Ísafold - 15.09.1909, Page 1

Kemui út ýmist oinu sinni eöa tvisvar l
viku. Yerö Arg. (80 arkir minst) 4 kr., er-
londis 5 kr. e&a 1 */* dollar; borgist fyrir
mibjan júli (erlendis fyrir fram).
Uppsögn (skrifleg) bundin vib úramót. er
ógild nema komln sé til útgefanda fyrir
1. okt. og u.aupandi skuldlaus við blaöib.
Afgreibsia: Austurstrsoti 8.
XXXVI. árg.
Reykjavík miðvikudaginn 15. sept. 1909.
~Vr

EDINBORG
Fyrrir kr. 20.000 hefir verzlunin ásett sér að selja á næstkomandi tveimur
vikum, og því augnamiði mun hún ná, ef lágt verð og vörugæði hafa nokk-
uð að segja.
m Athugið vel s‘m
að í YefnaðarY.deild. fæst
1.50 Kjólatau fyrir 0.90
0.70 Svuntur » 0.35
4.50 Millipils » 2.50
2.25 Lífstykki » 1.25
10.00 Kápur » 5.00
Þar er einnig borð, sem
fleiri hundruð álnum af
taui er hlaðið á. Hver
sem kaupir eina alin af því
borði fær aðra al. í kaupbæti.
lað i járnYörudeildinnil
er afarmikill afsláttur á öll-
um vörum. sösöföösfSSíSSsSS
í milli þessarra tveggja deilda er s k á 1 i, sem er undir umsjón
hr. Arent Claessen, hann mun gefa allar upplýsingar viðvík-
jandi »k a u p b æ t i s«-miðunum, miðum sem hver og einn ætti að
ná í til þess að njóta útsölunnar að fullu 'tmtmmmmmm&H
glIfataefQadeildimiil
fæst karlmannsfatnaður á-
samt hatti, kraga, brjósti
og flibba, alt fyrir 15.75
tii 32.00.
m I sködeildinni 111
EDINBORG
fást stígvél, skór, morgun-
skór og dansskór fyrir
óheyrilega lágt verð. sös&S
Aldrei hefir einkunnarorðum verzlunarinnar verið betur framfylgt en ein
ssssösösösö mitt nú. mm&mmmmmmmmm
mmmmmmmm^mtmmm&tmmmm-mm^tmmtmmmimmi:
Þessa viku út verður búðin ekki II
opnuð fyr en kl. 9 á hverj. morgni í IJ fl. 1II D 01 ^»
I. O. O. F. 909179.
Augnlækning ók. 1. og3. þrd. kl.2—3Tjarnarg.l8
Forngripaflafn opið & virkum dögum 11—1
íslandsbanki opinn 10—2 V* °S 6 V2-
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstbfa frA 8 árd. til
10 sibd. Alm. fundir fsd. og sd. 8»/« siðdegis
Landakotskirkja. öuösþj. 91/2 og 6 A helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—B
Landsbankinn 10 V*— 2 »/2. Bankastjórn viö 12—1
Landsbókasaín 12—8 og 5—8. Útlán 12 3
Landsskjalasafnið A þrd. fmd. og ld. 12—1
Lækning ók. i læknask. þribjd. og föstd. 11 12
Náttúrugripasafn opiö 14/a—21/* A sunnudögum
Tannlækning ók. Pósth.str. 14, 1. og 3. md. 11 1
Iðnaðarmenn I
Munib eftir ab ganga i Sjúkrasjób ibnabarmanna
— Sveinn Jónsson gjk. —
Heima kl. 6 e. m. — Bókhlöbustíg 10.
Faxaflóabáturinn IHSllLFllll
fer til
Borgarness sept. 12.
Akra sept. 12.
Erlend tíðindi.
Khöfn 3. sept.
Norðurheimsskautið fundið!
Ameríkumaðurinn Cook komst á
pólinn 21. apríi 1908.
Fyrstu fregnir.
í fyrra kvöld bárust hingað þau
óhemjutíðindi, að Cook, læknir frá
Ameríku, hefði fundið norðurheims-
skautið 2i. apríl í fyrra og að hann
væri á leiðinni hingað frá Grænlandi
með skipinu »Hans Egede«, en sim-
fregnin kom frá Leerwich á Hjaltlandi.
Þar hafði skipið komið við.
Norðurpólnum náð I
Eftir margra ára leit og erfiðismuni!
Það þarf naumast að segja frá því,
að fregnin flaug eins og hugur manns
um víða veröld og alt og allir á lofti.
Ætli það sé satt?
Svona spurðu margir og enn efast
margir um, að þetta sé satt.
Allir vissu, að Cook er gamall haf-
könnuður og hefir verið í förum með
Peary lengi — og það vissu menn
líka, að hann var farinn í heimskauts-
leit fyrir nokkrum árum og hafði haft
Eskimóa í för með sér. En allir
hugðu hann dauðan.
Þetta kom því öllum á óvart og
menn eru ekki búnir að melta það
almennilega enn. Fyrsta fregnin var
næsta stuttorð. Nú hefir Parisarút-
gáfan af Vesturheimsblaðinu »New
York Herald« fengið langt símskeyti
frá Cook, frá Shetlandseyjum og þar
er ágrip úr ferðasögunni. Margir
segja enn, þrátt fyrir þetta, að alt sé
fals og ekkert annað, en hinir eru þó
fleiri, sem spá því og vona, að hann
geti sannað þetta, þegar hann kemur
á niorgun.
Þó að skýrsla Cooks í »New York
Herald* sé löng og taki mikið rúm
í blaðinu, sýnist oss rétt að birta
hana hér. Skýrsla sú, sem á eftir
fer, er tekin eftir símskeyti til danska
blaðsins »Politiken«, en það hefir hana
aftur eftir símskeyti Cooks til New
York Herald. Skýrslan er að mestu
þýdd hér orðrétt.
Cook sitnar:
EJtir langa baráttu viö hungur o$
kulda hejir okkur tekist að ná norður-
pólnum. Við höjum ferðast yjir ný
sveeði, sem tnjög eru mikilsverð Jyrir
náttúruvísindin. Fið höjum Jundið hér-
uð, sem Jull eru aj villidýrutn. Þau
tnunu drjúgum Jœra út veiðikviar baði
innjœddra tnanna (o: Grcenlendinga) og
Evrópubúa. Fið höfum Jundið land á
nyrzta hluta hnattarins. Það hefir verið
tarið yfir }0 Jerhyrningstnilna prihyrn-
ing.
^AJ stað.
Skip okkar, Bradly, komst í lok
ágústmánuðar 1907 til Smithsund.
Þar þraut skipgenga sjóleið. Okkur
virtist alt vera lagt upp í höndurnar
á okkur þar til norðurfarar. Herra
John Bradly lét okkur hafa gnægð
vista af skipi sínu. Sægur af Eski-
móum var saman kominn á Annatop
á Grænlandsströnd. Þeir voru að
taka ráð sin saman um bjarndýraveið-
ar á næsta vetri og höfðu haft með
sér heilmikið af kjöti. Þar var og
fjöldi hunda fyrir. Alt þetta var
þægilegt fyrir okkur. Þarna var alt,
sem við þurftum til þess að gera
okkur út til fararinnar: hundar, vistir
o. s. frv. — og þetta var ekki lengra
burtu en 700 mílur frá norðurpólnum.
Fyrstu hörmungar.
Við höfðum hugsað ráð okkar vel
og ætlunin var að ryðja okkur braut
með fram vesturströnd Grænlands;
gegnum Grinellland og til norður-
pólsins.
Rétt á eftir lögðum við af stað.
Þetta var í janúar. í förinni voru 11
manns, 103 hundar og 13 sleðar.
Við fórum frá ströndinni til þess
að komast áfram yfir hrufóttan ísinn,
í vesturátt til Smithsund. Myrkur
norðurnóttarinnar þokaði ekki nema
2 tíma á sólarhring fyrir dagsbirtunni.
Kuldinn var napur. Einkum fundum
við til þess, þegar við fórum yfir
Ellesmeresundið. Stigatalið komst
niður í 83 stig á Fahrenheit. Margir
hundar króknuðu og menn urðu líka
illa úti.
En brátt fundum við heilmikið af
villidýrum og það varð til þess, að
við komumst yfir Mausersundið til
Landsend. 1 þessari ferð drápum við
401 moskusuxa, 7 birni og 335
snæhéra.
18. marz komumst við að íshafinu,
og á það lögðum við frá suðurodd-
anum á Heibergsey. Þar sneru við
4 Eskimóar með 4 af okkar mönnum
og vistir fyrir 80 daga. 19. marz
1908 voru síðustu Eskimóarnir farnir
frá okkur og þá áttum við eftir 460
sjávarmílur til heimskautsins.
Smdsaxast . . .
30. marz snerist vindurinn í hag-
stæða átt. Áður var hann í móti.
Við fórum burt úr snjóhúsinu okkar,
en ekki vanst okkur tími til þess að
gera þá aðrar rannsóknir en þær, að
ganga úr skugga um, að við værum
staddir á 84,47 st. breiddar og 86,36
st. lengdar. Við urðum að hafa hrað-
ann á að nesta okkur. Þar þraut
okkur land og nú sáust engar lifandi
verur lengur. Það var ekki einu sinni
hægt að sjá neitt lifandi undir smá-
sjá.
7. apríl gátum við farið að dáðst
að miðnætursólinni yfir þessari hræði-
legu hvítu eyðimörku. 18. apríl vor-
um við staddir á 86,66 st. br. og
94,02 st. lengdar. Við höfðum farið
yfir meira en 100 sjómílur á 9 dög-
um, en því var miður, að við höfð-
um mist sæg af rannsóknarverkfær-
um. Nú vorum við ekki nema 200
sjávarmílur frá pólnum. Þá vorum við
búnir að éta flesta hundana.
A norðurpólnum.
BandarikjaJáninn á jarðarmöndlinutn.
Þegar við tókum sólarhæðina 21.
april, sáum við það á verkfærunum,
aðvið vorum staddir 89 gr., 59 mín.
og 46 sek. norðurbreiddar — ekki
nema 14. sek. frá markinu. Þá fór-
um við enn 14 sekúndum lengra og
gerðum enn nákvæmari mælingar og
bjuggum okkur undir langa dvöl til
þess að geta gert tvöfaldar mælingar.
Þegar við loksins vorum gengnir
úr skugga um, að okkur gat ekki hafa
skjátlast, boruðum við holu ofan í ís-
inn og festum þar fána á stöng yfir
jarðarmöndlinum.
Þetta var 21. apríl 1908. Sólin
stóð í hádegisstað. En á þessum stað
er engin timaskifting til, því að þarna
mætast allir hádegisbaugarnir. Hér er
og hvorki til austur, norður né vest-
ur. Hvert sem litið er, verður áttin
suður.
Hitamælirinn stóð á -í- 38 stigum
á Celsius, en loftþyngdarmælirinn á
29,83.
Ömurlegasti staður á jarðríki.
Þó að við værum vitanlega himin-
glaðir yfir þessum sigri, fór þó undir
eins að draga úr kjark okkar næsta
dag, þegar við höfðum lokið við allar
mælingar og kannað staðháttu. Þessir
einmanalegu ísflákar og þessi enda-
lausa auðn gerði okkur deiga. Okk-
ur fanst norðurheimskautið vera öm-
urlegasti staðurinnn, sem til væri á
jarðríki og við gátum ekki skilið, hvern-
ig hann hefði getað verið keppikefli svo
margra metnaðargjarnra manna í marg-
ar aldir. Svo langt sem augað eygði,
teygðust út endalausir snjóflákar, sveip-
aðir litskrúði miðnætursólarinnar. Og
mitt í þessum dauða ís vorum við
einu lifandi verurnar.
Heim á leiO.
Líjsbaráttan harðnar tneð hverjum degi.
23. apríl snerum við baki við norður-
pólnum og hófum þessa löngu heim-
ferð. Við beindum göngunni í vest-
ur vegna þess, að við sáum, að ísinn
mundi reka í austurátt. í fögru veðri,
á hagstæðum ísum og knúðir af
heillandi heimþrá fórum við yfir stór
svæði fyrstu dagana. En á 87. breidd-
arstigi versnaði ísinn að marki. Nú
sáum við, að hver stundin var dýr-
mæt. Við gættum vistaforða okkar
vandlega og við fórum að sjá það æ
betur og betur að nú urðum við að
leggja alla krafta okkar í þenna loka-
bardaga, sem nú var að byrja, fyrir
lifinu, gegn hungursnauð og frosti.
Þessi heiði og blái himinn, sem við
höfðum haft, fór nú að verða óþægi-
lega grámyglaður og stundum urðum
við að erfiða okkur áfram í afspyrnu-
rokum.
Hungurdauðahættan var altaf að fær-
ast nær okkur og nú var ekkert ann-
að að gera, en að halda í suður, lengra
Við þorðum ekki að bíða betra veð-
urs. Afram, fyrir alla muni! Við
þurftum að taka á öllu, sem til var
til þess að komast þó áfram þetta sem
við komumst, þó að seigt gengi. Lífs-
afl okkar var að þrotum komið.
Vistir áprotum. Dregið aj matskómtum.
24. maí glaðnaði dálítið til, svo að
við gátum gert mælingar. Þá vorum
við á 84. breiddarstigi og 97. lengdar-
baug. ísinn hafði brotið sig og rak
nú vestur á bóginn. Voru nú komnar
í hann vakir miklar. Við höfðum ekki
matbjörg á sleðunum, sem nægði ti
vistabyrgjanna við Nansenssund. Þó
gat verið, að vistirnar hefðu enst, e:‘
við hefðum komist 15 mílur á dag.
Þegar svo hörmulega stóð á, hætt-
um við alveg við að hugsa til að ná
forðabúrunum og ætluðum að láta
auðnu ráða. Við héldum í áttina til
héraðs, þar sem við vissum af moskus-
uxum.
Þegar við vorum komnir yfir 83.
breiddarstig, vorum við staddir á löng-
um og mjóum ísfláka, sem rak suður á
við og fór brátt að skiftast í marga
smáhluti.
60. t51ublað
Meðan á þessu stóð, dimdi æ í
ofti.
Næstu daga urðum við að taka til
örþrifaráða: Við urðum að minka við
okkur skamtana að ®/4 hlutum af því,
sem venjulegt var.
Við urðum ákaflega örvæntingar-
: iullir út af þessum erfiðleikum á að
comast yfir ísinn.
Hvitabirnir bjarga.
Þegar við vorum búnir að ganga í
20 daga í svartaþoku, rofaði til og
nú vorum við komnir langt suður
i'yrir Rúðólfshaf, rétt að auðum sjó.
Svolítið isbelti greindi okkur frá Hei-
bergseyjunni, en það var ómögulegt
að komast yfir. '
Næstu daga rákumst við á fjölda
bjarndýra. Við fögnuðum því, sem
væru þeir lífgjafar okkar, þvi að nú
röfðum við aftur ofan í okkur.
Um hríð var loftið heiðrikt. En
það fór að verða erfiðara og erfiðara
að komast á staðinn, sem við lögð-
um upp frá, þareð rekaisinn var farinn
að halda vestur á við. Við héldum
því suður á bóginn í áttina til Lan-
castersunds. Þar vonuðumst við eftir
að ná í skozkt hvalveiðaskip í byrjun
júlímánaðar.
En það var blátt áfram ómögulegt
að komast áfram. Við breyttum því
stefnunni og héldum til Johnssunds
til þess að ná í matbjörg. Þar gáf-
um við hundum okkar frelsi og lof-
uðum þeim að þjóna úlfs-eðlinu.
Veturvist i helli.
Stníðuð veiðarfœri.
Við reyndum að ná Baffinsflóanum
á kajökkuin og sleðum. Við skutum
fugl á leiðinni og það var eini mat-
urinn, sem við höfðum meðan við
héldum í austur.
í byrjun september var ómögulegt
að komast lengra áfram fyrir frostum.
Ög við höfðum hvorki vistir né skot-
færi. Kvaldir af hungri smíðuðum
við okkur vopn, ef vopn skyldi kalla,
í staðinn fyrir byssurnar, sem nú voru
orðnar gagnslausar. Við Kap Sparbo
komumst við í hérað, þar sem við
vissum að mikið var af villidýrum.
Síðan réðumst við á moskusuxa, úlfa
og birni og feldum þá með örvum,
bogum og snörum, lensum og hníf-
um. Þá höfðum við nóg af kjöti,
húðum og skinni. Síðan bjuggum við
okkur til helli neðanjarðar og í hon-
um vorum við þangað til 18. febrúar
1909. Þá kom miðnætursólin aftur
upp.
Loks gátum við haldið beina leið
til Annastok og 15. apríl náðum við
Grænlandsströnd.
Khöfn 2. sept.
Úr loftinu.
Öfarir Wellraans. „Zeppelin III.«
KapphlaupiO viö Beims.
Þess var getið fyrir skömmu hér
í blaðinu, að Ameríkumaðuriun Well-
man væri í þann veginn að leggja af
stað í þriðja sinn í loftbát til þess að
leita að norðurheimskautinu. Það er
líkt um hann og Sisyfus í undirheim-
um. Hann er altaf að kasta steinun-
um upp á bjargið og altaf skondrar
steinninn niður aftur jafnharðan.
Wellman lagði af stað frá Spitzbergen
í ágústmánuði eins og fyrirhugað var,
en það fór á sömu leið og áður.
Slanga ein bilaði í bátnum nokkru
eftir að hann var kominn á flug.
Wellman misti alla stjórn á bátnum
og komst ofan í sjóinn við illan leik.
Þar var honum bjargað af skipi og
loftbáturinn dreginn heim aftur í naust-
ina á eynni. Þegar þeir voru að
koma honum þar fyrir, mistu þeir
hann alt í einu út úr höndunum fyr-
ir klaufaskap og út í veðrið. Bátur-