þjóð vilji
vera Danmörku svo óháð, sem kostur
sé á.
Skilnaðarsamsæti
var Bjarna Jónssyni frá Vogi, al-
þingismanni og viðskiftaráðunaut, haldið
í Iðnó í fyrra kvöld, af 50—60 manna
úr öllum stéttum. Þar voru haldnar
margar ræður, og kom ótvíræðlega
fram, hve ástæðulaus mönnum þættu
og ranglát illindi þau, sem út af því
hafa verið gerð, að honum hefir verið
falið starf það sem hann tekur nú
að gegna. Mælt var þar fyrir fjölda
minna, þar á meðal heiðursgestsins,
íslands, ráðgjafa, forseta neðri deildar
alþingis, konsúls Frakka og konsúls
Svía.
Konsúll Frakka, hr. Brillouin, var
einn ræðumanna. Mikla athygli
vöktu ummæli hans um vanþekkingu
annara þjóða á íslandi og íslendingum,
og það merkilega og nauðsynlega
hlutverk, sem viðskiftaráðunautnum
væri falið, að fræða hinn siðaða heim
um land vort og þjóð.
Er Norðurálýan Landfræðingar eru
að porna upp? að sjá það betur
og betur að mikill
hluti Asíu er að þorna upp og hefir
verið að því núna smám saman í
margar aldir undanfarið. Ymsir nafn-
frægir vísindamenn, einkum enskir og
þýzkir, hafa grafið í fornar borgar-
rústir og fundið þar auðsæ merki
þess, að loftslagið er að hríðversna.
Landkönnuðurinn sænski, Sven Hedin,
hefir og sýnt það og sannað, að
stöðuvötnin í Tíbet eru að smá-þorna
og síga saman.
Nú eru vísindamennirnir líka farnir
að segja slíkt hið sama um álfu vora,
Norðurálfuna, að yfir henni vofi þurk-
ar og vatnsleysi. Sá er fyrstur fór
að hafa orð á þessu, heitir Martel
og er nafnfrægur hellnakönnuðurfransk-
ur. Hann tekur svo djúpt í árinni, að
segja, að mikill hluti mannkynsins
muni deyja úr þorsta innan fárra
alda, ef ekki verður að gert, og þurk-
urinn fær að halda áfram óheftur.
Þessir spádómar hans hafa leitt til
ýmissra rannsókna. Merkastar eru þær,
er Walser hefir gert á stöðuvötnum
í Sviss. Hann hefir og komist að
þeirri niðurstöðu, að mörg hundruð
af stöðuvötnum Evrópu hafa horfið
með öllu og önnur minkað að stór-
um mun. I fylkinu Ziirich einu voru
149 vötn fyrir 250 árum síðan, en
mi eru þau ekki orðin nema 79 og
hefir auk þess tæplega helmingur
þeirra haldið fornri viðáttu óskertri.
Sama er og ssgt um stöðuvötn á
Rússlandi og Þýzkalandi.
Aftur rísa aðrir vísindamenn önd-
verðir gegn þessari kenningu og halda
því fram, að þetta sé að kenna smá-
dutlungum og breytingum í loftslag-
inu, sem brátt muni færast í samt
lag aftur. Segja þeir, að það sé rangt
að ætla, að rakinn sé að þverra, þó
að stöku stöðuvötn þorni upp. Benda
þeir á, að enginn sjáiþornunar merki
á Eystrasalti, Norðursjónum eða Mið-
jarðarhafinu. — Annars er vatnsleysi
víða kent skógarhöggi. Tré halda
jarðveginum svölum og varna upp-
gufun.
Fiðluspil.
Ef einhverjir skyldu óska eftir til-
sögn í fiðluspili hjá undirrituðum,
ættu þeir að gefa sig fram ekki síðar
en á mánudagskvöldið.
Groth Johannessen,
Hótel Reykjavík. •
Ráðvandur og reglusamur piltur
17—20 ára, sem kynni að hafa löng-
un til að nema sútaraiðn, óskast sem
fyrst.
Bergur Einarsson sútari
Lindargötu 8A.
t. d. sófi, stólar og liæginda-
stólar með plyds fóðri.
Chaiselongue& hægindastóil
með damask fóðri.
Konsol-spogill, divanborð o.fl.
Nánari upplýsingar í
Liverpool.
Toiletpappír
hvergi ódýrari ei_ . bókvcrzlun ísa-
fohUrprentsmiðju.