Ísafold - 09.10.1909, Blaðsíða 1

Kemui út ýmist einu sinni eöa tvisvar i
viku. Verð árg. (80 arkir minst) 1 kr., er-
lendis 6 kr. eöa 1'/» dollar; borgist fyrir
miojan júli (erlendis fyrir fram).
ÍSAFOLD
Uppnogn (sbrifleg) bnndin vi6 aramót, sr
ðgild nema komln sé til Atgefanda fyrir
1. okt. og h.aupandi skuldlaus vio blaöio.
Afgreidsla: Austnrstrnti 8.
XXXVI. árg.
Reykjavík laugardaginn 9. okt. 1909.
66. tðlublað
I. O. O. F. 9010158l/2
Augnlækning ók. 1. og 8. þrd. kl. 2—3 Tjarnarg.18
Fomgripasafn opio k virkum dögum 11—12
íslandsbanki opinn 10—2 */* og 5 X\%—1.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstðfa fri 8 árd. til
10 síðd. Alm. f undir fsd. og sd. 8»/« siodegis
Landakotskirkja. Guðsþj. 9>/a og 6 á helgum
Lundakotsspitali f. sjúkravitj. 10'/«—12 og 4—5
Landsbankinn 10'/«— 21/*- Bankastjórn við li—í
Landsbókasaín 12-3 og 5-8. Útlan 1-B
Landsskjalasaínið a þrd. find. og ld. 12—1
Lækning ók. i læknask. þriðjd. og föstd. 11—12
Nattúrugripasafn opið l»/a—2'/s á sunnudögum
Tannlækning ók. Pósth.str. 14, 1. og B.md. 11—1
Iðnaðarmenn I
Munið eftir að ganga í Sjúkrasjóð iðnaðarmanna
— Sveinn Jónsson gik. —
Heima kl. 8 e. m. — Bókhlöðustíg 10.
Hámark ösviíninnar.
Fjárlagabroti skrökvað
upp á ráðgjafa!
Lögrétta hin síðasta er ærið gleið-
niál yfir »fjárlagabroti«, sem ráðgjafi
á að hafa gert sig sekan í með gufu-
skipasamningnum við Thorefélagið.
Fjárlagabrotið er í því fólgið, segir
Lögrétta, að í samningnum er Thore-
félagi heitinn 6000 kr. styrkur l 10 ár
fyrir póstflutning, af fé því, sem veitt
er í 13. gr. a. 2. tölulið í fjárlögun-
um »fyrir að flytja póstsendingar með
skipum, sem ekki njóta fasts tiilags«.
En þetta eru bláber ósannindi, vís-
vitandi ósannindi, liggur manni við
að segja, þareð varla má ráð fyrir
því gera, að Lögréttuábyrgðarm., sé
ólæs á mælt mál.
Það stendur hvergi nokkursstaðar
í samningnum, að stjórnin heiti Thore-
félaginu 6000 kr. styrk íyrir póstflutn-
ing auk 60,000 krónanna og allra
sízt í 10 ár.
Félagið áskilur sér sérstakan styrk
fyrir póstflutning milli íslands og
Danmerkur og tekur á sig pá skyldu
að flytja póst þenna á öllum skip-
um sínum, jafnt þeim, sem sigla í
bundnum ferðum og óbundnum, en
eftir ferðaáætlun — fyrir 6000 kr. á
ári. En stjórnin heitir félaginu alls
ekki þessum styrk; gerir það hvergi
nokkurs staðar í öllum samningnum.
Ef nokkur kynni að vilja rengja
þetta, þá sker 12. grein samningsins
úr öllum efa. Þar er viðurkent, að
að eins sé samið um 10 sinnum 60,000
krónur, en ekki um neinar 6000 kr.
hvorki til tveggja eða 10 ára. Hér
er því eigi um neitt annað að tefla,
en tilboð frá Thorefélagi um að taka
að sér aukapóstflutning fyrir ákveðið
verð. En það má varla telja fjárlaga-
brot af ráðgjafa að leyfa félaginu að
gera tilboð!
Það gegnir furðu, að Lögrétta skuli
eiga undir því að halda þessarri endem-
is vitleysu fram í sama blaðinu, sem
samningurinn er prentaður. En blað-
ið skákar augsýnilega í því hróksvaldi,
að lesendurnir muni eigi endast til
að lesa sjálfan samninginn með gaum-
gæfni, heldur láta sér nægja skýring-
ar ábyrgðarmannsins eða ritstjóranna.
Blaðið er að reyna að leika sama leik-
inn, og í fyrra, er það flutti kosninga-
tölurnar alræmdu, sem enginn fótur
var fyrir, í þeirri von, að enginn liti
á neitt nema aðaltölurnar, sem aliar
voru ramskakt úr garði gerðar af blað-
inu.
En það er ekki að eins í þessu
atriði, að blaðið tyllir svo tæpt á veg
sannleikans, að út af skreppur fótur-
inn.
I sömu grein segir blaðið, að í
samningnum við Sam.fél. sé þvi sett
skilyrði um það, hvernig farrými eigi
að vera í skipum þess. »En um þetta
er ekki eitt orð í samningi ráðherra
okkar við Thorefélagið* bætir blaðið
við.
Annaðhvort er ábyrgðarm. ólæs eða
annað verra, því að í 2. grein samn-
ingsins er það skýrt tekið fram, að
2 strandferðaskipanna megi að engu
leyti síðri vera, en Hólar og Skálholt.
Uppboðsmunirnir!
Skjalahvarfið úr stjórnarráðinu.
Isaýold gat þess í síðasta blaði, að
embættisskjöl ár sjálýu stjórnarráðinu frá
1907 hafi fundist innan um reitur Sig.
heitins Jónssonar frá Fjöllum, og að
minstu munaði, að þau lentu »undir
hamrinum* á uppboði því, er haldið
var á dánarbúi hans.
Það er ekki trútt um, að menn hafi
furðað sig á þessu og spurt, hvernig
staðið geti á því, að embættisskjöl:
tíundarskýrslur, manntalsskýrslur o. s.
frv. úr einni af sýslum landsins, sem
eiga að vera geymd í 3. skrifstofu
stjómarráðsins og hvergi annarsstaðar
skuli koma fram á uppboði eftir ein-
hvern nafnkendasta atkvæðasmala fyr-
verandi stjórnar.
Vér höfum heyrt úr einni átt, að
skýrslna þessara hafi verið saknað þegar
sumarið 1908, og, að Sig. heitinn hafi
verið sendur austur í Skaftafellssýslu
einmitt um það leyti í kosningaundir-
búningserindum.
Er nú nokkurt samband hugsanlegt
hér á milli f Um það skulum vér
ekkert ákveðið segja að svo stöddu.
En oss virðist litt hugsanlegt, að fyr-
verandi stjórn hafi verið svo fífldjörf
að lána opinber skjöl t i 1 a f n 01 a
í kosnin gaun dir ró ð ri fyrir
sigá öðr'u landshorni. Svo
mikið hneyksli væri það, ef satt væri,
að engu tali tekur.
En það ætti ekki að vera svo erfitt
að komast fyrir þetta mál. Einhver
af embættismönnum þeim, er í stjórn-
arráðinu voru 1908 hlýtur um það að
vita, á hvern hátt skjölin hafa horfið.
Annað er óhugsandi. En enginn em-
bættismanna þeirra, sem uú eru í
stjórnarráðinu segjast neitt vita um
skjalahvarfið. Það getur ísafold full-
yrt eftir beztu heimildum. — En þá
er ekki mörgum til að dreifa.
Riddarakrossi
af Dbr. hefir sæmdur verið 17. f.
mán. eftir tillögum íslandsráðgjafa
yfirkennari Carl Ktichler í Varel
a. d. Jade i Oldenburg á Þýzkalandi.
Nýr heimansendur konsúll.
Norðmenn hafa nú farið að dæmi
Frakkaog skipað hér á landi heiman-
sendankonsúl (Consulmissus). Hann
heitir T. Klingenberg og hefir
verið undanfarið varakonsúll í New-
York. Hans mun vera von hingað á
áliðnum vetri og sezt sjálfsagt að hér
í Reykjavik.
Veitt brauð.
Árnes í Strandasýslu veitt í gær
aðstoðarpresti þar síra B ö ð v a r i
Eyólfssyni.
Landsíminn.
Simaþjón Eggert Stefáns-
s y n i, þeim er falsskeytið sendi í sum-
ar héðan, er nú vikið frá stöðu hans
fyrir fult og alt, eftir tillögu síma-
stjórans. Hann haíði og gerst sekur
um fleiri meiri háttar afbrot þá fá<
mánuði, er hann var í þjónustu land-
simans.
Samgungusamningarnir.
Samningur við Thorefélagið.
1. gr. Félagið skuldbindur sig til að
halda uppi strandferðum þeim
kringum ísland, sem áskildar eru í fjár-
lögunum fyrir árin 1910—1911.
Fólagið skuldbindur sig til að halda
uppi aðminsta kosti 20 ferð-
um á ári milli Kaupmanna-
hafnar og íslands, og að gera
ferðaáætlun þeirra 20 ferða að minsta
kosti með ráði stjórnarráðsins og dönsku
póststjórnarinnar, og sé þá millilanda-
ferðunum hagað svo sem framast verð-
ur við komið eftir ferðaáœtlun þess fó-
lags, sem fær danska pósttillagið til
millilandaferðanna; þó áskilur félagið sér
í því efni að fá að vita um ferðaáætlun
þessa fólags í síðasta lagi í fyrstu víku
desembermánaðar.
Loks skuldbindur félagið sig til að
halda uppi minst 4 ferðum
á ári milli Hamborgar, Leith
og íslands.
Félaginu er skylt að afhenda stjórnar-
ráðinu og dönsku póststjóruinni, er kem-
ur til millilandaferðanna, ferðaáætlun
sína til samþykkis í síðasta lagi 14 dög-
um eftir að ofangreind áætlun hefir verið
send félaginu.
2. gr. S tr and f e rðas kipin. Tvö
þeirra mega ekki vera að neinu leyti
síðri en gufuskipin Hólar ogSkál-
h o 11, sem hafa haldið þessum ferðum
uppi að undanförnu. Hið þriðja skal
vera 100—150 smálestir að stærS. Eitt
skipið að minsta kosti skal vera nýtt.
I tveim skipunum skal vera
k æ 1 i r ú m hentugt til að flytja í kjöt
og nýjan fisk.
Millilandaskipin. Eitt skip-
ið á að vera með kælirúmi
hentugu ttl að flytja í kjöt. og n/jan
fisk alla þá leið, sem skipið fer, og fari
það skip 7—9 áætlunarferðir.
Hamborgarskipin skulu taka
minst 450 smálestir af flutningi.
Fólaginu er ekki skylt að nota kæli-
rúmin í millilandaskipunum, nema sagt
sé til fyrirfram kælirúmsflutnings fyrir
minst 50 kr. fyrsta árið og 100 kr.
síðar.
3. gr. Fargjóld og flutningsgjóld skulu
vera samþykt af stjórnarráði íslands og
mega ekki hærri vera, hvorki millilanda
nó strandlengis, heldur en sams konar
gjóld eru látin vera í samningi þeim,
sem gerður var við Sameinaða gufuskipa-
fólagið, umgufuskipaferðir 1908 og 1909.
Þessi gjöld mega og ekki hærri vera
milli Hamborgar og íslands en milli
Kaupmannahafnar og íslands.
Fargjöld og farmgjöld milli tveggja
staða má ekki hækka þótt skift só um
skip á leiðinni, en skyldur er þá far-
þegi að nota fyrsta skip, sem á að fara
þangað, sem ferð er heitið.
Á ferðum þeim milli íslands, Leith
og Kaupmannahafnar, sem ræðir um í
samningi þessum, skal veita ait að 25
stúdentum og alt að 50 efnalitlum iðn-
aSarmönnum og alþýðumönnum þá í-
vilnun í fargjaldi, aS þeir geti ferSast í
2. farrými báSar leiSir fyrlr sama far-
gjald og annars er áskilið fyrir aðra
leiðina, enda sýni þeir vottorð frá for-
stjóra íslenzku stjórnarráðsskrifstofunnar
í Kaupmannahöfn eða þá sýslumanni
eSa bæjarfógeta í sýslu þeirri eða kaup-
stað, þar er maðurinn á heima.
Loks skuldbindur fólagið sig til að
flytja innflytjendur til íslands frá Leith
fyrir sama fargjald eins og hingaS til
hefir verið tekiS af farþegum í 3. far-
rymi frá íslandi til Leith.
Félagið skal koma sór saman við Sam-
einaða gufuskipafélagið um farmgjalds-
greiðslu fyrir flutninga til og frá við-
komustóðum strandferðaskipanna, þann
veg, að farmgjaldiS hækki eigi þótt skift
só um skip.
4- gr. Um flutning á munum til og
frá viSkomustöSum strandferSaskipanna
og á Hamborgarskipunum, er félagið
stranglega skuldbundið til að hafa hann
ekki í fyrirrúmi fyrir öSrum flutningi,
þó að framkvæmdarstjóri félagsins eSa
firma, sem hann á hlut í, eigi sór arðs
von af honum, og má framkvæmdar-
stjórinn eigi, hvernig sem á stendur,
I uota sjálfur meira en í hsesta lagi einu
þriSja hluta af farmrúmi skips í þess-
um ferSum, svo framarlega sem slíkt
veldur því aö neita verður um flutning
fyrir aðra, sem beiðst hafa flutnings
hæfilega snemma.
5. gr. Fólaginu er skylt aS flytja á
öllum þeim ferSum, sem getur um í 1.
gr., póstflutning allan bréf og böggla —
í millilandferðunum milli Danmerkur og
íslands fram og aftur þó að eins eftir
sérstökum samningi og gegn sórstöku
gjaldi — og ber ábyrgð á öllum póst-
flutningnum meSan hann er í vörslum
skipsins, þ. e. a. s. frá því er skip-
verjar taka viS honum og þar til er hann
er fenginn í hendur þjónum póststjórn-
arinnar. Hann skal geyma mjög vand-
lega í lokuSu herbergi, nema bréfakass-
ann, hann skal láta vera þar, sem allir
geta að honum komist. Fólagið ber á-
byrgð á því tjóni eða þeim missi eða
skemdum, sem póstflutningur kann að
verða fyrir sökum þess, að haus er illa
gætt. Farist skip eða hlekkist því á,
skal reytia aS bjarga póstflutniugnum
svo vel sem framast er kostur á og
flytja hann til næsta pósthúss. Þurfi
maður að fylgja póstflutningi á skipinu
sókum þess hve mikill hann er eSa dýr-
mætur, fær hann ókeypis far bæSi fram
og aftur, en sjálfur verSur hann að sjá
sór fyrir fæði.
6. gr. Póstflutuing skal afhenda á
skipsfjöl og af samkvæmt skrá og gegn
kvittun skipstjóra og hlutaðeigandi póst-
embættismanus. Syni viðtakandi, að
póstflutningur só eigisamkvæmurskránni,
er afhendanda skylt aS rita undir at-
hugasemd þar að lútandi.
Þegar eftir komu gufuskips skal flytja
póstflutning úr skipi, hvort Bem það
liggur við land eða fyrir akkerum á sjó
úti, til næsta pósthúss, og skal fólagið
bera kostnaðinn af flutningi þeim, nema
í Kaupmannahófn ; þar verður póst-
flutningurinn sóttur. Sömu reglum skal
fylgja um að koma póstflutningi á skip.
7. gr. Fólagið skuldbindur sig til að
sjá um, að enginn skipverji eða nokknr
maður annar flytji með sér muni, er
skylt er aS senda með pósti. Sá skal
vera skiprækur, er slíkt verður uppvíst
um, og greiði að auki lögboðna sekt.
Þó er skipstjóra vítalaust að flytja bróf
um málefni skipsins frá útgerðarmönn-
um þess til afgreiðslumanna og þeirra
í milli.
8. gr. Fólagið skuldbindur sig til að
fá íslenzka yfirmenn og íslenzka háseta
á strandferðaskipin, eftir því sem við
verður komiS.
9. gr. FólagiS greiSir öll útgjöld, enda
bera því öll fargjöld og farmgjöld.
Fyrir allar þær skyldur, sem fólagið
hefir undirgengist, þar með talinn póst-
flutning á strandferðaskipunum og Ham-
borgarskipunum, fær fólagið það endur-
gjald úr landssjóði, er nemur 60,000 kr.
— sextíu þúsund krónum — á ári.
En með því að felagið hefir eigi tekiS
aS sór gufuskipaferSir þær milli íslands
og Danmerkur, sem styrkur er veittur
til, að því undanskildu, er fyrr greinir,
áskilur þaS sér rótt til sórstaks endur-
gjalds fyrir aS flytja póstsendingar fram
og aftur milli íslands og Danmerkur ;
um þóknun fyrir póstflutning frá Dan-
mörku verSur fólagið sjálft að leita samn-
inga við dönsku póststjórnina, þó er
stjórnarráð íslands fást til þess að mæla
með því við stjórnarráð iunanríkismál
anna, að þóknun sú verði hækkuð, sem
greidd hefir verið undanfarið fyrir 4>&nn
póstflutning.
Fólaginu er skylt að sjá um póst-
flutning frá íslandi til aunara landa (aS
Hamborg undanskilinni) meS þeim skil-
yrðum, sem til eru tekin í 13. gr. A,
2. töluliS fjárlaga íslands um árin 1910
—1911, gegn 6000 kr. — sex ¦ þúsund
króna — þóknun úr landssjóði, og á
helmingur þóknunarinnar að greiðast 1.
júlí og hinn helmingurinn 31. desem-
ber ár hvert.
Umsaminn ársstyrkur, 60,000 kr.,
verður greiddur sem hór segir, hafi fó-
lagið þá fullnægt skyldum sínum eftir
samningi: 6000 kr. í aprílmánuði, 6000
kr. mánaðarlega eftir þaS og afgangur-
inn 6000 kr., eftir að síSustu ferS í des-
ember er lokið.
10. Hamli fs því, aS lokið verði ein-
hverri strandferð og tilhlýðilegar sönnur
eru á þaS færSar af fólagsins hálfu, skal
ekki draga neitt frá umsaminni árs-
þóknun.
En sannist þaS ekki, aS ís hafi tálm-
aS ferS, sem falliS hefir niSur aS nokkru
eSa öllu leyti, eSa láti félagið mót von
eigi fara umsamdar strandferSir, Ham-
borgarferSir eSa millilandaferSir meS kæli-
skipi, skal þaS greiSa 1000 kr. sekt fyrir
hverja ólokna ferS, nema skipi hafi hlekst
á og skal auk þess draga 2500 kr. frá
ársþóknuninni fyrir hverja ólokna ferS,
11. gr. FólagiS gengur að því, að
gestarettur Reykjavíkurkaupstaðar só
varnarþing í málum, er þeir menn, sem
heima eiga á íslandi eSa þá stjórnarráð
íslands, kynnu aS höfSa gegn fólaginu
út af samningsrofi um strandferSirnar,
þó því að eins, aS stjórnarráðið láti uppi
það álit sitt fyrirfram, í hverju dæmi
einstöku fyrir sig, að málshöfSunin só
róttmæt og hafi fólaginu verið veittur
kostur á aS tjá sig áður um málið.
12. gr. Samningur þessi gildir fyrir
árin 1910—1919, að báðum árum með-
töldum, svo framarlega sem fólagið full-
nægir settum skilmálum og svo framar-
lega sem hiS danska fjárveitingavald
veitir á þessu tímabili af hálfu Dan-
merkur þá póstflutningsþóknun, sem
heitin er SameinaSa gufuskipafólaginu í
samningi milli þess, stjórnarráSs innan-
ríkismálanna og stjórnarráðs íslands,
dagsettum í dag.
Eftir fjárhæðiuni 10 sinnurr. 60,000
kr., er stimpilgjaldið fyrir samninginn
100 kr. og greiði hvor samningsaðili
helming þess.
Samningur þessi er gerður í 2 samrit-
um og fær stjórnarráð íslands og gufu-
skipafólagiS Thore sitt eintakiS hvort.
Samningur vlð Sameiuaða félagið.
1. gr. Fólagið skuldbindur sig til að
halda uppi stöðugum gufuskipasamgöng-
um milli Kaupmannahafnar og Leith
annars vegar og íslands hins vegar, á
þeim grundvelli, sem viðfest ferðaáætl-
unaruppkast sýnir.
Fyrir 10. október ár hvert skal félagið
senda stjórnarráSunum til -samþyktar
frumvarp til ferSaáætlunar fyrir næsta
ár.
Ekki mega viSkomur í Færeyjum vera
tíSari en viSkomur millilandaskipanna
þar samkvæmt núgildandi ferSaáætlun,
og skulu haldast fyrirmæli hennar um
viSkomur skipanna eingöngu vegna póst-
flutnings. Hins vegar má krefjast þess,
aS skipin komi eins oft viS í íæreyjum
eins og millilandaskipin koma þar nú.
Um leið og hin árlega ferðaáætlun er
samþykt, skal samið nánara um, hvort
gufuskipið Botnia (eða það skip, sem
kemur í hennar staS) skal leyst frá því
aS koma viS í Vestmannaeyjum á ferð-
um sínum til og frá Reykjav<k, eða að
eins koma þar vegna farþega og póst-
flutnings.
2. gr. A skipunum skal vera 1. og
2. farrými. Fyrsta farrými skal auk
þess fylgja sérstakt kvennaherbergi.
Fyrsta farrými á að geta tekið 30
farþega að minsta kosti, og annað far-
rymi á tveim skipunum um 50, og þriðja
um 35 farþega. Skipin eiga að geta
tekið minst 400 smálestir af vöruflutn-
ingi.
Skipin skulu vera aS minsta kosti
eins hraðskreið, eins stór og hafa eins
mikil þægindi eins og þau, sem nefnd
eru í ferSaáætlunaruppkastinu (þingskj.
nr. 679), þó má setja gufuskipiS Laura
í staS gufuskipsins Vesta; gufuskipið
Botnia eða annaS jafnhentuglega útbúið
skip með kælirúmi, sem er vel lagað til
að flytja kjöt og nýjan 'fisk alla leið
sem skipið fer, skal því fara 9 ferðir
eius og til er tekiS í uppkastinu. Verði
þess krafist, er felagið skylt að setja
kælivól í gufuskipið Ceres eða það skip,
sem kemur í hennar stað, gegn sérstakrl
þóknuu úr landssjóði, er nemi 5000 eða
7000 kr. á ári, eftir því hvort krafist
er 5000 eSa 10,000 teningsfeta kælirúm.
Fólaginu er ekki skylt aS nota kæli-
vóliua, nema sagt sé til fyrirfram kœli-
rúmsflutnings fyrir minst 50 kr. fyrsta
áriS og 100 kr. síðar.
Gjaldskrá um fargjöld og farmgjöld
skal samþykt af stjórnarráðunum og
mega gjöld þessi eigi vera hærri en til